ING Investment Office Publicatiedatum: 15 augustus 2018, 12.50 uur Juli Augustus Assetallocatie - + Groei economie en winsten is belangrijke steun voor de markten Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties Wij zien deze maand geen aanleiding voor een wijziging in onze tactische assetallocatie. Dit betekent dat wij de overweging van zakelijke waarden ten koste van vastrentende waarden handhaven en vasthouden aan onze voorkeur voor aandelen. Ook onze regioen sectorvoorkeuren blijven ongewijzigd. Veel bedrijven presenteerden uitstekende kwartaalcijfers, waarbij vooral in de VS de winsten sterk groeiden. Voor analisten was dit aanleiding om voor vrijwel elke sector hun groeiverwachtingen te verhogen. Regioallocatie aandelen Noord-Amerika Europa Japan Opkomende markten Pacific (exclusief Japan) Sectorallocatie aandelen Energie Basismaterialen Industriegoederen Duurzame consumentengoederen Dagelijkse consumentengoederen Gezondheidszorg Financiële waarden Informatietechnologie Telecommunicatie Nutsbedrijven Allocatie obligaties Staatsobligaties Bedrijfsobligaties Hoogrentende bedrijfsobligaties Opkomende markten Net toen de berichten over extra importheffingen en oneerlijke handel wat naar de achtergrond waren verschoven, werden beleggers geconfronteerd met een volgende domper. Het vertrouwen in het economische en monetaire beleid van Turkije is tot het minimum gedaald, wat onder meer leidde tot een vrij val van de Turkse lira. Hoewel de onrust rond Turkije waarschijnlijk voorlopig zal aanhouden, achten wij de kans op uitbreiding van de problemen naar andere opkomende markten beperkt. Wel zal het onderscheid tussen kwetsbare en gezonde landen duidelijker worden. Hoofdpunten Economie blijft prima draaien, met de Verenigde Staten als groeimotor Wel is het groeimomentum dit kwartaal iets afgenomen Sterke kwartaalcijfers van bedrijven, vooral in de VS hebben geleid tot een verhoging van de winstverwachtingen door analisten Geopolitieke onrust blijft een stempel drukken op het beurssentiment Turkije in de problemen door sterke waardedaling van de lira maar het risico van uitbreiding van de problemen naar gezonde opkomende landen lijkt beperkt Wij houden vast aan onze overwogen posities in aandelen en obligaties uit opkomende markten en voeren geen wijzigingen door in onze tactische assetallocatie.
Risicobereidheid beleggers neemt weer af Groei Eurozone koelt iets af, Nederland blinkt uit Geopolitiek blijft voor onrust zorgen De handelsomzetten op de financiële markten zijn weliswaar relatief laag in de vakantieperiode, maar wat nieuws betreft, is er geen sprake van komkommertijd. Vooral op het geopolitieke front leidt een aanhoudende stroom aan berichten tot onzekerheid bij beleggers. De regering-trump blijft haar steentje hieraan bijdragen, met de aankondiging van extra importheffingen op nog eens $200 miljard aan Chinese producten en nieuwe sancties voor Rusland vanwege de vergiftiging van de Russische ex-spion Skripal en zijn dochter in het Verenigd Koninkrijk. En net toen de focus van president Trump op Twitter verschoof van oneerlijke handelspraktijken naar een ander belangwekkend onderwerp, werden beleggers geconfronteerd met een versnelling van de waardedaling van de Turkse lira. Dit leidde er opnieuw toe dat de bereidheid van beleggers om risico te nemen, een deukje opliep. Economie VS groeit hard Hoewel het beleggerssentiment al enige tijd in belangrijke mate wordt bepaald door politieke onrust, groeit de wereldeconomie behoorlijk door. Met een groei van 4,1% boekten de Verenigde Staten het sterkste groeicijfer sinds het derde kwartaal van 2014. Sterke groei van de consumentenbestedingen en van de export leverden de grootste bijdragen daaraan. Bovendien krijgt de Amerikaanse economie een impuls van hogere overheidsuitgaven en belastingverlagingen. In de eurozone koelt de economische groei iets af na het hoogtepunt van 2,8% op jaarbasis in het vierde kwartaal van 2017. Toch werd over het tweede kwartaal van 2018 een groei van 2,2% gerapporteerd (+0,4% ten opzichte van het eerste kwartaal), wat nog altijd boven het te berekenen potentiële groeiniveau van de regio ligt. Waarschijnlijk heeft de waardestijging van de euro van vorig jaar een vertragend effect gehad op de groei en wordt het vertrouwen van ondernemers geremd door zorgen over de handelsrelaties van de EU met de VS. Nederland en Duitsland waren overigens de koplopers in euroland met een groei ten opzichte van het eerste kwartaal van respectievelijk 0,7% en 0,5%. Chinese export vooralsnog niet gebukt onder handelsoorlog China neemt maatregelen om economie te stimuleren In China vertraagde de economische groei in het tweede kwartaal licht tot 6,7% op jaarbasis. De Chinese overheid is al enige tijd bezig de onevenwichtigheden in het financiële systeem te verkleinen, onder andere door het zogenoemde schaduwbankieren (kredietverlening buiten het banksysteem) terug te dringen en de kredietgroei af te remmen. Dit drukt de economische groei, al lukt het de autoriteiten tot nu toe goed om de groeivertraging zeer geleidelijk te laten verlopen. Een bijkomende zorg is echter de dreiging van extra importheffingen op nog eens $200 miljard aan Chinese goederen door de VS. Hoewel de Chinese export met een groei van 12,2% in juli nog weinig last leek te hebben van het handelsconflict, houdt de Chinese overheid wel rekening met een vertraging. Zij heeft daarom maatregelen genomen om de binnenlandse economie te stimuleren, onder ander door de kredietverlening van banken te bevorderen en de investeringen in infrastructuur op te voeren. Opkomende markten onder druk De aanhoudend sterke groei van de Chinese economie en de maatregelen van de overheid om de groei te stimuleren zijn een belangrijke steun voor de opkomende markten. De zorgen over Maandbericht Beleggen augustus 2018 2
toenemend protectionisme, hogere beleids- en marktrentes in de VS en de sterker wordende dollar hebben er echter toe geleid dat beleggers met een kritischer oog zijn gaan kijken naar opkomende markten. Vooral landen met een groot tekort op de lopende rekening van hun betalingsbalans, en die dus afhankelijker zijn van externe financiering, kwamen onder toenemende druk en zagen bijvoorbeeld hun munt verzwakken. Wordt Turkije het eerste slachtoffer? Een eerste slachtoffer lijkt nu te vallen, namelijk Turkije. Het land heeft een groot tekort op de lopende rekening en relatief veel schuld in buitenlandse valuta s. Door de sterkere dollar worden de financieringslasten echter zwaarder. Deze risico s zijn bekend in de markt, maar tot voor kort was er nog voldoende vertrouwen in de Turkse beleidsmakers, waaronder de centrale bank. Dat vertrouwen heeft echter een ernstige deuk opgelopen. Sinds zijn herverkiezing in juni heeft president Erdogan zijn macht verder uitgebreid, door onder andere zijn schoonzoon als minister van Financiën te benoemen en enkele kabinetsleden die het vertrouwen van de markt hadden en voor verstandig overheidsbeleid pleitten, te ontslaan. Bovendien werd de onafhankelijkheid van de Turkse centrale bank aangetast doordat Erdogan pleitte voor lagere rentes, juist nu de economie behoefte heeft aan een sterke renteverhoging om de hoge inflatie te beteugelen en de lira te beschermen. Het wantrouwen werd versterkt toen de centrale bank in juli geen renteverhoging doorvoerde. Inmiddels is de Turkse lira tegenover de dollar dit jaar al met tientallen procenten gedaald. Europese banken in focus, euro onderuit Risico van besmetting vooralsnog beperkt Inmiddels straalt de Turkse crisis ook af op de valuta s van andere opkomende markten. Vooral waar net als in het geval van Turkije sprake is van tekorten op de lopende rekening van de betalingsbalans en van hoge schulden in buitenlandse valuta s zoals de dollar. Onder andere Indonesië, Argentinië en Zuid-Afrika zijn in dit opzicht kwetsbaar. Wij gaan ervan uit dat de besmetting van andere opkomende markten beperkt blijft. Veel landen hebben namelijk hun externe financieringsbehoefte sterk verminderd na de zogenoemde taper tantrum in 2013 (de schokreactie op de financiële markten na de aankondiging van het afbouwen van het opkoopprogramma door de Fed). Turkije is een voorbeeld van een land dat niet heeft ingegrepen en nu door de markt wordt gedwongen dat alsnog te doen. De groeiende risicoafkeer van beleggers beperkt zich niet tot de opkomende markten. Ook de aandelenkoersen van Europese banken met relatief veel uitstaande leningen in Turkije kwamen onder druk, vooral na een bericht dat de Europese centrale bank (ECB) haar zorgen zou hebben geuit over de blootstelling van enkele banken aan Turkije. Een aantal banken, met name in Spanje, heeft inderdaad een relatief grote exposure, maar niet zodanig dat dat tot grote problemen zou kunnen leiden. Niettemin daalde de eurodollarkoers flink, van $1,169 op 31 juli naar $1,132 op 15 augustus. Behalve de liracrisis is waarschijnlijk ook de onzekerheid over de begrotingsplannen van de Italiaanse regering debet aan de zwakkere euro. Beleggers vluchten opnieuw in veilige havens De afname van de risicobereidheid uitte zich in augustus ook in een vlucht naar veilige havens zoals Duitse en Amerikaanse staatsleningen. Na een korte opleving in juli daalden hierdoor de 10- jaarsrentes van beide landen opnieuw. De Duitse 10-jaarsrente is met 0,30% weer aan de onderkant Maandbericht Beleggen augustus 2018 3
Onderweging staatsobligaties gehandhaafd van de bandbreedte beland waarin deze al geruime tijd beweegt. Een afname van de zorgen over een handelsoorlog en een positief economisch momentum zullen volgens ons leiden tot een (lichte) stijging van de rente. Bovendien kan ook de afbouw van het obligatie-opkoopprogramma van de ECB in het vierde kwartaal van dit jaar voor opwaartse druk op de rente in de eurozone zorgen. Met hogere rentes op staatsobligaties in het vooruitzicht, houden we vast aan de tactische onderweging van deze categorie en hanteren we bovendien een korte duratie (lage rentegevoeligheid door korte resterende looptijden van de obligaties). Binnen obligaties hanteren we een overweging van bedrijfsobligaties ten koste van staatsobligaties, die we onderwogen houden. Aandelenkoersen gesteund door sterke kwartaalcijfers Beleggingen uit opkomende markten zijn het grootste slachtoffer van de zorgen over protectionisme en de financiële crisis in Turkije. De besmetting naar andere regio s bleef beperkt. Een relatief defensieve regio (minder kwetsbaar bij economische tegenwind) als de VS presteerde beter dan de meer cyclisch gevoelige regio s als de eurozone en Japan. Beter dan het tweede kwartaal wordt het niet in de VS Een belangrijke reden waarom de aandelenmarkten goed blijven liggen, met name in de VS, zijn de meevallende kwartaalcijfers. Vooral Amerikaanse bedrijven rapporteerden zeer sterke resultaten. Ruim 80% van de bedrijven uit de S&P 500 Index versloeg de winstverwachtingen van analisten. De vijfhonderd grootste beursgenoteerde bedrijven in de VS die samen deze index bepalen, behaalden in het tweede kwartaal gemiddeld een 25% hogere winst en een 10% hogere omzet ten opzichte van het tweede kwartaal van 2017. Uiteraard werden de winsten gestimuleerd door de belastingverlagingen, maar ook een sterke binnenlandse groei en de stijging van de olieprijs en andere grondstoffenprijzen stuwden de winsten. In Europa was de winstgroei en stuk beperkter. De bedrijven uit de Euro Stoxx 600 Index die tot nu toe hun cijfers hebben gepresenteerd, rapporteerden gemiddeld een stijging van de winst en omzet met ruim 5%. Een zwakkere economische groei en een negatief effect van de sterke euro waren waarschijnlijk medebepalend voor de beperkte groei. Het wegebbende effect van de sterkere euro kan daarom de komende kwartalen een positief effect hebben op de winstgroei. Analisten verhogen hun winstverwachtingen De trend in de winstgroeiverwachtingen is opvallend sterk, zowel voor dit jaar als volgend jaar. Na de goede tweedekwartaalcijfers en de positieve vooruitzichten hebben analisten voor vrijwel alle sectoren hun winstgroeiverwachtingen verhoogd. Voor de MSCI All Country World Index (ontwikkelde plus opkomende markten) wordt voor dit jaar een winstgroei verwacht van 15,9%. Voor 2019 is dit momenteel 9,8%. Aandelen zijn goedkoper geworden Opvallend is dat, terwijl de winstgroeiverwachtingen zijn verhoogd, aandelen dit jaar goedkoper zijn geworden. Omdat de stijging van de aandelenkoersen dit jaar achterblijft bij de winstgroei(verwachtingen), zijn de koers-winstverhoudingen in vrijwel alle regio s gedaald. Een uitzondering hierop is overigens de AEX-index: hier is de winstgroeiverwachting ongeveer gelijk aan het rendement dit jaar. Maandbericht Beleggen augustus 2018 4
Wij houden vast aan onze overweging van aandelen Onzekerheden zullen niet snel verdwijnen Het sentiment onder beleggers zal waarschijnlijk van tijd tot tijd op de proef worden gesteld door berichten van voornamelijk (geo)politieke aard. Handelsspanningen, brexitperikelen, de tussentijdse verkiezingen in de VS in november, onrust in Turkije en mogelijk andere opkomende markten, de fiscale plannen van de Italiaanse regering: zomaar een greep uit de thema s die de stemming op de financiële markten kunnen bepalen in negatieve maar ook in positieve zin. Ze zullen waarschijnlijk wel tot grotere koersbewegingen leiden. Dit betekent echter niet dat we geen kansen zien op de markt. De economische groei heeft het hoogtepunt waarschijnlijk wel achter de rug maar blijft stabiel op een hoog niveau, terwijl de verwachtingen voor de wereldwijde winstgroei van bedrijven verder zijn verbeterd. Daarbij is de waardering van aandelen de afgelopen maanden juist gedaald. Wij handhaven daarom onze overweging van zakelijke waarden ten opzichte van obligaties en onze voorkeur voor aandelen binnen zakelijke waarden. Maandbericht Beleggen augustus 2018 5
Meer weten? Kijk op ing.nl/beursnieuws Disclaimer Deze beleggingsaanbeveling is uitgebracht en voor het eerst verspreid op 15 augustus 2018, 12.30 uur door het ING Investment Office, onderdeel van ING Bank N.V. Voor het opstellen van deze beleggingsaanbeveling is gebruik gemaakt van de volgende wezenlijke informatiebronnen: S&P Capital IQ, Bloomberg, CreditSights, Oddo Securities, Standard & Poor s, Thomson Reuters Datastream, Moody s, Fitch, UBS Neo, Reuters Metastock en/of Sustainalytics. Deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd op de volgende waarderingsgrondslagen, methoden en aannames: koerswinstverhouding, koersboekwaardeverhouding en/of net asset value (NAV). Voor deze beleggingsaanbeveling zijn geen beschermde modellen gebruikt. Een beschrijving van het ING-beleid ten aanzien van informatiebarrières en belangenverstrengeling kunt u hier vinden. Tenzij anders vermeld, zal ING Bank N.V. de beleggingsaanbeveling niet actualiseren. Ontwikkelingen die zich na het opstellen van deze beleggingsaanbeveling hebben voorgedaan, kunnen van invloed zijn op de juistheid van de aannames waarop deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd. Beleggingsaanbevelingen worden over het algemeen 2 tot 4 keer per jaar herzien. Deze beleggingsaanbeveling behelst geen individueel beleggingsadvies maar slechts een algemene aanbeveling waarop beleggers hun beleggingsbeslissingen mede kunnen baseren en vormt geen uitnodiging tot het aangaan van welke overeenkomst of verbintenis dan ook. Deze beleggingsaanbeveling is gebaseerd op aannames en vormt geen garantie voor een bepaalde ontwikkeling of resultaat. Aan deze beleggingsaanbeveling kunnen geen rechten worden ontleend. Beslissingen op basis van deze beleggingsaanbeveling zijn voor uw eigen rekening en risico. Noch ING Bank N.V. noch ING Groep N.V. noch enige andere rechtspersoon die tot de ING Groep behoort, aanvaardt aansprakelijkheid voor enige schade in welke mate dan ook die voortvloeit uit het gebruik van bovenstaande beleggingsaanbeveling of de daarin opgenomen informatie. Beleggen brengt risico s met zich mee. U kunt uw inleg of een deel ervan verliezen. De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst. ING Bank N.V. is niet geregistreerd als broker-dealer en investment adviser zoals bedoeld in de Amerikaanse Securities Exchange Act van 1934, respectievelijk de Amerikaanse Investment Advisers Act van 1940, zoals van tijd tot tijd gewijzigd, en evenmin in de zin van andere toepasselijke wet- en regelgeving van de afzonderlijke staten van de Verenigde Staten van Amerika (hierna tezamen: Amerikaanse beleggingswetgeving ). Deze beleggingsaanbeveling is niet gericht tot en niet bestemd voor U.S. Persons in de zin van de Amerikaanse beleggingswetgeving. Kopieën hiervan mogen niet worden verzonden of worden meegebracht naar de Verenigde Staten van Amerika of worden verstrekt aan U.S. Persons. ING Bank N.V. is statutair gevestigd te Amsterdam, handelsregister nr. 33031431 Amsterdam en staat onder toezicht van Autoriteit Financiële Markten AFM. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Alle rechten voorbehouden. Deze beleggingsaanbeveling mag niet worden verveelvoudigd, gekopieerd, gepubliceerd, opgeslagen, aangepast of gebruikt in welke vorm dan ook, online of offline, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van ING Bank N.V. 2018 ING Bank N.V., Amsterdam.