Toelichting pensioenen stad Antwerpen bij budgetopmaak 2018 Tussen Ethias, de stad en OCMW Antwerpen en de vzw Pensioenfonds werd in 1994 overeengekomen dat het beheer en de uitbetaling van de pensioenen van de statutaire personeelsleden en van de mandatarissen toevertrouwd wordt aan Ethias. Op 25 januari 2010 (jaarnummer 12) werd deze overeenkomst vervangen door enerzijds een pensioenverzekeringsovereenkomst en anderzijds een bijdrageverzekeringsovereenkomst. De pensioenverzekering heeft betrekking op de pensioenbijdragen voor pool 3. Het gaat om de (oudste) pensioenen die in 2005 niet door de DIBISS werden overgenomen, de pensioenen van de mandatarissen en het bijkomend pensioenaandeel Hoboken (ten gevolge van een gunstig tantième). De statutairen met een gunstig pensioenregime Hoboken vallen onder Pool 2, dus hun regulier pensioen is gesolidariseerd, maar het bijkomend aandeel valt ten laste van pool 3. De bijdrageverzekering heeft betrekking op de pensioenbijdragen voor pool 2. Het betreft de vastbenoemden na 1983, waarvan de pensioenverplichtingen in 2005 door de DIBISS werden overgenomen. Sinds 2012 wordt vanuit de bijdragenverzekering ook de responsabiliseringsbijdrage gefinancierd. Buiten pool 3 (via pensioenverzekering) en pool 2 (via bijdrageverzekering) hebben we ook nog de pensioenbijdragen voor pool 1. Het betreft hier de pensioenen van de statutairen benoemd voor 1983 in de fusiegemeenten (behalve Hoboken en Antwerpen). Deze pensioenen zitten in het gesolidariseerd pensioenfonds. Aangezien voor Pool 1 de wettelijke basisbijdragepercentages gebruikt worden in het budget en er geen bijkomende geldstromen zijn met Ethias, wordt deze buiten de verdere toelichting gehouden. De pensioenlast van pool 1 zit wel mee opgenomen in de berekeningen van de responsabiliseringsbijdrage. Onderstaande tabel geeft een overzicht van de verschillende statutaire pensioenstelsels binnen de stad: Pensioen STAD Pool 1 Pool 2 Pool 3 - mandat. Pool 3- pensioen Pool 3 - aandeel Hoboken Totaal Actieven 145 2.461 52 (in pool 2) 2.658 Loonmassa 4.628.293 78.739.353 2.043.161 85.410.807 Pensioenen 1.633 3.718 72 353 (in pool 2) 5.776 Pensioenmassa 25.136.618 77.912.285 1.313.269 7.094.315 822.841 112.279.328 Cijfers op referentiedatum 1 januari 2017, op basis van de pensioenstudie 2017 van Ethias In de verzekeringsovereenkomsten met Ethias werd een financieringsmodel opgenomen om op lange termijn de statutaire pensioenverplichtingen te kunnen nakomen. De geldstromen met het reservefonds bij Ethias worden in het budget van de stad en het OCMW opgenomen. De wettelijke pensioenverplichtingen worden door Ethias vanuit het reservefonds gedekt, en worden niet rechtstreeks gebudgetteerd. Vooraleer we deze financiering bijkomend toelichten, geven we nog volgende aanvullingen: Op 1 januari 2017 hield DIBISS op te bestaan. De Federale Pensioendienst (FPD) neemt het beheer van het gesolidariseerd pensioenfonds over. De bevoegdheden met betrekking tot de sociale zekerheid voor lokale besturen, inclusief inning van basis- en responsabiliseringsbijdragen, gingen over naar de Rijksdienst voor Sociale Zekerheid (RSZ). Het reservefonds bij Ethias bedroeg op 31 december 2016 245.592.430 euro, waarvan 159.118.178 euro aandeel stad (incl. AG Kinderopvang en Stedelijk Onderwijs). Het aandeel stad is niet opgesplitst tussen de pensioenverzekering en de bijdrageverzekering.
Bijkomend had de stad op 31 december 2016 een bestemd geld voor de pensioenen van 115.632.186 euro. Dit bedrag is quasi volledig afkomstig van de vzw Pensioenfonds die in 1991 werd opgericht met als doel het patrimonium van de stad en het OCMW Antwerpen te rentabiliseren om reserves op te bouwen voor de pensioenfinanciering, en die in 2007 werd vereffend, waarbij het positief saldo in een reservefonds in de stedelijke begroting werd opgenomen. De toelichting gaat voornamelijk over de statutaire pensioenfinanciering, maar in deel 4 zullen we ook de tweede pensioenpijler voor contractuelen toelichten. De eerste pensioenpijler voor contractuelen (het wettelijk pensioen) valt buiten deze toelichting aangezien lokale besturen niet instaan voor de financiering ervan. 1. Pensioenverzekering De pensioenverzekering betreft niet-gesolidariseerde pensioenen, waarvoor de stad en OCMW Antwerpen met andere woorden zelf instaan voor de pensioenlast. Het gaat voornamelijk om de (oudste) pensioenen die in 2005 niet door de DIBISS werden overgenomen, en daarnaast de pensioenen van de mandatarissen en het bijkomend pensioenaandeel Hoboken (ten gevolge van een gunstig tantième). De pensioenlast is snel aflopend, gezien de demografische samenstelling (gemiddelde leeftijd: 78,4 jaar). Op 31 december 2016 bedroegen de totale niet-gesolidariseerde pensioenverbintenissen voor stad en OCMW 142,7 miljoen euro (ten opzichte van 153,7 mio eind 2015). Aan financieringskant zit enkel een koopsom vanaf 2019 gebudgetteerd. Daarnaast gebeurt er binnen Ethias jaarlijks een doorstorting vanuit de bijdrageverzekering naar de pensioenverzekering om ten allen tijde een dekkingsgraad van 100% te voorzien door een combinatie van het intern reservefonds bij stad/ocmw en het pensioenfonds bij Ethias. Gezien de snelle daling van de pensioenlast, volstond in 2016 een doorstorting van 1.059.379 euro (gebaseerd op de pensioenbijdragen voor de mandatarissen) voor het behoud van 100% dekkingsgraad, en wellicht zal dit in de komende jaren ook voldoende zijn. Dit heeft geen invloed op de stortingen vanuit de stad aangezien het om een interne verdeling tussen bijdrageverzekering en pensioenverzekering binnen Ethias gaat. In het pensioencomplement Hoboken is een sterke stijging zichtbaar in 2017. Er werden 62 pensioendossiers toegevoegd ten gevolge van de toetreding van IVEG tot het gesolidariseerd pensioenfonds in 2012. Voor de periode dat dit nog onder Elektriciteitsregie Hoboken viel (loopbaanjaren vóór 1/1/1973), werd immers een pensioenaandeel ten laste van de stad geopend. Deze verdeling werd pas in de loop van 2016 afgerond met Dibiss (zie ook evolutie reserves, andere). Pensioenverzekering 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Bijdragen aan Ethias (gebudgetteerd) Koopsom 0 0 0 0 0 2.500.000 Interne doorstorting bij Ethias (niet gebudgetteerd) Van bijdrageverzekering naar pensioenverzekering 4.000.000 1.059.379 1.059.379 1.059.379 1.059.379 1.059.379 Wettelijke pensioenverplichting -12.066.430-10.616.296-9.831.040-8.824.032-8.179.062-7.671.365 Pensioenbetalingen (pool 3) - aandeel stad -10.230.115-8.824.111-7.999.313-6.728.038-6.130.687-5.541.218 Pensioenen mandatarissen -1.333.978-1.393.576-1.327.311-1.289.167-1.254.328-1.354.321 Pensioencomplement Hoboken -502.337-398.609-504.416-806.827-794.047-775.826 Saldo pensioenverzekering -8.066.430-9.556.917-8.771.661-7.764.653-7.119.683-4.111.986 (2014-2016 op basis van jaarverslagen Ethias; 2017 en volgende op basis van de pensioenstudie 2017 Ethias)
2. Bijdrageverzekering De bijdrageverzekering betreft de pensioenverplichtingen van pool 2. De pensioenlast valt onder het gesolidariseerd pensioenfonds, en wordt dus niet (rechtstreeks) door het bestuur zelf gedragen. De werkgever draagt bij in de vorm van basispensioenbijdragen op de actieve loonmassa en, sinds 2012, de responsabiliseringsbijdrage. Er is ook een bijdrage van 7,5% ten laste van de werknemer. De stad hanteert in het budget een basisbijdrage van 39,5% (excl. werknemersaandeel). Deze bijdragevoet is historisch bepaald, vóór de aansluiting tot het gesolidariseerd pensioenfonds, en aangehouden op het moment van aansluiting in 2005. Aangezien dit percentage hoger ligt dan het wettelijke percentage (momenteel 34%), gebeurt hier een opbouw van reserves. Dit uit zich in onderstaande tabel in het verschil tussen de basisbijdragen en de wettelijke bijdragen. In het budget 2017 was er een onderraming van de basisbijdragen omdat er om technische redenen proportioneel te veel contractuelen werden begroot. Bij budgetopmaak 2018 wordt terug een realistisch aandeel statutairen gehanteerd. De responsabiliseringsbijdrage, zoals door Ethias geraamd bij de start van de legislatuur, wordt volledig bijkomend gebudgetteerd en gestort in het referentiejaar. Hierop gebeurden volgende correcties: - Bij de overdracht van het personeel aan de Hulpverleningszone en de statutairen van AG Kinderopvang, werd ook een deel van de responsabiliseringsbijdrage overgedragen. Voor de Hulpverleningszone geldt de mozaïekwet voor toekomstige pensioneringen. Voor AG KOP werd een pensioenlastconventie afgesloten. - In het personeelsbudget is reeds rekening gehouden met de overname van het statutair en contractueel provinciepersoneel van de Arenberg, Fotomuseum, Modemuseum en Zilver- en Diamantmuseum. De definitieve afspraken over de toekomstige personeelsstructuur moeten nog gemaakt worden. Bij de overname wordt ook een deel van de responsabiliseringsbijdrage van de provincie overgedragen via het vereveningsbedrag van Vlaanderen. Er moet nog een pensioenlastconventie opgemaakt worden om de statutaire pensioenlast van desbetreffende afdelingen billijk te verdelen. Bij budgetwijziging 2018 zullen de budgetten waar nodig bijgestuurd worden. Budget responsabiliseringsbijdrage 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Raming pensioenstudie 2013 22.060.849 29.511.694 31.810.022 35.499.650 40.689.256 45.692.482 Overdracht Hulpverleningszone (b2016) -611.255-891.888-1.011.415-1.379.763 Overdracht AG KOP (bw2016) -767.085-793.148-856.656-978.711 Overname provincie (b2018) 213.670 221.147 Gebudgetteerde respobijdrage jaar N 22.060.849 29.511.694 30.431.682 33.814.614 39.034.855 43.555.155 In 2013 werd een groepsbrede personeelsbesparing door het college goedgekeurd om de nodige budgettaire ruimte vrij te maken voor de responsabiliseringsbijdrage. Aangezien de werkelijke responsabiliseringsfactuur pas het daaropvolgende jaar uit het reservefonds betaald wordt, zorgde de proactieve storting voor een structurele injectie van het reservefonds. In de laatste studie van 2017 wordt de kost van de responsabiliseringsbijdrage lager geschat dan bij de start van de legislatuur. De oorspronkelijk geraamde bedragen blijven evenwel behouden in het meerjarenplan en worden integraal doorgestort aan Ethias (zie bijdragen aan Ethias, responsabiliseringsbijdrage jaar N). Het (positief) saldo tussen storting aan Ethias en factuur wordt met het reservefonds verrekend.
Naast deze bijdragen die verband houden met de wettelijke bijdragen, werden ook nog bijkomende geldstromen met de bijdrageverzekering gebudgetteerd: Ristorno vanuit Ethias: deze ristorno bedraagt vanaf 2016 2,5 miljoen euro en is verdeeld over 2/3e aandeel stad (in onderstaande tabel) en 1/3e aandeel OCMW. Koopsom ter bijkomende financiering: ca. 5 mio per jaar maar vanaf 2019 is een bijkomende injectie van 15 miljoen gebudgetteerd. Alle bijdragen, ook voor de lokale mandatarissen (in principe pool 3), gaan naar de bijdrageverzekering. Er gebeurt binnen het reservefonds bij Ethias wel een jaarlijkse interne doorstorting van de bijdrageverzekering naar de pensioenverzekering (zie pensioenverzekering). Bijdragenverzekering 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Bijdragen aan Ethias (gebudgetteerd) 79.379.352 71.290.948 72.670.519 70.166.532 82.070.047 102.389.689 Basisbijdragen pool 2 46.166.726 32.970.062 31.902.548 26.974.410 32.536.318 32.944.235 Basisbijdragen mandatarissen 821.890 798.730 822.365 772.730 796.520 812.465 Werknemersbijdragen pool 2 en mandatarissen 8.765.834 6.411.796 6.213.591 5.268.444 6.329.020 6.409.500 Gebudgetteerde respobijdrage jaar N 22.060.849 29.511.694 30.431.682 33.814.614 39.034.855 43.555.155 Ristorno -3.333.333-3.333.334-1.666.667-1.666.666-1.666.666-1.666.666 Koopsom 4.897.385 4.932.000 4.967.000 5.003.000 5.040.000 20.335.000 Interne doorstorting bij Ethias (niet gebudgetteerd) Van bijdrageverzekering naar pensioenverzekering -4.000.000-1.059.379-1.059.379-1.059.379-1.059.379-1.059.379 Wettelijke pensioenverplichting -66.253.784-57.051.808-60.116.015-59.546.117-64.753.728-66.259.360 Wettelijke basisbijdragen pool 2-38.819.326-29.707.729-26.417.923-23.218.479-28.005.945-28.357.063 Werknemersbijdragen pool 2-8.765.834-5.640.708-5.827.483-5.268.444-6.329.020-6.409.500 Responsabiliseringsbijdrage jaar N-1 (factuur) -18.668.624-21.703.371-27.870.609-31.059.194-30.418.763-31.492.797 Saldo bijdragenverzekering 9.125.568 13.179.761 11.495.125 9.561.036 16.256.940 35.070.950 (2014-2016 op basis van de jaarrekeningen en jaarverslagen Ethias; 2017 op basis van budgetwijziging 2017 en de pensioenstudie 2017 Ethias, 2018-2019 op basis van budgetopmaak 2018 en pensioenstudie 2017 Ethias)
3. Reserves Naast de wijzigingen met betrekking tot de pensioenverzekering en bijdragenverzekering stad, die we in paragraaf 1 en 2 reeds toelichtten, zijn ook volgende zaken relevant voor de reserves stad: - Vanuit de reserves van de stad wordt ook de niet-gesolidariseerde pensioenlast (pool 3) voor het OCMW betaald. Bij de toetreding tot de DIBISS pool 2 in 2005 was de over te dragen pensioenlast gelimiteerd per bestuur. Het OCMW kon in principe haar volledige pensioenlast overdragen naar de DIBISS, maar er werd geopteerd voor een gezamenlijke toetreding (stad + OCMW). Hierdoor kon in totaal voor ca. 9 miljoen euro meer pensioenen overgedragen worden. De niet-gesolidariseerde pensioenlast OCMW valt om deze reden ten laste van de stad. Het betreft de reguliere pensioenen, dus niet de pensioenlast mandatarissen en niet het pensioencomplement Hoboken. - Het aandeel stad in het reservefonds is niet opgedeeld voor de AG s Kinderopvang en Stedelijk Onderwijs, die ook statutairen hebben en onder het verzekeringscontract met Ethias vallen. Beiden betalen een verhoogde basisbijdrage van 39,5% (tov het wettelijk percentage van 34%) en storten de geraamde responsabiliseringsbijdrage in het referentiejaar (tov de factuur die een jaar later komt). Hierdoor dragen zij in beperkte mate bij tot een opbouw van het reservefonds. Voor de prognosejaren wordt hiermee geen rekening gehouden. Voor AG Stedelijk Onderwijs was er in 2015 een bijkomend positief saldo omdat zij overschakelden naar de werkwijze om de responsabiliseringsbijdrage steeds in het referentiejaar te voldoen. Hiervoor werd eenmalig zowel de responsabiliseringsbijdrage 2014 als 2015 aan het reservefonds gestort. Voor AG Kinderopvang werden, na de overdracht op 1 januari 2015 van de statutaire medewerkers vanuit de stad, voor 2015 enkel de eerste twee kwartalen van 2015 vanuit Dibiss afgerekend met Ethias. Voor kwartalen 3 en 4 van 2015 gebeurde de afrekening pas begin 2016, voor in totaal ca. 1 miljoen euro. Hierdoor is er in 2015 een sterk positief saldo en in 2016 een negatief saldo. - In 2015 gebeurde een aanpassing aan de verdeling van de reserve tussen stad en OCMW door een correctie in de toewijzing van de pensioencomplementen Hoboken. Het stadsaandeel op 31 december 2014 werd bijgesteld van 153.637.585 naar 151.857.370 euro. In de tabel bij budgetwijziging 2017 werd deze aanpassing toegepast vanaf 2015; dit wordt nu ook op 31 december 2014 toegepast. - De rubriek andere betreft voornamelijk de pensioenaandelen met andere besturen (wet 1965 en 1968). Hiervan is -961.884 euro voor IVEG. Het gaat over de periode dat IVEG nog onder Elektriciteitsregie Hoboken viel, waarbij de loopbaanjaren vóór 1/1/1973 nog ten laste van Hoboken (nu stad) vallen. IVEG trad in 2012 toe tot het gesolidariseerd pensioenfonds, waardoor de pensioenlast opgesplitst moest worden tussen Dibiss en het eigen pensioenfonds IVEG (niet-gesolidariseerd). Pas in 2016 was dit proces afgerond en gebeurde een inhaalstorting aan IVEG en Dibiss voor de jaren 2012 2014. Er volgt wellicht ook nog een regularisatie voor 2015-2016. De verhoging van de pensioenlast is naar de toekomst opgenomen in de prognose van de pensioenverzekering, complement Hoboken. Het reservefonds bij Ethias bedroeg op 31 december 2016 245.492.430 euro, waarvan 159.118.178 euro aandeel stad (inclusief AG Kinderopvang en Stedelijk Onderwijs). Het reservefonds is niet opgedeeld tussen de pensioenverzekering en de bijdrageverzekering. Het effectief rendement 2016 bedroeg 2,31%, wat neerkwam op een intrest van 3.585.767 euro op het aandeel stad. Het gegarandeerd rendement hangt af van de gemiddelde marktrente van de voorbije 5 jaar en was in 2016 1,82%. Naar de toekomst wordt rekening gehouden met dit gegarandeerd rendement 2016.
In onderstaande simulatie is de reserve van de stad bij Ethias stijgend, voornamelijk vanaf 2019 door de bijkomend gebudgetteerde injectie van 15 miljoen euro in de bijdrageverzekering en 2,5 miljoen euro in de pensioenverzekering. Bijkomend heeft de stad een bestemd geld voor de pensioenen. Het bedrag op 31 december 2016 bedroeg 115.632.186 euro en is stijgend naar de toekomst door volgende toevoegingen: - Op 16 oktober 2015 besliste de Ministerraad om een aantal middelen van het Reservefonds van de plaatselijke besturen die op 31 december 2011 aangesloten waren bij het gemeenschappelijk pensioenstelsel van de plaatselijke besturen, aan te wenden voor het verminderen van de basispensioenbijdragevoet van deze besturen. In de budgetwijziging 2016 werden desbetreffende bedragen toegevoegd aan het bestemd geld voor pensioenen. - Bij budgetopmaak 2017 besliste het college om legaten met een vrije beschikking, voor een bedrag van 2.780.355 euro, toe te voegen aan het bestemd geld pensioenen in 2017. De verwachte totale pensioenreserve voor de stad eind 2019 bedraagt 318.764.614 euro. Dit is een stijging van 49.567.367 euro (+18,4%) ten opzichte van het begin van het meerjarenplan. Evolutie reserves stad (incl. AG Kinderopvang en Stedelijk Onderwijs) 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Reservefonds Ethias 1 januari - aandeel stad 152.705.926 151.857.370 157.767.337 159.118.178 160.204.218 168.938.516 Saldo pensioenverzekering -8.066.430-9.556.917-8.771.661-7.764.653-7.119.683-4.111.986 Saldo bijdragenverzekering 9.125.568 13.179.761 11.495.125 9.561.036 16.256.940 35.070.950 Pensioenlast OCMW pool 3 (pensioenverzekering) -5.412.153-4.848.436-4.254.214-3.589.972-3.371.147-3.148.818 Saldo AG Stedelijk Onderwijs 268.507 2.201.013 527.077 Saldo AG Kinderopvang 1.260.141-230.092 Andere -1.771.460-171.000-1.001.161 Reservefonds Ethias 31 december - voor intrest 146.849.957 153.921.932 155.532.411 157.324.589 165.970.328 196.748.662 Rendement 2,95% 2,57% 2,31% 1,82% 1,82% 1,82% Intrest 5.007.413 3.845.405 3.585.767 2.879.629 2.968.188 3.327.753 Totaal reservefonds Ethias, aandeel stad 151.857.370 157.767.337 159.118.178 160.204.218 168.938.516 200.076.415 Bestemd geld stad - pensioen 115.516.672 115.516.672 115.632.186 118.525.107 118.605.895 118.688.199 Totaal reserve stad 267.374.042 273.284.009 274.750.364 278.729.325 287.544.411 318.764.614 (2014-2016 op basis van de jaarrekeningen stad en jaarverslagen Ethias; 2017 en volgende op basis van budgetwijziging 2017 en de pensioenstudie 2017 Ethias, 2018-2019 op basis van budgetopmaak 2018 en pensioenstudie 2017 Ethias)
4. Tweede pensioenpijler contractuelen In 2012 werd er (cfr. sectoraal akkoord 2008-2013) beslist om voor de contractuele medewerkers een tweede pensioenpijler op te starten, zodat er een extralegaal pensioen (tweede pijler) opgebouwd wordt als aanvulling op het wettelijk pensioen (eerste pijler). Stad Antwerpen is (net zoals het OCMW) toegetreden tot de 2de pensioenpijler van het toenmalige DIBISS (nu RSZ). Deze ontstond onder de impuls van de VVSG. Via openbare aanbesteding werd deze toegewezen aan de tijdelijke handelsvennootschap Belfius-Ethias. Het betreft een groepsverzekering met vaste bijdrage (geen persoonlijke bijdrage), met een gegarandeerd rendement (minimaal WAP) en winstdeelname. Rechten worden opgebouwd vanaf 1 januari 2010. De uitkering gebeurt in rente vanaf 65 jaar ter aanvulling van het wettelijk pensioen. De pensioentoelage (door de werkgever te betalen) werd als volgt vastgelegd: * tot de leeftijd van 35 jaar: een bijdrage van 5% op het pensioengevend jaarloon onder het pensioenplafond + 15% op het pensioengevend jaarloon boven het pensioenplafond; * vanaf de leeftijd van 35 jaar: een bijdrage van 6% op het pensioengevend jaarloon onder het pensioenplafond + 15% op het pensioengevend jaarloon boven het pensioenplafond; * het pensioenplafond wordt geïndexeerd conform de lonen * de grensleeftijd van 35 jaar ligt vast In het meerjarenplan van de stad worden hiervoor volgende bedragen ingeschreven: Loonkost component 2014 2015 2016 2017 2018 2019 Tweede pensioenpijler 4.895.282 7.182.856 7.090.180 9.633.734 8.526.479 8.730.397 (2014-2016 op basis van de jaarrekeningen, 2017 op basis van budgetwijziging 2017, 2018-2019 op basis van budgetopmaak 2018) De stijging sinds 2014 is het gevolg van enerzijds de contractuele wervingspolitiek en anderzijds, en voornamelijk, de wijzigingen in de groepsarchitectuur waardoor meer contractuelen in dienst zijn bij de stad. De sterke stijging in 2017 komt doordat (bij een aantal reorganisaties) alle functies waar nog geen persoon op toegewezen was, gebudgetteerd werden als contractuele functies, terwijl zij in de praktijk ook door statutairen ingevuld kunnen worden. Het effect van de contractuele vervanging wordt hierdoor vergroot. Bij budgetopmaak 2018 werd terug een meer realistische verdeling tussen statutairen en contractuelen gebruikt. Opmerkingen: 1) Eind 2015 werd het financieringsfonds aangezuiverd ten bedrage van 1.250.253,17 euro op basis van het transparantieverslag 2014 (collegebesluit 18/12/2015, jaarnummer 10669). Na correctie hiervoor is er dus een duidelijk stijgende lijn in de boekingen op de jaren 2014-2016.
2) Ten gevolge van een aanpassing van de Wet op het Aanvullend pensioen werd vanaf 1/1/2016 het gewaarborgd rendement variabel op basis van het marktrendement, met een minimum van 1,75% en een maximum van 3,75%. Dit geldt enkel voor de nieuwe stortingen. Voor 2016 was het gewaarborgd rendement 1,75% (= wettelijk minimum). De verzekeraar (handelsvennootschap Belfius/Ethias) engageert zich om het wettelijk bepaald rendement te realiseren. Er is bijgevolg geen budgettaire impact voor de werkgever; de impact zit in een lagere opbouw van tweede pensioenpijler voor de werknemer.