RAADSVERGADERING : 30 mei 2017 AGENDAPUNT : 07-05.2018 ONDERWERP : Aanvulling op Welstandsnota 2016 in verband met richtlijnen zonnepanelen binnen beschermd dorpsgezicht. PORTEFEUILLEHOUDER(S) : Burgemeester Van Beek, Wethouder Sienot STATUS : Besluitvormend Uithuizen, 17 mei 2018 Aan de raad, KORTE INHOUD De gemeenteraad van de gemeente Eemsmond stelt een aanvulling op de welstandsnota 2016 vast. Dit in verband met de aanwezigheid van zonnepanelen in de beschermde dorpsgezichten in Warffum en aan de Wadwerderweg. Voorstel De gemeenteraad van de gemeente Eemsmond wordt voorgesteld om de Aanvulling op Welstandsnota 2016 i.v.m. richtlijnen zonnepanelen binnen beschermd dorpsgezicht vast te stellen en deze aanvulling niet ter inzage te leggen voor inspraak. Inleiding Mede naar aanleiding van een bezwaarzaak is gebleken dat er gevallen zijn waarbij zonnepanelen zonder omgevingsvergunning zijn geplaatst in het beschermde dorpsgezicht. Verder is gebleken dat de Welstandsnota op dit moment nog geen specifieke criteria kent voor zonnepanelen en op dat punt onvoldoende duidelijk is. Dit betekent echter niet dat zonnepanelen onder alle omstandigheden welstandshalve aanvaardbaar zijn en een aanvraag omgevingsvergunning voor zonnepanelen in het beschermd dorpsgezicht niet geweigerd zou kunnen worden. In de nu nog vigerende Welstandsnota heeft de gemeenteraad als beleidsintentie beoogd de bestaande situatie in het beschermd dorpsgezicht te handhaven. De Welstandsnota noemt verder dat de "stijl in samenhang met het bestaande" dient te zijn. Hieraan wordt toepassing gegeven door terughoudend om te gaan met het toestaan van zonnepanelen in het beschermde dorpsgebied. Er is echter alleszins behoefte aan duidelijke en specifieke criteria voor zonnepanelen in het beschermde dorpsgezicht, waardoor het college in augustus 2017 geadviseerd is de gemeenteraad voor te stellen een aanpassing op de Welstandsnota vast te laten stellen. Het college heeft het advies daaromtrent aangehouden in afwachting van een uitgebreide inventarisatie van gevallen en gevolgen ten aanzien van zonnepanelen in het beschermd dorpsgezicht.
Tijdens uw vergadering van 28 maart 2018 heeft uw raad het onderwerp zonnepanelen in het beschermde dorpsgezicht Warffum geagendeerd en heeft u uiteindelijk een motie aangenomen. In de motie is aangegeven dat zonnepanelen op een achterdakvlak dat niet is gekeerd naar openbaar toegankelijk gebied moet worden toegestaan. Verder is aan het college de opdracht gegeven om met een bevredigende oplossing te komen voor bestaande gevallen. Indien deze oplossing niet wordt gevonden binnen twee maanden (voor 31 mei 2018) dan dienen deze bestaande gevallen middels een deugdelijke juridische motivering te worden gelegaliseerd. Argumenten In de huidige Welstandsnota is voor beschermde dorpsgezichten beoogd de bestaande situatie te handhaven en terughoudend om te gaan met het toestaan van zonnepanelen. Ondanks dat op grond van de huidige welstandsnota een juiste beoordeling kan worden gemaakt voor de plaatsing van zonnepanelen in het beschermde dorpsgezicht, is omwille van duidelijkheid vooraf voor aanvragers (rechtszekerheid) en de beoordeling van de aanvraag door de welstandscommissie behoefte aan specifieke criteria hiervoor. In de gemeente Eemsmond zijn twee beschermde dorpsgezichten: - het beschermd gezicht Warffum, door de minister aangewezen op 27 september 1991 en - het beschermd gezicht Wadwerderweg, door de minister aangewezen op 5 december 2007. In de Welstandsnota 2016 worden beide gebieden speciaal benoemd en zijn ook welstandscriteria opgenomen speciaal toegespitst op beide gebieden. De welstandsnota beoogt voor de beschermde dorpsgezichten de bestaande ruimtelijke kwaliteit te handhaven. De welstandscommissie toetst omgevingsvergunningaanvragen voor zonnepanelen aan dit uitgangspunt. Zoals hiervoor is aangegeven bestaat er behoefte aan het meer concretiseren van deze regels in de vorm van specifieke criteria voor zonnepanelen. Hierdoor kan duidelijk worden gemaakt wat nu wel en wat niet is toegestaan. Dit heeft er toe geleid dat aan het buro BügelHajema is gevraagd om een voorstel te doen voor het opstellen van welstandscriteria voor zonnepanelen in de beschermde gebieden. Deze dienen dan als aanvulling op de welstandsnota door uw raad te worden vastgesteld. Het voorstel is in de eerste helft van 2017 besproken met de welstandscommissie en met de werkorganisatie DEAL en zij kunnen zich vinden in het voorstel. Welstandscriteria In het voorstel van Bügelhajema wordt allereerst aangegeven in welke gevallen er sprake is vergunningsvrije zonnepanelen en collectoren. Het Besluit Omgevingsrecht (Bor), geeft aan wanneer er sprake is van een vergunningsvrije situatie. Het gaat hier om een rijksregeling, waaraan de gemeente niets kan afdoen. Als vuistregel kan worden gehanteerd dat zonnepanelen en zonnecollectoren vergunningsvrij zijn als deze zijn geplaatst op een niet naar het openbaar toegankelijk gebied gekeerde schuin achterdakvlak én wordt voldaan aan de volgende eisen: 1. binnen het dakvlak 2. in of direct op het dakvlak, 3. hellingshoek gelijk aan hellingshoek dakvlak Wanneer er geen sprake is van een vergunningsvrije situatie, dient een omgevingsvergunning te worden aangevraagd. Deze omgevingsvergunning wordt vervolgens getoetst aan de nieuwe welstandscriteria, zoals bijgevoegd.
Het voorstel houdt in het kort het volgende in: Plaatsing van zonnepanelen of -collectoren wordt toegestaan op een voor-, zij-, of achterdakvlak als deze niet zichtbaar zijn vanaf het openbaar toegankelijk gebied. Als wel sprake is van zichtbaarheid, zijn zonnepanelen of -collectoren toegestaan: Op een voordakvlak van ondergeschikte aan- en uitbouwen of bijgebouwen. Op een voordakvlak van een gebouw met een sterk afwijkende bouwstijl die niet overeenkomt met de kenmerken van het beschermd gezicht. Op een zijdakvlak als de panelen ten minste één meter achter de voorgevellijn worden geplaatst. Op een achterdakvlak dat gericht is naar openbaar gebied. Daarbij moeten o.a. de volgende criteria in acht worden genomen: Bij hoofdgebouwen moet 50% van het historisch dakvlak zichtbaar blijven. Er moet sprake zijn van één rechthoekige vorm. De kleur moet zwart zijn of eventueel in overeenstemming met de dakbedekking. Er moet een afstand van 0,5 meter worden aangehouden van dakonderbrekingen, zoals schoorstenen en dakkapellen. Plaatsing van zonnepanelen of -collectoren wordt toegestaan op een plat dak als deze niet zichtbaar zijn vanaf openbaar toegankelijk gebied. Voor plaatsing op platte daken van hoofdgebouwen en aan- & uitbouwen of bijgebouwen gelden regels voor afstand tot de dakrand en de hoogte van de panelen. Met deze criteria wordt een goede bescherming gegeven aan deze historische gebieden. Tegelijkertijd werkt de gemeente op deze manier mee aan de verduurzaming (zie ook Beleid duurzame energie ) binnen het beschermd dorpsgezicht, binnen duidelijke en heldere kaders. Vanwege de bestaande situatie in het beschermde dorpsgezicht waarin zonnepanelen zonder omgevingsvergunning zijn geplaatst, is door het college opdracht gegeven om een inventarisatie te laten uitvoeren en de gevolgen van het nieuwe welstandskader hierop in kaart te brengen. Inventarisatie WO-DEAL is gevraagd een uitgebreide inventarisatie uit te voeren naar de aanwezigheid van zonnepanelen in de beschermde dorpsgezichten Warffum. In een later stadium is daar de opdracht voor het beschermde dorpsgezicht Wadwerderweg aan toegevoegd. In het beschermde dorpsgezicht Warffum zijn in totaal 225 adressen geïnventariseerd (april 2018), waarvan bij 53 adressen is geconstateerd dat zonnepanelen aanwezig zijn. Van deze 53 adressen is in 5 gevallen een omgevingsvergunning verleend. In het beschermde dorpsgezicht Wadwerderweg wordt de inventarisatie momenteel uitgevoerd. De verwachting is dat deze inventarisatie 30 juni 2018 is afgerond. Een eerste voorzichtige inschatting is dat de omvang van de problematiek kleiner is dan het beschermde dorpsgezicht Warffum. Gevolgen aanpassing welstandskader Naar aanleiding van de inventarisatie in Warffum heeft de Welstandscommissie een beoordeling gemaakt van de geïnventariseerde gevallen waarin zonnepanelen aanwezig zijn. Per geval hebben zij een advies uitgebracht of de situatie in relatie tot het voorgestelde welstandskader welstandshalve aanvaardbaar is. Hieronder is in een matrix aangegeven hoeveel gevallen aanvaardbaar worden geacht door de welstandscommissie en hoeveel niet. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen de toepassing van de door BügelHajema voorgestelde welstandskaders voor zonnepanelen en dezelfde kaders met een kleine aanpassing.
Aanvaardbaar Niet-aanvaardbaar Conform advies 40 13 BügelHajema 2 meter* 41 12 1 meter* 44 9 * Dit betreft de afstand van de paneelvrije zone op een zijdakvlak gemeten vanaf de voorgevellijn (onder 1.3, tweede lid, derde bullet van de aanvulling Welstandsnota) Keuze afstand zijdakvlak Het doel van de voorgestelde paneelvrije zone (van 3 meter gemeten vanaf de voorgevellijn) is het behoud van de historische beleving van het straatbeeld. Vooral het voorste deel van de zijdakvlakken is namelijk zichtbaar als men door de straten loopt. Desondanks zou met verkleining van deze vrije zone meer ruimte worden geboden voor zonnepanelen en duurzaamheid in de beschermde dorpsgezichten en zijn meer gevallen welstandshalve aanvaardbaar. Niet-aanvaardbare gevallen In de gevallen waarin de welstandscommissie de situatie welstandshalve niet-aanvaardbaar acht, heeft zij gemotiveerd aangegeven onder welke omstandigheden de situatie welstandshalve aanvaardbaar zou kunnen worden. In vrijwel alle gevallen kan volgens de commissie een situatie welstandshalve aanvaardbaar worden door verplaatsing van de panelen binnen het dakvlak of een ander dakvlak binnen het perceel. Vanzelfsprekend is de haalbaarheid hiervan afhankelijk van de medewerking van betrokkene. De door de commissie voorgestelde aanpassingen zullen worden meegenomen bij de uitvoering van de alternatieven zoals hieronder benoemd. Volledigheidshalve wordt opgemerkt dat strijdige situaties desgewenst als exces kunnen worden voorgelegd aan de Welstandscommissie. Legalisatie Uw raad heeft in haar motie aangegeven de strijdige situatie te willen legaliseren als niet binnen twee maanden een bevredigende oplossing is gevonden. Dit met een deugdelijke juridische onderbouwing en onder verwijzing naar het rechtzekerheidsbeginsel. Het rechtszekerheidsbeginsel houdt kortweg in dat het recht zoals dat geldt dient te worden toegepast. Toepassing van dit beginsel zou daarom inhouden dat strijdige situaties niet worden gelegaliseerd. Overigens is het niet onmogelijk om situaties te legaliseren. Dit kan door af te wijken van welstandsadviezen in specifieke gevallen. De keerzijde hiervan is dat feitelijk strijdige situaties ingevolge het welstandskader worden toegestaan en door belanghebbenden het gelijkheidsbeginsel kan worden ingeroepen. De conclusie moet daarom zijn dat niet is gezegd dat het legaliseren van de huidige situaties op grond van het rechtszekerheidsbeginsel juridisch gezien ook stand houdt. Bewonersavond Op 30 april 2018 is door de gemeente Eemsmond een bewonersavond georganiseerd. Hiervoor zijn 225 uitnodigingen verstuurd aan inwoners/eigenaren in Warffum en 110 aan inwoners/eigenaren van panden aan de Wadwerderweg. De avond is bezocht door circa 50 inwoners en daarnaast enkele raadsleden en steunfractieleden. Naast een toelichting op het proces door de burgemeester is door een vertegenwoordiger van BügelHajema toegelicht wat de wijziging op de welstandsnota inhoudt. Door de aanwezigen in de zaal zijn hier vragen over gesteld. Met deze avond zijn bewoners in de gelegenheid gesteld om op de aanvulling te reageren.
Een verslag van de avond is als bijlage bij dit voorstel gevoegd. Beleid duurzame energie Het duurzaamheidsbeleid van de gemeente Eemsmond is opgenomen in het Milieubeleidsplan, vastgesteld in 2013, waarin de doelen uit het Klimaatakkoord van dat moment zijn overgenomen: 30% CO2-reductie ten opzichte van 1990, 20% aandeel duurzame energie in 2020 en 2% energiebesparing per jaar. In de visie voor Het Hogeland is de duurzaamheidsambitie veel steviger neergezet. De komende tijd zal nieuw beleid uitgewerkt moeten worden. Opportuun is om aan te sluiten bij de doelen die de provincie Groningen heeft geformuleerd: 100% hernieuwbare energie in 2035. Of anders aan te sluiten bij het landelijke beleid, 100% hernieuwbare energie in 2050. Dat is niet alleen elektriciteit maar ook energie voor vervoer en warmte. Los van de exacte ambitie zal de komende 15 tot 25 jaar veel opwekcapaciteit voor duurzame energie gerealiseerd moeten worden. Het aandeel hernieuwbare energie was 5.9% in 2016. Om de ambitie te kunnen bewerkstelligen is inzet van alle technieken noodzakelijk: wind op zee, wind op land, biomassa, waterkracht, zon op velden en zon op daken. Geen van deze technieken kan op zichzelf aan de energievraag voldoen. Tegelijk met de verduurzaming vindt decentralisering van de opwek plaats. Door lokaal opgewekte energie lokaal te gebruiken is minder transport nodig. Van de technieken voor opwek heeft zon op daken een voorkeur door het dubbele ruimte gebruik en de relatief kleine impact op het landschap. Ter inzage leggen Het bevoegd bestuursorgaan voor het vaststellen van het beleid, kan op basis van de gemeentelijke inspraakverordening besluiten het nieuwe beleid voor een bepaalde periode ter inzage te leggen. In voorliggend geval is het bevoegd bestuursorgaan uw raad. Uw raad heeft in haar motie van 28 maart 2018 aangegeven voor 1 juni het beleid te willen vaststellen. Een inzageperiode is daarmee niet haalbaar, tenzij uw raad anders besluit. Oplossingsrichtingen Op basis van de vast te stellen wijziging op de welstandsnota, de uitkomsten van de inventarisatie door WO DEAL, de uitgevoerde welstandstoets door de welstandscommissie en het huidige beleid duurzame energie, blijven de volgende drie scenario s over: A. Uw gemeenteraad stelt het beleid vast op basis van het advies van BügelHajema. Dit heeft tot gevolg dat in 40 van de 53 gevallen (75%) de geplaatste zonnepanelen voldoen aan het nieuwe beleid en in de overige gevallen aanpassingen aan de huidige installatie nodig zijn om alsnog te voldoen aan het nieuwe beleid. Dit betreft in vrijwel alle gevallen een relatief kleine aanpassing (binnen het dakvlak dan wel verplaatsing naar een ander dakvlak op het erf). B. Uw gemeenteraad stelt het beleid vast op basis van het advies van BügelHajema met een aanpassing van de paneelvrije zone van 2 meter (aanvankelijk 3 meter). Dit heeft tot gevolg dat in 41 van de 53 gevallen (77%) de geplaatste zonnepanelen voldoen aan het nieuwe beleid en in de overige gevallen aanpassingen aan de huidige installatie nodig zijn om alsnog te voldoen aan het nieuwe beleid. Dit betreft in vrijwel alle gevallen een relatief kleine aanpassing (binnen het dakvlak dan wel verplaatsing naar een ander dakvlak op het erf). C. Uw gemeenteraad stelt het beleid vast op basis van het advies van BügelHajema met een aanpassing van de paneelvrije zone van 1 meter (aanvankelijk 3 meter). Dit heeft tot gevolg dat in 44 van de 53 gevallen (83%) de geplaatste zonnepanelen voldoen aan het nieuwe beleid en in de overige gevallen aanpassingen aan de huidige installatie nodig zijn om alsnog te voldoen aan het nieuwe beleid. Dit betreft in vrijwel alle gevallen een relatief kleine aanpassing (binnen het dakvlak dan wel verplaatsing naar een ander dakvlak op het erf).
Om recht te doen aan de bescherming van het dorpsgezicht en tegelijkertijd nu en in de toekomst duurzame oplossingen ook voor de inwoners van beschermde dorpsgezichten mogelijk te maken, stellen wij de gemeenteraad voor om de aanvulling op de welstandsnota vast te stellen conform oplossingsrichting C (paneelvrije zone van 1 meter). Vervolg Indien uw raad zoals voorgesteld de aanpassing van de welstandsnota vaststelt, wordt er in juni 2018 per brief contact gezocht met de 9 gevallen waarbij een aanpassing van de aanwezige zonnepanelen noodzakelijk is. Per geval wordt in een persoonlijk (ambtelijk) gesprek gedeeld welke constateringen zijn gedaan, welke gevolgen dit heeft en wordt in overleg met de bewoners een plan van aanpak opgesteld om de situatie ongedaan te maken en hen een alternatief te bieden. Dit moet leiden tot een bevredigende oplossing voor de betrokken inwoners. Mogelijke alternatieven, die besproken worden met de inwoners waar wijzigingen noodzakelijk zijn, zijn het verplaatsen naar een eigen geschikt dak (bijvoorbeeld op een ander dakvlak of een bijgebouw), het schadeloos stellen voor het verwijderen van zonnepanelen of het gezamenlijk komen tot een alternatieve locatie voor de opwekking van duurzame energie. Indien nodig, zal ook met de bewoners overlegd worden hoe zij gecompenseerd kunnen worden in incidentele kosten/verlies en structurele kosten/verlies. Dit plan van aanpak met inzicht in de noodzakelijke werkzaamheden en kosten wordt het college ter goedkeuring voorgelegd. Uw raad wordt hiervan per memo op de hoogte gesteld. De inwoners/eigenaren waar geen aanpassingen nodig zijn en nog geen omgevingsvergunning hebben, dienen deze nog wel aan te vragen. In de communicatie aan deze inwoners wordt dit opgenomen. Communicatie Communicatie tot nu toe De bewoners van Warffum zijn met een brief geïnformeerd over het feit dat ze in een beschermd dorpsgezicht wonen (en dat daar rechten en plichten aan zijn verbonden) en dat de gemeente gaat inventariseren wat de stand van zaken omtrent zonnepanelen is. Vervolgens zijn de bewoners van het beschermde dorpsgezicht uitgenodigd voor een gemeentelijke bijeenkomst over een aanvulling op het welstandskader. Ook inwoners van Wadwerd die in een beschermd dorpsgezicht wonen (Wadwerderweg), waren voor deze bijeenkomst uitgenodigd; hen is meegedeeld dat er in hun dorpsgezicht nog een inventarisatie gaat komen. Vervolgstappen 1. Het nieuwe welstandskader wordt op 31 mei voorgelegd aan de raad ter besluitvorming. Dan wordt ook besloten of het kader ter inzage wordt gelegd of niet. Scenario's: a) Als de raad besluit dat ter inzage legging volgt, worden de bewoners via een brief geïnformeerd dat zij zes weken hun zienswijze kunnen geven. b) Als het besluit niet ter inzage wordt gelegd, wordt direct tot invoering overgegaan. 2. Ondertussen wordt per geval naar de ligging van de zonnepanelen gekeken. a) Als ze mogen blijven liggen en niet vergunningsplichtig zijn, krijgen de betreffende bewoners een brief met daarin de boodschap dat ze niets hoeven te doen. b) Als de panelen mogen blijven liggen, maar wel vergunningsplichtig zijn, krijgen de bewoners een brief met daarin de mededeling dat de panelen mogen blijven, maar dat er alsnog een vergunning aangevraagd moet worden.
c) Als de panelen niet mogen blijven liggen, volgt er met de betrokken bewoners een gesprek op maat om naar mogelijke oplossingen te kijken. Dat kan variëren van verplaatsing van de panelen tot verwijdering en compensatie. Algemeen Het is belangrijk om mensen eraan te blijven herinneren dat ze in een beschermd dorpsgezicht wonen en dat daar rechten en plichten aan verbonden zijn. Daarom: 1) Wordt er één keer per jaar een artikel in het gemeentenieuws gezet. 2) Komt er informatie op de gemeentelijke website over wonen in een beschermd dorpsgezicht en wat dat betekent 3) Krijgen mensen die zich inschrijven in Warffum of Usquert (Wadwerderweg) een brief mee (of als ze zich online inschrijven een mail) waarin staat: "Woont u in een beschermd dorpsgezicht? Dan gelden er bepaalde regels". 4) Gaat er een brief namens het college naar de NCG met het verzoek om bewoners erop te wijzen dat zij in een beschermd dorpsgezicht wonen en dat daar regels gelden, als er subsidie verstrekt wordt aan iemand uit een beschermd dorpsgezicht (Warffum, Usquert). Erfafscheidingen De huidige Welstandsnota dateert van oktober 2016. Destijds is de Welstandsnota op enkele onderdelen herzien. Dit is onder meer het geval geweest ten aanzien van erfafscheidingen (schuttingen) in de beschermde dorpsgezichten. Omdat juist erfafscheidingen vaak bepalend zijn voor de kwaliteit/uitstraling van het bebouwd gebied, is de tekst van de Welstandsnota destijds aangepast om meer duidelijkheid te creëren voor de uiterlijke kenmerken van schuttingen. Toegezegd werd dat periodiek een inventarisatie uitgevoerd zou worden en dat bij gebleken overtreding de overtreder aangeschreven wordt. In de afgelopen twee jaren heeft een dergelijke inventarisatie één keer plaatsgevonden. Onlangs is opdracht gegeven voor de inventarisatie 2018 welke op dit moment wordt uitgevoerd. Het college wordt op basis van de resultaten van deze inventarisatie aanvullend geadviseerd en uw gemeenteraad wordt per memo hiervan op de hoogte gesteld. Bijlagen en achterliggende documenten - Aanvulling op welstandsnota 2016 - Verslag bewonersbijeenkomst 30 april 2018 Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Eemsmond, M. van Beek, burgemeester, B.L. Meijer, secretaris
RAADSVERGADERING : 31 mei 2018 AGENDAPUNT : 07-05.2018 De gemeenteraad, Gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders d.d. 17 mei 2018; B E S L U I T: - de Aanvulling op Welstandsnota 2016 i.v.m. richtlijnen zonnepanelen binnen beschermd dorpsgezicht vast te stellen - De aanvulling niet ter inzage te leggen voor inspraak Aldus vastgesteld door de raad van de gemeente Eemsmond in de openbare vergadering van 31 mei 2018 Voorzitter, Griffier,