Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster te Langeweg,

Transcriptie

1 Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster te Langeweg, gemeente Moerdijk Een vergelijkend waarderingsonderzoek Rapportnummer: V997 Projectnummer: V ISSN: Status en versie: Definitief 2.0 In opdracht van: Rapportage: Gemeente Moerdijk B.A. Brugman/W.A.M. Hessing Plaats en datum: Amersfoort, Niets uit dit werk mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie of op welke andere wijze dan ook, daaronder mede begrepen gehele of gedeeltelijke bewerking van het werk, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Vestigia BV Vestigia BV Spoorstraat MN Amersfoort telefoon fax info@vestigia.nl

2 Projectgegevens Initiatief Ontwikkeling Kloosterlaan 2 Toponiem Kloosterlaan Locatie Langeweg Plaats Langeweg Gemeente Moerdijk Provincie Noord-Brabant Opdrachtgever Gemeente Moerdijk Contactpersoon opdrachtgever B. Oudhuis, A. Möhlmann Oppervlakte plangebied Ca. 750 m2 Huidig grondgebruik Bebouwd Onderzoeksmelding N.v.t. Soort onderzoek Cultuurhistorisch onderzoek RD-hoekcoördinaten van het plangebied Kaartblad (1:25.000) Uitvoerder en documentatie Projectleider Projectmedewerkers 44C Vestigia BV Archeologie & Cultuurhistorie Drs W.A.M. Hessing Drs B.A. Brugman MSc (historisch geograaf) Gecontroleerd door drs W.A.M. Hessing d.d Geaccordeerd door Gemeente Moerdijk, dhr. B. Oudhuis d.d VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie, rapportnummer V997, definitief 2.0, d.d

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding (Ontwerp)plan Kloosterlaan De Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster Het vergelijkend waarderingsonderzoek Conclusie... 7 Literatuur...9 Bijlagen VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie, rapportnummer V997, definitief 2.0, d.d

4 VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie, rapportnummer V997, definitief 2.0, d.d

5 1 Inleiding In het ontwerp-bestemmingsplan Kloosterlaan 2 te Langeweg (versie: Definitief/D06, dd ) is het plan voor de toevoeging van een nieuwe woning aan de Kloosterlaan 2 te Langeweg in de gemeente Moerdijk opgenomen. Volgens het (ontwerp)plan komt de nieuw te ontwikkelen woning te staan tegenover het complex Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster. Om de eventuele invloed van het plan op de mogelijke waardering van het complex te bepalen is een kort vergelijkend waarderingsonderzoek uitgevoerd op basis van het beoordelingskader dat in het kader van de inventarisatie van de gemeentelijke monumentenlijst voor de gemeente Moerdijk in overleg met de gemeente en de monumentencommissie is opgesteld. 1 2 (Ontwerp)plan Kloosterlaan 2 Het plangebied van de nieuw te ontwikkelen woning bevindt zich in het hart van de kern Langeweg ten noorden van het (voormalige) klooster. Het is gelegen ten zuidwesten van de bestaande woning aan de Kloosterlaan 2, ter plaatse van de huidige zijtuin. Het plangebied is gelegen aan een korte doodlopende zijstraat van de Kloosterlaan. Deze zijstraat ontsluit enkel de hier gelegen tuin behorende bij het bestaande woonhuis aan de Kloosterlaan 2 en het (voormalig) kloostercomplex. Het is in de huidige situatie in gebruik als tuin, onbebouwd en wordt gekenmerkt door opgaande begroeiing. Het bestaande woonhuis zal worden gehandhaafd. De voorgenomen ontwikkeling is strijdig met het ter plaatse vigerende bestemmingsplan, momenteel is er een woonbestemming gelegen zonder bouwvlak. Om de ontwikkeling toch mogelijk te maken is een nieuw (ontwerp)bestemmingsplan opgesteld. De nokhoogte van de nieuwe woning mag maximaal 8,5 meter hoog worden en de woning mag bestaan uit 1 bouwlaag met kap. Dit sluit aan bij bestaande woningen aan de Zuiddijk. 3 De Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster Het complex Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster aan de Kloosterlaan 6, 8 en 10 te Langeweg wordt in een vergelijkend waarderingsonderzoek bekeken of de ontwikkeling aan de Kloosterlaan 2 invloed heeft op de cultuurhistorische waarde van het complex, mocht het complex gemeentelijke monument worden. Dat betekent dat het complex wordt gewaardeerd op basis van het beoordelingskader in de huidige situatie en in de mogelijke toekomstige situatie op basis van het ontwerp-bestemmingsplan. Het gaat hier om de invloed van het plan op de waardering van de kerk en het klooster te bepalen, mocht het complex in het kader van de gemeentelijke monumentenlijst worden gewaardeerd. 4 Het vergelijkend waarderingsonderzoek Het beoordelingskader voor de waardering van potentiële gemeentelijke monumenten gaat uit van vijf criteria: silhoueteffect, ligging, vorm, cultuurhistorie en functie. De eerste drie criteria bepalen de zichtbaarheid van het object, de laatste twee criteria geven het object een betekenis. De (hoofd)criteria bestaan uit diverse subcriteria. Het complex zal op ieder subcriterium worden gewaardeerd door middel van de waardering: geen, laag, middel of hoog. Door de toepassing van wegingen zal na waardering op ieder subcriterium de uitkomst een score op basis van punten zijn. 2 In onderstaande tabel is een samenvatting van de waardering van het complex Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster in de huidige situatie weergegeven (de gedetailleerde waardering met toelichting per (sub)criterium is opgenomen in bijlage 1). 1 Brugman en Hessing, Voor een gedetailleerde toelichting op het beoordelingskader en de toepassing hiervan wordt verwezen naar het rapport Gemeentelijke monumentenlijst Moerdijk, Beoordelingskader (Brugman en Hessing 2012). VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie, rapportnummer V997, definitief 2.0, d.d

6 ZICHTBAARHEID BETEKENIS CRITERIA Silhoueteffect Ligging Vorm Cultuurhistorie Functie OMSCHRIJVING Hierbij gaat het om de zichtbaarheid van het silhouet van het object op afstand. Dit geeft het object een bijzondere, beeldbepalende betekenis voor het aanzien van zijn omgeving. Hierbij gaat het om de markante ligging van het object en/of de bijzondere ligging in relatie tot zijn omgeving van het object. De vorm van het object geeft de architectuuren kunsthistorische waarden weer. De cultuurhistorische waarden worden bepaald door ontwikkelingen waarvan het object een uitdrukking is. Daarnaast geven de innovatieve waarde en de herinneringswaarde het object een bijzondere cultuurhistorische waarde. De functie van het object geeft het belang van het object als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie weer. PUNTEN INVLOED PLAN KLOOSTERLAAN 2 4 Het plan heeft geen invloed op het silhoueteffect. 5,5 Het plan heeft geen invloed op de ligging. 11 Het plan heeft geen invloed op de vorm. 10 Het plan heeft geen invloed op de cultuurhistorie. 6 Het plan heeft geen invloed op de functie. TOTAAL 36,5 Tabel 1: Samenvatting van de waardering van het complex Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster in de huidige situatie. Bij het silhoueteffect gaat het om de zichtbaarheid van het object op afstand. Het complex is beeldbepalend voor het aanzien van Langeweg, echter door de ligging onderaan de dijk en het feit dat het object nauwelijks boven de omliggende bebouwing en begroeiing uitsteekt, is het silhoueteffect minder. Het object staat niet vrij en het zicht erop wordt vaak belemmerd door bebouwing of begroeiing. Het object is vooral goed zichtbaar vanaf de Kloosterlaan en via enkele doorkijkjes vanaf de Zuiddijk is slechts de dakruiter zichtbaar, dit draagt echter nauwelijks bij aan het silhoueteffect. Eén van die doorkijkjes (tussen Zuiddijk 36 en 38) wordt mogelijk gehinderd door het plan Kloosterlaan 2, echter de belangrijke zichtlijn vanaf de Kloosterlaan zal niet worden aangetast. Het plan zal geen invloed op het silhoueteffect hebben. Bij de ligging gaat het om de markante en/of de bijzondere ligging in relatie tot zijn omgeving van het object. De waarde van de ligging van het klooster als complex langs de Zuiddijk en in lijn met de verkavelingsrichting wordt nauwelijks aangetast door het plan Kloosterlaan 2. Enkel het introverte karakter, onder andere bepaald door de tuinmuur met begroeiing, zal in zeer lichte mate worden aangetast. Echter de zijstraat blijft doodlopend en het huis komt ca. 3 meter van de straat te staan en krijgt een voortuin, waardoor het introverte karakter nauwelijks wordt aangetast. Het plan Kloosterlaan 2 zal geen invloed hebben op de waardering van de ligging van het complex. Bij de vorm gaat het om de architectuur- en kunsthistorische waarden. Het oorspronkelijke klooster (1874) is door de jaren heen uitgebreid met diverse vleugels. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het complex echter grotendeels verwoest. Van het klooster blijft alleen de voorgevel behouden, van het seminarie werd een groot deel gesloopt (de rest van het seminarie werd in 1980 aangepast) en de kerk werd vervangen door een nieuwe kerk ontworpen door Schellekens uit Dongen (1951). Het is een eenbeukige kerk met zadeldak in neoromaanse stijl die aansluit op de eenvoudige en bescheiden bouwstijl van de Kapucijnen. Er zijn enkele (eenvoudige) sieronderdelen in het kerkgebouw verwerkt, VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie, rapportnummer V997, definitief 2.0, d.d

7 zoals een roostervenster boven de ingang, rondboogvensters en een dakruiter. Het complex is gaaf en herkenbaar. Het plan Kloosterlaan 2 heeft geen invloed op deze waarden. De cultuurhistorische waarden worden onder andere bepaald door ontwikkelingen waarvan het object een uitdrukking is en de herinneringswaarde van het object. Het kloostercomplex is een uitdrukking van een geestelijke ontwikkeling en herinnert aan de Kapucijnen. Het plan Kloosterlaan 2 heeft hier geen invloed op. De functie van het object geeft het belang van het object als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie weer. Het complex is nog goed herkenbaar als het Kapucijnenklooster. Deze herkenbaarheid wordt niet aangetast door het plan Kloosterlaan 2. Het effect van het plan Kloosterlaan 2 op de waardering van het complex Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster is dusdanig minimaal dat het geen effect zal hebben op het aantal punten en de totaalscore. Het plan heeft geen invloed op de criteria silhoueteffect, vorm, cultuurhistorie en functie en in zeer lichte mate op de ligging. Waarschijnlijk zal het introverte karakter van de zijstraat in zeer lichte mate worden aangetast. Echter door de ligging van het huis ten opzichte van de kavel (ca. 3 meter van de straat en met een voortuin) zal het introverte karakter nauwelijks worden aangetast. Het plan Kloosterlaan 2 zal in punten toekenning geen effect hebben. De waardering op ligging blijft in de oude en nieuwe situatie gelijk. 5 Conclusie De nieuw te ontwikkelen woning heeft geen effect op de waardering van het complex. De betekenis (cultuurhistorie en functie) van het complex blijft onveranderd. De zichtbaarheid (silhoueteffect, ligging en vorm) van het complex blijft ook onveranderd. Waarschijnlijk zal het zicht op de dakruiter van het complex, via één van de doorkijkjes vanaf de Zuiddijk (tussen Zuiddijk 36 en 38) gehinderd worden en zal het introverte karakter van de zijstraat in zeer lichte mate worden aangetast. Dit zal echter in punten toekenning geen effect hebben waardoor het plan Kloosterlaan 2 geen invloed heeft op de cultuurhistorische waardering van het complex Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster aan de Kloosterlaan 6, 8 en 10. VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie, rapportnummer V997, definitief 2.0, d.d

8 VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie, rapportnummer V997, definitief 2.0, d.d

9 Literatuur BRUGMAN, B.A./W.A.M. HESSING, 2012: Gemeentelijke monumentenlijst Moerdijk, Beoordelingskader, Amersfoort (Vestigia-rapport V996). GOOGLEMAPS WEBSITE, GERAADPLEEGD APRIL 2012: HEEMKUNDEKRING DE VLASSELT, HEEMKUNDE VAN TERHEIJDEN, LANGEWEG EN WAGENBERG, Dhr. J. van Opdorp. KLOOSTER KAPUCIJNEN LANGEWEG: KOLMAN, C/B. OLDE MEIERINK/R. STENVERT/N. REIJS/T. KAPPELHOF/B. KOOIJ, 1997: Monumenten in Nederland. Noord-Brabant, Zwolle. PROVINCIE NOORD-BRABANT, 1990: Cultuurhistorische inventarisatie Provincie Noord-Brabant (MIP). RIJKSDIENST VOOR HET CULTUREEL ERFGOED (RCE) WEBSITE, GERAADPLEEGD APRIL 2012: STRIEN, VAN, M., 2011: Ontwerp-bestemmingsplan Kloosterlaan 2 te Langeweg. Definitief/D06. VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie, rapportnummer V997, definitief 2.0, d.d

10 VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie, rapportnummer V997, definitief 2.0, d.d

11 Bijlagen Bijlage 1: Waardering complex Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster te Langeweg VESTIGIA BV Archeologie & Cultuurhistorie, rapportnummer V997, definitief 2.0, d.d

12 Bijlage 1: Waardering complex Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster te Langeweg WAARDERINGSCRITERIA SUBCRITERIA OMSCHRIJVING PARAMETERS Silhoueteffect silhouetwaarde Bijzondere, beeldbepalende betekenis van het object voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad/dorp of streek SCORE WEGING PUNTEN TOELICHTING 2 2,0 4,0 Middel, beeldbepalend voor het aanzien van Langeweg, echter door de ligging (onderaan) de dijk is het silhoueteffect iets minder 0-6 (Silhoueteffect) 4,0 Ligging ensemblewaarde bijzondere betekenis van het object wegens de hoogwaardige kwaliteit van de 3 0,5 1,5 Hoog, als kloostercomplex langs de Zuiddijk bebouwing in relatie tot de historisch-ruimtelijke context betekenis van het object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex 3 0,5 1,5 Hoog, het geheel is een complex bestaande uit een klooster, kerk, tuinen situationelewaarde Markante ligging 2 0,5 1,0 Middel het complex ligt in de 'oksel' van de Zuiddijk bijzondere betekenis van het object wegens de wijze van verkaveling/inrichting/voorzieningen 3 0,5 1,5 Hoog, het complex ligt in lijn met de oorspronkelijke verkaveling haaks op de Zuiderdijk. 0-6 (ligging) 5,5 Vorm representativiteit bijzonder belang van het object voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek en/of het oeuvre van een bouwmeester, architect ingenieur of 1 1,0 1,0 Laag, de kerk is in neoromaanse stijl ontworpen door Schellekens uit Dongen (1951). esthetische waarde materiaalgebruik en ornamentiek gaafheid/herkenbaarheid kunstenaar; belang van het object wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp; belang van het object wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; belang van het object wegens de materiële, technische, constructieve en/of architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid; 3 1,0 3,0 Hoog, het is een eenbeukige kerk met zadeldak in neoromaanse stijl die aansluit op de eenvoudige en bescheiden bouwstijl van de Kapucijnen. 2 1,0 2,0 Middel, er zijn enkele (eenvoudige) sieronderdelen in het kerkgebouw verwerkt, zoals een roostervenster boven de ingang, rondboogvensters en een dakruiter. 2 1,0 2,0 Middel, het complex is gaaf en herkenbaar. Echter het oorspronkelijke klooster (1874) is door de jaren heen uitgebreid met diverse vleugels. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het complex echter grotendeels verwoest. Van het klooster blijft alleen de voorgevel behouden, van het seminarie werd een groot deel gesloopt (de rest van het seminarie werd in 1980 aangepast) en de kerk werd vervangen (1951). zeldzaamheid belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 3 1,0 3,0 Hoog, een kloostercomplex is zeldzaam in de gemeente Moerdijk Cultuurhistorie cultuurhistorische waarde belang van het object als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische, bestuurlijke/beleidsmatige, geestelijke, geografische, landschappelijke, historisch-ruimtelijke, technische en/of typologische ontwikkeling(en); 0-15 (vorm) 11,0 3 2,0 6,0 Hoog, als uitdrukking van geestelijke ontwikkelingen innovativiteit belang van het object wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 0 1,0 0,0 Geen herinneringswaarde belang van het object wegens bijzondere herinneringswaarde. 2 2,0 4,0 Middel, herinnering aan de Kapucijnen 0-15 (cultuurhistorie) 10,0 Functie authenticiteit belang van het object als nog goed herkenbare uitdrukking van de oorspronkelijke3 2,0 6,0 Hoog, goed herkenbaar als het Kapucijnenklooster of een belangrijke historische functie; 0-6 (functie) 6,0 TOTAAL 0-48 (totaal) 36,5 het complex Heilig Hart Kerk en Kapucijnen klooster te Langeweg scoort op alle onderdelen goed tot zeer goed.