Monument: Dreischor, Pasveersloot REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Zeeland Gemeente Schouwen-Duiveland Plaats Dreischor Straat/huisnummer Welleweg 32 Postcode 4315 PG Kadastrale aanduiding Brouwershaven L 632 Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer] Oxidatiesloot voor afvalwaterzuivering met pompinstallatie, rotor en bedieningsgebouw KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); De Pasveersloot is een belangrijk industrieel monument. Het principe van de oxidatiesloot is de aanzet geweest tot een belangrijke nieuwe ontwikkeling op het gebied van de afvalwaterzuivering en daarmee een mijlpaal op milieugebied. Nu alle processen in één bak konden plaatsvinden konden de bouwkosten, die juist in die jaren sterk stegen, beperkt blijven. 4. wegens innovatieve Het concept van de Pasveersloot bleef niet beperkt
waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek; 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp; 4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen). tot kleine installaties in Nederland, maar leidde tot internationale bekendheid. Het concept vond op grote schaal navolging. Daardoor werd zijn naam van Pasveer verbonden aan alle waterzuiveringssystemen van dit type. III Situationele en ensemblewaarde 1. object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie
tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële, technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; 5. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); 6. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. Het complex is volledig behouden gebleven en kan in principe nog steeds functioneren. Er hebben geen wijzigingen plaatsgevonden. Daardoor is de functie nog volledig herkenbaar.
V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten. Hoewel niet de oudste in zijn soort, is de Pasveersloot van Dreischor is de enige oxidatiesloot in ons land die volledig en ongeschonden bewaard is gebleven. Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis, prijzen e.d. De Nederlandse uitvinding van de oxidatiesloot vond wereldwijd navolging. Nog altijd is de internationale belangstelling voor dit object groot met, name vanuit ontwikkelingslanden. Overige KENNIS: FEITENVERZAMELING Oorspronkelijke functie Typologie Huidige functie (met jaartal) Boerderij, molen, bedrijf Nutsbedrijf Waterzuivering Waterzuivering Waterzuivering (2012) Naam object Pasveersloot Stijl/stroming n.v.t. Bouwtijd (ook de planfase) 1960 Architect(en)/ontwerper(s) Pasveer, Dr. Ir. A. Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever Rijkswaterstaat
Exterieur gebouw, constructietechniek De installatie is in feite heel eenvoudig en bestaat uit een langwerpige rondgaande sloot. De sloot is voorzien van een rotor met daarnaast een kast met aandrijfmechanisme om zuurstof in het water te brengen en om stroming in de sloot te krijgen. Het afvalwater wordt via de riolering naar de installatie gebracht via een pomp. Daarna komt het in het circuit om gezuiverd te worden. De machinaal aangedreven rotor brengt zuurstof in het water en zorgt voor de voortstuwing. De ingebrachte zuurstof komt beschikbaar voor de bacteriën, die de voedingsstoffen in het water kunnen afbreken. Het water blijft 2 à 3 dagen in het circuit om gezuiverd te worden. Op regelmatige tijden wordt de rotor stilgezet zodat de bacteriën kunnen bezinken. Het gezuiverde water kan dan op de naastliggende waterloop worden afgelaten. Het slib wordt vervolgens uit het circuit gehaald en kan dan op het naastgelegen droogbed worden gedroogd. De slootkanten zijn bekleed met natuursteen (zgn. kinderkopjes). Interieur (indeling) interieur, techniek en materialen Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels Groen erfgoed: beplanting Stedenbouwkundige ligging, situering (incl. aanduiding windstreek), omgeving van belang Archeologische relevantie ondergrond De Pasveersloot is gelegen ten noorden van de dorpskern van Dreischor tussen de Welleweg en een daaraan min of meer parallel lopende poldervaart. De Pasveersloot ligt voor zover bekend niet op een terrein van archeologische waarde. Geschiedenis Na de Tweede Wereldoorlog wilde men voortaan niet langer afvalwater uit bewoningsgebieden rechtstreeks lozen op het oppervlaktewater. De technieken die men daar eerst voor gebruikte konden alleen de bezinkende delen uit het afvalwater halen, waardoor de vervuiling met onf. 30 procent werd gereduceerd. Na een
onderzoek van dr. ir. A. Pasveer (TNO-Delft) werd in 1953 begonnen met de aanleg van oxidatiesloten (de zgn. Pasveersloten), die tegen relatief geringe kosten de vervuiling met ca, 70 procent konden reduceren. De Pasveersloot in Dreischor heeft ruim 40 jaar dienst gedaan om het afval water van Dreischor te zuiveren. Wegens de beperkte capaciteit is de sloot uiteindelijk in 2001 buiten bedrijf gesteld. Na een grondige renovatie door de Stichting Beschermd Erfgoed Schouwen- Duiveland is de Pasveersloot in 2003 als monument overgenomen door Het Streek- en Landbouwmuseum Goemanszorg. Tegenwoordig zuivert de rioolwaterzuivering bij Kerkwerve het water van Dreischor. Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument Relevante wijzigingen Geen Bezocht J. von Santen, J. van Rooijen (18 september 2012) Overige KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 Nr. 2 Lohuizen, K. van, Van beerput tot oxidatiesloot, RWS RIZA, rapport 2006.011, Lelystad, 2006 pag. 303-306 Groeneveld, Ir. N., Afvalwater, industrieel erfgoed van de zuivering van afvalwater in Nederland, Zeist, Stichting Industrieel Erfgoed, 1994, pag. 33 Interviews bewoners, gebruikers