Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage Wetenschap & Techniek. in het Primair Onderwijs in Zeeland

Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage Wetenschap & Techniek in het Primair Onderwijs in Zeeland december 2013

Uitgevoerd in opdracht van de stuurgroep Talent in Zicht. Rapportage RAO-310.13.12 Arbeid Opleidingen Consult BV Tilburg, december 2013 Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 2

Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 3 1. Inleiding... 5 2. Onderzoeksvragen en -opzet... 6 2.1 Doelstelling, onderzoeksvragen en onderzoekspopulatie... 6 2.2 Onderzoeksopzet... 6 3. Onderzoeksresultaten... 10 3.1 Beschrijving van deelnemende scholen en respondenten... 10 3.2 Huidige situatie Wetenschap & Techniek op scholen... 12 3.3 Gewenste situatie Wetenschap & Techniek op school in 2016... 21 3.4 Behoefte aan ondersteuning Wetenschap & Techniek... 29 3.5 Verschillen naar omvang van de school... 31 4. Conclusies en aanbevelingen... 33 4.1 Conclusies... 33 4.2 Aanbevelingen... 37 Bijlagen... 39 Bijlage 1 Overzicht geïnterviewden en deelnemers expertsessie... 41 Bijlage 2 Leidraden Interviews... 43 Bijlage 3 Vragenlijst... 53 Bijlage 4 Benchmark resultaten schoolbesturen... 67 Bijlage 5 Ontwikkelpunten W&T... 77 Bijlage 6 Behoefte en Kenniscentrum W&T... 85 Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 3

Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 4

1. Inleiding De technieksector is een belangrijke pijler voor Zuid-West Nederland in het algemeen en voor de Zeeuwse economie in het bijzonder 1. Alhoewel de sector zich kenmerkt door uitdagend werk en een grote aandacht voor innovatie, heeft zij ook te kampen met dreigende tekorten aan gekwalificeerde beroepskrachten. Om het tij te keren zijn er in de afgelopen jaren meerdere initiatieven ontploo id die de aandacht en keuze voor de techniek een belangrijke impuls moeten geven. Een belangrijke stap in deze is het vergroten van de interesse bij leerlingen in het primair onderwijs door meer aandacht aan techniekeducatie te geven. Daarbij is direct een bredere focus gewenst; de aandacht moet niet alleen gericht zijn op Techniek, maar daarnaast ook op Wetenschap (en Excellentie) volgens de principes van Onderzoekend en Ontwerpend Leren. Elk kind heeft op zijn eigen manier talent voor Wetenschap & Techniek. Het is aan de regio om leerlingen te helpen hun talenten te ontdekken. In Zeeland willen onderwijs en bedrijfsleven gezamenlijk optrekken om leerlingen de gelegenheid te bieden zich op een attractieve manier te oriënteren op de wereld van Wetenschap & Techniek: Talent in Zicht! De laatste jaren is er in Zeeland een vruchtbare krachtenbundeling ontstaan van de besturen van de Zeeuwse basisscholen, het Technocentrum Zeeland, de Afdeling Pabo van de HZ University of Applied Science, Onderwijsadviesbureau RPCZ en recentelijk het Wetenschapsknooppunt Zeeland. Vanuit deze samenwerking zijn er met name in de laatste jaren diverse programma s en professionaliseringstrajecten opgezet die vragen om een inhoudelijk vervolg en een gestructureerde regionale aanpak. De stuurgroep Wetenschap & Techniek Zeeland heeft daarom een aanvraag ingediend en toegekend gekregen (Call for Proposal W&T, Platform Bèta techniek). Talent in Zicht richt zich op het opzetten van een structurele regionale aanpak én het verdiepen, verbreden en verlengen van het aandachtsgebied Wetenschap & Techniek in het basisonderwijs. De leeropbrengsten van dit project worden gedeeld met de techniekregio Zuid -Holland. Zij kunnen aanhaken bij de diverse initiatieven. Daarnaast wordt er op landelijk niveau kennis en ervaring gedeeld met vergelijkbare initiatieven. In het licht van het voorgaande heeft de stuurgroep aan Arbeid Opleidingen Consult (AO Consult) gevraagd om een kwantitatieve nulmeting uit te voeren ten aanzien van Wetenschap & Techniek in het Zeeuwse basisonderwijs. Op basis van de uitkomsten kan richting worden gegeven aan de regionale aanpak van Talent in Zicht. Deze rapportage beschrijft de resultaten van het onderzoek. Hoofdstuk 2 gaat in op de doelstelling, de onderzoeksvragen en de onderzoeksopzet. Hoofdstuk 3 beschrijft de onderzoeksresultaten. Hoofdstuk 4 sluit af met de conclusies en aanbevelingen. 1 Bron: Projectplan Talent in Zicht!, augustus 2013 Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 5

2. Onderzoeksvragen en -opzet Dit hoofdstuk beschrijft de doelstelling, de onderzoeksvragen en onderzoekspopulatie (paragraaf 2.1) en de gehanteerde onderzoeksopzet (paragraaf 2.2). 2.1 Doelstelling, onderzoeksvragen en onderzoekspopulatie Doelstelling: Het inzichtelijk maken van (1) de huidige situatie, (2) de gewenste situatie op het gebied van Wetenschap & Techniek op de scholen in het primair onderwijs in regio Zeeland en (3) de wijze waarop de gewenste situatie kan worden bereikt. Hiertoe wordt een nulmeting uitgevoerd. Onderzoeksvragen: 1. Wat is de stand van zaken op de scholen in het primair onderwijs in regio Zeeland op het gebied van Wetenschap & Techniek? 2. Op welke wijze zijn de scholen in het primair onderwijs in regio Zeeland te categoriseren op het gebied van Wetenschap & Techniek? Welke criteria kunnen worden onderscheiden om te bepalen in welke mate scholen actief zijn op het gebied van Wetenschap & Techniek? 3. Wat is de gewenste situatie van scholen in het primair onderwijs in regio Zeeland op het gebied van Wetenschap & Techniek? 4. Hoe verhoudt de gewenste situatie zich tot de categorisering van scholen op het gebied van Wetenschap & Techniek? Zijn er eventueel nieuwe categorieën te benoemen? 5. Wat is nodig om de gewenste situatie te realiseren op het gebied van Wetenschap & Techniek? 6. Welke behoefte op het gebied van informatievoorziening, kennisdeling en dienstverlening met betrekking tot Wetenschap & Techniek bestaat er bij de scholen in het primair onderwijs in regio Zeeland? Is er behoefte aan een regionaal kenniscentrum en/of portal Wetenschap & Techniek? Zo ja, aan welke eisen zou een dergelijk kenniscentrum en/of portal moeten voldoen? Onderzoekspopulatie: De onderzoekspopulatie voor dit onderzoek bestond uit scholen in het primair onderwijs in regio Zeeland. 2.2 Onderzoeksopzet Het onderzoek is uitgevoerd in de volgende stappen: Stap 1 Deskresearch Stap 2 Diepte-interviews Stap 3 Ontwikkeling vragenlijst kwantitatieve nulmeting Stap 4 Expertsessie Stap 5 Kwantitatieve nulmeting scholen primair onderwijs in Zeeland Stap 6 Analyse kwantitatieve gegevens Stap 7 Rapportage Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 6

Deze stappen worden hieronder nader toegelicht. Stap 1 Deskresearch In deze stap is relevante documentatie (rapporten, notities etc.) verzameld en bestudeerd. Het gaat hierbij onder andere om: Het Ontdekkasteel: Springlevend (Technocentrum Zeeland, Pabo Hogeschool Zeeland, RPCZ, 2010). Onderzoekend en Ontwerpend Leren bij Natuur en Techniek. Evalueren van brede ontwikkeling van leerlingen in open onderwijsvormen (Stichting Leerplanontwikkeling, 2007). Onderzoekend & Ontwerpend Leren bij Natuur & Techniek. Leren onderzoekend en ontwerpend leren (VTB, Platform Bèta Techniek, 2007). Vaardigheden Lijst Onderzoeken & Ontwerpen: Handleiding (Platform Bèta Techniek, CEDgroep, School aan Zet, 2012). Aha, Dit kan ik Ontdek het talent in de klas met wetenschap en techniek (Kenniscentrum Brainport. Wetenschap, techniek en excellentie, 2012). Stuiteren & Spiegelen Wetenschap en Techniek op pabo s en basisscholen (Expertisecentrum Wetenschap en Techniek Noord-Holland Flevoland, 2010). Onderzoek Pabo-docenten Kenniscentrum Wetenschap en Techniek Zuid (Eindhoven School of Education, 2012). Techniek cijfers Zeeland onderwijs (Technocentrum Zeeland, 2013). Jaarverslag 2012: Continuïteit (Technocentrum Zeeland, 2012). Quickscan Wetenschap- & Techniekonderwijs. (Platform Bèta Techniek, CED-groep, School aan Zet, 2012). Advies: Verkenningscommissie wetenschap en technologie primair onderwijs. (Verkenningscommissie wetenschap en technologie primair onderwijs, 2013). De doorstroom van excellente leerlingen door het Primair Onderwijs (School aan Zet, Platform Bèta Techniek, 2012). Ontdek Wetenschap & Techniek. Landelijk onderzoek onder ouders van basisschoolleerlingen (Labyrinth onderzoek en advies, 2013). Stap 2 Diepte-interviews Ter voorbereiding op de ontwikkeling van de online vragenlijst voor de kwantitatieve nulmeting (stap 3 en 5), zijn in deze stap diepte-interviews gehouden. Het betreft de volgende interviews: 4 diepte-interviews met experts Wetenschap & Techniek in de (aangrenzende) regio: o RPCZ; o Wetenschapsknooppunt Zeeland (University College Roosevelt); o Academie Educatie en Pedagogiek (HZ University of Applied Sciences); o Wetenschap & Techniek Regio Zuid (De Nieuwste Pabo). 2 diepte-interviews met experts Wetenschap & Techniek landelijk/in andere regio s: o Kenniscentrum Wetenschap en Techniek Oost Nederland; o Techniekeducatie Delft. 6 diepte-interviews met betrokkene(n) Wetenschap & Techniek van de volgende scholen in het primair onderwijs: o St. Jozefschool Nieuw-Namen; o SBO de Tweern; o Jan van Schengenschool; o OBS Duiveland; o De Meerpaal; Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 7

o Basisschool de Schakel. Deze scholen variëren wat betreft de mate waarin zij aandacht besteden aan Wetenschap & Techniek in het onderwijs. In bijlage 1 is een overzicht van de geïnterviewde personen weergegeven. Daarnaast zijn in bijlage 2 de interviewleidraden opgenomen. Stap 3 Ontwikkeling vragenlijst kwantitatieve nulmeting In deze stap is de gestructureerde vragenlijst opgesteld voor de kwantitatieve gegevensverzameling (stap 5). In deze vragenlijst zijn vragen opgenomen over de huidige situatie, de gewenste situatie en de behoefte aan informatievoorziening, kennisdeling en dienstverlening op het gebied van Wetenschap & Techniek. Op basis van de interviews zijn de vragen opgedeeld in een aantal thema s, waardoor scholen te categoriseren zijn in de mate van ontwikkeling op het gebied van Wetenschap & Techniek. Het betreft de volgende thema s: Beleid W&T Organisatie W&T Lesprogramma W&T Stap 4 Expertsessie De concept vragenlijst is besproken tijdens een sessie met regionale experts, landelijke experts en de onderzoekers. De namen van de deelnemende experts zijn opgenomen in bijlage 1. Op basis van de sessie is de vragenlijst aangepast en definitief vastgesteld door de stuurgroep Talent in Zicht! De definitieve vragenlijst is opgenomen als bijlage 3. Stap 5 Kwantitatieve nulmeting scholen primair onderwijs in Zeeland Vervolgens is in deze stap de online vragenlijst per e-mail verspreid onder scholen in het primair onderwijs in de regio Zeeland. De uitnodiging voor het invullen van de vragenlijst is naar 240 e - mailadressen verzonden. Het aantal benaderde scholen is niet exact bekend; het kan zijn dat de mail per school naar meerdere e-mailadressen is verstuurd. Aan de benaderde personen is gevraagd om de mail door te sturen naar collega s (directie, leerkrachten, coördinator W&T). De responspercentages moeten met de nodige voorzichtigheid worden geïnterpreteerd, omdat niet exact duidelijk is hoeveel personen de uitnodiging voor de online vragenlijst hebben ontvangen. Tabel 1 geeft een overzicht van de respons. Tabel 1. Respons kwantitatieve nulmeting Wetenschap & Techniek, scholen primair onderwijs in Zeeland. Aantal / percentage* Aantal verzonden e-mails 240 (100%) Aantal ingevulde vragenlijsten 127 (52,9%) Aantal volledig ingevulde vragenlijsten 74 (30,8%) De vragenlijst is ingevuld door vertegenwoordigers van 62 scholen (gemiddeld 1,5 persoon per school). Van 30 respondenten is de school niet bekend. Deze respondenten zijn niet meegeteld op schoolniveau. De vragenlijst is ingevuld door personen uit verschillende respondentgroepen, namelijk directeuren, leerkrachten en coördinatoren Wetenschap & Techniek 2. Tabel 2 geeft weer hoeveel respondenten per groep de vragenlijst hebben ingevuld. 2 In verband met de leesbaarheid wordt in deze rapportage verder gesproken over W&T coördinatoren. Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 8

Tabel 2. Respons op schoolniveau en per respondentgroep Respondentgroep Aantal Scholen* 62 Directeuren 59 Leerkrachten 45 W&T coördinatoren 14 *Van 30 respondenten is de school niet bekend. Deze respondenten zijn niet meegeteld op schoolniveau. Stap 6 Analyse kwantitatieve gegevens De kwantitatieve onderzoeksgegevens zijn geanalyseerd met behulp van SPSS 19.0. Hier bij zijn beschrijvende analyses uitgevoerd op verschillende niveaus: Schoolniveau Individueel niveau: o Directeuren; o Leerkrachten; o W&T coördinatoren. Op schoolniveau is steeds één respondent geselecteerd. Indien de vragenlijst is ingevuld door een W&T coördinator, dan is deze respondent geselecteerd op schoolniveau. Indien er geen ingevulde vragenlijst is van een W&T coördinator, is de ingevulde vragenlijst van de directeur geselecteerd. Indien er ook geen ingevulde vragenlijst is van een directeur, is de vragenlijst van een leerkracht geselecteerd op schoolniveau. Er is met behulp van correlaties getoetst of er significante verschillen bestaan tussen scholen van verschillende omvang. De significante worden gerapporteerd in hoofdstuk 3 (paragraaf 3.5 ). Daarnaast is een benchmark analyse uitgevoerd van de verschillende schoolbesturen. De uitkomsten van deze benchmark analyse zijn opgenomen in bijlage 4. Deze tabellenbijlage geeft de resultaten weer op het niveau van het schoolbestuur met betrekking tot de huidige situatie, gewenste situatie en de behoefte aan ondersteuning op het gebied van Wetenschap & Techniek. Het betreft in totaal vijf schoolbesturen, waarvan vier of meer scholen hebben deelgenomen aan dit onderzoek, namelijk. Onderwijsgroep Perspecto; Archipel-scholen; Stichting Prisma; Alpha Scholengroep; Scholengroep ProBaz. Stap 7 Rapportage De resultaten van het onderzoek zijn beschreven in deze eindrapportage. NB: In dit onderzoek is gevraagd naar de individuele mening van de respondenten t.a.v. Wetenschap & Techniek. Hierbij moet bij de interpretatie van de onderzoeksresultaten rekening gehouden worden. Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 9

3. Onderzoeksresultaten In dit hoofdstuk worden de belangrijkste bevindingen van het kwantitatieve onderzoek beschreven (online vragenlijst). Daarnaast worden de uitkomsten van het kwalitatieve onderzoek (diepteinterviews) gebruikt om de resultaten te illustreren. De onderzoeksresultaten worden gepresenteerd op verschillende niveaus, namelijk op het niveau van de school, de directeur, de W&T coördinator en de leerkracht. De opbouw van het hoofdstuk is als volgt: 3.1 Beschrijving van deelnemende scholen en respondenten 3.2 Huidige situatie Wetenschap & Techniek op scholen 3.3 Gewenste situatie Wetenschap & Techniek op scholen in 2016 3.4 Behoefte aan ondersteuning Wetenschap & Techniek 3.5 Verschillen naar omvang van de school Bijlage 1 van dit rapport bevat de uitkomsten van de benchmarkanalyse (vergelijking op niveau schoolbesturen). 3.1 Beschrijving van deelnemende scholen en respondenten In deze paragraaf wordt een overzicht gegeven van de achtergrondkenmerken van de scholen en de respondenten. Algemene kenmerken deelnemende scholen Tabel 3 geeft weer hoeveel scholen per schoolbestuur hebben deelgenomen aan het onderzoek. De schoolbesturen die het best vertegenwoordigd zijn, zijn Onderwijsgroep Perspecto en de Archipelscholen, met beide 11 deelnemende scholen (17.7%). Tabel 3. Aantal deelnemende scholen per schoolbestuur (n=62 scholen). Schoolbestuur Aantal Percentage Onderwijsgroep Perspecto 11 17.7 % Archipelscholen 11 17.7 % Stichting Prisma 6 9.7 % Alpha Scholengroep 4 6.5 % Scholengroep ProBaz 4 6.5 % OcTHO 3 4.8 % Perspectief 3 4.8 % Stichting Katholiek Onderwijs Borsele (SKOB) 3 4.8 % Stichting Facetscholen 2 3.2 % Nobego 2 3.2 % Stichting Katholiek Onderwijs Hulst 2 3.2 % Stichting voor BAO op Algemene Grondslag 1 1.6 % Montessori Vereniging Zeeland 1 1.6 % Obase 1 1.6 % Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 10

Schoolbestuur Aantal Percentage Omnisscholen 1 1.6 % Primas-scholengroep 1 1.6 % Radarscholen 1 1.6 % SCOBA 1 1.6 % Stichting Samen Onderwijs Maken (SOM) 1 1.6 % VCO Middelburg 1 1.6 % Vereniging School met de Bijbel 1 1.6 % VPCO Tholen 1 1.6 % Het aantal leerlingen van de deelnemende scholen varieert van 30 tot 450 leerlingen. In totaal geeft 42% van de scholen aan dat er een coördinator W&T aanwezig is op school (zie figuur 1). Alle deelnemende scholen zijn reguliere basisscholen; er hebben geen scholen voor speciaal basisonderwijs deelgenomen aan het kwantitatieve onderzoek. Figuur 1. Coördinator W&T op school (n= 57 scholen). 33 (58%) 24 (42%) W&T-Coördinator Geen W&T Coördinator Algemene kenmerken respondenten In welke functies zijn de respondenten werkzaam? Tabel 4 laat zien dat de meerderheid van de respondenten werkzaam is als directeur (59 respondenten, 46.5%), gevolgd door de functie leerkracht (45 respondenten, 35.4%), In totaal hebben 14 coördinatoren W&T deelgenomen aan het onderzoek. Daarnaast geven enkele respondenten aan een andere functie te vervullen. Andere functies die genoemd zijn, zijn coördinator Leonardo-onderwijs, Intern Begeleider, ICT-coördinator en excellentiecoördinator. Tabel 4. Functie van de respondent, meerdere antwoorden mogelijk (n=127 respondenten). Functie Aantal Percentage Directeur 59 46.5 % Leerkracht 45 35.4 % Coördinator W&T 14 11.0 % Anders, namelijk 18 14.2 % Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 11

Aan de leerkrachten is gevraagd aan welke groepen zij lesgeven. In onderstaande tabel is hiervan een overzicht weergegeven. Tabel 5. Groepen waaraan leerkrachten les geven, meerdere antwoorden mogelijk (n=45 leerkrachten). Groep Aantal Percentage Groep 1 8 17.8 % Groep 2 10 22.2 % Groep 3 9 20.0 % Groep 4 12 26.7 % Groep 5 8 17.8 % Groep 6 4 8.9 % Groep 7 15 33.3 % Groep 8 14 31.1 % 3.2 Huidige situatie Wetenschap & Techniek op scholen In deze paragraaf wordt van de deelnemende scholen een beeld geschetst van de huidige situatie op het gebied van Wetenschap & Techniek, waarbij achtereenvolgens zal worden ingegaan op de aandacht voor Wetenschap & Techniek, samenwerking op het gebied van Wetenschap & Techniek, het schoolbeleid, de organisatie en het lesprogramma. Als laatste wordt de tevredenheid van scholen met betrekking tot de huidige situatie op het gebied van Wetenschap & Techniek beschreven. Aandacht voor Wetenschap & Techniek In welke groepen wordt op de deelnemende scholen aandacht besteed aan Wetenschap & Techniek? Tabel 6 geeft dit op schoolniveau weer. Voor alle groepen geldt dat minimaal op 75% van de scholen aandacht wordt besteed aan Wetenschap & Techniek. In groep 7 en 8 wordt zelfs op 9 van de 10 scholen aandacht besteed aan Wetenschap & Techniek. Slechts 3 scholen (5%) geven aan in geen enkele groep aandacht te besteden aan Wetenschap & Techniek. Tabel 6. In welke groep(en) wordt momenteel in het onderwijs aandacht besteed aan W&T op school, meerdere antwoorden mogelijk (n=60 scholen). Groep Aantal Percentage Groep 1 45 75.0 % Groep 2 45 75.0 % Groep 3 47 78.3 % Groep 4 48 80.0 % Groep 5 53 88.3 % Groep 6 52 86.7 % Groep 7 54 90.0 % Groep 8 55 91.7 % Geen enkele groep 3 5.0 % Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 12

Scholen besteden op verschillende manieren aandacht aan Wetenschap & Techniek. Aan de scholen is gevraagd hoe zij de tijd die wordt besteed aan Wetenschap & Techniek invullen. De antwoorden die het meest door respondenten worden genoemd zijn het ontdekkasteel/de techniektorens en de combinatie van natuurlessen met Wetenschap & Techniek (bijvoorbeeld door middel van een methode). Ook bij andere vakken als biologie, rekenen, handvaardigheid en de zaakvakken komt Wetenschap & Techniek aan de orde. Daarnaast geven scholen ook zelf vorm aan hun W&T onderwijs. Dit doen zij onder andere door het verzamelen van opdrachten via het internet, techniekproefjes, leskisten of het werken met constructiemateriaal. Een overzicht van de genoemde antwoorden is hieronder weergegeven: o Ontdekkasteel/techniekkasteel (37x); o Wetenschap & Techniek voor excellente leerlingen (Plusklas (2x) Pittige plustorens (3x)); o Wetenschap & Techniek in combinatie met andere vakken: Natuuronderwijs (13x), Biologie (2x), Rekenen (1x), Handvaardigheid (3x) en de Zaakvakken (3x); o Wetenschap & Techniek volgens methode (1x) of thematisch (2x) (bijv. projecten (4x) zoals Talentenkijker (1x)); o Eigen technieklessen m.b.v. techniekopdrachten (bijvoorbeeld via internet) (7x), techniekproefjes (2x), leskisten (2x), werkboek W&T (1x), techniekhoek (2x), RABOLABO (1x), of constructiemateriaal (2x); o Wetenschap & Techniek in samenwerking VMBO (1x). Naast activiteiten in de reguliere groepen is het mogelijk dat scholen ook andere activiteiten uitvoeren op het gebied van Wetenschap & Techniek (zie tabel 7). In totaal geven 40 scholen (69%) aan andersoortige activiteiten te ondernemen. Met name bedrijfsbezoeken/excursies en Plusklassen komen veel voor (respectievelijk 82.5% en 47% van de scholen die andersoortige activiteiten ondernemen). Een aantal scholen heeft gekozen voor de categorie anders, namelijk. Zij geven aan de volgende activiteiten te ondernemen (allen één keer genoemd): o Bezoek middelbaar onderwijs (techniekdag) o Deelname aan projecten o Eens per drie jaar gaan wij naar Technopolis in Gent, vanaf groep 3 o Excursie Biobase o Gastlessen en excursies o Nautilusproject o Project in samenwerking met andere school o Spreekbeurten en presentaties kinderen o Techniek tijdens schoolreis Van de 58 scholen geven slechts 18 scholen aan geen andersoortige activiteiten te ondernemen. Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 13

Tabel 7. Ondernomen activiteiten op het gebied van W&T in de periode 2010-2013, anders dan de W&T activiteiten in de reguliere groepen, meerdere antwoorden mogelijk (n=58 scholen). Aantal Percentage Nee, onze school heeft geen andersoortige 18 31.0 % W&T activiteiten ondernomen Ja, onze school heeft wel andersoortige W&T 40 69.0 % activiteiten ondernomen, namelijk*: Bedrijfsbezoeken / excursies 33 82.5 % W&T in buitenschoolse opvang 2 5.0 % W&T thuis 2 5.0 % Plusklas(sen) 19 47.0 % Anders, namelijk 8 20.0 % * Voor de antwoorden onder Ja, namelijk geldt 40=100%. Tijdens de interviews met scholen is eveneens gevraagd of er op de school activiteiten/projecten zijn ondernomen op het gebied van (excellentie in relatie tot) Wetenschap & Techniek en professionaliseringsactiviteiten voor medewerkers in de periode 2010-2013. De resultaten hiervan zijn verwerkt in tabel 8. Hieruit blijkt dat er op scholen voornamelijk activiteiten/projecten specifiek gericht op alle leerlingen op Wetenschap & Techniek zijn ondernomen, waarbij kan worden gedacht aan een techniekcoach, een techniektoernooi of een zonnebootrace. Daarnaast maken scholen gebruik van het ontdekkasteel/de techniektorens. Met betrekking tot excellentie (in dit geval de 20% beste leerlingen met de hoogste taal- en rekenscores) in relatie tot Wetenschap & Techniek is er aanbod vanuit de pittige plustorens en wordt hier in nautilusklassen vaak aandacht aan besteed. Tabel 8. Ondernomen activiteiten/projecten in de periode 2010-2013. W&T activiteiten / projecten gericht op leerlingen Techniek Coach De Techniek Coach is een gastdocent met veel technische kennis en praktijkervaring. Hij geeft technieklessen voor de groepen 5 tot en met 8. Daarnaast biedt hij de school ondersteuning waar dat nodig is. 3 Ontdek Kasteel Techniektorens Techniektoernooi Zonnebootrace Mooi en Cool met Chemie Het Ontdek Kasteel is een lesconcept voor techniek in het basisonderwijs en biedt een doorlopende leerlijn voor groep 1 t/m 8 (volgens Kerndoelen Techniek). Het uitgangspunt is om het onderwijzen van techniek voor elke leerkracht mogelijk te maken. 4 De Techniek Torens is een lesconcept met technieklessen dat de kerndoelen voor techniek in het basisonderwijs voor groep 1/m 8 dekt. 5 Het Techniek Toernooi is een grote techniekwedstrijd voor alle basisscholieren van Nederland (grootste van NL). Bestaande uit regionale competities en een landelijke finale. 6 In Zeeland wordt sinds 2005 jaarlijks een zonnebootrace georganiseerd. Dit is een race voor zelfgemaakte bemande vaartuigen op zonne-energie. 7 Zeeuwse basisscholen kunnen hieraan deelnemen. Mooi en Cool met Chemie heeft als streven om samen met de leerkrachten leerlingen uit de laatste jaren van het basisonderwijs (10-12 jarigen) aan te zetten tot wetenschappelijk denken, nieuwsgierigheid, creativiteit en innovatie. 8 3 http://www.bureautop.nl/educatie/techniek_coach 4 http://ontdekkasteel.nl/homepage-2/ 5 http://techniektorens.nl/technieklessen-basisschool-techniek-basisonderwijs/technieklessen-basisschool-lesbasisonderwijs.aspx 6 http://techniektoernooi.nl/ 7 http://www.zonnebootrace.nl/ Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 14

W&T activiteiten / projecten gericht op leerlingen Bedrijf plus school (Techniekbus) Talentenkracht (Knapzakken) Project Dorp op school (DOS) Op BEDRIJF+SCHOOL kunnen leerlingen of docenten van Zeeuwse Onderwijsinstellingen Zeeuwse bedrijven vinden die o.a. gastlessen en bedrijfsbezoeken verzorgen op technisch gebied. Hierbij kan bij bedrijfsbezoeken voor het vervoer gebruik worden gemaakt van de Techniekbus Bedrijf + School. Talentenkracht is een onderzoekprogramma van zeven universiteiten naar de talenten van kinderen van 3 tot 14 jaar op het gebied van Wetenschap & Techniek. Het is opgezet om professionals en ouders de inzichten en instrumenten te geven voor deze talentontwikkeling. 9 Met het project Dorp op School: ondernemen en techniek in de 21 eeuw wordt getracht de volgende doelstellingen te bereiken: de nieuwe eindtermen techniek op een originele manier introduceren in de school; sociale vaardigheden ontwikkelen; ondernemingszin aanboren; samen ondernemen met de omgeving: ouders grootouders buurt. Talentenkijker Talentenkijker is een gratis project - in de vorm van een lessenserie - voor groep 7 en 8 over beroepen en talenten in Wetenschap & Techniek. 10 Pittige Plustorens Scholingsactiviteit VTB VTB pro De Pittige Plustorens is een lesconcept voor excellentieonderwijs in de basisschool en bestaat uit pittige projecten die extra uitdaging bieden aan de meer- en hoogbegaafde kinderen. Dit programma ondersteunde vanaf 2001 ruim 2500 basisscholen om Wetenschap & Techniek een structurele en geïntegreerde plek in het onderwijs te geven. Scholen werden voor een periode van drie jaar zowel financieel, organisatorisch als inhoudelijk ondersteund om dit op hun eigen manier binnen de school vorm te geven. Het doel van het Programma VTB: kinderen in aanraking brengen met Wetenschap & Techniek, zodat zij hun talenten ontdekken en een positieve attitude ten aanzien van wetenschap & techniek ontwikkelen. 11 Het Programma VTB-Pro stelde 5000 leerkrachten en 5000 aankomende leerkrachten in staat zich te verdiepen en te bekwamen in het domein Wetenschap & Techniek in het basisonderwijs. Dit gaat niet over Wetenschap en Techniek op een hoog en abstract niveau. Het stellen van vragen, nieuwsgierigheid, onderzoekend leren en de implementatie hiervan staan centraal. Niet ver weg in een laboratorium, maar juist dichtbij in de alledaagse onderwijspraktijk. 12 100 scholentraject Het Platform Bèta Techniek volgt tijdens een acht maanden durend traject de 100 scholen van nabij. Hierbij wordt gekeken welke vragen en behoeften de scholen hebben bij de vertaalslag naar hun eigen schoolpraktijk, en Platform Bèta Techniek ondersteunt scholen in het doorvertalen van de landelijke doelen naar doelen en aanpak op schoolniveau. Aan de hand van de ervaringen en de vragen van scholen worden kennis en praktische hulpmiddelen verzameld of ontwikkeld, die gebruikt kunnen worden voor alle basisscholen die vanaf 2012/2013 met de (nieuwe) thema s aan de slag gaan. Daarnaast levert de pilot met de 100 scholen een advies aan OCW en de PO-Raad op. 8 http://www.chemiebende.be/cms/nl/algemeen/ 9 http://www.talentenkracht.nl/ 10 http://www.talentenkijker.nl/ 11 http://www.vtbpro.nl/?pid=245 12 http://www.vtbpro.nl/?pid=245 Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 15

Samenwerking op het gebied van Wetenschap & Techniek Hebben de scholen in de periode 2010-2013 samengewerkt met andere scholen of organisaties op het gebied van Wetenschap & Techniek? Circa 40% van de scholen (24 scholen) heeft inderdaad samengewerkt met andere scholen of organisaties (zie tabel 9); de overige scholen geven aan niet te hebben samengewerkt op het gebied van Wetenschap & Techniek. De scholen die wel hebben samengewerkt, hebben dit met name gedaan met bedrijven (18 scholen, 75%), andere basisscholen of VO-scholen (beiden 6 scholen, 25%). Uit de interviews blijkt dat de ouders van kinderen een belangrijke samenwerkingspartner zijn. Scholen geven aan dat het techniekonderwijs moeilijk vorm gegeven kan worden zonder de hulp van ouders bij onder andere excursies en technieklessen met het ontdekkasteel. Daarnaast worden universiteiten, Pabo s, kenniscentra en adviesbureaus ook als samenwerkingspartner s genoemd. Tabel 9. Samenwerking met andere scholen, bedrijven of andere organisaties op het gebied van W&T in de periode 2010-2013, meerdere antwoorden mogelijk (n=58 scholen). Aantal Percentage Nee, onze school heeft niet samengewerkt 34 58.6 % Ja, onze school heeft wel samengewerkt met: 24 41.4 % Andere basisscholen 6 25.0 % VO-scholen 6 25.0 % Bedrijven 18 75.0 % Kinderopvangorganisaties 3 12.5 % Anders, namelijk 1 4.16 % * n=24 voor de antwoorden onder Ja, onze school heeft wel samengewerkt met. Schoolbeleid Wetenschap & Techniek Wat is de huidige situatie op de basisscholen in Zeeland op het gebied van het schoolbeleid W&T? Verschillende stellingen met betrekking tot het schoolbeleid op het gebied van Wetenschap & Techniek zijn aan de scholen voorgelegd. Tabel 10 geeft het percentage weer dat het (helemaal) eens is met de betreffende stellingen op schoolniveau (kolom scholen) en op het niveau van directeuren, W&T coördinatoren en leerkrachten. In de tabel is per respondentgroep vetgedrukt aangegeven welke stellingen het hoogst scoren (het hoogste percentage (helemaal) eens. De twee stellingen die het laagst scoren (laagste percentage (helemaal) eens), zijn per respondentgroep onderstreept. Op ruim driekwart van de scholen vindt de directie het W&T onderwijs belangrijk. Directeuren geven relatief vaker aan dat dit het geval is dan de W&T coördinatoren en leerkrachten, maar deze verschillen zijn klein. Ook wordt W&T onderwijs bij ruim de helft van de scholen opgenomen in het schoolplan. Hierbij valt op dat meer dan 80% van de W&T coördinatoren het (helemaal) eens is met deze stelling. Waarschijnlijk komt dit doordat scholen die W&T onderwijs hebben opgenomen in het schoolplan relatief vaker een W&T coördinator op school hebben. In hoeverre vertaalt het belang dat wordt gehecht aan W&T zich in de uitwerking van een visie en concrete doelen? Tabel 10 laat zien dat ruim een derde van de scholen een duidelijke visie heeft op W&T in het onderwijs en een vergelijkbaar aantal scholen heeft concrete doelen geformuleerd op het gebied van W&T onderwijs. Ook evalueert slechts een kwart van de scholen het W&T onderwijs op regelmatige basis. Bij de meeste scholen zijn er dus geen concrete doelen of duidelijke visie op het gebied van W&T. In de diepte-interviews is gevraagd aan scholen waarom zij (nog) geen uitgewerkte visie of doelen hebben op het gebied van W&T. Scholen gaven aan dat dit voornamelijk te maken heeft met gebrek aan tijd of dat de primaire focus van de betreffende school op een a nder onderdeel lag, zoals het taal- en rekenonderwijs of ICT. Scholen geven daarbij aan dat de basis (zoals het taal - Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 16

en rekenonderwijs) goed geregeld moet zijn, en dat scholen daarna pas aan de slag kunnen met zaken als W&T. Ook teruglopende leerlingenaantallen en bezuinigingen worden genoemd als oorzaak. Daarnaast valt op dat het W&T beleid op bijna de helft van de scholen erop is gericht Wetenschap & Techniek te integreren in andere vakken. Overigens zijn leerkrachten het relatief minder vaak eens met deze stelling dan de directeuren en W&T coördinatoren. Op welke wijze geven de scholen vorm aan W&T beleid gericht op excellentie? Volgens de respondenten is het W&T onderwijs er op de helft van de scholen op gericht het beste uit alle leerlingen te halen. Hierbij valt op dat de leerkrachten op deze stelling lager scoren dan de directeuren en de W&T coördinatoren. Het W&T onderwijs is op slechts een klein deel van de scholen gericht op de beste leerlingen, zo laten de resultaten zien (6.1%). Professionalisering van leerkrachten op het gebied van Wetenschap & Techniek is op slechts een klein deel van de scholen (15.4%) onderdeel van het schoolbeleid. In vergelijking met de andere respondentgroepen zijn de W&T coördinatoren het relatief vaker eens met deze st elling. Dit heeft er mogelijk mee te maken dat deze coördinatoren werkzaam zijn op de scholen die relatief veel doen aan Wetenschap & Techniek en daarmee een selecte groep vormen. Tabel 10. Stellingen over W&T in het schoolbeleid, in percentages (helemaal) eens. Stellingen W&T in het schoolbeleid Scholen (n=47-53)* Directeuren (n=43-48)* W&T coördinatoren (n=10-11)* Leerkrachten (n=26-32)* 1. Onze school heeft een duidelijke visie op 38.5 % 34.0 % 45.5 % 34.4 % W&T in het onderwijs. 2. Op onze school is W&T onderwijs erop 50.0 % 40.4 % 45.5 % 32.3 % gericht het beste uit alle leerlingen te halen. 3. W&T onderwijs op onze school is vooral 6.1 % 4.4 % 10 % 12.5 % gericht op de beste leerlingen. 4. Het W&T beleid op onze school is erop 42.3 % 40.4 % 45.5 % 31.3 % gericht W&T te integreren in andere vakken. 5. De directie vindt W&T onderwijs belangrijk. 81.1 % 77.1 % 72.7 % 71.0 % 6. Het W&T onderwijs is opgenomen in het 57.1 % 53.3 % 81.8 % 57.7 % schoolplan. 7. Er zijn concrete doelen geformuleerd op 36.2 % 32.6 % 54.5 % 37.0 % het gebied van W&T onderwijs. 8. Professionalisering van leerkrachten op het 15.4 % 14.6 % 27.3 % 13.8 % gebied van W&T is onderdeel van het schoolbeleid. 9. Het W&T onderwijs wordt regelmatig geëvalueerd. 26.4 % 27.1 % 18.2 % 22.6 % 10. Onze school onderneemt daadwerkelijk stappen om het W&T onderwijs te verbeteren als de evaluatie daar aanleiding toe geeft.** 28.6 % 23.1 % 50.0 % 57.1 % Per respondentgroep: hoogste 2 scores (hoogste percentage (helemaal) eens) vet gedrukt, laagste 2 scores (laagste percentage (helemaal) eens) onderstreept. * De n varieert per stelling. ** Deze stelling is alleen voorgelegd aan respondent die het (helemaal) eens zijn met de stelling dat het W&T onderwijs regelmatig wordt geëvalueerd (scholen: n=14, directeuren: n=13, W&T coördinatoren: n=2, leerkrachten: n=7). Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 17

Organisatie van Wetenschap & Techniek De resultaten ten aanzien van de organisatie van Wetenschap & Techniek op de scholen z ijn weergegeven in tabel 11. Wederom worden in deze tabel de percentages (helemaal) eens op de verschillende stellingen uitgesplitst naar respondentgroep. De beschikbaarheid van praktische materialen en facilitaire ruimte lijkt op een meerderheid van de scholen voldoende te zijn. Op circa tweederde van de scholen (67.9%) zijn voldoende praktische materialen beschikbaar gesteld voor W&T onderwijs, zo geven de respondenten aan. De W&T coördinatoren scoren op deze stelling relatief hoger dan de directeuren en leerkrachten, maar dit is waarschijnlijk omdat deze coördinatoren werkzaam zijn op scholen die al verder zijn op het gebied van W&T dan scholen zonder coördinatoren. Op circa de helft van de scholen (56.6%) wordt voldoende facilitaire ruimte (bijv. lokalen) beschikbaar gesteld voor W&T onderwijs. Wat is de huidige situatie met betrekking tot beschikbare tijd en budget? Op ongeveer 40% van de scholen geven de respondenten aan dat er voldoende beschikbare tijd is. Wat betreft het budget wordt op circa een derde van de scholen voldoende budget beschikbaar gesteld voor het W&T onderwijs. Bij een lichte meerderheid van de scholen lijkt er dus onvoldoende tijd en budget voor W&T onderwijs beschikbaar te worden gesteld. Opvallend is dat directeuren, in vergelijking met leerkrachten en W&T coördinatoren, relatief laag scoren op de stelling of er voldoende tijd beschikbaar gesteld wordt voor W&T onderwijs. Het lijkt erop dat de leerkrachten en W&T coördinatoren positiever zijn over de beschikbare tijd voor W&T onderwijs dan de directeuren. Ook over het beschikbare budget lijken de leerkrachten en W&T coördinatoren positiever dan de directeuren, hoewel de verschillen tussen de groepen kleiner zijn dan op het gebied van de beschikbare tijd. Dit beeld wordt bevestigd door de interviews. Hoewel een aantal scholen al actief is op het gebied van Wetenschap & Techniek, geven directeuren van de scholen over het algemeen aan niet over voldoende budget te beschikken. Zij doen in veel gevallen een beroep op subsidies en regionale - en landelijke initiatieven om hun W&T onderwijs vorm te geven. In hoeverre beschikken de scholen over voldoende inhoudelijke deskundigheid op het geb ied van Wetenschap & Techniek? Op ongeveer een derde van de scholen is voldoende inhoudelijke deskundigheid op het gebied van W&T onderwijs in huis. Daarnaast is op slechts een derde van de scholen de inhoudelijke deskundigheid op het gebied van W&T onderwijs verspreid over verschillende personen, zo geven de respondenten aan. De aanwezigheid van voldoende inhoudelijke deskundigheid lijkt derhalve een aandachtspunt. Met betrekking tot het draagvlak op school voor W&T onderwijs blijkt dat op een derde van de scholen W&T onderwijs door iedereen op school belangrijk wordt gevonden. In de diepte -interviews is aangegeven dat er vaak één of meerdere kartrekkers zijn, vaak de W&T coördinator(en), die andere leerkrachten enthousiasmeren. Door slechts een klein deel van de scholen (20%) is in de periode 2010-2013 gebruik gemaakt van externe ondersteuning op het gebied van W&T onderwijs (bijv. advies of nascholing door pabo of onderwijsadviesdienst). Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 18

Tabel 11. Stellingen over de organisatie van W&T onderwijs op school, in percentages (helemaal) eens. Stellingen organisatie W&T Scholen (n=50-53)* Directeuren (n=44-48)* W&T coördinatoren (n=11)* Leerkrachten (n=27-31)* 1. Er worden op school voldoende praktische 67.9 % 64.6 % 81.8 % 71 % materialen beschikbaar gesteld voor W&T onderwijs. 2. Er wordt op school voldoende facilitaire 56.6 % 56.3 % 45.5 % 51.6 % ruimte (bijv. lokalen) beschikbaar gesteld voor W&T onderwijs. 3. Er wordt op school voldoende tijd 43.4 % 37.5 % 72.7 % 61.3 % beschikbaar gesteld voor W&T onderwijs. 4. Er wordt op school voldoende budget 34.0 % 31.3 % 54.5 % 40.0 % beschikbaar gesteld voor W&T onderwijs. 5. Op onze school is voldoende inhoudelijke 36.5 % 34.0 % 45.5 % 23.3 % deskundigheid op gebied van W&T onderwijs in huis. 6. De inhoudelijke deskundigheid op het 34.0 % 35.4 % 27.3 % 36.7 % gebied van W&T onderwijs is verspreid over verschillende personen. 7. Onderwijs op het gebied van W&T wordt 35.3 % 34.0 % 27.3 % 33.3 % door iedereen op onze school belangrijk gevonden. 8. Onze school heeft in de periode 2010-2013 gebruik gemaakt van externe ondersteuning op het gebied van W&T onderwijs (bijv. advies of nascholing door pabo of onderwijsadviesdienst). 20.0 % 20.5 % 27.3 % 22.6 % Per respondentgroep: hoogste 2 scores (hoogste percentage (helemaal) eens) vet gedrukt, laagste 2 scores (laagste percentage (helemaal) eens) onderstreept. * De n varieert per stelling. Lesprogramma Wetenschap & Techniek Met betrekking tot het lesprogramma Wetenschap & Techniek zijn verschillende stellingen aan de respondenten voorgelegd (zie tabel 12). Op ruim driekwart van de scholen (76.5%) wordt gebruik gemaakt van bestaande materialen en/of methoden op het gebied van W&T onderwijs. Op ongeveer de helft van de scholen is er een W&T lesprogramma. Op eenzelfde aantal scholen is er sprake van een doorlopende leerlijn in het W&T onderwijs. De doorlopende leerlijn wordt op scholen onder andere vormgegeven met behulp van het ontdekkasteel/de techniektorens die voor de groepen 1 t/m 8 ingezet kan worden, zo blijkt uit de interviews. Op slechts een klein deel van de scholen (circa 10%) is er sprake van een doorlopende leerlijn op het gebied van Wetenschap & Techniek naar het voortgezet onderwijs. Dit beeld komt ook naar voren uit de interviews met de scholen en de experts. In hoeverre maken de scholen reeds gebruik van de activerende didactiek op het gebied van Onderzoekend en Ontwerpend Leren? Deze didactiek wordt op ongeveer de helft van de scholen gebruikt. Uit de interviews blijkt dat leerkrachten het in sommige gevallen moeilijk vinden om het Onderzoekend en Ontwerpend Leren te stimuleren en vorm te geven. Hierover wordt onder andere gezegd dat leerkrachten leerlingen los moeten kunnen laten en buiten hun standaard kaders moeten leren werken. Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 19

Op ongeveer de helft van de scholen wordt W&T onderwijs geïntegreerd in andere vakken. De leerkrachten geven dit iets vaker aan dan de overige respondentgroepen. Opvallend is dat ongeveer een kwart van de scholen de leerkrachten voldoende kennis en vaardigheden hebben om W&T onderwijs in andere vakken te integreren. Op ongeveer de helft van de scholen worden ouders actief betrokken bij het W&T onderwijs. Op slechts één op de tien scholen worden de opbrengsten van W&T onderwijs voor leerlingen systematisch in kaart gebracht (bijv. op gebied van kennis, vaardigheden, attitude). Tabel 12. Stellingen over het W&T lesprogramma, in percentages (helemaal) eens. Stellingen W&T lesprogramma Scholen (n=47-52)* Directeuren (n=40-46)* W&T coördinatoren (n=10-11)* 1. Er is een W&T lesprogramma op onze school. 2. Op onze school wordt gebruik gemaakt van bestaande materialen en/of methoden op het gebied van W&T onderwijs. 3. Binnen ons W&T onderwijs wordt gebruik gemaakt van de activerende didactiek op het gebied van Onderzoekend en Ontwerpend Leren. Toelichting Onderzoekend en Ontwerpend Leren: Kern van deze didactische aanpak voor W&T is het reageren op vragen van kinderen: Zullen we dat eens gaan uitzoeken? 4. W&T onderwijs wordt op onze school geïntegreerd in andere vakken. 5. Leerkrachten op onze school hebben voldoende kennis en vaardigheden om W&T onderwijs in andere vakken te integreren. 6. Ouders worden actief betrokken bij het W&T onderwijs. 7. In het W&T onderwijs op onze school is er een doorlopende leerlijn. 8. Er is sprake van een doorlopende leerlijn op het gebied van W&T naar het voortgezet onderwijs. 9. Op onze school worden de opbrengsten van W&T onderwijs voor leerlingen systematisch in kaart gebracht (bijv. op gebied van kennis, vaardigheden, attitude). Leerkrachten (n=21-29)* 51.0 % 44.4 % 63.6 % 44.8 % 76.5 % 78.3 % 81.8 % 82.1 % 46.9 % 42.9 % 54.5 % 44.4 % 48.1 % 50.0 % 45.5 % 58.6 % 26.9 % 26.1 % 36.4 % 31.0 % 51.9 % 47.8 % 45.5 % 58.6 % 51.9 % 52.2 % 54.5 % 57.1 % 8.5 % 7.5 % 10.0 % 9.5 % 10.0 % 6.8 % 18.2 % 3.7 % Per respondentgroep: hoogste 2 scores (hoogste percentage (helemaal) eens) vet gedrukt, laagste 2 scores (laagste percentage (helemaal) eens) onderstreept. * De n varieert per stelling. Tevredenheid huidige situatie Wetenschap & Techniek Aan de respondenten van de deelnemende scholen is door middel van stellingen gevraagd naar de tevredenheid met de huidige situatie op het gebied Wetenschap & Techniek. In tabel 13 worden de Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 20

resultaten van deze stellingen weergegeven. Het merendeel van de scholen is niet tevreden over de huidige situatie. De resultaten laten zien dat circa een derde van de scholen (zeer) tevreden is over de huidige situatie. Opvallend is dat de W&Tcoördinatoren op alle stellingen hoger scoren dan de directeuren en leerkrachten, maar dit komt waarschijnlijk omdat dit een selecte groep respondenten is die werkzaam is op scholen die relatief meer aandacht besteden aan W&T dan andere scholen. Relatief het meest tevreden zijn de scholen over het W&T lesprogramma op school (35.8% (zeer) tevreden). Scholen zijn relatief het minst tevreden over de aandacht voor W&T in het schoolbeleid (24.5% (zeer) tevreden). Tabel 13. Tevredenheid over de huidige situatie op het gebied van W&T onderwijs op school, in percentages (zeer) tevreden. Tevredenheid met: Scholen (n=53) Directeuren (n=46) W&T coördinatoren (n=11) Leerkrachten (n=29-30)* 1. De huidige situatie op het gebied van W&T 28.3 % 28.3 % 45.5 % 26.7 % op school in het algemeen 2. De aandacht voor W&T in het schoolbeleid 24.5 % 23.9 % 45.5 % 24.1 % 3. De organisatie van het W&T onderwijs op 34.0 % 32.6 % 54.5 % 33.3 % school 4. Het W&T lesprogramma op school 35.8 % 37.0 % 45.5 % 40.0 % Per respondentgroep: hoogste score (hoogste percentage (zeer) tevreden) vet gedrukt, laagste score (laagste percentage (zeer) tevreden) onderstreept. * De n varieert per stelling. 3.3 Gewenste situatie Wetenschap & Techniek op school in 2016 In deze paragraaf wordt van de deelnemende scholen een beeld geschetst van de gewenste situatie op het gebied van Wetenschap & Techniek in 2016 en de ontwikkelpunten op het gebied van het schoolbeleid, de organisatie en het lesprogramma W&T. Aandacht voor Wetenschap & Techniek In tabel 14 is weergegeven in welke groepen volgens de respondenten aandacht zou moeten zijn voor Wetenschap & Techniek. Uit deze gegevens blijkt dat aandacht voor Wetenschap & Techniek in alle groepen belangrijk wordt gevonden, maar dat het belang dat hieraan wordt gehecht groter is voor de midden- en bovenbouw in vergelijking met de onderbouw. Geen van de respondenten heeft aangegeven dat in geen enkele groep aandacht zou moeten worden besteed aan Wetenschap & Techniek. Wanneer de percentages van de gewenste situatie worden vergeleken met de percentages van de huidige situatie (zie tabel 4), valt op dat de percentages in de gewenste situatie per groep circa 5 tot 10% hoger liggen dan in de huidige situatie. Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 21

Tabel 14. In welke groepen zou er op school aandacht moeten zijn voor W&T in de gewenste situatie, meerdere antwoorden mogelijk. Groep Scholen (n=52) Directeuren (n=45) W&T coördinatoren (n=11) Leerkrachten (n=31) Groep 1 86.5 % 91.1 % 81.8 % 90.3 % Groep 2 86.5 % 91.1 % 81.8 % 90.3 % Groep 3 86.5 % 91.1 % 81.8 % 90.3 % Groep 4 86.5 % 91.1 % 81.8 % 90.3 % Groep 5 90.4 % 93.3 % 81.8 % 90.3 % Groep 6 94.2 % 95.6 % 90.9 % 93.5 % Groep 7 98.1 % 97.8 % 100.0 % 96.8 % Groep 8 98.1 % 97.8 % 100.0 % 96.8 % Op welke leerlingen zou het W&T onderwijs gericht moeten zijn in de gewenste situatie? Tabel 15 laat zien dat het W&T onderwijs zich volgens vrijwel alle scholen (96.2%) zou moeten richten op alle leerlingen. Slechts een klein percentage van de scholen (5.8%) vindt dat het W&T onderwijs gericht zou moeten zijn op de beste leerlingen. Tabel 15. Op welke leerlingen zou het W&T onderwijs gericht moeten zijn in de gewenste situatie, meerdere antwoorden mogelijk. Scholen (n=52) Directeuren (n=45) W&T coördinatoren (n=11) Leerkrachten (n=31) Alle leerlingen 96.2 % 95.6 % 100 % 100.0 % De beste leerlingen 5.8 % 6.7 % 0.0 % 0.0 % De zwakste leerlingen 0.0 % 0.0 % 0.0 % 0.0 % Anders, namelijk 1.9 % 4.4 % 0.0 % 0.0 % Gewenste situatie in 2016 in vergelijking met de huidige situatie In tabel 16 wordt een overzicht gegeven van de percentages (helemaal) eens op de stellingen met betrekking tot de gewenste situatie in 2016 in vergelijking met de huidige situatie. Bijna acht op de tien scholen geven aan dat er meer budget voor W&T zou moeten zijn in de gewenste situatie in vergelijking met de huidige situatie. Dit blijkt ook uit de interviews; om Wetenschap & Techniek goed in het onderwijs te integreren is meer budget nodig. Met betrekking tot de onderwijstijd vindt ruim de helft van de scholen dat er meer tijd aan Wetenschap & Techniek moet worden besteed in de verschillende bouwen. Hierbij liggen de percentages bij de midden- en bovenbouw iets hoger dan bij de onderbouw. Vergelijkbare resultaten worden gevonden bij de stellingen met betrekking tot de invulling van de onderwijstijd; in de midden - en bovenbouw liggen de scores iets hoger dan in de onderbouw. De scholen zijn het relatief het minst eens met de stelling dat het budget voor W&T anders zou moeten worden besteed (30% (helemaal) eens). Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 22

Tabel 16. Stellingen over de gewenste situatie over 3 jaar op het gebied van W&T op school in vergelijking met de huidige situatie W&T, in percentages (helemaal) eens. In de gewenste situatie over 3 jaar op onze school 1. zou er meer tijd moeten worden besteed aan W&T in de bovenbouw (groep 7 en 8) 2. zou er meer tijd moeten worden besteed aan W&T in de middenbouw (groep 4 t/m 6) 3. zou er meer tijd moeten worden besteed aan W&T in de onderbouw (groep 1 t/m 3) 4. zou de W&T onderwijstijd anders ingevuld moeten worden in de bovenbouw (groep 7 en 8) 5. zou de W&T onderwijstijd anders ingevuld moeten worden in de middenbouw (groep 4 t/m 6) Scholen (n=47-52)* Directeuren (n=40-45)* W&T coördinatoren (n=11) Leerkrachten (n=25-29)* 64.7 % 54.5 % 90.9 % 65.5 % 60.8 % 52.3 % 72.7 % 69.0 % 54.9 % 50.0 % 63.6 % 51.7 % 58.3 % 52.5 % 63.6 % 56.0 % 55.3 % 50.0 % 45.5 % 55.6 % 6. zou de W&T onderwijstijd anders ingevuld 41.7 % 41.5 % 36.4 % 40.7 % moeten worden in de onderbouw (groep 1 t/m 3) 7. zou er meer budget voor W&T moeten zijn 78.8 % 68.2 % 72.7 % 79.3 % 8. zou het budget voor W&T anders moeten 30.0 % 30.2 % 27.3 % 28.6 % worden besteed 9. zou er meer facilitaire ruimte moeten zijn voor W&T onderwijs 49.0 % 45.5 % 54.5 % 44.8 % 10. zou er andere facilitaire ruimte moeten zijn voor W&T onderwijs 42.3 % 42.2 % 45.5 % 27.6 % Per respondentgroep: hoogste 2 scores (hoogste percentage (helemaal) eens) vet gedrukt, laagste 2 scores (laagste percentage (helemaal) eens) onderstreept. * De n varieert per stelling. Ontwikkelpunten schoolbeleid W&T Aan de respondenten is gevraagd wat de belangrijkste ontwikkelpunten zijn op het gebied van Wetenschap & Techniek in het schoolbeleid. Tabel 17a toont hiervan de resultaten. Volgens de scholen zijn de vier belangrijkste ontwikkelpunten op het gebied van W&T in het schoolbeleid: 1. Visie op W&T onderwijs (55.8%); 2. Formuleren doelen op gebied van Wetenschap & Techniek (50%); 3. Externe samenwerking (scholen, bedrijven, instellingen) (40.4%); 4. Aandacht voor professionalisering leerkrachten Wetenschap & Techniek in beleid (38.5%). Slechts een klein percentage (7.7%) vindt dat er geen ontwikkelpunten zijn. Dit betreft uitsluitend directeuren. Uit de interviews komt een vergelijkbaar beeld met betrekking tot de ontwikkelpunten. Ten aanzien van het nascholen van leerkrachten wordt door diverse geïnterviewden aangegeven dat er aandacht moet zijn voor kennis en vaardigheden van leerkrachten met betrekking tot Onderzoekend en Ontwerpend Leren. Talent in Zicht! Onderzoeksrapportage W&T in het PO in Zeeland pagina 23