NVVK STUDIEDAG. 'Schuldhulp blijft innoveren' Praat mee over de nieuwste ontwikkelingen. 6 november 2018, Jaarbeurs Utrecht

Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren NVVK STUDIEDAG 'Schuldhulp blijft innoveren' Praat mee over de nieuwste ontwikkelingen 6 november 2018, Jaarbeurs Utrecht

Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren Opening door dagvoorzitter Rik Bovenberg

#nvvkstudiedag Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren

Programma 09.30 uur Ontvangst 10.00 uur Opening door dagvoorzitter - Rik Bovenberg 10.05 uur Actualiteiten - Marco Florijn 10.20 uur Vroegsignalering, steeds in ontwikkeling - Marianne Oostrik en Mariëlle Fleuren 10.35 uur Algoritmes en andere innovaties - Nadja Jungmann 11.00 uur Pauze 11.20 uur Workshopronde 1 12.10 uur Lunch 12.55 uur Belofte maakt schuld - Leontine Treur 13.40 uur Een overheid en effectieve schuldhulp - Arre Zuurmond 14.00 uur Korte pauze, wisseling workshops 14.15 uur Workshopronde 2 15.05 uur Korte pauze, wisseling workshops 15.20 uur Workshopronde 3 16.10 uur Afsluiting met hapje en drankje Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren

Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren Actualiteiten Marco Florijn Voorzitter NVVK

Vereniging voor schuldhulpverlening Vereniging en sociaal voor schuldhulpverlening bankieren en sociaal bankieren Innovatielaboratorium NVVK Collectief Schulden regelen (Gemeente Den Haag/ Schuldenlab070) Sparen na akkoord (Kredietbank Limburg) Jongeren Perspectieffonds (Gemeente Zwolle)

Vereniging voor schuldhulpverlening Vereniging en sociaal voor schuldhulpverlening bankieren en sociaal bankieren Schouders Eronder (naar fase 2) Gerealiseerd Vanaf 1. jan: post-hbo master opleiding Kennisbundel Gangmakers in 23 gemeenten 17 netwerkbijeenkomsten Gepland Een beroepsprofiel Gangmakers 2.0 Verkenning werkende elementen van innovatie LVB en laaggeletterdheid focus van kennisuitwisseling

Vereniging voor schuldhulpverlening Vereniging en sociaal voor schuldhulpverlening bankieren en sociaal bankieren De NVVK-stekker Gegevensuitwisseling in schuldregelingstraject tussen SHV en schuldeisers Saldo-verzoek Voorstel Akkoord Innovadis bouwt de Proof of Concept Testperiode Q1 en Q2 2019 Daarna: wat is er nodig voor landelijke uitrol

Vereniging voor schuldhulpverlening Vereniging en sociaal voor schuldhulpverlening bankieren en sociaal bankieren Adviesrecht gemeenten bij beschermingsbewind Goed dat aan de voorkant beter wordt gekeken naar de behoeften van de klant. De NVVK is er echter nog niet van overtuigd dat een grotere regierol voor de uitvoerende overheid [in deze vorm] ook automatisch zorgt voor betere dienstverlening voor de klant.

Vereniging voor schuldhulpverlening Vereniging en sociaal voor schuldhulpverlening bankieren en sociaal bankieren Convenant CJIB herzien Belangrijkste wijzigingen: 1. Opname Wahv (Mulder) boetes in een schuldregeling 2. Verruiming termijnen 3. Werkafspraken betreffende gebruik dwangakkoorden

Vereniging voor schuldhulpverlening Vereniging en sociaal voor schuldhulpverlening bankieren en sociaal bankieren Naar een visie 2030 Thema s ter uitwerking en prioriteiten komende periode: Algoritmisering Vakmanschap Communicatie & Lobby Van business case naar value case

Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren Vroegsignalering, steeds in ontwikkeling Marianne Oostrik senior beleidsadviseur NVVK & Mariëlle Fleuren Eigenaar van Asessor

Ontwikkelingen Steeds meer vroegsignalering in NL Onderzoeken Behoefte aan kennisdeling Wetswijziging Oorspronkelijke leidraad uit 2015

Nieuwe Leidraad Vroegsignalering Samenwerking Jacomijn Kuiper, Mariëlle Fleuren en de NVVK Enquête onder 54 gemeenten Kopgroep Vroegsignalering

Staatssecretaris Tamara van Ark: Vroegsignalering van schulden is een ontzettend belangrijk onderdeel van de Brede Schuldenaanpak. Je kunt nog zoveel aandacht schenken aan problematische schulden en erop hameren om snel aan de bel te trekken, schulden zijn voor veel mensen nog steeds een taboe. Vaak schamen mensen zich en roepen ze pas hulp in als de problemen heel groot zijn.

Kader Leidraad

Leidraad: een stappenplan

Vroegsignalering in Beleidsplan?

Signalen: enkel of combi?

Welke signalen?

Grootte gemeente: enkel of combi?

Huisbezoeken?

Grootte gemeente: aantal huisbezoeken per jaar?

Gewenst bereik: contact met welk % van doelgroep?

Blijf op de hoogte! Landelijke bijeenkomsten 13 November 2018 m.fleuren@asessor.nl NVVK-community Vroegsignalering Openbaar nvvk.eu/vroegsignalering

Contact? Marianne Oostrik m.oostrik@nvvk.eu Mariëlle Fleuren m.fleuren@asessor.nl

Algoritmes in de schuldhulpverlening Data verslaan! Nadja Jungmann Adviseur Social Force Lector Schulden & Incasso

Aanleiding

Waar heb ik het over

Whats new? Al jaren gebruiken we data om beslissingen te nemen Maar toch heel actueel: Steeds meer data beschikbaar We leren te denken in fuzzy logica Algoritmen zijn zelflerend geworden

Er wordt volop verkend 10 oktober 2018 1 november 2018

In China gaat het nog verder.

De kracht en het risico van algoritmes

Bewerkingen bieden inzicht Classificeren: gegevens in categorieën onderbrengen Clusteren: groepen ontdekken binnen een geheel Regressie: voorspellingen uitwerken Associatie: op basis van gedrag verwantschap zoeken Monitoring: volgen van ontwikkelingen

Publieke dienstverlening Projecten vroegsignalering Straatkubus Almere Toepassingen in de aanpak van schulden Private dienstverlening Bepalen kredietwaardigheid (toekenning) Regelmatige monitoring om aankomende achterstandsklanten op te sporen Bepalen vrijheidsgraden van incassotrajecten Indiceren van welke klanten afscheid genomen gaat worden

Alertheid is geboden!! We moeten ons realiseren dat modellen bestaan uit: Data over gedrag uit het verleden Onze eigen normen van succes Algoritmen bevatten vooroordelen en morele aannames We hebben de opdracht om elk model te checken op Uitwerking in termen van rechtvaardigheid Transparantie over onderliggende aannames Mogelijkheden om er tegen in beroep te gaan

Twee opdrachten Omgevingsalert en kritisch zijn Actief volgen hoe schuldeisers, incassopartijen en andere betrokkenen data inzetten (vragen om transparantie, mogelijkheid beroep in convenanten) Actief volgen welke rol data speelt in toekenning noodzakelijke voorzieningen (huisvesting, gezondheidszorg etc) Zelf gebruik maken van voorhande data Zoeken naar samenhang en patronen Verbeteren interventies en individuele prestaties

Welke perspectieven lonken? Ontdekken vroegere voorspellers van financiële problemen dan achterstand op huur- of energie Niet-gebruik toeslagen en andere voorzieningen opsporen In beeld brengen bij welke klantkenmerken de kans op terugval na een schuldregeling het grootst is en daar interventies op ontwikkelen Tijdens schuldregeling de betalingen op de bankrekening volgen en contact opnemen bij voorspellers ontstaan nieuwe schulden

Welke perspectieven lonken? Schuldeisers die onzorgvuldig zijn bij acceptatie/verstrekking minpunten toekennen en bij schuldregeling een lager percentage uitkeren Nadenken over het belang dat een schone lei op termijn ook moet gaan bestaat uit een nieuwe financiële identiteit

Onze uitdaging

Onze nieuwe collega Data scientist

Interessante links Wat is big data https://www.youtube.com/watch?v=evsfjhssxua https://bureaudehelling.nl/artikel-tijdschrift/slimme-algoritmen-inhet-sociale-domein-zeven-politieke-lessen https://www.youtube.com/watch?v=1qlibed_hwg lezing van Cathy o Neil schrijver van Weapons of Math destruction https://www.bright.nl/trends/artikel/3939486/de-gevaren-van-bigdata-en-algoritmes Voorbeelden van de voordelen van een hoge sesame score in China https://angrymoo.com/sesame-credit-summary/ Juridische overwegingen ten aanzien van algoritmen https://www.uu.nl/sites/default/files/rebo-montaignealgoritmes_en_grondrechten.pdf https://www.volkskrant.nl/nieuws-achtergrond/china-kent-elkeburger-score-toe-ook-voor-internetgedrag-~bd93ed29/

Nadja Jungmann Adviseur en trainer Social Force Lector Schulden & Incasso Hogeschool Utrecht Bestuurslid stichting MESIS/METAS Lid raad van advies NVVK Ontwikkelaar MESIB Lid erkenningscommissie Movisie maatschappelijke ondersteuning, participatie en veiligheid Lid commissie Pianoo (ondersteuning aanbestedingsprocedures) Lid landelijk bestuur Quiet 500 44

Stress-sensitieve gespreksvoering Nadja Jungmann Adviseur Social Force Lector Schulden & Incasso

Impact van stress Geen stress: prefrontale cortex heeft de leiding Stress: Amygdala neemt de aansturing over Bron: Arnsten, A.F.T. (2009) Stress signalling pathways that impair prefrontal cortex structure and function. National Review Neuroscience 10(6): 410-422 46

Prefrontale cortex Denkfuncties - Plannen - Organiseren - Tijdmanagement - Werkgeheugen - Metacognitie Regulatiefuncties - Verleidingen weerstaan - Emoties beheersen - In actie komen - Aandacht vasthouden - Flexibel zijn - Doorzettingsvermogen Executieve functies zijn nodig voor doelgericht gedrag 47

Doorwerking Onder meer: Focus op korte termijn belangen Beperkte aandacht voor doorwerking gedrag op andere domeinen Minder gevoelig voor feitelijke informatie Ongenuanceerder (een ander is voor of tegen je) Minder goed in staat om positieve intenties om te zetten in acties

Verandervragen Reflecteren Twee belangrijke technieken Theoretisch kader Mensen luisteren naar zichzelf om te begrijpen wat zij vinden (Lind et al 2014)

Professional Het beleid van de gemeente is dat een auto die niet nodig is voor woon-werkverkeer verkocht moet worden Even oefenen Klant Maar die auto kan echt niet weg hoor!! Professional. 50

1 Verander vragen Doorgaans gericht op De consequenties in de toekomst Stel dat je geen kostgeld vraagt, hoe gaat het dan verder met de schulden? De pijn in het heden Wat betekent het voor je dat je eigenlijk de deur niet durft open te doen? De voordelen van een keuze Stel dat je het toch zou doen, wat zou je dat dan kunnen opleveren? Het perspectief van betekenisvolle derden Wat betekent het voor de kinderen dat er zoveel zorgen om geld leven?

2 Reflecteren Verifiëren boodschap (wat zegt, voelt, bedoelt, denkt de ander?) Onder water luisteren / ondertitelen Stellend, niet vragend. Stem gaat naar beneden. In jij- of u-vorm, niet in ik-vorm Functie: - Laten zien dat er geluisterd wordt om te begrijpen - Bewust maken en daarmee aanzetten tot nuanceren of verhelderen - Sturen (aandragen van nieuwe betekenissen) - Beperken weerstand 52

Tekst / Inhoud Houding Proces Gevoel Behoefte Betekenis Kracht Waarden

60 euro weekgeld?! Moet ik soms uit stelen? Jij hebt makkelijk praten met je goede baan! Even oefenen Vind jij dat dan redelijk dat ik m n auto weg moet doen?.

Nadja Jungmann Adviseur en trainer Social Force Lector Schulden & Incasso Hogeschool Utrecht Bestuurslid stichting MESIS/METAS Lid raad van advies NVVK Ontwikkelaar MESIB Lid erkenningscommissie Movisie maatschappelijke ondersteuning, participatie en veiligheid Lid commissie Pianoo (ondersteuning aanbestedingsprocedures) Lid landelijk bestuur Quiet 500 55

PAUZE Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren

Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren Workshopronde 1 1.1 Stress-sensitieve gespreksvoering zaal 2.17 (plenaire zaal) Nadja Jungmann 1.2 Toolkit Laaggeletterdheid zaal 2.18 Fara Kambiz 1.3 Innoveren met lef, online schuldhulpverlening - zaal 2.10 Jacomijn Kuiper & Anneke Suvee 1.4 Sociale kredietverlening; een andere kijk op financiële dienstverlening in het sociaal domein zaal 2.19 Robert Hendrikx & Raymond Janssen

LUNCH Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren

Vereniging voor schuldhulpverlening en en sociaal bankieren Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren Eén overheid en effectieve schuldhulp Arre Zuurmond Gemeentelijke ombudsman Amsterdam

Vereniging Vereniging voor schuldhulpverlening voor schuldhulpverlening en sociaal en bankieren sociaal bankieren Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren KORTE PAUZE

Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren Workshopronde 2 2.1 Stress-sensitieve gespreksvoering Nadja Jungmann 2.2 Staedion Innoveert; Woonstart zonder schulden Anika Jansen & Michiel van der Hoorn 2.3 Innoveren met lef, online schuldhulpverlening Jacomijn Kuiper & Anneke Suvee 2.4 Klant centraal in samenwerking tussen schuldhulpverlening en banken - Ilse Broerse-Kooijman, Michiel Seegers en Zühal Örs Workshopronde 3 3.1 Financiële zelfredzaamheid door fikks en Financieel Paspoort - Ron Steenkuijl en Philip Helmer 3.2 Update VTLB Karen Stoffels-Montfoort 3.3 Innovaties van Schuldenlab070: het jongeren perspectief fonds en het collectief schuldregelen Nancy Hendriks & Ingrid Leentvaar 3.4 Klant centraal in samenwerking tussen schuldhulpverlening en banken- Ilse Broerse-Kooijman, Michiel Seegers en Zühal Örs

Stress-sensitieve gespreksvoering Nadja Jungmann Adviseur Social Force Lector Schulden & Incasso

Impact van stress Geen stress: prefrontale cortex heeft de leiding Stress: Amygdala neemt de aansturing over Bron: Arnsten, A.F.T. (2009) Stress signalling pathways that impair prefrontal cortex structure and function. National Review Neuroscience 10(6): 410-422 63

Prefrontale cortex Denkfuncties - Plannen - Organiseren - Tijdmanagement - Werkgeheugen - Metacognitie Regulatiefuncties - Verleidingen weerstaan - Emoties beheersen - In actie komen - Aandacht vasthouden - Flexibel zijn - Doorzettingsvermogen Executieve functies zijn nodig voor doelgericht gedrag 64

Doorwerking Onder meer: Focus op korte termijn belangen Beperkte aandacht voor doorwerking gedrag op andere domeinen Minder gevoelig voor feitelijke informatie Ongenuanceerder (een ander is voor of tegen je) Minder goed in staat om positieve intenties om te zetten in acties

Verandervragen Reflecteren Twee belangrijke technieken Theoretisch kader Mensen luisteren naar zichzelf om te begrijpen wat zij vinden (Lind et al 2014)

Professional Het beleid van de gemeente is dat een auto die niet nodig is voor woon-werkverkeer verkocht moet worden Even oefenen Klant Maar die auto kan echt niet weg hoor!! Professional. 67

1 Verander vragen Doorgaans gericht op De consequenties in de toekomst Stel dat je geen kostgeld vraagt, hoe gaat het dan verder met de schulden? De pijn in het heden Wat betekent het voor je dat je eigenlijk de deur niet durft open te doen? De voordelen van een keuze Stel dat je het toch zou doen, wat zou je dat dan kunnen opleveren? Het perspectief van betekenisvolle derden Wat betekent het voor de kinderen dat er zoveel zorgen om geld leven?

2 Reflecteren Verifiëren boodschap (wat zegt, voelt, bedoelt, denkt de ander?) Onder water luisteren / ondertitelen Stellend, niet vragend. Stem gaat naar beneden. In jij- of u-vorm, niet in ik-vorm Functie: - Laten zien dat er geluisterd wordt om te begrijpen - Bewust maken en daarmee aanzetten tot nuanceren of verhelderen - Sturen (aandragen van nieuwe betekenissen) - Beperken weerstand 69

Tekst / Inhoud Houding Proces Gevoel Behoefte Betekenis Kracht Waarden

60 euro weekgeld?! Moet ik soms uit stelen? Jij hebt makkelijk praten met je goede baan! Even oefenen Vind jij dat dan redelijk dat ik m n auto weg moet doen?.

Nadja Jungmann Adviseur en trainer Social Force Lector Schulden & Incasso Hogeschool Utrecht Bestuurslid stichting MESIS/METAS Lid raad van advies NVVK Ontwikkelaar MESIB Lid erkenningscommissie Movisie maatschappelijke ondersteuning, participatie en veiligheid Lid commissie Pianoo (ondersteuning aanbestedingsprocedures) Lid landelijk bestuur Quiet 500 72

Hoe werkt fikks?

Hoe werkt de app zelf?

www.samenmetfikks.nl

DROOM 1

1125 geregistreerde buddy s Status 448 geslaagde buddy s 818 geregistreerde deelnemers

DROOM 2 https://adobeindd.com/view/publications/b2f5a279-ac68-41b6-9be8- a394a8df23ba/6yy4/publication-web-resources/image/4.png

Vroeg signalerings funnel Portal ingang Doorverwijzing banken, (zorg, energie, gemeente) Rekeninginformatie Stakeholdermgt Zelfhulp Digitale vrijwilliger Offline vrijwilliger Gemeentelijk schuldhulpsanering 0 lijns landelijk 1e lijns landelijk 2e lijns lokaal 3e lijns lokaal

FP APK Self services Financieel Advies Schuldhulpverlening Bemiddeling Administratie Belastingaangifte Het begin bij het individu Een burgerinitiatief zonder winstoogmerk Uitsluitend in het belang van het individu Maakt gebruik van de rechten van het individu Het individu heeft de regie Haalt de eigen gegevens op bij diverse bronnen Financiële gegevens op één plek: bij het individu Gegevens gebruiken bij diensten derden (advies, schuldhulpverlening, educatie, preventie) Zelf beslissen welke gegevens te delen Een neutraal koppelpunt Het vertrekpunt voor alle financiële domeinen die het individu omringen Gestandaardiseerd vanuit het individu Dus geen aparte app voor elk domein Aansluiting voor alle diensten die toegevoegde waarde kunnen bieden bij beoordeling van de financiële situatie en keuzes bij life events 88

Het begin: 24 mei 2016 werkconferentie de Burger centraal Bijna 100 deelnemers bij de SER Ruim 40 verschillende bedrijven en organisaties 7 Thema s en 3 ronde tafels Rapport 1e fase overhandigd aan Mariette Hamer Starten 2e fase van de route kaart de Burger centraal Ruim 20 organisaties hebben aangegeven te willen bijdragen 89

En toen: de Routekaart de Burger centraal In samenwerking met 22 organisaties w.o. overheden, financiële dienstverleners, belangenorganisatie, verbanden en specialisten, is de route kaart de Burger centraal opgesteld Augustus 2016 aangeboden aan de staatssecretaris Jetta Klijnsma, als startpunt voor 3 maakbaarheidsstudies Juli 2017 oplevering eindrapport maakbaarheidsstudies Augustus 2017 subsidie ontvangen voor uitwerking van FP voor het SHVdomein 90

Schuldhulpverlening met Financieel Paspoort Carmen ontvangt een brief waar ze erg van schrikt. Zij praat erover met mensen die ze vertrouwt. Via-via komt ze in contact met Bob, een vrijwilliger. Bob vraagt haar om FP te gebruiken. Zo brengt ze haar situatie in kaart. Ze mag al snel op gesprek bij de gemeente. Carmen praat elke twee weken met Jaimy van de gemeente. Die geeft veel huiswerk. Maar de app is heel duidelijk. Jaimy volgt haar en geeft complimentjes.. Nu moet ze van Jaimy bezuinigen en aanvullende inkomsten zoeken De app helpt haar. 1 2 3 4 5 BEWUST WORDEN ORIENTEREN EERSTE HULP INVENTA- RISEREN STABILISEREN Nu gaat Jaimy aan iedereen vragen of minder geld ook goed is. Dat vinden ze niet leuk. Carmen ziet in FP hoe ver Jaimy is gevorderd. 6 ONDER-HANDELEN Nu moet Carmen drie jaar lang leven van veertig euro per week. Dankzij FP kan ze volgen waar ze haar geld aan uitgeeft. Na drie jaar is ze schoon en kan ze een nieuw leven beginnen. Ze blijft de FP-app gebruiken. 7 8 TERUG- BETALEN ONDER- HOUDEN toekomst: educatie, preventie, vroegsignalering snelheid gemak motivatie educatie, preventie, vroegsignalering Ik heb een geldprobleem... Ik heb hulp nodig... Die app scheelt echt veel werk! Fijn dat Jaimy met me meekijkt! Door de app heb ik meer overzicht... Fijn dat ik kan zien wie al akkoord is. Voor ik iets koop kijk ik even in FP. Dit gaat mij nooit meer overkomen! 91

Proefprojecten van februari oktober 2018 Gestart: Humanitas Nijmegen en Gemeente Wijchen Gemeente Vught PLANgroep en Gemeente Haarlemmermeer Kredietbank Nederland en de gemeente Soest Gemeente Amsterdam met Doras Gemeente Rotterdam met Enver VNG met pilot-groep bestaande uit de gemeenten Amersfoort, Delft, Heusden, Deventer, Zoetermeer en Eindhoven Vervolg: Begeleiding SHV-ers voor eigen gebruik Doorstart met SHV-cliënten in november Onderzoek en effectrapportage november - januari 92

De app Financieel Paspoort Bronnen nu: - Mijnbelastingdienst - Mijnpensioenoverzicht - Mijnbanken Bronnen straks: - Qiy Foundation - DUO - UWV - Belastingdienst - CAK - CJIB - SVB - Zorgverzekeraars - Telecom leveranciers - Energie leveranciers - Webshops - 93

Financieel Paspoort en fikks zijn werken met Qiy Foundation Een veilig en standaard netwerk 94

20170919_Gemeente Vught_def 2 e Werkconferentie op 14-11 in Den Bosch, kom en spreek mee De onderwerpen zullen zijn: Schuldhulpverlening 2.0, hoe als gegevens gewoon beschikbaar zijn? VNG Realisatie, Bison Software, Bewindsvoering en Anibus Gegevensstandaard Persoonlijke Financiën (GPF), wat en hoe verder Nederlandsche Bank en SIVI Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) als kans PrivacyCompany en Qiy Foundation Aflossingsvrije hypotheek, toch niet aflossingsvrij Blueriq en National Hypotheek Label De financiële zelfredzaamheid van de ZZP-er Zuidweg en Partners, bunq bank, Informer en Vereniging ZZP De waarde, noodzaak en inzet van afsprakenstelsels Qiy Foundation, Digitalme en Counterpart De financiële APK Figlo, Fred de Jong Advies en Jip Financieel 95

Workshop

20170919_Gemeente Vught_def Workshop: ja of nee en wie Begin op school met een leven lang leren en zelf doen Maak periodieke financiële keuring eenvoudig Geef de burger een gereedschap, voor, tijdens en na de hulpverlening Moet er een generieke infrastructuur komen waarmee hulpzoekers, regelingen en ondersteuning elkaar makkelijk kunnen vinden? Moeten uitvoerders, gemeenten, werkgevers en leveranciers actief bijdragen aan een actueel financieel overzicht? 97

Hartelijk dank