Monument: Hengelo, Raphaelkerk

Transcriptie

1 Monument: Hengelo, Raphaelkerk REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Plaats Straat/huisnummer Overijssel Hengelo Hengelo Josef Haydnlaan 66 (kerk) Mozartlaan 139 (pastorie) Postcode Kadastrale aanduiding Hengelo (O) 4454 Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte Kerk met pastorie en vrijstaande klokkenstoel omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer]

2 KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek; 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp; 4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen). De kerk is functioneel en zorgvuldig vormgegeven. Door de centraalbouw en de plaatsing van de banken werd het mogelijk gemaakt om de mis zo dicht mogelijk met en bij de kerkgangers te vieren. Bijzonder is het gebruik van de in elkaar geschoven flessen om een koepeldak te creëren. De kerk is van architectuurhistorische waarde vanwege het bijzonder vormgegeven kerkgebouw De kerk neemt een belangrijke plaats in in het oeuvre van architect H.J. van Wissen, die een fraaie abstractie doorvoerde in de kerk en een optimale ruimtebeleving in de ronde kerkzaal creëerde. Het ontwerp is een hoogwaardige esthetische vertaling van een traditioneel programma (kerk en pastorie) in een functioneel en modern gebouw. De kerk is verder van belang vanwege de toepassing van de monumentale wandkunst en de kleurige glas-inloodramen. Architectuur en monumentale kunst vullen elkaar goed aan.

3 III Situationele en ensemblewaarde 1. betekenis van het object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende betekenis van het object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere betekenis van het complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere betekenis van het complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere betekenis van het object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële, technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare De kerk heeft een beeldbepalende en centrale ligging in de wederopbouwwijk Klein Driene. De kerk ligt op een middenruimte tussen een meer traditionalistisch vormgegeven en een meer modernistische woonbuurt. De kerk, pastorie en klokkenstoel zijn overwegend gaaf.

4 uitdrukking van de oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; 5. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); 6. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten. Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis, prijzen e.d Overige In 2007 is de kerk aangewezen als gemeentelijk monument. Rondom de kerk en pastorie een open aanleg bestaande uit gras met een aantal bomen. Achter de pastorie een

5 meer besloten tuin. KENNIS: FEITENVERZAMELING Oorspronkelijke functie(s) Typologie Huidige functie (met jaartal) Naam object Bouwtijd (ook de planfase) Religieuze gebouwen, Kerk, pastorie en klokkenstoel Centraalbouw Kerk met pastorie St. Raphaelkerk Functionalisme 1959 (oplevering en inwijding) Architect(en)/ontwerper(s) H.J. van Wissen Uitvoerder (aannemer Adviseur betonconstructies: ir. A.J. Uilenreef, Laren e.d.) (NH) Opdrachtgever A. de Mey (bouwpastoor) Exterieur De kerk is gebouwd op cirkelvormige plattegrond en wordt door een koepel afgedekt. De wanden van de kerk zijn in rode handvorm baksteen uitgevoerd en een deel is bekleed met grijze kwartsiettegels van 40x40 cm. Om de hoge kerkzaal een ombouw uitgevoerd in gele waalsteen. De kerk is deels onderkelderd. Onder de betonnen ringbalk is een glasstrook van glasin-lood aangebracht. In de buitenwanden zijn vele uitsparingen gemaakt die bezet zijn met sterk gekleurd glas-in-lood. Aan de noordzijde de entreepartij, onder een rechthoekig portaal. Centraal in dit portaal bevindt zich de doopkapel. Naast de kerk, voor de hoofdentree, staat een vrijstaande klokkenstoel. De stoel is opgebouwd uit betonnen kolommen die onderling zijn verbonden door drie cirkelvormige betonbanden. In de klokkenstoel hangen klokken. gebouw, constructietechniek De pastorie is met de kerk verbonden door een smalle gang lage gang met geschakelde ruimten. De pastorie heeft een rechthoekige plattegrond en is twee bouwlagen hoog met plat dak. Links naast de pastorie een aangebouwde garage met carport. De verbindingsgang en de pastorie zijn opgetrokken in gele baksteen en voorzien van gestucte delen. De basis van de kerk bestaat uit 8 zware gewapende betonkolommen, die boven gekoppeld zijn door een randbalk ter breedte van 1,80 meter. Die randbalk draagt de koepel. De koepel is samengesteld uit z.g. fuseé ceramique, en

6 heeft een schaaldikte van ca. 12 cm. En een overspanning van 31 meter in elkaar geschoven flessen vormen de basis voor het koepeldak. Interieur (indeling) interieur, techniek en materialen Centraal binnen de entreepartij ligt de iets verdiepte doopkapel, rechts van de entreepartij bevindt zich een kleine devotiekapel. De doopkapel en het priesterkoor liggen lijnrecht tegenover elkaar. De ronde kerkzaal is voorzien van vijf segmentvormige bankenplannen die richting priesterkoor zijn geplaatst. Onder het priesterkoor is een crypte gerealiseerd die tevens als dagkapel gebruikt kan worden. De ombouw, met daarin de processiegangen, de devotiekapel en ingangspartijen met de doopkapel, is laag gehouden. Als tegenstelling met de hoge ronde kerkruimte is de afsluiting van de laagbouw schoepvormig, waardoor de mogelijkheid ontstond om zijdelingse belichting te plaatsen in de buitenwanden. De binnenwanden van de ombouw zijn uitgevoerd in gele waalsteen. Een deel van de ombouw is in later stadium van de kerkzaal gescheiden door het plaatsen van tussenwanden. De onderzijde van de koepel is oorspronkelijk in een zachte terracotta rode stucmortel gestukadoord en de wanden van de kerkzaal in donkergrijs. Onder de koepel is een verlaagd plafond aangebracht van houten delen. Onder de betonnen randbalk van de koepel brede strook glas-in-lood. In het priesterkoor twee hoge glas-in-loodramen, hiertussen een gesloten wand die vrij achter de kolommen doorloopt. De wand is in een kalkmortel gepleisterd en in de natte kalk is door een groot fresco aangebracht van ca 100 m2. De kerkzaal en het koor hebben een betegelde vloer. De doopkapel is voorzien van een vloer in mozaïek (natuursteen en geglazuurde steen). De crypte is eveneens deels voorzien van een vloer van mozaïek van natuurstenen delen. Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument nr. 1 2 glas-in-loodramen Aan weerszijden van het priesterkoor Geloof, hoop en liefde en het lijdensverhaal

7 Afmetingen Nr. 2 Glas-in-loodramen In de buitenwand van de doopkapel Scenes uit het leven van Christus Afmetingen Nr. 3 Glas-in-loodramen In de buitenwand van de dagkapel Scenes uit het leven van Maria Afmetingen nr. 4 Fresco Achterwand priesterkoor en uit de Apocalyps van de Heilige Johannes Afmetingen Ca. 100 m2 Nr. 5 Afmetingen Groen erfgoed: beplanting Schildering, witte lijnen op een grijs geschilderde achtergrond Achterwand in de crypte De H. Raphaël als beschermer van het gezin en als begeleider van Tobias Stedenbouwkundige ligging, situering (incl. aanduiding windstreek), omgeving van belang De kerk is gelegen op de hoek Josef Haydnlaan- Mozartlaan in Hengelo in de wijk Klein Driene die in 2011 als een van de 30 belangrijkste Wederopbouwgebieden in de Visie Erfgoed en Ruimte is aangewezen. Het bouwterrein gaf door zijn grootte en vrije ligging de gelegenheid om een zelfstandige bouwvorm te kiezen. En mede door de wens van pastoor De Mey om de mis zo dicht mogelijk bij en met de gelovigen te vieren, werd als vorm een centraalbouw gekozen. Hierdoor

8 werd het mogelijk contrast met de woningbouwblokken in de omgeving te creëren en fungeert de beeldpalende kerk als visueel middelpunt van de wijk. Archeologische relevantie ondergrond De kerk staat niet in een gebied met archeologische verwachtingswaarde. Geschiedenis Roerende objecten van belang voor het gebouw Relevante wijzigingen Bezocht juni 2012 (Mariël Kok), 11 december 2012 (Mariël Kok) Overige KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 St. Raphaëlkerk te Hengelo, Bouwkundig weekblad 78 (1960), nr. 9, p Nr. 2 Twee kerken, Katholiek Bouwblad 26 ( ), nr. 15, p Nr. 3 Johan Thüss, De Raphael- en Exoduskerk, Hengelosche schatkamer uit de zestiger jaren, Hengelo toen en nu, 36 (2011), p Nr. 4 Websites: Interviews bewoners, gebruikers