Angst en depressie Multistage assessment Denise Bodden
Indeling Hoe vaak komt angst en depressie voor? Onderdiagnostiek? Signalering Waar? Waneer? Wie? Hoe? Multi-stage assessment
Hoe vaak komt angst en depressie voor?
Prevalentie angst Internationaal 6-25% angststoornis 25% angstklachten Nederland 9.7% angststoornis (Verhulst et al., 1997) 25% angstklachten 4
Prevalentie Depressie Internationaal: 2% (kind) - 8% (adolescent) depressieve stoornis 14-25% depressieve klachten Nederland: 2,8% depressieve stoornis (Verhulst et al., 1997) 21,4% depressieve symptomen (Kramer, 2000).
Indeling Hoe vaak komt angst en depressie voor? Onderdiagnostiek? Signalering Waar? Waneer? Wie? Hoe? Multi-stage assessment
Onderdiagnostiek? 70% van de kinderen en adolescenten met een ernstige angst-/stemmingsstoornis wordt niet gediagnosticeerd of niet adequaat behandeld Adolescenten met MDD: 38% jongens en 42% meisjes krijgt behandeling.
Onderdiagnostiek angst Vooral bij angst: 70-80% van mensen meldt zich alleen met lichamelijke klacht Angst wordt gezien als passend bij de leeftijd Angst is iets waar ze overheen groeien Interferentie Toegankelijkheid zorg 8
Onderdiagnostiek depressie Vaak niet zichtbaar Verbergen door schaamte > niet alle levensgebieden aangetast Toegankelijkheid zorg Onvoldoende kennis op vindplaatsen (bv. huisartsen herkennen slechts 30% depressies bij mensen < 40 jaar) Kennis over vroegtijdig herkennen stemmingsproblemen is beperkt (Richtlijn stemmingsproblemen) Andere uitingsvorm + comorbide problematiek; 40-90% comorbide diagnose (Gould et al., 1998) Middelenmisbruik Medische ziekte/lichamelijke oorzaak Angststoornissen PTSS
Depressieve episode Affectieve symptomen Sombere of prikkelbare stemming Geen plezier meer beleven, verminderde interesse Lichamelijke symptomen Problemen met eten, gewichtsverlies/toename Problemen met slapen Vermoeidheid, futloos Cognitieve symptomen Zich schuldig of waardeloos voelen Concentratieproblemen/ besluiteloosheid Suïcidegedachten Gedragsmatige symptomen Traag of onrustig zijn ADHD Leerproblemen Gedragsproblemen
Indeling Hoe vaak komt angst en depressie voor? Onderdiagnostiek? Signalering Waar? Waneer? Wie? Hoe? Multi-stage assessment
Signalering: waar?
Signalering: wanneer? Hoog risico groepen Aanwezigheid van groot aantal risicofactoren Bij vermoeden op stemmingsproblemen
Signalering: wie? Ouders en leerkrachten onderrapporteren Kinderen overrapporteren Weinig overeenstemming (Klein, 1991, Rapee et al, 1994) Hoe ouder het kind hoe meer overeenkomst Uitgangspunt (best estimate procedure): Kind/jongere is 1 e keuze als informant Bij hele jonge kinderen > ouderrapportage Liefst allebei
Praktijkervaringen? Welke vragenlijsten worden afgenomen? Voor angst? Voor depressie?
Signalering: hoe? > Multistage assessment 1. Breed; algemene screening: 2. Smal; stoornis specifiek 3. Diagnostiek
Multistage assessment: 1. Algemene Screening Breed screeningsinstrument gebruiken Youth Self Report (YSR) Child Behavior Checklist (CBCL) Strenghts and diffuclties Questionnaire (SDQ) Dominic Interactive (www.dominic-interactive.com) Niet te breed en niet te gedetailleerd Nadruk op: Criteriumvaliditeit ipv begripsvaliditeit
MULTIstage assessment: 2. Stoornisspecifieke screening Angst: Zelfrapportage bv SCARED Stimuli die angst activeren Fysieke, cognitieve en gedragsmatige component (FFF) Vermijding Aard en ernst van de symptomen
Screeningsinstrumenten angst Instrument Angsten DSM Fysiek/G edrag Zelf Ander Ned. Normen COTAN CBCL/TRF Angst/depr (X) X X X X MASC Soc/SAD X X/X X Wel NL versie, In ontw. RCADS SAD/GAD/Soc/PD/ OCD/Depr RCMAS GAD/PD X X X X X Wel NL versie In ontw. SCAS VAK/SAS/ZB V/CASI SCARED PD/SAD/Soc/OCD/ GAD X X X X algemeen (X) X X X SAD/PD/Soc/GAD/ OCD/PTSS/SF X X X Alleen kind X 20
1. Ik word echt bang zonder dat daar een reden voor is. bijna nooit soms vaak 2. Ik ben bang om alleen thuis te zijn. bijna nooit soms vaak 3. Mensen zeggen tegen mij dat ik me teveel zorgen maak. bijna nooit soms vaak 4. Ik ben verlegen. bijna nooit soms vaak 5. Ik ben bang om naar school te gaan. bijna nooit soms vaak
Mulitstage assessment: 2. Stoornisspecifieke screening Depressie: Zelfrapportage zoals CDI-2 Kernsymptomen DSM-5 Suïcidaliteit (vaak item vragenlijst) Familiaire belasting Aard en ernst van de symptomen
Screeningsinstrumenten depressie Instrument Smal Breed Zelf Ander Suïcide Ned. Normen CDI-2 X X X X X X CES-D X X X CBCL/TRF X X X X X X SDQ X X X X RCADS X X In ontw SEV X X X X BDI-II X X X X DVK: te lang en onvoldoende psychometrische eigenschappen KDS: onvoldoende psychometrische eigenschappen COTAN 23
1 Ik ben soms verdrietig. Ik ben vaak verdrietig. Ik ben altijd verdrietig. 2 Voor mij zal nooit iets goed verlopen. Ik weet niet zeker of alles goed zal komen met mij. Alles zal goed komen met mij. 3 Ik doe de meeste dingen goed. Ik doe veel dingen fout. Ik doe alles fout. 4 Ik heb plezier in veel dingen. Ik heb plezier in sommige dingen. Ik heb nergens plezier in. 5 Ik ben belangrijk voor mijn familie. Ik weet niet zeker of ik belangrijk ben voor mijn familie. Mijn familie is beter af zonder mij.
Beperkingen Weinig instrumenten zijn geschikt om herhaalde metingen te doen (CDI/MASC-10 wel!) Er worden veel instrumenten voor volwassenen gebruikt: weinig aandacht voor ontwikkelingsspecifieke manifestaties GEEN DIAGNOSE!!
Multistage assessment: 3. Diagnostiek (Semi) gestructureerd interview (K-SADS, ADIS-C/P) Indien niet mogelijk: systematisch DSM IV criteria uitvragen Evt. aanvullend psychologisch onderzoek (functioneren, beperkingen, beschermende en onderhoudende factoren) Verloop Angst: Instandhouding/vermijding Depressie: Suïcidaliteit!! Aard en ernst van de stoornis
Praktijkervaringen? Worden er ook gestructureerde interviews afgenomen? Welke? Waarom wel? Waarom niet?
Misverstanden over gestructureerde interviews Het gebruik van diagnostische interviews staat in alle richtlijnen MAAR minder dan 15 % gebruikt! Cliënten voelen zich ondervraagd < 15 % ervaart dit zo (Bruchmuller et al., 2011) Het belemmert de therapeut-cliënt relatie > 95 % is tevreden over de relatie (Bruchmuller et al., 2011) Cliënten vinden het een vervelende en zinloze procedure > 85 % is positief over het interview > 75 % vindt het zinvol: getuigen van nauwkeurigheid! (Bruchmuller et al., 2011) Het is geen aanvulling op de informatie uit de intake Overeenstemming is extreem laag κ <.05 (internaliserend) (Jensen & Weisz, 2002) Er worden diagnoses gemist!
Signalering: samengevat Multistage assessment 1. Breed; algemene screening: CBCL/YSR/TRF of SDQ 2. Smal; stoornis specifiek SCARED en CDI-2 3. Diagnostiek Interviews ADIS en KSADS Kind en ouders
Stelling Screenen op angst en depressie zou op iedere basisschool moeten plaatsvinden. Screenen op depressie zou op iedere middelbare school moeten plaatvinden. Waar? Wie?
MAAR Screenen binnen scholen op angst en depressie is noodzakelijk JA MAAR Screenen op angst en depressie is alleen zinvol als er een interventie op volgt
Vragen? dr. Denise Bodden d.bodden@uu.nl