HOE VROEG IS VROEG GENOEG? Van der Lem symposium 2018 Evelien Dirks 1
OUDER-KINDRELATIE Cruciale rol voor ouders wat betreft: Taalontwikkeling Sociaal-emotionele ontwikkeling Cognitieve ontwikkeling 2
WAT WETEN WE AL? Ouders van DSH kinderen meer directief (Pressman et al., 1999) CI kinderen en hun ouders kortere episodes van gedeelde aandacht (Cejas et al., 2014) Ouders SH kinderen minder verbaal responsief in de interactie (Nittrouer, 2010) Ouders CI kinderen minder sensitief in de interactie (Quittner et al., 2013) 3
DOVE EN SLECHTHORENDE PEUTERS VS HORENDE PEUTERS NL leeftijd Sensitiviteit Intrusiviteit Structureren Gedeelde aandacht 1. MSH 29-33 mnd 2. CI 30-42 mnd 3. D/SH 2-4 jaar --- 4. TOS 2-4 jaar --- 1. Dirks & Rieffe (2018) 2. Dirks & Langereis (in voorbereiding) 3. Dirks, Hermans & Knoors (in voorbereiding) 4. Van der Zee, Stevens, Kok, Hudepohl & Dirks (in voorbereiding)
TAALINPUT Kwantiteit Woorden Uitingen MLU Verschillende type woorden Kwaliteit Taal uitlokkende strategieën (FLT) Gesloten vragen Imitaties LOW Labelling Directieven Open vragen Uitbreidingen Oprechte vragen HIGH 5
WAT WETEN WE AL? Cruz et al., 2013 -> CI populatie (12, 24, 36 mnd na implantatie) High level FLT s voorspellend voor taalproductie Aantal unieke woorden voorspellend voor taalbegrip High level FLT s nam over tijd toe en low level FLT s af DesJardin et al. 2014 -> D/SH populatie Samenhang high level FLT s en taalvaardigheden Ouders van D/SH kinderen gebruikten meer low level FLT s Ambrose et al. 2015 -> SH populatie Kwaliteit van taalaanbod gerelateerd aan taalvaardigheid Directief taalgebruik negatief gerelateerd aan taalvaardigheid High level FLT s nam over tijd toe en low level FLT s af Ouders SH meer directief taalgebruik 6
RESULTATEN - KWANTITEIT 18 SH kinderen 24 Controle kinderen Leeftijd 29-33 mnd 700 600 500 Divers taalgebruik TTR: 0,29 TTR: 0,30 SH Controle 5 4,8 4,6 MLU 400 4,4 300 4,2 200 4 100 3,8 0 Totaal aantal woorden Totaal aantal uitingen Aantal unieke woorden 3,6 SH Controle Ouders van SHkinderen praten evenveel en even divers Ouders van SHkinderen gebruiken kortere zinnen. 7
RESULTATEN - KWALITEIT Uitlokkende taal Open vragen Toevoegingen 10 Aantal mental states denken, weten, hopen, geloven, vinden, voelen, wensen,.. Emotie woorden 0,2 8 0,15 6 0,1 4 0,05 2 0 High Low 0 parent child 8
OUDER-KINDINTERACTIE en TAALONTWIKKELING Positieve associatie taalontwikkeling met: Sensitiviteit van ouders Interactie duur Kwantiteit taalaanbod Kwaliteit taalaanbod bi-directionele relatie? 9
WOORDEN LEREN IN CONTEXT (WOLC) Hermans, Dirks, Vissers & Knoors Doel: Welke interacties tussen horende ouders en D/SH kinderen leiden tot succesvolle woordverwerving door het kind? 18-30 mnd DSH kinderen en hun ouders Foto Positive Science Belangrijk in het proces van woordleren is joint attention. Tot stand komen joint attention Vasthouden joint attention 10
DYNAMISCHE SYSTEEM THEORIE Ontwikkeling ontstaat door interactie tussen het kind en zijn directe omgeving Wederzijdse beïnvloeding Verandering en stabiliteit over tijd Flexibiliteit Hoge mate van flexibiliteit hangt samen met positieve interacties en minder gedragsproblemen 11
AFFECT gezichtsuitdrukkingen, oogcontact, intonatie en lichaamstaal Positief affect kind hangt samen met: Betere zelf-regulatie Minder externaliserend gedrag Negatief affect kind hangt samen: Meer externaliserend gedrag Meer inhibitie moeilijkheden 12 Lunkenheimer et al, 2011
GEDEELDE AFFECT (WORK IN PROGRESS) Dirks & Zaidman-Zait Onderzoek naar de mate van affectieve synchroniciteit tussen ouder en kind 20 SH en 20 NH peuters (29-33 mnd) Codeerschema E. Lunkenheimer Medium-High Positive affect Low Positive affect Neutral affect Negative affect Interact software State Space Grid analysis (SSG) 13
AFFECT CODING 14
Neutraal Low-positive High-positive Negative
STATE SPACE GRID Dispersion = mate van flexibiliteit 16
ASSOCIATIES Preliminary results: 10 MSH en 10 controle kinderen Prop. Ouder/Kind Negatief affect & externaliseren (r =.60) Prop. Ouder/Kind Negatief affect & competentie (r = -.49) Prop. Ouder/Kind Negatief affect & taalbegrip (r = -.52) Prop. Ouder/Kind Positief affect & taalproductie (r =.46) 17
18 INTERVENTIES
VOORLEESCURSUS Dirks, Wauters & Hoek-Vos Onderzoek naar effectiviteit voorleescursus 18 ouders van DSH peuters --> cursus 10 ouders van DSH peuters --> care as usual Video-opname voor en na cursus The Responsive Adult-Child Engagement During Joint Book Reading scale (DesJardin et al., 2014) Wauters, L. Dirks, E., & Hoek-Vos, J. (2015). Interactief voorlezen met dove en slechthorende peuters. Van Horen Zeggen. Dirks, E. & Wauters, L. (2018). It takes two to read: interactive reading with young deaf and hard-of- hearing children. Journal of Deaf Studies and Deaf Education.
RESULTATEN 15 Interactief 10 5 0 pretest posttest 1 posttest 2 16 Betrokkenheid Controle groep geen significante vooruitgang. 12 8 4 0 pretest posttest 1 posttest 2
VIDEO-HOME TRAINING (VHT) VHT is een methode om de ouder-kindinteractie te versterken en is een veelgebruikte methodiek binnen de sector. Maar. Nog geen onderzoek gedaan naar het effect van VHT binnen de sector 1 studie in Engeland (Lam et al. 2015) onder 15 ouders Positief effect op sensitiviteit en self-efficacy Theoretische basis: het natuurlijk ouderschap 21
ONDERZOEK KIJK JE MEE? Dirks, Hoek-Vos, Hermans, van Ruitenbeek, Eliens & van Bakel Onderzoek naar het effect van VHT binnen Vroegbehandeling DSH Gezinnen met een DSH baby 0-6 maanden 3 interventie sessies in thuissituatie Doel interventie: Vergoten self-efficacy van ouders Versterken afstemming ouder-kind Versterken sensitiviteit ouders RCT Experimentele groep n=25 Controle groep n=25 22
TAAL VOOR TOM Stimuleren van de Theory of Mind ontwikkeling Een oudercursus van 3 bijeenkomsten: mental state talk, perspectieven, gebaren Vier strategieën: de vier B s: Bedenk: bereid je voor op het gebruiken van ToM taal Benoem: gebruik ToM taal in alledaagse situaties Beleef: stimuleer doen alsof -spelletjes Blik terug: praat met je kind over gedeelde herinneringen of ervaringen 23
DE RUGTAS VAN TOM NSDSK: Dirks, Pronk & Bogaers 2018 Doel: Het stimuleren van de Theory of Mind (ToM) ontwikkeling Rugtas vol materiaal om te spelen met emoties Emotiewoorden Emotiebegrip Emotieherkenning Mental state praat Perspectieven 24
Voorleesboekjes vol mental-state taal Emotie-situatie puzzel Emotie-Gezichten spel 25
NSDSK: Noëlle Uilenburg Rosanne van der Zee Angela Stevens Sigrid Kok Bernadette Vermeij Tinka Kriens Isabelle Bogaers Hanneke Emmerik Marjolein Meester Maaike Diender Simone Pronk Dank aan alle ouders en kinderen die hebben deelgenomen aan deze onderzoeken Joke Hoek Loes Wauters Harry Knoors Daan Hermans Constance Vissers Dept. of Developmental Psychology Carolien Rieffe edirks@nsdsk.nl