Monument: Autopon, Amsterdam.

Transcriptie

1 Monument: Autopon, Amsterdam. REGISTER Monumentnummer Identificatienummer Basisregistratie Provincie Gemeente Amsterdam Plaats Amsterdam Straat/huisnummer Overtoom en Zocherstraat Postcode 1054 LK Kadastrale aanduiding Amsterdam U U 9079 A1 t/m A133 Datum inschrijving in register beschermde monumenten Datum, deel en nummer van inschrijving in openbare registers Aanduiding of korte omschrijving Complexonderdeel van complex [naam of complexnummer] Garage met showroom en galerijflat

2 KENNIS: WAARDERING I Cultuurhistorische waarde: belang van het object/complex 1. als bijzondere uitdrukking van (een) culturele, sociaaleconomische en/of bestuurlijke/beleidsma tige en/of geestelijke ontwikkeling(en); 2. als bijzondere uitdrukking van (een) geografische, landschappelijke en/of historisch-ruimtelijke ontwikkeling; 3. als bijzondere uitdrukking van (een) technische en/of typologische ontwikkeling(en); 4. wegens innovatieve waarde of pionierskarakter; 5. wegens bijzondere herinneringswaarde. II Architectuur- en kunsthistorische waarde: (bijzonder) belang van het object/complex 1. voor de geschiedenis van de architectuur en/of bouwtechniek; 2. voor het oeuvre van een bouwmeester, architect, ingenieur of kunstenaar; 3. wegens de hoogwaardige esthetische kwaliteiten van het ontwerp; 4. wegens het bijzondere materiaalgebruik, de ornamentiek en/of monumentale kunst; 5. wegens de bijzondere samenhang tussen exterieur en interieur(onderdelen). Het Autopon is een toonbeeld van de opkomende consumptiemaatschappij, waarin de auto binnen breed bereik kwam. Het Autopon is kenmerkend voor de gebouwen van Ingwersen die op Le Corbusier zijn geïnspireerd. Het ontwerp heeft hoogwaardige esthetische kwaliteit. Bijzonder is de mozaïekstenen voorgevel. III Situationele en

3 ensemblewaarde 1. object als essentieel (cultuurhistorisch, functioneel en/of architectuurhistorisch en visueel) onderdeel van een complex; 2. a. bijzondere, beeldbepalende object voor het aanzien van zijn omgeving; b. bijzondere complex voor het aanzien van zijn omgeving, wijk, stad of streek; 3. a. bijzondere complex wegens de hoogwaardige kwaliteit van de bebouwing in relatie tot de onderlinge historisch-ruimtelijke context en in relatie tot de daarbij behorende groenvoorzieningen, wegen, wateren, bodemgesteldheid en/of archeologie; b. bijzondere object wegens de wijze van verkaveling/ inrichting/ voorzieningen. IV Gaafheid en herkenbaarheid: belang van het object/complex 1. wegens de architectonische gaafheid en/of herkenbaarheid van ex- en/of interieur; 2. wegens de materiële, technische en/of constructieve gaafheid; 3. als nog goed herkenbare uitdrukking van de De galerijflat is als gesloten wand visueel een essentieel onderdeel van het stedelijk bouwblok. Vanaf het Surinameplein en de hierop aansluitende gelijknamige straat vormt het Autopon-gebouw een eerste blikvanger waarvoor de brug van de Overtoomsesluis de entree is. Het exterieur is nog gaaf ondanks verschillende functiewijzigingen De oorspronkelijke bouwmaterialen zijn nog allemaal aanwezig. De galerijflat heeft nog altijd de oorspronkelijke (woon)functie.

4 oorspronkelijke of een belangrijke historische functie; 4. wegens de waardevolle accumulatie van belangwekkende historische bouwen/of gebruiksfasen; 5. (van specifiek het complex) wegens de gaafheid en herkenbaarheid van het gehele ensemble van samenstellende onderdelen (hoofd- en bijgebouwen, hekwerken, tuinaanleg e.d.); 6. in relatie tot de structurele en/of visuele gaafheid van de stedelijke, dorpse of landschappelijke omgeving. V Zeldzaamheid 1. belang van het object/complex wegens absolute zeldzaamheid in architectuurhistorisch, bouwtechnisch, typologisch of functioneel opzicht; 2. uitzonderlijk belang van het object/complex wegens relatieve zeldzaamheid in relatie tot één of meer van de onder I t/m III genoemde kwaliteiten. Onderdelen zonder monumentale waarde: - Exterieur - Interieur Receptiegeschiedenis, prijzen e.d. Overige

5 KENNIS: FEITENVERZAMELING Oorspronkelijke functie Typologie Huidige functie (met jaartal) Handel, kantoren, opslag, transport. Woningen en woningbouwcomplexen. Garage met galerijflat Fitnesscentrum en appartementen. Fitnesscentrum. Woonfunctie ongewijzigd. Waarneming oktober 2012 Naam object Autopon Stijl/stroming Modernisme Bouwtijd (ook de planfase) Architect(en)/ontwerper(s) Ingwersen, J.B. (Jacob Ben) Uitvoerder (aannemer e.d.) Opdrachtgever Shell Nederland en Pon s Automobiel N.V. Exterieur Zowel aan de Overtoom als aan de Zocherstraat wordt de architectonische verschijningsvorm van dit complex gekenmerkt door hoge gevels die zijn verlevendigd met betonnen rasters die aan de kant van de Overtoom worden gecombineerd met in beton gegoten pilotis. De gevelopeningen van de diverse woningen liggen ingebed in de rasters die de stalen ramen en balkondeuren omvatten. Duidelijk is te zien waar de inpandige trappenhuizen de woningreeksen ontsluiten. Ze zijn vrijgehouden van de gevelrasters en markeren de uiteinden van de gevels. Langs de Overtoom heeft de gevel een gebogen opzet waardoor ze krachtig naar voren treed. Dit effect wordt versterkt door de grintbetonnen pilotis die zich naar beneden toe verjongen. Het spel van licht en schaduw binnen de inpandige gaanderijen op de begane grond vormt een eenheid met de afwisselend vormgegeven betonrasters op de bovenverdiepingen. Hier zijn de sober opengewerkte borstweringen van de balkons ingepast tussen de verticaalstijlen en worden ze afgewisseld door schaduwrijke inhammen. De naar voren gestoken zwevende vitrine ter hoogte van de hoofdingang en het al even zwevende balkon van de tweelaagse woning op het dak vormen markante accenten. Aan de Zocherstraat is de in een evenwijdig vlak uitgevoerde gevel iets terughoudender maar vergelijkbaar gedetailleerd. De eerste twee bouwlagen vormen een sokkel waarboven zich het betonnen raster langs de vensterreeksen van de woningen verheft. Verticaalstijlen versterken het stuwende karakter van de onderste bouwlagen en pas na een schaduwrijke lage horizontaalstrook volgt het betonraster. Ook ditmaal is er een levendige opzet met verspringende borstweringen en inhammen. Uiterst links vormt een langs de gevel gelegen bordestrap een markant accent

6 gebouw, constructietechniek dat het oog naar het langs de linker zijgevel gelegen inpandige trappenhuis voert. Net als aan de Overtoom nemen de trappenhuisvensters een terughoudende positie in. Gewapend beton, grindbeton, glas, staal, leistenen plavuizen, mozaïek Interieur (indeling) interieur, techniek en materialen Kunstwerken/orgels/ gedenktekens/meubels die onderdeel zijn van het monument Groen erfgoed: beplanting Stedenbouwkundige ligging, situering Het gebouw ligt in een gebied waar verschillende uitbreidingsplannen van de gemeente elkaar raken. Als een drukke verkeersroute in het stadsdeel Oud-West behoort de Overtoom tot een gebied waarvan de bebouwing grotendeels tot stand kwam door de grote stadsuitbreidingen vanaf het laatste kwart van de negentiende eeuw. Ten westen van het water van de Schinkel en de Kostverlorenvaart sluit de Overtoom ter hoogte van het betreffende gebouw aan op de buurten rond het Surinameplein en nog verder naar het westen gelegen, op de Westelijke Tuinsteden. De aanleg en bebouwing van het Surinameplein met omgeving is grotendeels tot stand gekomen op basis van het Algemeen Uitbreidingsplan van Amsterdam (A.U.P.) van Cornelis van Eesteren uit Het naar de Overtoomsesluis gerichte bouwwerk heeft een gebogen voorgevel die de bocht bij de aansluiting van de Overtoom op de Amstelveenseweg volgt. Ook de Amstelveenseweg is een drukke verkeersroute. Het Autopon-gebouw maakt hier deel uit van een aaneengesloten gevelwand met bebouwing uit diverse periodes en sterk wisselende hoogtes. Behalve door de Overtoom (noordkant) en de Amstelveenseweg (westzijde) wordt het betreffende bouwblok aan de achterkant (zuidzijde) omkaderd door de Zocherstraat. Deze via een dubbele knik verlopende straat sluit aan de oostkant van het blok haaks aan op de Overtoom. Aan de Zocherstraat staan woningbouwcomplexen uit de jaren 1910 en 1920 en direct aan de zuidzijde ligt het Vondelpark. Het Autopon-gebouw loopt ononderbroken door van de Overtoom naar de Zocherstraat en is langs beide straten langs de rooilijnen gesitueerd. Aan de Overtoom is er evenwel een inpandige gaanderij waardoor de bouwmassa op de onderste verdiepingen terugwijkt van de openbare weg. Door zijn vormgeving neemt het bouwwerk aan beide

7 straten een opvallende plek in temidden van de overwegend uit oudere panden bestaande bebouwing. Archeologische relevantie ondergrond Het gebouw ligt in een gebied met hoge archeologische verwachtingswaarde. Geschiedenis Nadat Pon s Automobielhandel uit het gebouw vertrok werd het eerst gebruikt door een andere Volkswagen dealer en later als meubelzaak. Tegenwoordig (2012) is een sportschool hier gevestigd. Roerende objecten van belang voor het gebouw Relevante wijzigingen Een jaar na de oplevering werd het gebouw met een tussenverdieping uitgebreid om extra kantoorruimte te realiseren. De sportschool heeft een zwembad gerealiseerd in het gebouw. Bezocht Eline Jörg, 2 oktober 2012 van buiten bekeken. Overige KENNIS: BRONNEN Primaire bronnen, kaarten, literatuur, documentatie, websites Nr. 1 Nr. 2 Nr. 3 Kemme G., Bekkers G. en Derwig J., Amsterdam architectuur: een gids, Bussum Interviews bewoners, gebruikers