VRIJETIJDS- SECTOR IN CIJFERS 2013 TRENDRAPPORTAGE BRABANT
VRIJETIJDSSECTOR IN CIJFERS 2013 Kerncijfers van de Brabantse vrijetijdseconomie Bestedingen in de Brabantse vrijetijdseconomie Bestedingen in de Brabantse vrijetijdseconomie Bestedingen in de Brabantse vrijetijdseconomie 1 393 mln 511 mln 323 mln 393 mln 511 mln 4.045 mln 323 mln Dagrecreatie (76%) Zakelijk toerisme (8%) Verblijfstoerisme Dagrecreatie (6%) (76%) Overig* (10%) Zakelijk toerisme (8%) Verblijfstoerisme (6%) Overig* (10%) 4.045 mln * Onder overig wordt verstaan: 1. reisbemiddeling voor het uitgaande toerisme. 2. aanschaf duurzame recreatiegoederen. Duurzame recreatiegoederen zijn goederen die hoofdzakelijk voor het recreatieve uitgaande toerisme doeleinden 2) aanschaf worden duurzame gebruikt recreatiegoederen. * onder overig wordt verstaan 1) reisbemiddeling Duurzame recreatiegoederen zijn goederen die hoofdzakelijk voor recreatieve doeleinden worden gebruikt (zoals caravans, kampeerspullen en sportartikelen). (zoals caravans, kampeerspullen en sportartikelen). Totale economische impact van de Brabantse vrijetijdssector: 5,3 miljard in 2011. 73.360 directe banen Brabantse vrijetijdseconomie in 2012. 2 * Xonder XInkomend overig toerisme wordt verstaan in 2012: 3 1) reisbemiddeling voor het uitgaande toerisme 2) aanschaf duurzame recrea Duurzame recreatiegoederen zijn goederen die hoofdzakelijk voor recreatieve doeleinden worden gebruikt ( 823.700 buitenlandse gasten. Dit aantal neemt sinds 2009 toe. kampeerspullen en sportartikelen). 1.984.200 overnachtingen door buitenlandse gasten. Dit aantal neemt sinds 2009 toe. Binnenlands toerisme in 2012: 4 2.085.000 binnenlandse vakanties. Dit aantal is door de jaren heen stabiel. 10.328.000 overnachtingen. Dit aantal neemt op langere termijn af, maar ten opzichte van 2011 is een stijging van 3% te zien. 193 miljoen uitstapjes door Nederlanders in 2010. 5 Dit aantal is sinds 2006 afgenomen. 1
Inhoudsopgave Kerncijfers van de Brabantse vrijetijdseconomie 1 Inhoudsopgave 3 Hoofdstuk 1: Trends & ontwikkelingen en Brabantse context 4 1.1 Demografische ontwikkelingen 4 1.2 Economische ontwikkelingen 6 1.3 Klimatologische ontwikkelingen 7 1.4 Het imago van Brabant 8 1.5 Marketing en communicatie 9 1.6 Consumententrends 10 1.7 Beleidsontwikkeling 11 Brabant in de prijzen! 12 Hoofdstuk 2: Vakanties en vrijetijdsgedrag in Brabant 14 2.1 Buitenlandse gasten 14 2.2 Zakelijke gasten 17 2.3 Binnenlandse gasten 18 2.4 Uitstapjes door binnenlandse dagrecreanten 23 2.5 Uitstapjes door buitenlandse dagrecreanten 24 2.6 Vooruitzichten op het gebied van vakanties en vrijetijdsgedrag 25 Hoofdstuk 3: Omvang en belang van de Brabantse vrijetijdssector 26 3.1 Aanbod in de vrijetijdssector 26 3.2 Werkgelegenheid in de vrijetijdssector 28 3.3. Totale bestedingen in de vrijetijdssector 29 3.4 Bestedingen tijdens vakanties 29 3.5 Bestedingen tijdens uitstapjes door Nederlandse dagrecreanten 31 3.6 Bredere maatschappelijke impact van de vrijetijdssector 32 3.7 Verwachtingen 32 Hoofdstuk 4: Conclusies en aanbevelingen 34 Bijlage 1: Korte omschrijving veelvoorkomende bronnen 36 R&T Standaard 36 ContinuVakantieOnderzoek (CVO) 36 ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) 37 LISA Werkgelegenheid 38 Bronvermelding 39 Colofon 42 3
HOOFDSTUK 1 Trends & ontwikkelingen en Brabantse context In dit hoofdstuk wordt ingegaan op trends en ontwikkelingen die direct of indirect invloed hebben op de Brabantse vrijetijdseconomie. 1.1 Demografische ontwikkelingen 4 Vergrijzing X XHet aandeel 65-plussers in Brabant neemt toe van 17% in 2012 naar 21% in 2020 en 28% in 2040. 6 X X20% van de uitgaven aan toerisme in Europa wordt gedaan door 65-plussers. 7 X XDe toename van de vrij te besteden tijd van 65-plussers leidt tot een forse toename van de vrijetijdsbesteding buitenshuis. Belangrijke factoren: kwaliteit, bereikbaarheid en toegankelijkheid van vrijetijdsvoorzieningen in directe leefomgeving en eigen woonplaats van 65-plusser. 8 X XMet name groep 50-65 jaar gaat steeds vaker op vakantie en geeft meer uit tijdens vakantie (groei sterker dan bij 65-plus). 9 X XZelfstandig wonende mensen met een zorgvraag (veelal de groeiende groep ouderen) brengen hun vakantie het liefste door op plaatsen waar ook mensen zonder zorgvraag komen. 70% verkiest een vakantie in het laagseizoen. 10 X X55-plusmarkt is sterk gesegmenteerd en complex 11 : dé senior bestaat niet. Kijk naar wensen en belevingswereld, niet alleen naar leeftijden. X X55-plussers zijn oververtegenwoordigd in de belevingswereld Rustig Groen en Ingetogen Aqua. 65-plussers zijn relatief vaak Ingetogen Aqua en 75-plussers Gezellig Lime en Ingetogen Aqua.
55 t/m 64 jaar 65 t/m 75 jaar 75 jaar en ouder Creatief en inspirerend Rood 10% 5% 4% Uitbundig Geel 12% 8% 3% Gezellig Lime 18% 11% 10% Rustig Groen 20% 11% 10% Ingetogen Aqua 20% 16% 12% Stijlvol en luxe Blauw 13% 8% 6% Avontuurlijk Paars 12% 6% 5% Totaal Nederlandse bevolking 16% 10% 8% Figuur 1.1: Verdeling 55-plussers over belevingswerelden RECRON InnovatieCampagne.12 Leesvoorbeeld: 10% van de personen binnen de belevingswereld Creatief en Inspirerend Rood valt binnen de leeftijdscategorie 55 t/m 64 jaar. Van de gemiddelde Nederlandse bevolking valt 16% in deze leeftijdscategorie. Vet gedrukt percentage: de leeftijdscategorie is oververtegenwoordigd in de betreffende belevingswereld. Cursief gedrukt percentage: de leeftijdscategorie is ondervertegenwoordigd in de betreffende belevingswereld. Kijk voor meer informatie op de Factsheet Belevingswerelden. 5
Meer singles, minder gezinnen Het aandeel van eenpersoonshuishoudens in Brabant neemt toe terwijl het aandeel samenwonenden met en zonder kinderen afneemt. De Brabantse vrijetijdssector trekt bovengemiddeld veel gezinnen met kinderen. Deze kwaliteit moet worden vastgehouden, maar tegelijkertijd dienen groeiende doelgroepen meer te worden aangesproken: Gezinnen met kinderen zijn oververtegenwoordigd in de belevingswerelden Gezellig Lime en Uitbundig Geel. Het bereik van de Ingetogen Aqua verblijfstoerist en Avontuurlijk Paarse dagrecreant blijft achter, terwijl deze doelgroepen kansen bieden om de gemiddelde bestedingen te verhogen en opkomende doelgroepen (singles, senioren) beter aan te spreken. In product- en arrangementontwikkeling en communicatie kan meer ingespeeld worden op de wensen, waarden, vrijetijds- en mediavoorkeuren van deze doelgroepen. 14 Kijk voor meer informatie op de Factsheet Belevingswerelden. 2040 39 27 26 8 1 2030 37 29 26 7 1 2020 35 31 27 6 1 2012 33 31 29 6 1 0% 20% 40% 60% 80% 100% Eenpersoonshuishouden Samenwonend zonder kind(eren) Samenwonend met kind(eren) Eenoudergezin Overig Figuur 1.2: Huishoudenontwikkeling in Brabant 2012-2040 13 1.2 Economische ontwikkelingen 6 Het consumentenvertrouwen in Brabant bereikte in het vierde kwartaal van 2012 een nieuw dieptepunt, het laagste niveau sinds 2003 15. In 2013 heeft vrijwel iedereen minder te besteden dan in 2012. Dit is het vierde jaar op rij waarbij aan koopkracht wordt ingeleverd. Vooral (vervroegd) gepensioneerden en ouders met kinderen in de kinderopvang leveren in. 16 In 2012 ging een recordaantal Nederlandse bedrijven failliet. Vooral de bouw kreeg het zwaar te verduren. Ter vergelijking: in 2012 gingen 2.023 Brabantse bedrijven failliet, ten opzichte van 583 in 2008. 17 In 2012 is 5,8% van de Brabantse beroepsbevolking werkloos; in 2011 was dit nog 4,8%. Het landelijke gemiddelde is 6,4%. 18 Ook in 2013 stijgt het aantal werklozen weer, in Brabant vooral onder jongeren tot 27 jaar. 19 Het Nederlandse MKB heeft door haar sterke binnenlandse oriëntatie veel last van een dalende consumptie, een overheid die minder inkoopt en een afname van de investeringen. Herstel van de binnenlandse bestedingen is een voorwaarde voor herstel van het MKB, maar hier zal in 2013 nog geen sprake van zijn. De werkgelegenheid in het MKB neemt naar verwachting af. 20
Kenniswerkers* De verwachting is dat de vraag naar kenniswerkers sterker groeit dan het aanbod dat de scholen in de regio Eindhoven kunnen leveren. Het aantal kenniswerkers van buitenaf zal toenemen. 21 Brabantse kenniswerkers nemen aan veel vrijetijdsactiviteiten vaker deel dan niet-kenniswerkers. Uitzonderingen zijn wandelen, fietsen en sporten. Ze maken vaker gebruik van horeca en pleisterplaatsen in het buitengebied. Kenniswerkers zijn minder tevreden dan niet-kenniswerkers, voornamelijk over het aanbod aan cafés, musea en wandelmogelijkheden in het buitengebied. Ze zijn vooral georiënteerd op Eindhoven. 22 Enkele andere belangrijke aspecten voor vrijetijdsbesteding door kenniswerkers in Brabant: 23 Ze stellen hoge eisen aan de voorzieningen; Vrijetijdsbeleving is ondersteunend aan het werkpatroon: vraagt om veel gemak en gastvrijheid, vrijheid om op het eigen gekozen tijdstip aan activiteiten mee te doen, nabijheid en bereikbaarheid; Ontmoetingsplekken, omdat ze hun familie en vrienden vaak niet bij de hand hebben; Diversiteit in het nachtleven; Engelstalig (bijv. programma s in het theater) en ingesteld op internationale bezoeker; Restaurants met een internationale keuken; Flexibele openingstijden van winkels en cafés; Open (openbare) plekken voor recreatie (in de natuurlijke omgeving); Bijeenkomsten voor intercultureel contact; Kenniswerkers zijn het beste onder te brengen in de Creatief en Inspirerend Rood en Avontuurlijk Paars belevingswereld. Kijk voor meer informatie op de Factsheet Belevingswerelden. * Werknemers met meestal een academische achtergrond die werk verrichten waarbij kennis en opleiding een belangrijke vereiste is. 1.3 Klimatologische ontwikkelingen Het weer is erg bepalend voor vrijetijdsbesteding en toerisme. Enkele conclusies over 2012: Nederland had in 2012 meer zonuren en meer regen dan gemiddeld. Het was gemiddeld 0,3 graden warmer dan normaal. 24 April was de koudste en natste maand sinds 2001. Mei hoort bij de top 10 van warmste maanden ooit. Opvallend is, dat het aantal binnenlandse vakanties in de meimaand 30% hoger was dan een jaar eerder. 25 Augustus had 28 warme dagen (normaal: 23). 7 De komende jaren zal het steeds warmer worden. Binnenlandse vakanties worden een aantrekkelijker alternatief voor extreem hete zonbestemmingen in het buitenland. Met iedere graad temperatuurstijging zal de vraag naar binnenlands toerisme in Nederland met 5% toenemen, met name richting de kust. 26 Consumenten zijn steeds meer op zoek naar duurzame consumptie. De super eco trend komt op, waarin ieder aspect van een product of dienst zonder enige twijfel duurzaam is. 27 X X Het boek Duurzaam toerisme doe je zo! Reisgids naar 2038 geeft bedrijven een theoretische basis en praktische handvatten om met duurzaam toerisme aan de slag te gaan. 28
8 1.4 Het imago van Brabant 29 Zowel Brabanders als niet-brabanders omschrijven Brabant als gastvrij en rijk aan natuur. Sinds 2010 wordt Brabant vaker geassocieerd met gastvrijheid door niet-brabanders. Brabantse ondernemers vinden de termen ondernemend, succesvol, vernieuwend en creativiteit veel beter passen bij de provincie dan ondernemers buiten Brabant. Voor Nederlanders woonachtig buiten de provincie geldt hetzelfde. De innovatieve kracht van Brabant mag volgens een meerderheid van de inwoners en ondernemers in de provincie meer benadrukt worden. Brabant biedt volgens een meerderheid van de Nederlanders voldoende recreatieve mogelijkheden. Brabanders staan hier positiever tegenover dan niet- Brabanders. Minder dan de helft van de Nederlanders vindt dat het culturele en recreatieve aanbod in Brabant zich onderscheid ten opzichte van dat van andere provincies. Bij Brabanders is dit ruim de helft (cultuur: 52%, recreatie: 57%). X X Zowel Brabanders als niet-brabanders zijn in 2012 positiever over de recreatiemogelijkheden in de provincie dan in 2010. Ook zijn er meer niet-brabanders die het verblijfsaanbod onderscheidend vinden.
1.5 Marketing en communicatie Gebruik communicatiemiddelen Per mobiele telefoon worden maandelijks gemiddeld nog maar 36 sms-berichtjes verstuurd in 2012. Dit is een daling van 27% ten opzichte van het jaar ervoor. Het maandelijks verbruik van internet per mobiel is met maar liefst 42% gestegen. 30 Halverwege 2012 zijn er 19,4 miljoen mobiele telefoons in gebruik in Nederland. Hiervan wordt 45% niet alleen gebruikt om te bellen, maar ook om te internetten. Het totaal aantal aansluitingen met mobiel internet is in 2012 met 28% gestegen ten opzichte van het jaar ervoor. Er worden niet alleen méér abonnementen voor mobiel internet verkocht, het verbruik per abonnement is ook hoger. 31 96% van de smartphonebezitters gebruikt het apparaat thuis, 84% onderweg en inmiddels pakt 64% zijn smartphone erbij in een winkel. 32 96% van de Nederlanders, de hoogste score in Europa, beschikt thuis over fysieke toegang tot internet. 87% gebruikt dagelijks internet. 33 De aanhoudende crisis en het dalende consumentenvertrouwen hebben weinig effect op online consumentenbestedingen. Deze stijgen in 2012 opnieuw met 9% ten opzichte van het jaar daarvoor naar een totale jaaromzet van 9,8 miljard. 34 Visualisatie (in beeld weergeven) en gamification (het gebruiken van game-technieken, denkwijzen en waarderingen om je publiek te betrekken en problemen op te lossen) worden bij online marketing steeds belangrijker om informatie over te dragen. 35 Reisbloggers kunnen een belangrijke rol vervullen in het beslisproces van de vakantieganger. De invloed van reisbloggers is vooral groot in de eerste fase van het beslisproces, de inspiratiefase. Aanbieders uit de vrijetijdssector kunnen in contact komen met bloggers via Tourpress, waar veel reisbloggers zijn aangesloten. In de ledenlijst is onder meer te vinden voor welke media de diverse journalisten schrijven. 39 Het verlangen van consumenten om hun leven via social media met de hele wereld te delen blijft onverminderd. Liken is daar een onmisbaar deel van geworden. De online cultuur van goedkeuring verschijnt steeds vaker in de fysieke wereld. Zo werkt pretpark Walibi in België met armbanden, waarmee bezoekers direct op Facebook kunnen laten weten waar ze zijn en wat ze doen. Ze halen hun pols langs de sensor bij een attractie en kunnen likes uitdelen of vrienden uitnodigen. 40 Social media 3,2 miljoen Nederlanders maken gebruik van Twitter, waarvan 1,5 miljoen dagelijks. 36 77% van de Nederlanders gebruikt minimaal één sociaal netwerk waarbij Facebook veruit het populairste is. Daarna volgen Youtube, Hyves en Google+. Vooral studenten communiceren via Facebook en gemiddeld Facebooken er meer vrouwen dan mannen. 37 Social media ontwikkelen zich verder: social shopping, social navigation (gebruikers geven bijvoorbeeld verkeershinder en verkeerscontroles aan elkaar door). Steeds meer social media voor nichemarkten. 38 9
1.6 Consumententrends Tijdsbesteding Nederlanders besteden gemiddeld 3,9 uur per dag aan vrije tijd (exclusief mediatijd). 41 46% van de mediatijd wordt besteed aan televisie kijken, 30% aan internet en 28% aan 3,5 radio 3,5luisteren. Iets meer dan een kwart van alle mediatijd 1,1 bestaat uit consumptie van meerdere media tegelijker- 3,9 tijd. 43 Nederlanders besteden in 2012 11,8 t.o.v. 2010 meer tijd aan: in bed liggen (+47 minuten t.o.v. 2010), 6,9koken, eten klaar maken en huishoudelijk werk, ontspanning, niets doen, nadenken, vrije tijd. Nederlanders besteden minder tijd aan: betaald werk, woon-werkverkeer en hobby s en binnen spelletjes spelen. 44 Andere consumententrends 2013 is het jaar van Betekenisvol live. Consumenten willen echte belevingen, live en authentiek. Een bijzondere maar vooral onvergetelijke en betaalbare beleving of bestemming. Consumenten willen de geest verrijken of een duidelijk doel hebben. Cultuur, natuur en kennis staan hierbij centraal (ook wel expertcation ). 45 Er ontstaan steeds meer burgerinitiatieven van individuen die zich verenigen om bedreigde zaken te behouden of nieuwe behoeften invulling te geven. 46 11,8 3,5 3,5 Werk en studie Onderweg Vrije tijd Media Slapen en verzorging Huishouden, boodschappen en zorg 1,1 6,9 3,9 Figuur 1.3: Tijdsverdeling van Nederlanders (20-65 jaar) in uren per dag. 42 Steeds meer consumenten willen niet meer alleen passief een product gebruiken, maar willen daar ook in investeren (eventueel in aandelen). Deze custowners zoeken vaak naar zowel een financiële als een emotionele winst. 47 Een voorbeeld hiervan is de aankoop van natuurgebieden door particulieren met jeugdherinneringen. 48 Consumenten willen daarnaast kleine opdrachten uitvoeren voor bedrijven en medeconsumenten (zogenaamde tasksumers ). Voorbeelden zijn Werkspot.nl en de iphone-app Foap. Hiermee kunnen gebruikers geld verdienen met foto s die ze met hun telefoon maken. Ze kunnen hun foto s uploaden op de Foap Market en vervolgens te koop aanbieden. 49 10
Consumenten waarderen het als producten, apps en diensten hen helpen zich beter te gedragen of beter te presteren (zogenaamde nanny apps ). Dat kan door hen in de gaten te houden, hen ergens aan te herinneren of hen zelfs te dwingen iets te doen. Een voorbeeld is de Nike + FuelBand, die bewegingen, calorieverbruik en de tijd die een activiteit duurt registreert. De armband kan zo worden ingesteld dat die in de gaten houdt of de drager wel aan zijn voorafgestelde doelen voldoet (de led-lampjes kleuren rood of groen). De armband kan worden bestuurd via de computer of de smartphone. 50 Consumenten willen opvallen en zich onderscheiden van anderen door iets te doen of te bezitten. Steeds meer producten, diensten en belevenissen haken hierop in, door kunstmatige schaarste te creëren. 51 Over het algemeen wordt de beleving binnenshuis in de vrije tijd belangrijker, maar wel met luxe. De consument wil de eigen wereld vereenvoudigen en daardoor het knusse gevoel ervaren. Deze trend wordt cocoonen 3.0 genoemd. Door technologie en innovatie kan de hele wereld in huis gehaald worden en kan de beleving binnenshuis ondersteund worden met luxe. Hierbij kan gedacht worden aan een thuisbioscoop, eigen sauna, buitenkeuken, thuistap en 24 uur per dag contact met de buitenwereld via tablets en mobiele telefoons. 52 1.7 Beleidsontwikkeling De Rijksoverheid initieert een actieve topsectoraanpak voor de gastvrijheideconomie, om de relatie tussen ondernemingen, kennisinstellingen en medeoverheden te bevorderen. 56 De toeristenbelasting stijgt in 2013 in bijna de helft van de Brabantse gemeenten en bedraagt gemiddeld 1,52. Landelijk is dit 1,33. 57 In februari 2013 hebben Provinciale Staten van Noord- Brabant unaniem ingestemd met de voorstellen voor het beleidskader en de uitvoeringsagenda vrijetijdseconomie. De provincie steekt de komende drie jaar zes miljoen in de Brabantse vrijetijdseconomie, om daarmee de ambitie te verwezenlijken om de meest innovatieve en gastvrije provincie van Nederland te worden. Het beleidskader sluit aan op de Agenda van Brabant, waarin de provincie de ambitie heeft geformuleerd om tot de top van de Europese kennis- en Als mensen hun vrije tijd buitenshuis doorbrengen, willen ze dit graag samen doen. In een tijd van economische tegenspoed vinden mensen het steeds belangrijker om tijd, emoties en ervaringen met vrienden en familieleden te delen. 53 We willen niet langer meer, maar we willen beter. Er is meer aandacht voor de oorsprong van voedsel en gebruiksvoorwerpen en de burger heeft behoefte aan toegewijde makers, lokale productie en vakmanschap. Zo hebben bijvoorbeeld steeds meer restaurants een eigen tuin of kas. We investeren in de lokale economie. 54 Er is al enkele jaren sprake van een verschuiving van de belevenis- naar de betekeniseconomie. Merken met emotie worden bedacht en er worden producten gemaakt door ondernemers met liefde en aandacht voor hun merk en product; en de betekenis en de waarde ervan voor de consument en de maatschappij. 55 innovatieregio s te gaan behoren. Uitgangspunten van het beleidskader vrijetijdseconomie zijn hogere bestedingen en een groter herkomstgebied van toeristen en recreanten. Internationale trekkers spelen hierin een grote rol. 58 Als provinciale visie op cultuurbeleid is de Cultuuragenda in de maak. De Cultuuragenda is een zienswijze op de toekomst van cultuur in Brabant, een agenda met doelen op lange en korte termijn en afspraken over taken en verantwoordelijkheden op dit gebied. Tot de zomer wordt de gezamenlijke visie ontwikkeld. Beoogde oplevering van de visie is in de zomer van 2013. 59 Kijk voor meer informatie over de Cultuuragenda ook op de Factsheet Cultuur. 11
BRABANT in de prijzen!
Leukste uitje van Brabant: de Loonse en Drunense Duinen Efteling-show Aquanura beloond met een prestigieuze THEA award Zoover Award voor de Efteling voor het beste attractiepark van Nederland s-hertogenbosch voor de derde keer op rij Meest Gastvrije Stad van Nederland Vacansoleil uit Eindhoven wint Zoover award voor populairste aanbieder van campingvakanties Biesbosch genomineerd voor EDEN (European Destination of Excellence) award 2013 Safaripark Beekse Bergen beste dierenpark van Nederland Go4Camp uit Raamsdonksveer wint Zoover award voor beste aanbieder campingvakanties Desso en Inside Outside winnen Brabantse Design en Develop Award 2012 Europese prijs voor het behoud van cultureel erfgoed voor restauratie Halvezolenlijn tussen s-hertogenbosch en Lage Zwaluwe 13 Regio Eindhoven in 2011 uitverkozen tot de slimste regio ter wereld Eindhoven is Beste Binnenstad 2011-2013
HOOFDSTUK 2 Vakanties en vrijetijdsgedrag in Brabant In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de vakanties die binnenlandse en buitenlandse gasten in Brabant ondernemen. Daarnaast wordt het vrijetijdsgedrag tijdens deze vakanties en tijdens uitstapjes in kaart gebracht. 14 2.1 Buitenlandse gasten Er kwamen wederom meer buitenlandse verblijfstoeristen naar Nederland in 2012. De meeste buitenlandse toeristen waren afkomstig uit buurlanden 60. Recordaantal Duitse toeristen naar Nederland in 2012. Duitsland blijft het belangrijkste herkomstland en NBTC verwacht dat de groei verder doorzet in 2013 61. Nederland is volgens de buitenlandse toeristen een easy going en gastvrij vakantieland. Nederlanders worden gezien als tolerant, vriendelijk, gastvrij en open. Positieve kenmerken van Nederland zijn het landschap, Amsterdam en Nederland fietsland. Minder positief is de buitenlandse toerist over het culinaire aanbod en de prijs- kwaliteitverhouding in de horeca 62. In Brabant verbleven in 2012 meer buitenlandse gasten dan voorgaande jaren. Aantal buitenlandse gasten x 1000 1000 900 800 700 600 500 823.700 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Figuur 2.1: Ontwikkeling in het aantal buitenlandse gasten in Brabant in de periode 2002-2012. 63
1.984.200 Aantal overnachtingen door buitenlandse gasten x 1000 2000 G O Gasten Overnachtingen 1800 N-Holland 6.124.300 G 12.414.500 O 1600 1400 1200 2002 Groningen 124.700 G 295.200 O Friesland 232.900 G 863.300 O 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Figuur 2.2: Ontwikkeling in het aantal overnachtingen door buitenlandse gasten in Brabant in de periode 2002-2012.64 Brabant neemt een 5e positie in, qua het aantal overnachtingen door buitenlandse gasten. Wat betreft het aantal buitenlandse gasten nemen we een 4 e positie in Nederland in. Het Brabantse aanbod lijkt voor buitenlandse gasten meer geschikt voor korte vakanties. Z-Holland 1.544.300 G 3.688.800 O Drenthe 145.300 G 543.900 O Flevoland 133.700 G 505.100 O Utrecht 360.600 G 617.400 O Noord-Brabant 823.700 G 1.984.200 O Zeeland 737.500 G 3.099.200 O Overijssel 242.800 G 594.200 O Gelderland 384.800 G 995.100 O Limburg 825.200 G 2.297.600 O Figuur 2.3 Aantal buitenlandse gasten en overnachtingen per provincie 2012.65 15
De meeste buitenlandse gasten in Brabant komen evenals voorgaande jaren uit België en Duitsland. 88% van de buitenlandse gasten komt uit Europa. Het aantal overnachtingen van onze zuiderburen neemt in onze provincie al jaren toe. Aantal overnachtingen 800000 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 757.100 404.400 216.000 107.700 94.000 88.600 België Duitsland Groot Brittannië Frankrijk Figuur 2.4: Herkomstlanden Azië buitenlandse gasten in Brabant in de periode 2002- Amerika 2012. 66 De Duitse toerist versus de Belgische toerist Belgische toerist 67 X Duitse toerist 68 75% toeristisch Reden bezoek 90% toeristisch 20% zakelijk Zakelijk 8% zakelijk 63% hotel Accommodatie 52% hotel 2,5 nachten Gemiddeld aantal overnachtingen 3,6 nachten 16 Bos en heide in Bestemming De kust Zuid-Nederland In voor- en najaar Verblijf Nederland In voorjaar en zomer Auto Vervoermiddel Auto Vlaanderen (94%) Herkomst Het Ruhrgebied (65% uit Nordrhein-Westfalen) Veel gezinnen met kinderen < 12 jaar (42%) Type gast 58% online Wijze boeking vakantie in Nederland 55% online Belgen zijn prijsbewust (goedkopere logiesformules en gevoelig voor aanbiedingen) Overig Veel gezinnen met kinderen (ongeveer 50%) Veel herhaalbezoekers Het onderzoek Statistiek Inkomend Toerisme (uitgevoerd door NBTC-NIPO Research) geeft meer inzicht in bestedingen door buitenlandse gasten, ook op provinciaal niveau. De tussentijdse resultaten verschijnen in augustus 2013 en het eindrapport in september 2014. Vrijetijdshuis Brabant houdt u op de hoogte van de resultaten via www.vrijetijdshuis.nl/kennisbank en onze nieuwsbrief.
2.2 Zakelijke gasten In 2011 ontving Nederland ruim 2,9 miljoen zakelijke gasten. Dit aantal is lager dan in 2000, wat mede te wijten is aan de economische crisis waardoor bedrijven reisbudgetten hebben teruggeschroefd 69. De meeste zakelijke bezoekers in Nederland komen uit het Verenigd Koninkrijk, gevolgd door de Verenigde Staten, België en Duitsland. Belangrijkste vrijetijdsactiviteiten voor zakenreizigers (naast de zakelijke reden zelf waarvoor ze een bezoek brengen aan Nederland) zijn uit eten gaan in een restaurant en wandelen. 70. Er is een toename in online boeken van zakenreizen. Het aantal online geboekte treintickets is ruim verdubbeld in 2012 ten opzichte van 2011. Ook vliegtickets, huurauto s en hotels worden steeds vaker online geboekt 71. Inmiddels gaat ruim driekwart van alle zakenreizigers op pad met smartphone of tablet 72. Voor 38% van de reizigers is gratis WiFi in het hotel een must. Echter koppelen hotels steeds vaker diensten los van de kamerprijs en laten klanten hier extra voor betalen. Dit geldt voor wifi, parkeren en wellness 73. Veel hotels bieden extra s aan zakenreizigers die via een zakenreisbureau boeken. Die extra s omvatten diensten als ontbijt, luchthaventransfers of parking 74. Het zakelijke motief is leidend voor 79% van de buitenlandse hotelgasten in Brabant. In Nederland is dit 60%. 75 NBTC-NIPO Research voert iedere twee jaar het Continu Zakenreis Onderzoek (CZO) uit. Begin 2014 verschijnt de nieuwste editie. Vrijetijdshuis Brabant houdt u van de resultaten op de hoogte via www.vrijetijdshuis.nl/kennisbank en onze nieuwsbrief. 17
2.3 Binnenlandse gasten Het aantal binnenlandse vakanties in Brabant nam met 1% af t.o.v. 2011. Brabant behoudt de 3 e positie van Nederland, maar de afstand met de nummer 1 (Gelderland) wordt groter. Grote stijgers zijn Gelderland (+12%) en Zeeland (+10%). Grote daler is Flevoland (-8%). Aantal binnenlandse vakanties x 1000 3500 3.217 Gelderland 3000 2500 2000 1500 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2.363 2.085 1.814 1.790 Limburg Noord-Brabant Noord-Holland Drenthe Figuur 2.5: Aantal binnenlandse vakanties in top 5 provincies in de periode 2002-2012. 76 Leesvoorbeeld: het aantal binnenlandse vakanties in Gelderland stijgt ten opzichte van 2011, maar de trendlijn laat zien dat het aantal binnenlandse vakanties stabiel blijft. 18 Nederlanders ondernamen in 2012 iets meer vakanties naar het buitenland dan in eigen land. Brabanders bezuinigden in 2012 ten opzichte van 2011 onder andere op uitgaven aan vrijetijdsbesteding: 77 56% van de Brabanders gaf in 2012 minder uit aan uit eten gaan en drankjes op het terras. 48% van de Brabanders bezuinigde op culturele uitstapjes. 17% ging in 2012 in Nederland op vakantie in plaats van het buitenland. Dit deed men vooral om te bezuinigen. 15% heeft zijn/haar vakantie in 2012 afgelast als gevolg van de crisis. In totaal werden in 2012 ruim 10 miljoen overnachtingen door Nederlanders (inclusief Brabanders) in Brabant doorgebracht. Dit is 3% meer dan in 2011. Brabant is in 2012 de op-een-na populairste provincie voor vakanties op een vaste standplaats: 25% van alle vakanties valt binnen deze categorie. Het aantal vakanties en overnachtingen op een vaste standplaats nam wel sterk af ten opzichte van 2011. In 2012 werden minder overnachtingen in Brabant doorgebracht door vaste gasten. Het aantal overnachtingen in bungalows nam toe. Ook het toeristisch kamperen en het aantal overige toeristische gasten namen toe ten opzichte van 2011 (zie figuur 2.6).
Aantal overnachtingen x 1000 4000 3500 3000 2500 2000 1500 1000 500 0 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 3.295 2.901 2.215 1.180 738 Bungalows Vaste gasten Toeristisch kamperen Overig toeristisch Hotel/pension/B&B Figuur 2.6: Aantal overnachtingen in Brabant naar accommodatietype in de periode 2003-2012. 78 * Overig toeristisch: groepsaccommodatie, woning particulier, boot, trekkershut, volkstuinhuisje, anders. Op langere termijn gezien neemt het aantal overnachtingen binnen de categorieën toeristisch kamperen en overige toeristische vakanties af, terwijl overnachtingen in een hotel of pension toenemen. Het onderscheid tussen toeristische en vaste vakanties Er wordt in de presentatie van de cijfers over verblijfstoerisme vaak een onderscheid gemaakt tussen vaste en toeristische vakanties. Om het wisselvallige patroon van vaste vakanties uit de gegevens te filteren, wordt hierna alleen ingegaan op toeristen. 19 Wat zijn de belangrijkste kenmerken van toeristische binnenlandse vakanties? 55% van de vakanties in Brabant is kort (2-4 dagen). Landelijk gemiddelde is ook 55%. Gemiddelde verblijfsduur in Brabant is 4,8 nachten wat een toename is ten opzichte van 2011. De gemiddelde verblijfsduur in Brabant komt overeen met het landelijk gemiddelde. In Brabant worden relatief veel bungalowvakanties ondernomen. De meeste binnenlandse vakanties in Brabant werden in de periode mei t/m augustus 2012 ondernomen. Januari is de minst populaire maand voor een binnenlandse vakantie in Brabant. 79 Brabant is een populaire provincie voor vakantie met vrienden, familie en collega s of een relaxvakantie. Ook worden relatief veel vakanties alleen voor bezoek aan een attractiepark ondernomen. Het aandeel natuurvakanties is laag.
% van de toeristische vakanties in Brabant 20 18 16 14 12 10 8 6 4 5 17% 16% 11% 9% 8% 7% 6% 3% Vakantie met vrienden/familie/collega s Relaxvakantie Op natuur gerichte vakantie Alleen bezoek aan attractiepark Stedenvakantie Ander type sportieve/actieve vakantie (excl watersport) Bezoek aan familie, vrienden, kennissen Bezoek aan evenement 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Figuur 2.7: Aandeel verschillende typen toeristische vakanties in Brabant in de periode 2002-2012. 80 Stedenvakanties, vakanties met vrienden/familie/ collega s en bezoek aan een attractiepark nemen de laatste jaren toe in populariteit. Op natuurgerichte vakanties en andere type sportieve of actieve vakanties dan watersport zie je de laatste jaren juist een daling optreden. Meer informatie over de verschillende accommodatietypen is te vinden op de Factsheet Verblijfstoerisme en op www.vrijetijdshuis.nl/kennisbank. Uitstapjes tijdens binnenlandse vakantie in Brabant 20 Uitstapje 2012 Uit eten gaan 59% Wandeling maken 52% Zwemmen 43% Recreatief winkelen 32% Fietstocht 23% Natuurgebied bezoeken 18% Pretpark bezoeken 18% Bezienswaardige gebouwen bezoeken 17% Dierenpark bezoeken 10% Uitgaan 8% Museum bezoeken 8% Zonnebaden 3% Theater/bioscoop bezoeken 3% Sportevenement bezoeken 2% Pretpark Dierenpark Zwemmen Hierop scoort Brabant relatief hoog t.o.v. andere provincies Hierop scoort Brabant relatief laag t.o.v. andere provindies Fietsen Wandelen Natuurgebied Bezienswaardige gebouwen Museum Zonnebaden Uit eten Figuur 2.8: Uitstapjes tijdens vakanties in Brabant 81 Leesvoorbeeld: 59% van de Nederlanders ging in 2012 tijdens een vakantie in Brabant ten minste 1x uit eten.
Aantal % participatie overnachtingen uitstapjes x 1000 tijdens binnenlandse vakantie 60 59% Uit eten gaan 50 52% Wandelen 40 43% Zwemmen 30 20 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 32% 23% Funshoppen Fietsen Figuur 2.9: Ontwikkeling top 5 uitstapjes tijdens vakanties in Brabant 2004-2012. 82 Leesvoorbeeld: 59% van de Nederlanders ging in 2012 tijdens een vakantie in Brabant tenminste 1x uit eten. Brabant heeft een sterk aanbod aan pretparken zoals de Efteling en de Beekse Bergen. Dit verklaart de populariteit van de provincie bij gezinnen met kinderen. Wandelen, zwemmen en fietsen zijn activiteiten die door de jaren heen steeds minder worden ondernomen tijdens een vakantie. Sinds 2010 nemen wandelen en fietsen echter weer toe. 21 Waardering Brabant volgens de binnenlandse toerist In vergelijking met 2011 wordt Brabant door de binnenlandse toerist beter beoordeeld. Het algemeen oordeel is vrijwel gelijk aan het landelijk gemiddelde. Brabant Kwaliteit accommodatie 7,7 Kwaliteit service 7,7 Prijsniveau horeca 7,1 Figuur 2.10: Gemiddelde waardering binnenlandse toeristen in Brabant. 83 X Algemeen oordeel 8,1
22 Zoek- en boekgedrag Pretpark, strand en fietsroutes zijn de populairste zoekwoorden tijdens de zomermaanden 84. Een Brabantse accommodatie wordt door bijna driekwart van de binnenlandse vakantiegangers geboekt via internet. De accommodatie wordt voornamelijk geboekt op de website van de accommodatieverschaffer of via een reisorganisatie. 38% van de binnenlandse vakantiegangers in Brabant wint voorafgaand aan een vakantie informatie in via de accommodatieverschaffer. 86% van deze vakantiegangers doet dit via internet. Het belang van beoordelingssites en social media voor het verblijfstoerisme Bij het uitzoeken van een vakantiebestemming haalt 52% van de consumenten zijn inspiratie uit social media. Bijna driekwart gebruikt social media tijdens de vakantie. Bij thuiskomst deelt driekwart zijn vakantiefoto s direct op een social media platform. Iets meer dan de helft liked de Facebookpagina s die iets met de vakantiebestemming te maken hebben. 85 78% van de consumenten geeft aan dat ze belang hechten aan beoordelingen op boekingssites. 86 In 2012 is 55% van de bedrijven in de verblijfsrecreatie actief met social media. 87 Online aanbieders in de reisindustrie hadden in 2012 een omzetgroei van 13%. Deze omzetgroei is veel hoger dan die van de gehele reisbranche (inclusief offline aanbieders). 88 Belevingswerelden van binnenlandse vakantiegangers De meeste binnenlandse vakanties in Brabant worden ondernomen door het Gezellig Lime segment. Het aandeel van dit segment is iets lager dan landelijk. 19% 19% 16% 16% 13% 13% 24% 27% 27% Uitbundig Geel Geel Ingetogen Aqua Aqua Gezellig Lime Gezellig Lime Avontuurlijk Paars Avontuurlijk Paars Rustig Groen Rustig Groen Profiel binnenlandse toerist 89 Brabant trekt veel volwassenen en kinderen; 55-plussers komen relatief minder vaak naar Brabant. De helft van de binnenlandse toeristen in Brabant valt in de categorie gezinnen met kinderen. Gemiddelde voor Nederland: 42%. Brabant, Flevoland en Drenthe zijn echte gezinsprovincies. In Brabant komen in vergelijking met de gemiddelde binnenlandse vakantieganger relatief meer mensen uit de lagere sociale klassen. De gemiddelde groepsgrootte in Brabant is 4,4. Dit is het hoogste van Nederland. Herkomst binnenlandse toerist De meeste toeristische vakanties in Brabant worden al jaren ondernomen door mensen uit Zuid-Holland. Het aandeel toeristen uit deze provincie is toegenomen ten opzichte van 2011. Zuid-Holland, Brabant, Noord-Holland en Gelderland zijn de belangrijkste herkomstprovincies. Figuur 2.11: Herkomstprovincies van binnenlandse toeristen in Brabant. 90 Zuid-Holland 30% Zeeland 3% Noord-Holland 13% Utrecht 6% Noord-Brabant 20% Friesland 3% Flevoland 1% Gelderland 12% Groningen 1% Drenthe 1% Overijsel 1% Figuur 2.12: Binnenlandse vakantiegangers in Brabant verdeeld over belevingswerelden RECRON InnovatieCamapgne (RIC). 91 Limburg 6% Kijk voor meer informatie op de Factsheet Belevingswerelden.
2.4 Uitstapjes door binnenlandse dagrecreanten Meer informatie over de verschillende typen uitstapjes is te vinden op de Factsheet Dagrecreatie of op www.vrijetijdshuis.nl/kennisbank. Het aantal uitstapjes in Brabant daalt naar 193 miljoen in 2010. De Brabantse afname is groter dan de Nederlandse teruggang en de positie die Brabant inneemt op de binnenlandse dagrecreatieve markt is qua aantallen uitstapjes verslechterd. Aan dit negatieve beeld wordt tegenwicht geboden doordat de bestedingen in Brabant per persoon per uitstapje relatief hoog zijn (zie paragraaf 3.6). Uitstapjes in Brabant x miljoen Uitstapjes in Nederland x miljoen 2006 2008 2010 2006-2010 236 216 193-18% 1.630 1.452 1.394-14% Figuur 2.13: Uitstapjes in Brabant en Nederland in de periode 2006-2010. 92 Aantal uitstapjes van Nederlanders in Brabant x miljoen 2006 2008 80 2010 70 58 60 47 50 40 30 27 25 20 12 11 7 5 10 3 0 Buitenrecreatie Uitgaan Recreatief winkelen Attracties Cultuur Evenement bezocht Waterrecreatie en sport Wellness/beauty De daling in aantal uitstapjes tekent zich in alle activiteitenclusters af met uitzondering van het cluster waterrecreatie en sport dat sterk daalde in de periode 2006 2008 maar zich in 2010 herstelde tot het niveau van 2006. Uitstapjes die t.o.v. het Nederlands gemiddelde relatief vaak in Brabant ondernomen worden, zijn het bezoeken van sportwedstrijden en attracties. Bij sportwedstrijden betreft het vooral betaald voetbalwedstrijden. Bij attracties gaat het om attractieparken zoals de Beekse Bergen, de Efteling en kermissen, met name de Tilburgse kermis. 87% van de uitstapjes wordt door Brabanders ondernomen. Een derde van deze uitstapjes speelt zich af in de eigen gemeente. Sportwedstrijden Figuur 2.14: Aantal uitstapjes van Nederlanders in Brabant. 93 23
De belevingswerelden van de Brabantse bevolking De Brabantse bevolking behoort vaker dan de gemiddelde Nederlandse bevolking tot de belevingswereld Gezellig Lime en minder tot Avontuurlijk Paars. Kijk voor meer informatie op de Factsheet Belevingswerelden. 9% 6% 9% 6% 19% Uitbundig Geel 6% 19% Ingetogen Uitbundig Aqua Geel 6% 15% Gezellig Lime 27% Ingetogen Aqua Avontuurlijk Paars 15% 16% Gezellig Lime 27% Rustig Groen Avontuurlijk Paars 16% Stijlvol en luxe Blauw Rustig Groen Creatief en inspirerend Stijlvol Rood en luxe Blauw Creatief en inspirerend Figuur 2.15: Brabantse bevolking verdeeld Rood over belevingswerelden RECRON InnovatieCamapgne (RIC). 94 2.5 Uitstapjes door buitenlandse dagrecreanten In Brabant worden per jaar ongeveer twee miljoen uitstapjes door buitenlanders ondernomen. Dit is een relatief klein aandeel als we het vergelijken met de 193 miljoen uitstapjes die Nederlanders ondernemen in Brabant. Buitenlanders gaan graag recreatief winkelen of bezoeken een attractiepark als ze in Brabant zijn. Populaire dagtochten van Belgen in Nederland zijn: openluchtrecreatie, attractiebezoek, bezoek bezienswaardigheid en funshoppen 95. Limburg is veruit de meest bezochte provincie door Duitsers voor dagbezoek aan Nederland. Brabant staat samen met Flevoland onderaan 96. Populaire dagtochten van Duitsers in Nederland zijn: winkelen in een (binnen)stad, bezoek aan een stad, uit eten in een restaurant 97. In augustus 2013 publiceert WES onderzoeksresultaten over dagrecreatie (zonder overnachting) van Belgen. Welke dagtrips ondernemen Belgen naar Brabant, hoe ziet hun profiel eruit en wat geven ze uit aan deze uitstapjes? Vrijetijdshuis Brabant houdt u op de hoogte van de resultaten via www.vrijetijdshuis.nl/kennisbank en onze nieuwsbrief. 24
2.6 Vooruitzichten op het gebied van vakanties en vrijetijdsgedrag Nederlanders blijven in 2013 dichter bij huis. Bijna 30% zegt de zomervakantie aan te passen aan de huidige financiële situatie. Naast minder lang (25%) en minder ver (17%) kiest zo n 35% voor een goedkopere accommodatie. Kamperen blijkt in trek of men kiest vaker voor een verblijf in een appartement. Op deze manier kunnen reizigers op vakantie een huiselijke sfeer creëren. Dat houdt ook in: zelf boodschappen doen en alles zo goedkoop mogelijk houden als je zelf wilt. Daarnaast is op de bonnefooi gaan een trend, net als huizenruil en het verblijf bij vrienden of familie. 98 Voor 2013 wordt een groei van het inkomend toerisme verwacht van bijna 3% voor Nederland. Positieve factoren voor het inkomend toerisme: X X Door economische omstandigheden gaan minder Nederlanders in 2013 op vakantie. De Nederlanders die op vakantie gaan, dichterbij huis, gaan korter of minder vaak. Het aantal binnenlandse vakanties stabiliseert naar verwachting in 2013, het aantal buitenlandse vakanties daalt. Zowel tijdens binnenen buitenlandse vakanties wordt een daling van de bestedingen verwacht. 100 Zwakkere euro, waardoor het voor inwoners van niet-eurolanden goedkoper wordt om naar de Eurolanden te reizen. Groeiend aantal aanbiedingen vanuit Nederlandse accommodaties en vervoersmaatschappijen om de bezettingsgraad op peil te houden. Aanhoudende economische groei BRIC-landen. Stedenreizen; groeisegment op de Europese markt. De groei van het aantal Duitse en Belgische gasten zet naar verwachting door. 99 25
HOOFDSTUK 3 Omvang en belang van de Brabantse vrijetijdssector In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het aanbod, de werkgelegenheid en de bestedingen in de Brabantse vrijetijdssector. 3.1 Aanbod in de vrijetijdssector 26 De horeca, in 2011 nog de branche waar het aantal faillissementen landelijk het sterkste steeg, vertoonde in 2012 een licht herstel. Vooral minder restaurants en café s sloten hun deuren. Landelijk gezien nam het totale aantal horecavestingen in 2012 licht af, terwijl dit in Brabant toenam. Het niveau van 2008 wordt echter nog niet gehaald. 101 Net als in de rest van Nederland laten de sectoren cultuur, recreatie en amusement en sport in Brabant door de jaren heen een gestage groei in aantal vestigingen zien. Dit geldt ook voor de totale toeristischrecreatieve sector. Het totale aantal Brabantse vestigingen is sinds 2008 met 16% toegenomen. 102
Aantal vestigingen in de Brabantse vrijetijdssector 14.170 15.000 12.000 9.000 6.000 3.000 2.400 1.000 5.180 750 990 2.600 1.250 2008 2009 2010 2011 2012 27 0 Cultuur, recreatie en amusement Detailhandel/groothandel Horeca Logiesverstrekking Overig Sport Vervoer Totaal R&T Figuur 3.1: Aantal vestigingen in de Brabantse vrijetijdssector. 103
3.2 Werkgelegenheid in de vrijetijdssector ZKA 104 berekende in 2011 dat toerisme en recreatie in Brabant 100.000 banen opleverde, 9% van de totale werkgelegenheid in Noord-Brabant. In vergelijking met 2006 is dat een daling van 5%. Landelijk omvat de vrijetijdssector 499.780 directe banen (niet FTE). Het Brabantse aandeel hiervan is 15% ofwel 73.360 directe banen. Het aantal directe banen in de Brabantse vrijetijdssector nam in 2012 met 2% toe ten opzichte van een jaar eerder. 105 De toeristisch-recreatieve sector biedt nu en in de toekomst goede kansen op een baan voor specifieke doelgroepen zoals jongeren, allochtonen en laagopgeleiden. 107 Aantal directe banen in de Brabantse vrijetijdssector x 1000 74000 73000 72000 71000 Figuur 3.2: Aantal directe banen in de Brabantse vrijetijdssector. 106 73.360 2008 2009 2010 2011 2012 Binnen cultuur, dagrecreatie en amusement en sport is het aantal banen in Brabant door de jaren heen toegenomen. Ruim de helft van de werkgelegenheid (56%) in de vrijetijdssector is te vinden in de horeca. 2008 2009 2010 2011 2012 Cultuur, recreatie en amusement 7.320 7.610 7.860 8.260 8.720 Detailhandel/groothandel 2.630 2.660 2.570 2.570 2.560 Horeca 41.290 40.830 39.880 40.460 40.730 Logiesverstrekking 8.140 7.910 7.970 8.050 7.950 Overig 4.580 4.580 4.380 4.290 4.340 Sport 4.190 4.390 4.640 4.980 5.060 Vervoer 4.270 4.150 4.040 4.110 4.000 Figuur 3.3: Aantal directe banen in de Brabantse vrijetijdssector, naar subsector. 108 28 Na Noord- en Zuid-Holland is Brabant de provincie met het grootste aandeel banen in de totale Nederlandse vrijetijdssector. Top 5: 109 1. Noord-Holland (21% van alle banen in de Nederlandse vrijetijdssector) 2. Zuid-Holland (16%) 3. Brabant (15%) 4. Gelderland (12%) 5. Limburg (8%) Wilt u meer weten over de werkgelegenheid op lokaal of regionaal niveau? Op www.lisa.nl staat de gratis rapportagetool voor de toeristisch-recreatieve sector (R&T rapportagetool), waarmee u de werkgelegenheid in uw regio of gemeente inzichtelijk kunt maken en kunt vergelijken met andere gemeenten en regio s.
3.3 Totale bestedingen in de vrijetijdssector De totale economische impact van de Brabantse vrijetijdssector is 5,3 miljard in 2011. Dit is een daling van 5% t.o.v. 2006 toen de bestedingen 5,5 miljard bedroegen. De grootste impact kwam voor rekening van binnenlandse dagrecreanten. Zij besteedden 3,9 miljard. 110 Besteding x 1 miljoen in % Toeristische vakanties van Nederlanders 198,6 3,8 Seizoensrecreatieve vakanties van Nederlanders 89,3 1,7 Toeristische vakanties van buitenlanders 31,2 0,6 Seizoensrecreatieve vakanties van buitenlanders 3,8 0,1 Subtotaal verblijfstoerisme 322,9 6,1 Dagbesteding van Nederlanders 3.945,2 74,8 Dagbesteding van buitenlanders 99,7 1,9 Subtotaal dagbesteding 4.044,9 76,7 Meerdaags zakelijk Nederlanders 149,0 2,8 Meerdaags zakelijk buitenlanders 101,8 1,9 Eéndaags zakelijk Nederlanders 133,9 2,5 Eéndaags zakelijk buitenlanders 8,6 0,2 Subtotaal zakelijk 393,3 7,5 Reisbemiddeling uitgaand toerisme 104,4 2,0 Aanschaf duurzame recreatiegoederen 407,0 7,7 Subtotaal overig 511,4 9,7 Totaal 5.272,6 100 Figuur 3.4: Economische impact in de Brabantse vrijetijdssector. 111 3.4 Bestedingen tijdens vakanties Bestedingen aan binnenlandse vakanties De bestedingen door vaste gasten zijn een stuk lager dan die van toeristen. 29 Totaal Toeristisch Vast Brabant Nederland Brabant Nederland Brabant Nederland Per vakantie 135 157 155 178 74 77 Per persoon per dag 23 26 27 31 11 11 Gemiddelde verblijfsduur in nachten 5,0 5,1 4,8 4,8 5,5 6,2 Figuur 3.5: Bestedingen tijdens binnenlandse vakanties. 112
Tijdens een binnenlandse toeristische vakantie in Brabant wordt gemiddeld minder besteed aan vervoerskosten, horeca en excursies. Figuur 3.6: Samenstelling van bestedingen door binnenlandse toeristen. 113 Cursief gedrukt: de gemiddelde besteding in Brabant is significant lager dan het landelijke gemiddelde. Bestedingen per vakantie Gemiddelde besteding p.p. in Brabant Gemiddelde besteding p.p. in Nederland Verblijfskosten 86,10 91,30 Bestedingen in horeca 29,90 36,10 Uitgaven aan excursies, toegangskaartjes e.d. 5,30 6,50 Uitgaven in winkels 21,60 23,60 De gemiddelde besteding van binnenlandse vakantiegangers in Brabant is structureel lager dan het landelijke gemiddelde. Vrijetijdshuis Brabant deed in 2012 onderzoek naar de oorzaken van achterblijvende bestedingen. 114 Enkele conclusies: een landelijke omgeving wordt uitgegeven en ruim anderhalf keer zoveel als tijdens een citytrip. 115 Met een gemiddelde besteding van 474,- besteden internationale reizigers van buiten de EU tien keer zoveel als de Nederlandse consument tijdens funshoppen. 116 30 Tijdens een verblijf in een hotel wordt gemiddeld meer besteed dan in andere accommodaties, maar het aandeel hotelvakanties in Noord-Brabant is relatief laag. Naarmate de leeftijd van het reisgezelschap hoger wordt, nemen de vakantie-uitgaven toe. Brabant kent echter relatief weinig senioren en veel gezinnen met kinderen die in Brabant op vakantie gaan. Bestedingen door buitenlandse gasten Qua type vakanties blijkt dat aan cultuurvakanties het meeste geld wordt besteed. Cultuurtoeristen besteden bijna vijf keer zoveel als tijdens een vakantie in Het onderzoek Statistiek Inkomend Toerisme (uitgevoerd door NBTC-NIPO Research) geeft meer inzicht in bestedingen door buitenlandse gasten, ook op provinciaal niveau. De tussentijdse resultaten verschijnen in augustus 2013 en het eindrapport in september 2014. Vrijetijdshuis Brabant houdt u op de hoogte van de resultaten via www.vrijetijdshuis.nl/kennisbank en onze nieuwsbrief.
3.5 Bestedingen tijdens uitstapjes door Nederlandse dagrecreanten De cijfers in deze paragraaf zijn gebaseerd op de meest actuele cijfers uit het ContinuVrijeTijds- Onderzoek (CVTO 2010-2011). Dit onderzoek wordt slechts eens in de twee jaar uitgevoerd. De nieuwste resultaten (CVTO 2012-2013) verschijnen in september 2013. Vrijetijdshuis Brabant houdt u hiervan op de hoogte via www.vrijetijdshuis.nl/kennisbank en via onze nieuwsbrief. Brabant staat in Nederland op de 3e plaats als het om bestedingen gaat om bestedingen per persoon aan uitstapjes. De besteding per persoon per uitstapje ligt 17% hoger dan het Nederlands gemiddelde. 2006 2008 2010 Brabant Nederland Brabant Nederland Brabant Nederland Aantal uitstapjes (x miljoen) 236 1.632 216 1.452 193 1.392 Bestedingen per persoon 17,00 15,58 15,79 15,58 18,86 16,07 per uitstapje 117 Totaal bestedingen (x miljard) 4,01 25,33 3,42 22,63 3,64 22,36 Ongeveer 83% van de dagrecreatieve bestedingen in Brabant wordt door eigen inwoners gedaan. Er wordt meer geld door Brabanders uitgegeven aan uitstapjes buiten Brabant dan door niet-brabanders aan uitstapjes in onze provincie. Figuur 3.7: Bestedingen door Nederlandse dagrecreanten. 118 Niet-Brabanders in Brabant 25,8 miljoen uitstapjes 630,8 miljoen Brabanders in Brabant 167,2 miljoen uitstapjes 3,01 miljard Brabanders buiten Brabant 38,3 miljoen uitstapjes 790,2 miljoen 31 Figuur 3.8: Bestedingen door binnenlandse dagrecreanten. 119 Kijk voor meer informatie over de bestedingen in verschillende categorieën van dagrecreatie (zoals cultuur, bezoek sportevenementen, buitenrecreatie e.d.) op de Factsheet Dagrecreatie.
3.6 Bredere maatschappelijke impact van de vrijetijdssector De Brabantse vrijetijdseconomie sluit aan bij vele andere doelen, programma s en projecten waarop de provincie de komende jaren inzet. Het is dan ook de ambitie dat de vrijetijdseconomie in de periode 2013-2020 bijdraagt aan de realisatie van de doelen van de beleidsvelden cultuur, erfgoed, natuur, landschap, leefbaarheid, zorgeconomie, sport en economische topsectoren zoals de creatieve industrie en agrofood. 120 De vrijetijdseconomie wordt gezien als belangrijke drager voor het verbeteren van het woon-, leef- en vestigingsklimaat in Brabant, de verdienmogelijkheid voor natuur en de transitie van stad en platteland. 121 De woonaantrekkelijkheid van een gemeente bestaat uit verschillende aspecten, waarin de vrijetijdssector een belangrijke rol speelt. Hoe hoger een gemeente op de volgende aspecten scoort, hoe hoger de woonaantrekkelijkheidsindex: bereikbaarheid van banen, cultureel aanbod, veiligheid, percentage koopwoningen, nabijheid natuurgebieden, culinair aanbod, aanwezigheid universiteit en percentage vooroorlogse woningen. 122 3.7 Verwachtingen X X De economische recessie heeft ook de vrijetijdseconomie in Nederland niet onberoerd gelaten. Toch zijn de verwachtingen op de lange termijn positief. Bij een gemiddelde jaarlijkse reële groei van 1,5% van de omzet kan de sector 30.000 extra banen realiseren in 2020. 123 32