Vrijetijdsbesteding in de Delta

Transcriptie

1 KENNISCENTRUM (KUST)TOERISME Vrijetijdsbesteding in de Delta JAARGANG 2

2 Colofon Dit themarapport is een uitgave van het Kenniscentrum (Kust)toerisme en wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland Copyright 2010, Kenniscentrum (Kust)toerisme Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan, mits met bronvermelding. Bij het samenstellen van dit rapport is de grootste zorgvuldigheid betracht, het Kenniscentrum (Kust)toerisme is echter niet aansprakelijk voor enige directe of indirecte schade als gevolg van de aangeboden informatie uit deze publicatie. Voor meer informatie: Kenniscentrum (Kust)toerisme Internet: Fotografie: Thijs Tuurenhout Grafische vormgeving: Druk: Drukkerij Pietermans Oplage: 250 stuks

3 Vrijetijdsbesteding in de Delta

4 Inhoudsopgave Inleiding Tijdbesteding van Nederlanders Vrijetijdsgedrag van Nederlanders Omvang Nederlandse vrijetijdsmarkt Vrijetijdsgedrag per provincie Top-15 vrijetijdsactiviteiten Bestedingen Conclusies vrijetijdsgedrag Nederlanders Uitstapjes van Nederlanders Totale markt van uitstapjes Uitstapjes per provincie Top-10 uitstapjes Bestedingen Conclusies uitstapjes van Nederlanders Uitstapjes Zeeland Uitstapjes in Zeeland Uitstapjes van Zeeuwen in Zeeland Uitstapjes van bezoekers aan Zeeland Uitstapjes van Zeeuwen buiten Zeeland Conclusies uitstapjes Zeeland Uitstapjes in West-Brabant Bijlage 1. Landelijke R&T standaard

5 Inleiding Eind 19 e eeuw werd vrije tijd door de werkenden opgevat als resttijd. Vrije tijd was belangrijk voor mensen, maar pas ver nadat zij voorzien waren van baan en inkomen. Steeds duidelijker is dat vrije tijd meer is geworden dan dat. Hoewel de hoeveelheid vrije tijd onder druk staat, behoort het ondernemen van vrijetijdsactiviteiten inmiddels tot de eerste levensbehoeften. Vrijetijdsbesteding stimuleert immers lichaam en geest, biedt inspiratie en ontplooiing, bevordert een actieve levenshouding en daarmee ook de maatschappelijke participatie; al met al draagt het genieten van vrijetijdsactiviteiten bij aan het levensgeluk. Men wordt steeds veeleisender ten aanzien van de invulling van de vrije tijd, is bereid daarvoor verder te reizen én vooral ook veel geld te besteden. Het aanbod van mogelijkheden om de vrije tijd mee in te vullen is in de afgelopen jaren dan ook enorm toegenomen en de economische betekenis is evenredig meegegroeid. De uitgaven van Nederlanders aan vrije tijd bedragen jaarlijks tientallen miljarden euro's en zijn daardoor een belangrijke bron van werkgelegenheid. Deze themapublicatie Vrijetijdsbesteding in de Delta van het Kenniscentrum (Kust)toerisme biedt u inzicht in de tijdbesteding van Nederlanders, zoomt dan verder in op de besteding van hun vrije tijd en strijkt dan neer in de Delta (Zeeland en West-Brabant) om in te gaan op uitstapjes in de regio en uitstapjes van mensen uit de regio. Dit rapport is het derde in een reeks themarapporten. Het Kenniscentrum (Kust)toerisme publiceert jaarlijks meerdere themarapporten over allerhande onderwerpen gerelateerd aan toerisme. Het Kenniscentrum (Kust)toerisme, tot stand gekomen dankzij een bijdrage van Pieken in de Delta, hoopt hiermee een bijdrage te leveren aan de kennis over de ontwikkelingen in de toeristische sector in Zuidwest-Nederland. Een bijdrage waarmee overheden en ondernemers onderbouwde beslissingen kunnen nemen, waarmee toerisme in de regio weer verder gestimuleerd kan worden. Vrijetijdsbesteding in de Delta 1

6 2 Vrijetijdsbesteding in de Delta

7 1 Tijdbesteding van Nederlanders In de loop der jaren zijn meerdere onderzoeken gedaan naar de tijdbesteding van Nederlanders. Zo hebben de drie mediabedrijven, SPOT, RAB en PBE, in 2006 en 2008 gezamenlijk het onderzoek Alles over tijd uitgevoerd. Ook het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) doet om de vijf jaar een onderzoek naar de tijdbesteding van Nederlanders. Voor deze themarapportage wordt gebruik gemaakt van het eerstgenoemde onderzoek, omdat deze de meest actuele gegevens bevat. Uit het onderzoek Alles over tijd blijkt dat de gemiddelde Nederlander per dag de meeste tijd spendeert aan slapen en verzorging, namelijk 10,7 uur. Hiervan slaapt men 8,5 uur en de overige 2,2 uur wordt besteed aan activiteiten rondom eten, zoals koken. De gemiddelde besteding aan werk/studie telt 3,5 uur per dag. Dit lijkt opmerkelijk omdat een werkdag vaak acht uur bedraagt. Echter, bij deze 3,5 uur is ook de tijd van weekeinden en de tijdbesteding van niet-werkenden meegerekend. Grafiek 1. Bron: Alles over tijd, 2008, SPOT, RAB en PBE * Het totaal telt op tot meer dan 24 uur, dit komt door overlapping van activiteiten, ook wel multitasking genoemd Vrijetijdsbesteding in de Delta 3

8 Het onderzoek wijst ook uit dat men gemiddeld 9,2 uur aan vrije tijd spendeert. Van deze 9,2 uur spendeert men 4,9 uur per dag aan media binnenshuis zoals radio luisteren, televisie kijken en surfen op het internet. Het is hierbij opmerkelijk dat het internetgebruik ten opzichte van 2006 sterk is toegenomen (+50%). De vrije tijd die men naast media te besteden heeft is afhankelijk van de arbeidsduur (zie tabel 1). Zo heeft iemand die gepensioneerd is meer vrije tijd dan iemand met een fulltime baan. Opvallend is dat de fulltime werkende Nederlander meer vrije tijd heeft (4,1 uur) dan iemand met een parttime baan (3,9 uur). Dit is te verklaren doordat iemand met een parttime baan naast zijn vrije tijd vermoedelijk meer tijd besteedt aan activiteiten zoals het huishouden, boodschappen, verzorging, e.d. Tabel 1 Uren vrije tijd naar arbeidsduur Arbeidsduur Vrije uren per dag Gepensioneerd 5,3 Niet-werkend 5,1 In huishouden werkzaam 4,5 Studerend 4,3 Fulltime werkend 4,1 Parttime werkend 3,9 Bron: Alles over tijd, 2008, SPOT, RAB en PBE Opmerkelijk De zondag wordt nog steeds als een rustdag beschouwd. Een kwart van de Nederlanders plant geen concrete activiteiten op zondag. De gemiddelde werktijd is in vergelijking tot 2006 met een kwartier afgenomen en tegelijkertijd is de vrije tijd met 20 minuten toegenomen. 4 Vrijetijdsbesteding in de Delta

9 2 Vrijetijdsgedrag van Nederlanders In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de vrijetijdsactiviteiten van Nederlanders. ContinuVrijeTijdsOnderzoek Het ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) is een gezamenlijk initiatief van het Nederlands Bureau voor Toerisme & Congressen (NBTC) en TNS NIPO (samen: NBTC-NIPO research). Voor het onderzoek wordt de onderstaande definitie van vrijetijdsactiviteiten gehanteerd: Alle (dag)recreatieve activiteiten die worden ondernomen buiten de eigen woning en waarbij men minimaal een uur van huis is (inclusief reistijd). Bezoek aan familie / vrienden / kennissen en activiteiten ondernomen tijdens de vakantie blijven buiten beschouwing. De onderzoeksopzet van het CVTO bestaat uit twee onderdelen, een jaarlijkse en een wekelijkse meting. Jaarlijks vindt er een meting plaats bij 5000 respondenten waarbij onder meer de deelname aan diverse vrijetijdsactiviteiten op jaarbasis wordt gemeten. De wekelijkse meting bestaat uit een onderzoek onder 350 respondenten die worden gevraagd informatie te geven betreffende de duur van de activiteit, de locatie, de afstand tot het woonadres, het vervoermiddel, de bestedingen, de samenstelling van het reisgezelschap etc. Door middel van deze gegevens kan het vrijetijdsgedrag van de Nederlander nauwkeurig in kaart worden gebracht. Al deze activiteiten zijn onderverdeeld in de volgende 11 activiteitenclusters: Buitenrecreatie Waterrecreatie en -sport Zelf sporten Sportwedstrijd bezoeken Wellness / beauty / ontspanning Attracties bezocht Evenementen bezocht Winkelen voor plezier Cultuur Uitgaan Overige hobby-, verenigingsactiviteiten en cursussen Het onderzoek vindt eens per twee jaar plaats en is nu drie maal uitgevoerd: April 2004 tot en met maart 2005 April 2006 tot en met maart 2007 Half mei half mei 2009 Vrijetijdsbesteding in de Delta 5

10 2.1 Omvang Nederlandse vrijetijdsmarkt Vrijetijdsparticipatie De vrijetijdsparticipatie betreft het percentage van de Nederlandse bevolking dat ten minste één vrijetijdsactiviteit heeft ondernomen in een bepaald jaar. Het gaat dan om een activiteit buitenshuis van minstens één uur. De Nederlandse vrijetijdsparticipatie bedroeg 98,5% in het onderzoeksjaar In de meeste gevallen gaat het uiteraard om meer dan slechts één vrijetijdsactiviteit. Grafiek 2. Bron: CVTO, 2009 Uitgaan, buitenrecreatie en recreatief winkelen zijn de meest populaire vrijetijdsbestedingen onder de Nederlandse bevolking. De vrijetijdsparticipatie is het laagst voor de clusters sportwedstrijden bezoeken en wellness/beauty. Dit is te verklaren doordat vrouwen minder vaak een sportwedstrijd bezoeken en mannen minder tijd besteden aan wellness/beauty. Het is opvallend dat de vrijetijdsparticipatie in bijna alle clusters terugloopt. Dit wil zeggen dat bepaalde typen activiteiten door minder Nederlanders worden ondernomen dan in voorgaande onderzoeksjaren. De terugloop in de vrijetijdsparticipatie heeft een aantal belangrijke oorzaken: Economische crisis Door de verslechterde economische omstandigheden heeft een deel van de Nederlandse bevolking bespaard op niet noodzakelijke uitgaven. In de vrijetijdssector is dit terug te zien in een verschuiving van kapitaalintensieve naar minder kapitaalintensieve activiteiten. Toegenomen tijdsbesteding aan nieuwe media Zoals beschreven in het hoofdstuk tijdbesteding van Nederlanders, werd in 2008 steeds meer 6 Vrijetijdsbesteding in de Delta

11 gebruik gemaakt van het internet in de vrije tijd. Dit had als gevolg dat men vaker binnen bleef en dus geen uithuizige activiteiten ondernam. Vakantiejaar 2008 een recordjaar Dit onderzoek richt zich alleen op vrijetijdsactiviteiten buitenshuis die buiten de vakanties om zijn ondernomen. Nederlanders hebben in de periode oktober september 2008 een recordaantal vakanties ondernomen. Hierdoor is er meer tijd besteed aan vakanties, die men anders mogelijk aan vrijetijdsactiviteiten had besteed. De activiteiten die men tijdens een vakantie onderneemt worden namelijk niet meegerekend in het CVTO. Vrijetijdsfrequentie De economische crisis en de toegenomen tijdsbesteding aan nieuwe media en vakanties zorgden tevens voor een afname van de vrijetijdsfrequentie. De vrijetijdsfrequentie geeft aan hoe vaak men een bepaalde activiteit per jaar onderneemt. Grafiek 3. Bron: CVTO, 2009 Op jaarbasis wordt gemiddeld 112 keer gesport. Daarmee is zelf sporten de meest frequente activiteit. Ook activiteiten op het gebied van buitenrecreatie worden vaak ondernomen, namelijk 88 keer per jaar. De minst voorkomende activiteit in is het bezoeken van evenementen. De Nederlander onderneemt deze activiteit gemiddeld zeven keer per jaar. De sterkste daling in vrijetijdsfrequentie is terug te zien bij de clusters recreatief winkelen en buitenrecreatie. Alleen de frequentie waarmee de Nederlander overige activiteiten onderneemt is de afgelopen twee jaar toegenomen. Deze overige activiteiten zijn hobby-, verenigingsactiviteiten en cursussen. Vrijetijdsbesteding in de Delta 7

12 Totale markt van vrijetijdsactiviteiten In werden door de Nederlandse bevolking ongeveer 3,57 miljard vrijetijdsactiviteiten ondernomen. De totale vrijetijdsmarkt is ten opzichte van met bijna 12% gekrompen. De oorzaak hiervan is dat Nederlanders het afgelopen jaar bepaalde activiteiten minder vaak en soms niet meer ondernamen. Grafiek 4. Bron: CVTO, 2009 Maar liefst een kwart van het totaal aantal vrijetijdsactiviteiten werd ondernomen binnen het cluster buitenrecreatie. Recreatief winkelen is nog steeds een zeer geliefde vrijetijdsactiviteit. Toch is het aantal activiteiten in dit cluster met 23% sterk afgenomen ten opzichte van Ook deze afname wordt veroorzaakt doordat Nederlanders het afgelopen jaar bepaalde activiteiten minder frequent en soms niet meer ondernamen. Binnen de vrijetijdssector is de markt voor wellness & beauty nog steeds de kleinste. 2.2 Vrijetijdsgedrag per provincie In deze paragraaf wordt een beeld geschetst van de omvang van de vrijetijdsmarkt per provincie. 44% van de uitstapjes worden in de buurt van de eigen woning ondernomen, dus inwoners van een regio zorgen voor het overgrote deel van de uitstapjes in diezelfde regio. Het aantal uitstapjes is dus sterk gerelateerd aan het inwoneraantal van een regio. Grafiek 5 geeft weer waar alle vrijetijdsactiviteiten plaatsvinden. Het aantal activiteiten per provincie in 2008/2009 is afgezet tegen het aantal in de voorgaande onderzoeksperiode. Zuid- Holland is de provincie waar de meeste vrijetijdsactiviteiten buiten de eigen woning worden 8 Vrijetijdsbesteding in de Delta

13 ondernomen. Ook Noord-Holland en Noord-Brabant zijn provincies met een relatief groot aandeel qua omvang op de uithuizige vrijetijdsmarkt. Zeeland neemt de op een na laatste plaats in. Grafiek 5. Bron: CVTO, 2009 In alle provincies is een afname waarneembaar van het aantal vrijetijdsactiviteiten. De provincies Zeeland en Friesland hebben de kleinste afname, van respectievelijk 6% en 7%. De provincies Groningen en Flevoland hebben de grootste afname, van respectievelijk 15% en 16%. Activiteiten die op landelijk niveau erg teruglopen, behoren tot de clusters winkelen voor plezier en buitenrecreatie. Alleen het aantal vrijetijdsactiviteiten binnen het cluster evenementen bezoeken is op landelijk niveau toegenomen, namelijk met 7%. Er zijn een aantal provincies waarin bepaalde activiteiten significant meer worden ondernomen dan in andere provincies. In Zuid-Holland wordt relatief meer gewinkeld voor plezier dan elders, in Noord-Holland worden relatief meer culturele activiteiten ondernomen en in Noord- Brabant zijn wellnessactiviteiten populair. Daarnaast worden in Utrecht meer evenementen bezocht, wordt in Friesland relatief meer aan waterrecreatie gedaan en worden daar meer sportwedstrijden bezocht. Tot slot worden er in de provincie Zeeland relatief veel activiteiten in het cluster buitenrecreatie ondernomen. Vrijetijdsbesteding in de Delta 9

14 2.3 Top-15 vrijetijdsactiviteiten In de voorgaande paragrafen spraken we over activiteitenclusters. Elk cluster bestaat uit een groot aantal verschillende activiteiten. Bijvoorbeeld: het cluster buitenrecreatie bestaat onder andere uit een wandeling voor plezier, een fietstocht voor plezier en een toertocht met de auto. Van al deze losse activiteiten is een top-15 samengesteld met een vergelijking naar het voorgaande onderzoeksjaar. Deze is weergegeven in onderstaande grafiek. Grafiek 6. Bron: CVTO, 2009 Wandelen, winkelen en fietsen zijn goed vertegenwoordigd in de top-15. Dit komt overeen met de gegevens in grafiek 4, waarin buitenrecreatie en winkelen voor plezier reeds hoog genoteerd waren. Het totaal aantal vrijetijdsactiviteiten is met bijna 12% afgenomen ten opzichte van 2006/2007. Sommige vrijetijdsactiviteiten zijn sterker afgenomen en andere activiteiten zijn juist toegenomen. Ook hier blijkt weer dat kapitaalintensieve activiteiten waaronder winkelen, uit eten gaan en toeren met de auto, lijden onder de verslechterde economische omstandigheden. Op een terras zitten, wandelactiviteiten en bezoekjes aan de sportschool zijn juist toegenomen. Deze toename is te verklaren door het goede zomerweer van 2009 en de toegenomen aandacht voor sport en bewegen. 10 Vrijetijdsbesteding in de Delta

15 2.4 Bestedingen In totaal is door Nederlanders in het afgelopen jaar ruim 50 miljard euro uitgegeven aan het ondernemen van vrijetijdsactiviteiten buiten de eigen woning met een duur van minimaal één uur. In vergelijking tot twee jaar geleden is de totale economische waarde van de uithuizige vrijetijdsmarkt met 8,9 miljard euro teruggelopen. Dit komt neer op een daling van 15%. Gemiddeld gaf men per persoon 14,10 euro uit per vrijetijdsactiviteit. Bij de bestedingen die samenhangen met vrijetijdsactiviteiten buitenshuis, wordt in het CVTO een driedeling gemaakt: directe kosten, vervoerskosten en vaste kosten. Directe kosten De directe kosten zijn de bestedingen die zijn gedaan tijdens de desbetreffende activiteit, waaronder toegangsprijzen, deelnamekosten, huurprijzen, consumpties, besteding in winkels en overige kosten. In de afgelopen periode hebben Nederlanders in totaal bijna 40,9 miljard euro uitgegeven aan de directe kosten van vrijetijdsactiviteiten. De directe economische waarde van vrijetijdsactiviteiten is in verhouding tot het onderzoeksjaar gedaald met 16%. Gemiddeld geeft men per persoon een bedrag uit van 11,50 euro per activiteit, inclusief activiteiten waarbij geen geld werd uitgegeven. Van deze 11,50 euro ging het grootste deel, te weten 5,80 euro op aan de bestedingen die in winkels werden gedaan tijdens de ondernomen activiteit. Nog eens 3,30 euro werd uitgegeven aan consumpties en 1,60 euro aan toegangsprijzen, deelnamekosten etc. De laatste 0,80 euro is toe te rekenen aan de overige kosten die de activiteit met zich meebracht. Iets meer dan de helft van de activiteiten brengen geen directe kosten met zich mee. Bij ruim een kwart van de activiteiten werd meer dan10 euro per activiteit uitgegeven. De clusters waaraan in verhouding het vaakst geld werd uitgegeven zijn: uitgaan (in 93% van de gevallen), recreatief winkelen (80%) en cultuur (77%). Het meeste geld werd besteed binnen het cluster recreatief winkelen, gevolgd door het cluster wellness/beauty/ontspanning en uitgaan. Vervoerskosten De vervoerskosten worden berekend door te kijken naar het aantal afgelegde kilometers en het gebruikte vervoermiddel; auto of motor 0,36 euro per km, trein 0,12 euro per km en overig openbaar vervoer 0,22 euro per km. In totaal hebben Nederlanders ruim 6,8 miljard euro uitgegeven aan vervoerskosten voor vrijetijdsactiviteiten; gemiddeld 1,90 euro per activiteit. De helft van de ondernomen activiteiten brachten vervoerskosten met zich mee. In 80% van de gevallen bedroegen de kosten minder dan 5,00 euro. De meeste vervoerskosten komen voort uit activiteiten die behoren tot de clusters evenementen bezocht, cultuur en sportwedstrijden bezoeken. Vaste kosten Vaste kosten zijn de kosten verbonden aan abonnementen, contributies en lidmaatschappen die afgesloten worden om bepaalde vrijetijdsactiviteiten te kunnen uitvoeren. Er werd afgelopen jaar ruim 2,6 miljard euro besteed aan vaste kosten. Over het algemeen zijn de gemiddelde bestedingen aan abonnementen en lidmaatschappen het hoogst binnen het cluster zelf sporten (55,60 euro), gevolgd door overige hobby-, verenigingsactiviteiten en cursussen (45,30 euro). Bestedingen aan abonnementen en lidmaatschappen voor het bezoeken van evenementen zijn het laagst (1,10 euro). De totale vaste kosten zijn met ruim 1 miljard euro het hoogst voor het cluster zelf sporten en met bijna 86 miljoen euro het laagst voor het cluster buitenrecreatie. Vrijetijdsbesteding in de Delta 11

16 Als alleen wordt gekeken naar de directe kosten en dus niet naar vervoerskosten en vaste kosten, dan ziet de gemiddelde besteding per persoon aan een vrijetijdsactiviteit er als volgt uit. Grafiek 7. Bron: CVTO, Conclusies vrijetijdsgedrag Nederlanders 98,5% van de Nederlandse bevolking heeft in het onderzoeksjaar tenminste eenmaal buitenshuis een vrijetijdsactiviteit van minstens één uur ondernomen. Dit is een kleine daling ten opzichte van voorgaande jaren. Van deze 98,5% van de Nederlandse bevolking gaat een groot deel wel eens uit, doet aan buitenrecreatie en aan winkelen voor plezier. Maar een klein deel hiervan bezoekt wel eens een sportwedstrijd of onderneemt een wellnessuitje. Een persoon brengt op jaarbasis weinig bezoekjes aan evenementen maar doet op jaarbasis veel aan sport, buitenrecreatie en overige hobby-, verenigingsactiviteiten en cursussen. Afgelopen jaar zijn er in totaal 3,57 miljard vrijetijdsactiviteiten ondernomen. Het totaal aantal vrijetijdsactiviteiten is met 12% afgenomen ten opzichte van de vorige onderzoeksperiode. Dit is met name te verklaren door de economische crisis, de toegenomen tijdsbesteding aan nieuwe media en doordat 2008 een vakantierecordjaar was. Als alle activiteiten bij elkaar worden opgeteld, dan werd op landelijk niveau het meest aan activiteiten ondernomen binnen het cluster buitenrecreatie en het minst aan activiteiten binnen het cluster wellness/beauty/ontspanning. In Zuid-Holland worden de meeste vrijetijdsactiviteiten ondernomen, in Flevoland het minst. 12 Vrijetijdsbesteding in de Delta

17 Wordt op activiteitenniveau gekeken, dan was een wandeling maken de meest populaire activiteit van de Nederlander, gevolgd door winkelen en fietsen voor plezier. Afgelopen jaar is ruim 50 miljard euro uitgegeven aan vrijetijdsactiviteiten. Dit is een daling van 15% ten opzichte van voorgaand jaar. De Nederlander geeft per activiteit gemiddeld 14,10 euro uit Recreatief winkelen is met 36,50 euro de meest kapitaalintensieve vrijetijdsactiviteit. Vrijetijdsbesteding in de Delta 13

18 3 Uitstapjes van Nederlanders In het voorgaande hoofdstuk zijn alle vrijetijdsactiviteiten van Nederlanders beschreven, waarmee een duidelijk beeld is geschetst van de totale nationale vrijetijdsmarkt. Al deze vrijetijdsactiviteiten omvatten ook activiteiten die voor de toeristische branche niet (economisch) relevant zijn. Vanaf dit hoofdstuk worden daarom alleen de toeristisch relevante vrijetijdsactiviteiten beschreven. Deze worden ook wel uitstapjes genoemd. Door deze selectie zijn de aantallen dus aanzienlijk lager. Welke vrijetijdsactiviteiten zijn nu toeristisch relevant en welke niet? Voor deze selectie is gebruik gemaakt van de landelijke R&T standaard (zie bijlage 1). Deze standaard heeft als doel eenduidige afspraken te maken over het meten en bepalen van de bestedingen en de werkgelegenheid, oftewel de economische betekenis van de vrijetijdssector. De meerwaarde van de standaard ligt vooral in de mogelijkheid om de resultaten van een provincie of regio met andere provincies en met de landelijke resultaten te vergelijken. Een groot verschil met het voorgaande hoofdstuk is dat nu alleen wordt gekeken naar activiteiten van minstens 2 uur in plaats van 1 uur. Daarnaast zijn de clusters zelf sporten en hobby- en verenigingsactiviteiten niet opgenomen in de standaard. Ten slotte tellen de clusters buitenrecreatie, waterrecreatie en -sport, sportwedstrijden bezoeken en recreatief winkelen minder onderliggende activiteiten. De reden voor deze afbakening is dat deze activiteiten veelal door eigen inwoners in hun directe woonomgeving worden ondernomen en dat deze dus nauwelijks te beïnvloeden zijn door toeristisch of vrijetijdsbeleid. Kanttekening is dat de R&T standaard pas eind 2009 is vastgesteld en daarom alleen is toegepast op de cijfers van Vrijetijdsbesteding in de Delta

19 3.1 Totale markt van uitstapjes In totaal werden er in de periode van half mei 2008 t/m medio mei 2009 door Nederlanders ruim 1,42 miljard uitstapjes ondernomen. Deze uitstapjes van zijn in onderstaande grafiek weergegeven. Grafiek 8. Bron: CVTO, % van deze uitstapjes valt onder buitenrecreatie en 22% valt onder uitgaan. Slechts 3% van de uitstapjes door Nederlanders valt onder waterrecreatie en -sport en maar 1% van alle uitstapjes waren bezoekjes aan sportwedstrijden. 3.2 Uitstapjes per provincie In deze paragraaf wordt duidelijk in welke provincies de 1,42 miljard uitstapjes worden ondernomen. Noemenswaardig hierbij is dat 33% van de uitstapjes worden ondernomen in de eigen gemeente en bijna 3,5% in het buitenland. Vrijetijdsbesteding in de Delta 15

20 Onderstaande grafiek geeft weer waar alle uitstapjes plaatsvinden. Grafiek 9. Bron: CVTO, 2009 Net als bij de vrijetijdsactiviteiten nemen respectievelijk Zuid-Holland, Noord-Holland en Noord-Brabant de eerste drie plaatsen in. Daarnaast zijn er een aantal provincies waarin bepaalde uitstapjes significant meer of minder worden ondernomen dan in andere provincies. In Gelderland worden relatief weinig uitstapjes ondernomen die behoren tot het cluster waterrecreatie en -sport en in de provincie Utrecht worden verhoudingsgewijs minder sportwedstrijden bezocht. In Friesland worden juist meer uitstapjes ondernomen die behoren tot deze twee clusters. In Noord-Holland worden verhoudingsgewijs minder cultuuruitstapjes ondernomen. Uitstapjes voor waterrecreatie en -sport worden relatief weinig ondernomen in Noord-Brabant, in deze provincie worden juist significant meer sportwedstrijden bezocht. 3.3 Top-10 uitstapjes Ook bij de uitstapjes kan een top-10 worden opgesteld van de uitstapjes op activiteitenniveau. Opvallend is dat 5 van de 10 activiteiten behoren tot het cluster buitenrecreatie en dat 3 van de 10 activiteiten behoren tot het cluster uitgaan. Dit is echter geen verrassing als men terug kijkt naar grafiek 8 waarin beide clusters bovenaan staan. 16 Vrijetijdsbesteding in de Delta

21 Grafiek 10. Bron: CVTO, Bestedingen In totaal is er door alle Nederlanders in de periode half mei 2008 tot en met medio mei 2009 een bedrag van bijna 31 miljard euro uitgegeven ten behoeve van het ondernemen van uitstapjes. Dit bedrag komt neer op ruim 21,25 euro per persoon per uitstapje. Net als bij de bestedingen van vrijetijdsactiviteiten wordt ook bij de uitstapjes een onderscheid gemaakt tussen directe kosten en vervoerskosten. In de afgelopen periode hebben Nederlanders in totaal ruim 26,5 miljard euro uitgegeven aan de directe kosten van uitstapjes. Dit komt neer op 18,30 euro per persoon per uitstapje, inclusief de uitstapjes waarbij geen geld werd uitgegeven. Van deze 18,30 euro bedrag werd gemiddeld 8,30 euro in de detailhandel besteed, ging 6,40 euro op aan consumpties tijdens een uitstapje, werd 2,40 euro uitgegeven aan toegangsprijzen/deelnamekosten/huurprijzen en ging tot slot 1,20 euro op aan overige kosten. Het meeste geld werd besteed aan winkelen voor plezier, gevolgd door wellness/beauty/ontspanning en uitgaan. In totaal bedroegen de vervoerskosten als gevolg van de uitstapjes van Nederlanders zo'n 4,3 miljard euro. De meeste vervoerskosten kwamen voort uit uitstapjes in de clusters sportwedstrijden bezoeken, evenementen bezoeken en wellness/beauty/ontspanning, voor deze activiteiten wordt de grootste afstand afgelegd. Vrijetijdsbesteding in de Delta 17

22 Als alleen wordt gekeken naar de directe kosten, dan ziet de gemiddelde besteding per persoon aan een uitstapje er als volgt uit. Grafiek 11. Bron: CVTO, Conclusies uitstapjes Nederlanders In totaal werden er afgelopen periode ruim 1,42 miljard uitstapjes ondernomen door Nederlanders. 33% van de uitstapjes valt onder buitenrecreatie en 22% valt onder uitgaan. De meeste uitstapjes worden ondernomen in de provincies Zuid-Holland, Noord-Holland en Noord-Brabant. Tezamen zijn zij goed voor bijna 49% van de uitstapjes. 33% van de uitstapjes worden ondernomen binnen de eigen gemeentegrens. Gemiddeld wordt aan uitstapjes 18,30 euro per persoon besteed. 18 Vrijetijdsbesteding in de Delta

23 4 Uitstapjes Zeeland In dit hoofdstuk worden de uitstapjes in de provincie Zeeland, de uitstapjes van de Zeeuwse bevolking en de uitstapjes van bezoekers aan Zeeland tegen het licht gehouden. 4.1 Uitstapjes in Zeeland In totaal werden er in 2008/ ,8 miljoen uitstapjes ondernomen in de provincie Zeeland. Dit is 3% van alle uitstapjes ondernomen door Nederlanders. In onderstaande grafiek worden deze uitstapjes onderverdeeld in verschillende clusters. Tevens worden de uitstapjes in Zeeland afgezet tegen het nationale beeld. Grafiek 12. Bron: CVTO, 2009 De verdeling van het type uitstapjes is in Zeeland niet helemaal gelijk aan die van heel Nederland. Er zijn een aantal opmerkelijke verschillen waarneembaar. Zo scoort het cluster buitenrecreatie erg goed ten opzichte van het landelijk beeld. Dit wordt met name veroorzaakt doordat in Zeeland aanzienlijk meer wordt gerecreëerd aan het water maar ook doordat de toertochtjes met de auto door de provincie erg in trek zijn. Ook scoort het cluster waterrecreatie en -sport erg goed. Vrijetijdsbesteding in de Delta 19

24 Er worden in de provincie Zeeland echter ook een aantal uitstapjes minder vaak ondernomen. Zo wordt in Zeeland verhoudingsgewijs minder gewinkeld, met name het winkelen in de binnenstad blijft in Zeeland achter. Tevens worden er in Zeeland relatief minder culturele uitstapjes ondernomen. Dit wordt niet veroorzaakt door één bepaalde activiteit, alle activiteiten binnen het cluster cultuur scoren lager dan het landelijk gemiddelde. Ook worden in de provincie Zeeland weinig uitstapjes ondernomen naar sportwedstrijden. Dit komt doordat er in Zeeland geen professionele voetbalverenigingen zijn. Daarnaast worden in Zeeland verhoudingsgewijs minder attracties bezocht dan het landelijk beeld laat zien. Tot slot is het aantal uitstapjes in het cluster wellness/beauty/ontspanning verhoudingsgewijs lager. In Zeeland worden relatief weinig uitstapjes gemaakt naar sauna s en de deelname aan yoga, tai chi en meditatie blijft achter. Overigens is dit wel een markt waar kansen liggen voor Zeeland, de provincie bezit namelijk de kernkwaliteiten om wellnessactiviteiten aan te bieden: rust, ruimte, zilte lucht en zout water. Al met al kan worden gezegd dat Zeeland ten opzichte van overige provincies in Nederland een aantrekkelijke provincie is voor waterrecreatie en -sport en voor buitenrecreatie. Dit is verklaarbaar door de geografische samenstelling van de provincie; veel water voor watersportmogelijkheden en veel ruimte voor buitenrecreatie. Maar tegelijkertijd worden in Zeeland minder uitstapjes ondernomen binnen de clusters winkelen voor plezier, cultuur, sportwedstrijden bezoeken, wellness/beauty/ontspanning en attracties bezoeken. Dit heeft vermoedelijk te maken met de ligging van Zeeland en het lagere aanbod voor dergelijke uitstapjes. 20 Vrijetijdsbesteding in de Delta

25 Bestedingen Alle uitstapjes in de provincie Zeeland brengen natuurlijk ook bestedingen met zich mee. In totaal is er in de provincie Zeeland ruim 615 miljoen euro uitgegeven aan uitstapjes. Hieronder is weergegeven waar dit bedrag aan uitgegeven wordt. Grafiek 13. Bron: CVTO, 2009 Buitenrecreatie, recreatief winkelen en uitgaan zijn de clusters waar het meeste geld aan is uitgegeven. Vrijetijdsbesteding in de Delta 21

26 4.2 Uitstapjes van Zeeuwen in Zeeland De Zeeuwse bevolking ondernam het afgelopen jaar 38,3 miljoen uitstapjes waarvan 31,6 miljoen in Zeeland. Onderstaande tabel toont hoeveel uitstapjes Zeeuwen per cluster maakten en welk deel zij daarvan in de eigen provincie ondernamen, in totaal 83%. In paragraaf 4.4 wordt duidelijk waar de Zeeuwse bevolking de resterende 17% van zijn uitstapjes onderneemt. Tabel 2. Uitstapjes van Zeeuwen in Zeeland Aantal uitstapjes Totaal In Zeeland Buitenrecreatie (91%) Uitgaan (78%) Winkelen voor plezier (76%) Attracties bezocht (82%) Evenementen bezocht (72%) Cultuur (79%) Waterrecreatie en -sport (97%) Wellness / beauty / ontspanning (82%) Sportwedstrijd bezoeken Totaal (83%) Bron: CVTO, Vrijetijdsbesteding in de Delta

27 Bestedingen In totaal gaf de Zeeuwse bevolking ongeveer ruim 426 miljoen euro uit aan uitstapjes in Zeeland. In onderstaande grafiek is weergegeven aan welke uitstapjes de Zeeuwse bevolking hun geld uitgaf. Grafiek 14. Bron: CVTO, 2009 Het meeste geld wordt uitgegeven aan winkelen, uitgaan en buitenrecreatie. Uitgaven aan sportwedstrijden zijn nihil, wat wederom toe te schrijven is aan het ontbreken van een voetbalclub in het betaald voetbal. In paragraaf 4.4 staan de uitgaven beschreven die de Zeeuwse bevolking buiten de provincie doet. Vrijetijdsbesteding in de Delta 23

28 4.3 Uitstapjes van bezoekers aan Zeeland Naast de uitstapjes van de Zeeuwse bevolking zelf worden in Zeeland nog eens 12,2 miljoen uitstapjes ondernomen door Nederlandse bezoekers van buiten de provincie. Dit is 38% van alle uitstapjes in Zeeland. In onderstaande grafiek wordt duidelijk welke activiteiten in Zeeland het meest populair zijn onder deze groep. Grafiek 15. Bron: CVTO, 2009 Uit deze aantallen blijkt dat Zeeland een erg aantrekkelijke provincie is voor buitenrecreatie en dan vooral voor het recreëren aan het water/strand en voor een toertochtje met de auto. Verder blijkt dat de provincie nog maar weinig wordt bezocht voor een wellness uitje. Afbeelding 1 op de volgende pagina toont de herkomst van de mensen die uitstapjes in Zeeland ondernemen. Tevens wordt weergegeven wat de belangrijkste bezoekredenen zijn per herkomstprovincie. Opvallend is dat buitenrecreatie voor nagenoeg alle herkomstgebieden het belangrijkste doel is van een uitstapje in Zeeland. Bewoners uit de provincies Noord-Brabant, Zuid-Holland en Gelderland ondernamen in totaal de meeste uitstapjes in Zeeland. Algemeen geldt dat de afstand die moet worden afgelegd voor een bezoek aan Zeeland in direct verband staat met het bezoekersaantal. Met andere woorden, hoe groter de afstand, des te kleiner het aantal uitstapjes. 24 Vrijetijdsbesteding in de Delta

29 Afbeelding 1. Herkomst van uitstapjes in Zeeland en bezoekredenen Friesland uitstapjes waarvan 100% buitenrecreatie Groningen* = geen = Noord-Holland uitstapjes waarvan 38% uitgaan & 32% buitenrecreatie Zuid-Holland uitstapjes waarvan 38% buitenrecreatie & 34% uitgaan Flevoland uitstapjes waarvan 72% uitgaan & 28% attractie bezoeken Utrecht uitstapjes waarvan 58% buitenrecreatie & 23% uitgaan Drenthe* = geen = Overijssel uitstapjes waarvan 89% buitenrecreatie & 11% uitgaan Gelderland uitstapjes waarvan 69% buitenrecreatie & 12% uitgaan Zeeland Brabant uitstapjes waarvan 65% buitenrecreatie & 12% uitgaan Bron: CVTO, 2009 Limburg uitstapjes waarvan 59% buitenrecreatie & 13% waterrecreatie * De aantallen uit Groningen en Drenthe zijn te klein om te onderzoeken en staan daarom vermeld als '"geen". Vrijetijdsbesteding in de Delta 25

30 Bestedingen In totaal leverden deze 12,2 miljoen uitstapjes de provincie Zeeland ruim 189,3 miljoen euro op. In tabel 3 wordt dit bedrag verdeeld over de herkomstprovincies. Er zijn geen gegevens beschikbaar over uitstapjes van buitenlanders, maar aangenomen wordt dat er grote aantallen dagbezoekers uit het buitenland naar Zeeland komen en dat dit eveneens een aanzienlijke economische waarde heeft. Tabel 3. Uitgaven aan uitstapjes in Zeeland Herkomstprovincie Bedrag in euro s Noord-Brabant Zuid-Holland Gelderland Overijssel Limburg Noord-Holland Utrecht Flevoland Friesland Totaal Bron: CVTO, Uitstapjes van Zeeuwen buiten Zeeland Van alle uitstapjes die de Zeeuwse bevolking ondernam, vond 17% buiten Zeeland plaats: 6,7 miljoen. Onderstaande tabel toont voor welke uitstapjes de Zeeuw de provincie uitgaat. Tabel 4. Uitstapjes van Zeeuwen buiten Zeeland Aantal uitstapjes Totaal Buiten Zeeland Bestedingen buiten Zeeland in euro s Uitgaan (22%) Winkelen voor plezier (24%) Buitenrecreatie (9%) Evenementen bezocht (28%) Attracties bezocht (18%) Cultuur (21%) Wellness / beauty / ontspanning (18%) Sportwedstrijd bezoeken (100%) Waterrecreatie en -sport (3%) 0 Totaal (17%) Bron: CVTO, Vrijetijdsbesteding in de Delta

31 De Zeeuwse bevolking verliet de provincie het vaakst voor uitgaan, winkelen voor plezier en buitenrecreatie. Dit betekent niet dat hieraan ook het meeste geld is uitgegeven. Het zijn vooral de uitstapjes voor winkelen voor plezier, uitgaan en het bezoeken van evenementen waar de Zeeuwse bevolking het meeste geld aan besteedde buiten de provincie. In totaal werd door de Zeeuwse bevolking ruim 141 miljoen euro uitgegeven aan uitstapjes buiten de eigen provincie. Per uitstapje geeft de Zeeuwse bevolking het meeste geld uit aan een wellnessbeleving en het minste geld aan waterrecreatie en -sport. Afbeelding 2 laat zien in welke provincies de Zeeuwen deze uitstapjes ondernamen en wat per provincie de voornaamste activiteit van Zeeuwen was. Noord-Brabant is de belangrijkste bestemming voor uitstapjes van Zeeuwen, het buitenland is een belangrijke nummer twee. Afbeelding 2. Uitstapjes van Zeeuwen naar bestemming en bezoekmotief Friesland* = geen = Groningen* = geen = Drenthe* = geen = Noord-Holland uitstapjes waarvan 34% uitgaan & 17% attracties bezocht Flevoland uitstapjes waarvan 100% uitgaan Overijsel* = geen = Zuid-Holland uitstapjes waarvan 27% attracties bezoeken & 22% winkelen voor plezier Utrecht uitstapjes waarvan 63% uitgaan & 37% attracties bezoeken Gelderland uitstapjes waarvan 54% buitenrecreatie & 34 % uitgaan Zeeland Brabant uitstapjes waarvan 34% winkelen voor plezier & 21% buitenrecreatie Bron: CVTO, 2009 Buitenland uitstapjes waarvan 33% uitgaan & 18% buitenrecreatie Limburg uitstapjes waarvan 71% uitgaan & 26% evenementen bezoeken * De aantallen naar Friesland, Groningen, Drenthe en Overijssel zijn te klein om te onderzoeken en staan daarom vermeld als '"geen". Vrijetijdsbesteding in de Delta 27

32 4.5 Conclusies uitstapjes Zeeland Uitstapjes in Zeeland In totaal werden er in Zeeland 43,8 miljoen uitstapjes gemaakt. Er worden verhoudingsgewijs nog weinig uitstapjes gemaakt binnen het cluster wellness/ beauty/ontspanning. Dit is een kans voor Zeeland, de provincie bezit namelijk de kernkwaliteiten om wellnessactiviteiten mogelijk te maken. In totaal is in Zeeland 615 miljoen euro uitgegeven aan uitstapjes. Hierbij bracht buitenrecreatie het meeste geld op: 179 miljoen euro. De meest populaire uitstapjes in Zeeland waren: zwemmen in buitenbad, recreëren aan het water en het maken van toertochtjes met de auto. Uitstapjes van Zeeuwen In totaal ondernam de Zeeuwse bevolking 38,3 miljoen uitstapjes, waarvan 31,6 in de eigen provincie. De meeste uitstapjes waren die binnen het cluster buitenrecreatie. 83% van alle uitstapjes vind plaats binnen de provincie, de rest daarbuiten (inclusief buitenland). Afgelopen periode gaf de Zeeuwse bevolking zo'n 567 miljoen euro uit aan uitstapjes. Hiervan werd 426 miljoen euro uitgegeven binnen de eigen provincie. Binnen de eigen provincie ging het meeste geld op aan winkelen, uitgaan en buitenrecreatie. De Zeeuwse bevolking ging voor waterrecreatie en -sport maar nauwelijks naar een andere provincie, maar voor evenementen verliet de Zeeuw de provincie juist vaak. Uitstapjes van bezoekers aan Zeeland Bezoekers aan Zeeland ondernamen 12,2 miljoen uitstapjes. Deze bezoekers (excl. buitenlanders) gaven in totaal ruim 189,3 miljoen euro uit aan uitstapjes. Het overgrote deel van de bezoekers aan Zeeland onderneemt uitstapjes gerelateerd aan het cluster buitenrecreatie en het kleinste deel van de bezoekers komt voor een wellness uitstapje. Qua uitstapjes wordt Zeeland het meest bezocht door mensen uit Noord-Brabant, gevolgd door inwoners van Zuid-Holland. Deze bezoekers leveren ook het meeste geld op. Uitstapjes van Zeeuwen buiten Zeeland De Zeeuwse bevolking maakte 6,7 miljoen uitstapjes in een andere provincie of in het buitenland. Hierbij werd ruim 141 miljoen euro uitgegeven. De meeste uitstapjes die de Zeeuwse bevolking buiten de eigen provincie maakte waren gerelateerd aan het cluster uitgaan. Het meeste geld werd besteed aan winkelen voor plezier en uitgaan, het minst aan waterrecreatie en -sport. Per uitstapje gaf de Zeeuwse bevolking het meeste geld uit aan een wellness beleving. Het minste geld werd uitgegeven aan een uistapje gerelateerd aan waterrecreatie en -sport en buitenrecreatie. Noord-Brabant is de meest bezochte bestemming, hier werd tevens het meeste geld uitgegeven. Maar liefst 31% van de uitgaven werd in het buitenland besteed. Dit komt neer op ruim 45,7 miljoen euro. 28 Vrijetijdsbesteding in de Delta

33 Afbeelding 3. Uitstapjes naar, in en vanuit Zeeland Bezoekers aan Zeeland: 12,2 miljoen uitstapjes 189 miljoen euro Zeeuwen in Zeeland: 31,6 miljoen uitstapjes 427 miljoen euro Bron: CVTO, 2009 Zeeuwen buiten Zeeland: 6,5 miljoen uitstapjes 141 miljoen euro Afbeelding 3 vat dit hoofdstuk nog eens samen en toont dat de inkomende stroom uitstapjes en de daarmee samenhangende bestedingen groter is dan de uitgaande stroom. Dit levert een positief resultaat op voor de Zeeuwse "uitstapjesbalans". Vrijetijdsbesteding in de Delta 29

34 5 Uitstapjes in West-Brabant In dit hoofdstuk worden de uitstapjes in de regio West-Brabant tegen het licht gehouden. In totaal werden 63,9 miljoen uitstapjes ondernomen in de regio West-Brabant. Dit is 4,5% van alle uitstapjes ondernomen door Nederlanders. In onderstaande grafiek worden deze uitstapjes onderverdeeld naar de verschillende clusters. Tevens worden de uitstapjes in West- Brabant afgezet tegen het nationale beeld. Grafiek 16. Bron: CVTO, 2009 Buitenrecreatie, uitgaan en winkelen voor plezier zijn de categorieën uitstapjes die het meest worden ondernomen. Opvallend is dat West-Brabant ten opzichte van alle uitstapjes van Nederlanders hoog scoort voor het bezoek aan (professionele) sportwedstrijden, winkelen voor plezier en wellness. Kijkend naar de positie van de regio binnen Brabant zijn watersport en cultuur de groepen uitstapjes die relatief veel in West-Brabant worden ondernomen. In West-Brabant worden ruim 63,9 miljoen uitstapjes ondernomen. Dit is 30% van alle uitstapjes die in Brabant worden ondernomen. Dit is iets meer dan op basis van het inwonertal verwacht zou worden: 28% van de Brabanders woont in de regio West-Brabant. Dit kan meerdere redenen hebben; zo is het mogelijk dat inwoners van West-Brabant gemiddeld meer uitstapjes per jaar ondernemen. Een andere mogelijkheid is dat West-Brabant veel bezoekers trekt van buiten de regio. 30 Vrijetijdsbesteding in de Delta

35 Hiervoor werd ingegaan op categorieën van uitstapjes, nu wordt ingegaan op de activiteiten die men onderneemt. De top-10 van uitstapjes in de regio luidt als volgt: Grafiek 17. Bron: CVTO, 2009 Winkelen in de binnenstad is verreweg het meest ondernomen uitstapje in West-Brabant, gevolgd door wandelen en fietsen. Ook horecabezoek is goed vertegenwoordigd in deze ranglijst, met restaurantbezoek op de vierde plaats, cafébezoek op de vijfde plek en het zitten op een terras op de zevende plaats. Vrijetijdsbesteding in de Delta 31

36 Ook op activiteitenniveau kan weer een vergelijking gemaakt worden van de relatieve positie van West-Brabant in de provincie. In onderstaande tabel staan in de linkerrij de uitstapjes waarvan meer dan de helft in de regio wordt ondernomen, in de rechterrij staan uitstapjes waarbij het aandeel van West-Brabant in Brabant achterblijft. Tabel 5. Aandeel West-Brabant naar activiteiten Groot aandeel West Brabant Klein aandeel West-Brabant Tocht met rondvaartboot 100% Dierentuin/vogelpark/zeeaquarium 0% Surfen 100% Attractiepark / pretpark 6% Kuurbaden 100% Dance- / houseparty 13% Ballonvaart ondernomen 100% Galerie of atelier bezocht 14% Factory Outlet Center 86% Beurs/tentoonstelling/show 14% Ballet / dansvoorstelling bezocht 78% Kerstmarkt 16% Varen met motorboot / jacht 64% Kermis 17% Casino, speelhal e.d. 62% Zonnebank 19% Bezoek aan oudheidkundige objecten 62% Toertochtjes met de motor 19% Monument / bezienswaardigheid bezocht 53% Speeltuin 19% Toneelvoorstelling bezocht 52% Bron: CVTO, 2009 Veel van bovenstaande zaken zijn te verklaren vanuit het aanwezige vrijetijdsaanbod in de regio. Zo is West-Brabant de meest waterrijke regio binnen de provincie, hiermee is het grote aandeel van tochtjes met een rondvaartboot, surfen en varen met een motorboot goed te verklaren. Het Chassé Theater in Breda is één van de grotere theaters, waardoor toneel- en balletvoorstellingen relatief veel bezoekers trekken. Ook het Bredase Holland Casino trekt veel uitstapjes en Factory Outlet Center Rosada is de enige in de provincie. Aan de rechterzijde is het achterblijvende bezoek aan dierenparken en pretparken verklaarbaar door het nauwelijks aanwezige aanbod in West-Brabant, deze parken zijn elders in de provincie gevestigd. 32 Vrijetijdsbesteding in de Delta

37 Bestedingen De gemiddelde bestedingen die men doet aan directe kosten van een uitstapje in West-Brabant wordt getoond in grafiek 18. De totale bestedingen die voortkomen uit uitstapjes in West- Brabant bedragen 1,3 miljard euro. Grafiek 18. Bron: CVTO, 2009 Vrijetijdsbesteding in de Delta 33

38 Bijlage 1. Landelijke R&T standaard De landelijke R&T standaard is ontwikkeld in opdracht van de werkgroep recreatie & toerisme van het Interprovinciaal Overleg. Doel hiervan is eenduidige afspraken te maken over het meten en bepalen van de bestedingen en de werkgelegenheid oftewel de economische betekenis van de vrijetijdssector. De meerwaarde van de standaard ligt vooral in de mogelijkheid om de resultaten van een provincie of regio met andere provincies en met de landelijke resultaten te vergelijken - zonder dat men appels met peren vergelijkt. De standaard - kenmerken De standaard is modulair van opbouw. Deze modulaire opbouw heeft diverse voordelen. Ten eerste kan zo per module (bijv. uitgaven tijdens uitstapjes of uitgaven tijdens vakanties van buitenlanders) gezocht worden naar de meest geschikte landelijke bron of kan geconstateerd worden dat er voor een bepaalde module geen (geschikte) landelijke bron bestaat of dat er aanvullende berekeningen nodig zijn. Daarnaast kunnen provincies & regios door de modulaire opbouw ook besluiten slechts gedeeltelijk - voor een aantal modules - bij de standaard aan te haken. De standaard is dynamisch van aard. Op dit moment wordt er gekozen voor een bepaalde - meest geschikte - bron voor de invulling van een bepaalde module. Het verdwijnen van bronnen of het verschijnen van nieuwe onderzoeken kan echter leiden tot de keuze voor een nieuwe bron of de signalering van een nieuwe lacune. Jaarlijks zal de standaard daarom tegen het licht gehouden worden. Naar aanleiding van de gesignaleerde lacunes kunnen provincies, kennisinstellingen of onderzoeksbureaus het initiatief nemen voor het opvullen van het informatiegat, door middel van aanvullend onderzoek. De standaard - bestedingen in de vrije tijd Onderstaand schema geeft weer in welke onderdelen (modules) de bestedingen in de vrijetijdssector onder te verdelen zijn en welke bronnen er per module beschikbaar zijn. De modules waarvoor bronnen beschikbaar zijn, zijn groen gearceerd, modules waar op dit moment (nog) geen bronnen voor beschikbaar zijn, zijn groen/wit gearceerd. Monitor Toerisme West-Brabant is voor het bepalen van de bestedingen als gevolg van uitstapjes volledig aangesloten bij de landelijke R&T standaard. 34 Vrijetijdsbesteding in de Delta

39 Eerder verschenen themapublicaties: Jaargang Toerisme in de Delta Ontwikkeling Reizen op grote voet 2008 De carbon footprint van vakanties van Nederlanders in 2008 en de ontwikkeling sinds 2002 Vrijetijdsbesteding in de Delta 35

40 Eind 19 e eeuw werd vrije tijd door de werkenden opgevat als resttijd. Vrije tijd was belangrijk voor mensen, maar pas ver nadat zij voorzien waren van baan en inkomen. Steeds duidelijker is dat vrije tijd meer is geworden dan dat. Men wordt steeds veeleisender ten aanzien van de invulling van de vrije tijd, is bereid daarvoor verder te reizen én vooral ook veel geld te besteden. Het aanbod van mogelijkheden om de vrije tijd mee in te vullen is in de afgelopen jaren dan ook enorm toegenomen en de economische betekenis is evenredig meegegroeid. De uitgaven van Nederlanders aan vrije tijd bedragen jaarlijks tientallen miljarden euro's en zijn daardoor een belangrijke bron van werkgelegenheid. Deze themapublicatie "Vrijetijdsbesteding in de Delta" van het Kenniscentrum (Kust)toerisme biedt u inzicht in de tijdbesteding van Nederlanders, zoomt dan verder in op de besteding van hun vrije tijd en strijkt dan neer in de Delta om in te gaan op uitstapjes in de regio en uitstapjes van mensen uit de regio. Dit is een uitgave van het Kenniscentrum (Kust)toerisme en wordt mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland. Met dit rapport wordt een bijdrage geleverd aan de kennis over de ontwikkelingen in de toeristische en vrijetijdssector in Zuidwest-Nederland. Kenniscentrum (Kust)toerisme KENNISCENTRUM (KUST)TOERISME NHTV Breda Postbus DX Breda T (076) E info@kenniscentrumtoerisme.nl Hogeschool Zeeland Postbus AJ Vlissingen T (0118) E info@kenniscentrumtoerisme.nl Deze publicatie is mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van Pieken in de Delta Zuidwest-Nederland