p. Inhoud... Voorwoord.... V XIII DEEL 1. DE TEGENSTELBAARHEID VAN ALGEMENE VOORWAARDEN OFFLINE... 1 door Charles-Albert DUMONT DE CHASSART Titel I. Inleiding....... 3 Titel II. De tegenstelbaarheid van algemene voorwaarden... 4 Hoofdstuk 1. Voorwaarden voor tegenstelbaarheid...... 4 Hoofdstuk 2. De kennisname van de algemene voorwaarden... 4 Afdeling 1. Beginsel.... 4 Afdeling 2. Ogenblik van de kennisname......... 5 Afdeling 3. De factuur........ 8 1. Bijzonder regime...... 8 2. De aanvaarding van de factuur.... 9 A. Algemene beginselen... 9 B. Omstandigheden die een stilzwijgende aanvaarding uitsluiten... 10 C. Voorheen overeengekomen algemene voorwaarden.... 10 D. Voorafgaandelijke uitsluiting door de bestemmeling van algemene voorwaarden vanwege de medecontractant..... 11 E. Typografie....... 11 F. Taal.... 12 G. Ongebruikelijke algemene voorwaarden..... 13 H. Conclusie....... 13 3. Draagwijdte van artikel 25 alinea 2 van het Wetboek van Koophandel... 14 Afdeling 4. De kennis van de taal... 15 Afdeling 5. Typografie en presentatie..... 16 Afdeling 6. De vroegere handelsrelaties... 17 Afdeling 7. De gebruiken...... 17 Hoofdstuk 3. De aanvaarding van algemene voorwaarden..... 18 Afdeling 1. Principe.... 18 Afdeling 2. Uitdrukkelijke of stilzwijgende aanvaarding...... 18 Titel III. Het bewijs van de tegenstelbaarheid van algemene voorwaarden...... 21 Titel IV. Een conflict tussen algemene voorwaarden... 22 Hoofdstuk 1. Voorwaarden voor het plaatsvinden van een conflict tussen algemene voorwaarden. 22 Hoofdstuk 2. Oplossingen voor conflicten tussen algemene voorwaarden overeenkomstig het gemeen recht....... 23 Afdeling 1. Niet-bestaan van het contract........ 23 Afdeling 2. Toepassing van het gemeen recht...... 24 Afdeling 3. De algemene voorwaarden van de koper hebben voorrang...... 25 Afdeling 4. De theorie van het laatste woord.... 26 Afdeling 5. De theorie van het eerste woord..... 27 Hoofdstuk 3. Bijzondere oplossingen voor het conflict tussen algemene voorwaarden....... 27 Afdeling 1. Oplossingen voor het conflict tussen algemene voorwaarden volgens het Verdrag van Wenen betreffende de internationale koopovereenkomsten met betrekking tot roerende zaken...... 27 Afdeling 2. Conflict tussen algemene voorwaarden vermeld op een factuur en voorheen overeengekomen algemene voorwaarden.... 29 Titel V. Conclusie...... 30 V
DEEL 2. DE ELEKTRONISCHE ALGEMENE VOORWAARDEN EN HUN TEGENSTELBAARHEID 31 door Kristof DE VULDER & Dorien ROMBOUTS Titel I. Inleiding....... 33 Titel II. Dubbel gebruik van algemene voorwaarden... 34 Hoofdstuk 1. in verband met het gebruik van de website.... 34 Hoofdstuk 2. voor het uitvoeren van transacties op de website..... 36 Titel III. Normatief kader.... 37 Hoofdstuk 1. Wet Elektronische Handel...... 37 Afdeling 1. Drager en ogenblik van verstrekking... 37 Afdeling 2. De informatieplicht..... 39 Hoofdstuk 2. Handelspraktijkenwet......... 40 Hoofdstuk 3. Overige wetgeving..... 42 Hoofdstuk 4. Nieuwe ontwikkelingen........ 44 Titel IV. Verschillende wijzen inzake het verstrekken van algemene voorwaarden.... 45 Hoofdstuk 1. Icoon met hyperlink onderaan de webpagina.... 45 Hoofdstuk 2. Verwijzing naar voorwaarden zonder hyperlink......... 46 Hoofdstuk 3. Verwijzing naar voorwaarden met hyperlink ( browse-wrap )...... 46 Hoofdstuk 4. Noodzakelijke aanvaarding van de voorwaarden bij de bestelling ( click-wrap ).... 47 Hoofdstuk 5. Bevestiging van de voorwaarden via e-mail...... 47 Hoofdstuk 6. Kennisgeving van de voorwaarden in papieren formaat bij de offline-levering...... 48 Titel V. Voorwaarden van tegenstelbaarheid..... 49 Hoofdstuk 1. Principe: verzoening van de voorwaarden van kennisname en aanvaarding in een onlineomgeving.... 49 Hoofdstuk 2. Toetsing.... 53 Afdeling 1. Icoon met hyperlink onderaan de webpagina..... 53 Afdeling 2. Verwijzing naar voorwaarden zonder hyperlink... 53 Afdeling 3. Verwijzing naar voorwaarden met hyperlink ( browse-wrap ) in het bestellingsproces....... 54 Afdeling 4. Noodzakelijke aanvaarding van de voorwaarden bij de bestelling ( click-wrap ) 56 Afdeling 5. Bevestiging van de voorwaarden via e-mail...... 57 Afdeling 6. Bevestiging van de voorwaarden in papieren formaat bij de offline-levering... 58 Titel VI. Taal......... 59 Titel VII. Wijzigingen van de elektronische algemene voorwaarden... 61 Hoofdstuk 1. Eenmalige transacties.... 61 Hoofdstuk 2. Duurcontracten... 62 Titel VIII. Conclusies... 64 DEEL 3. BESPREKING VAN EEN AANTAL GEBRUIKELIJKE BEPALINGEN IN ALGEMENE VOORWAARDEN.... 65 door Wim DE BUS Titel I. Inleiding....... 67 Titel II. Bedingen omtrent het toepassingsgebied van de algemene voorwaarden en omtrent de eenzijdige wijziging ervan..... 69 Hoofdstuk 1. Toepassingsgebied..... 69 Hoofdstuk 2. Eenzijdige wijziging.... 70 Titel III. Prijsoffertes, prijs en betalingsmodaliteiten, prijsaanpassing en indexatie.... 72 Hoofdstuk 1. Prijsoffertes...... 72 Hoofdstuk 2. Prijsbepaling en betalingsmodaliteiten..... 74 Afdeling 1. Prijsbepaling...... 74 Afdeling 2. Betalingsmodaliteiten... 75 1. Wanneer is de prijs betaalbaar, i.e. binnen welke termijn moet de betaling uiterlijk geschieden?.... 75 2. Waar wordt de betaling geacht plaats te vinden?...... 77 3. Wordt een disconto toegestaan in geval van onmiddellijke betaling?..... 77 4. Kunnen zekerheden aan de klant gevraagd worden?... 77 5. Wat is de sanctie in geval van laattijdige betaling?.... 78 Hoofdstuk 3. Prijsaanpassing en indexatie..... 78 Afdeling 1. Prijsaanpassing en prijslijsten......... 78 VI Kluwer
Afdeling 2. Indexatie......... 79 Titel IV. Leveringsmodaliteiten.... 81 Hoofdstuk 1. Bepaling van de leveringstermijn..... 81 Hoofdstuk 2. Welke partij draagt de leveringskosten en wie is aansprakelijk voor de goederen tijdens de levering?...... 82 Hoofdstuk 3. De modaliteiten van inontvangstneming van de goederen en diensten........ 83 Titel V. Bedingen in geval van een contractuele wanprestatie....... 85 Hoofdstuk 1. Bedingen omtrent de vervanging van de schuldenaar..... 85 Hoofdstuk 2. Bedingen omtrent de niet-uitvoeringsexceptie.... 87 Hoofdstuk 3. Uitdrukkelijk ontbindend beding..... 89 Hoofdstuk 4. Betaling van een forfaitair bedrag: zogenaamde strafbedingen en moratoire interesten 94 Afdeling 1. Situering......... 94 Afdeling 2. Onderscheid met andere bedingen..... 96 Afdeling 3. Sanctieregeling van overdreven strafbedingen en moratoire interesten...... 97 1. Algemeen........ 97 2. Strafbedingen..... 98 3. Moratoire interesten.... 101 4. Wet Betalingsachterstand... 101 5. Wetgeving consumentenbescherming...... 102 Titel VI. Aansprakelijkheidsbeperkingsclausules...... 103 Hoofdstuk 1. Omschrijving en situering, verschijningsvormen, onderscheid met andere bedingen.. 103 Afdeling 1. Omschrijving en situering.... 103 Afdeling 2. Verschijningsvormen.... 104 Afdeling 3. Onderscheid met andere bedingen..... 107 Hoofdstuk 2. Geldigheid van exoneratiebedingen... 109 Afdeling 1. Principie le geldigheid.... 109 Afdeling 2. Beperkingen aan de principiële geldigheid... 109 1. Algemeen........ 109 2. Wettelijke bepalingen van openbare orde of dwingend recht.... 110 3. Opzettelijke fout...... 111 4. Voorwerp van de overeenkomst... 111 5. Rechtsmisbruik en interpretatie van exoneratiebedingen....... 113 Hoofdstuk 3. Exoneratiebedingen en de professionele verkoper........ 114 Hoofdstuk 4. Exoneratiebedingen en de wetgeving productaansprakelijkheid...... 115 Titel VII. Overmacht... 116 Hoofdstuk 1. Gemeen recht.... 116 Hoofdstuk 2. Contractuele bedingen......... 118 Titel VIII. Bevoegdheidsbedingen...... 120 Hoofdstuk 1. Situering.... 120 Hoofdstuk 2. Geldigheidsvoorwaarden....... 121 Afdeling 1. Belgisch gemeen recht... 122 Afdeling 2. EEX-Verordening...... 123 Afdeling 3. Wetboek IPR..... 125 Hoofdstuk 3. Gevolg van bevoegdheidsbedingen.... 126 Titel IX. Rechtskeuzebedingen.... 128 Hoofdstuk 1. Algemeen... 128 Hoofdstuk 2. Europees Overeenkomstenverdrag.... 128 Hoofdstuk 3. Weens Koopverdrag... 130 DEEL 4. DE IMPACT VAN DE WET VAN 2 AUGUSTUS 2002 BETREFFENDE DE BESTRIJDING VAN BETALINGSACHTERSTAND BIJ HANDELSTRANSACTIES OP ALGEMENE VOORWAAR- DEN.... 133 door Steven ONGENA & Vicky VANPETEGHEM Titel I. Inleiding....... 135 Titel II. Situering van de problematiek inzake laattijdige betaling en het ontstaan van een Europese richtlijn 137 Hoofdstuk 1. Achtergrond..... 137 Hoofdstuk 2. De noodzaak om te handelen.... 138 Titel III. Analyse van de richtlijn en de wet...... 141 VII
Hoofdstuk 1. Toepassingsgebied van de Richtlijn en de Wet... 141 Afdeling 1. Ratione personae... 141 1. De begrippen onderneming en overheidsinstantie........ 141 2. Particulieren en instellingen van de Europese Unie worden uitgesloten van het toepassingsgebied van de Wet......... 142 Afdeling 2. Ratione materiae... 144 Afdeling 3. Ratione temporis... 145 Hoofdstuk 2. Interest in geval van betalingsachterstand.... 146 Afdeling 1. Wanneer is er sprake van betalingsachterstand?... 146 Afdeling 2. Welke interest wordt aangerekend?.... 149 Afdeling 3. Conventionele afwijkingen op de Richtlijn en de Wet... 152 Afdeling 4. Verweer in hoofde van de schuldenaar...... 153 Afdeling 5. De maximale betalingsgrens van 60 dagen inzake de betaalbaarstelling van nalatigheidsinteresten..... 153 Hoofdstuk 3. Schadeloosstelling voor invorderingskosten..... 155 Afdeling 1. De regeling van artikel 6 van de Wet... 155 Afdeling 2. De verhaalbaarheid van advocatenkosten en -erelonen in een ruimer perspectief geplaatst......... 157 1. Kort overzicht van de actuele stand van zaken... 157 2. Eerste hypothese: contractuele uitsluiting van advocatenkosten en -erelonen 160 3. Tweede hypothese: contractuele begroting van advocatenkosten en -erelonen?..... 161 Hoofdstuk 4. De onbillijkheidsbepaling....... 163 Afdeling 1. Het criterium van de kennelijk onbillijke contractuele bedingen...... 163 Afdeling 2. De procedure met het oog op een herziening..... 164 Hoofdstuk 5. Eigendomsvoorbehoud......... 166 Afdeling 1. Inleiding......... 166 Afdeling 2. Het eigendomsvoorbehoud zoals geregeld door artikel 4 van de richtlijn.... 166 Hoofdstuk 6. Invorderingsprocedure voor onbetwiste schulden........ 169 Titel IV. Een evaluatie van de wet..... 171 DEEL 5. ONRECHTMATIGE BEDINGEN.... 173 door Jean-Louis KERRELS & Stijn DECLOEDT Titel I. Inleiding....... 175 Titel II. Onrechtmatige bedingen in de relatie tussen verkopers en consumenten (art. 31 t.e.m. 36 WHPC) 176 Hoofdstuk 1. Inleiding.... 176 Hoofdstuk 2. Toepassingsgebied..... 178 Afdeling 1. Verkoper......... 178 Afdeling 2. Consument....... 179 Afdeling 3. Producten........ 180 Afdeling 4. Diensten......... 180 Afdeling 5. Bedingen en voorwaarden.... 181 Hoofdstuk 3. Onrechtmatige bedingen........ 182 Afdeling 1. Algemene norm.... 182 1. Ondergeschikt karakter..... 182 2. Kennelijk onevenwicht tussen de rechten en de plichten van de partijen... 183 3. Geen wederkerigheid van de sancties...... 184 Afdeling 2. Uitleggingsregel van artikel 31 4 van de WHPC...... 184 Afdeling 3. Zwarte lijst....... 185 1. Bedingen met betrekking tot de totstandkoming van, en wijzigingen aan, de overeenkomst..... 186 2. Schadebedingen... 188 3. Bedingen met betrekking tot de bee indiging, de duur, de verlenging en de overdracht van de overeenkomst......... 188 4. Bedingen met betrekking tot de verweermiddelen van de consument en zijn verhaalsmogelijkheden...... 189 5. Bedingen met betrekking tot het bewijs en bevoegdheid....... 190 6. Bedingen met betrekking tot exoneratie van aansprakelijkheid...... 190 VIII Kluwer
7. Bedingen met betrekking tot de conformiteit en vrijwaring..... 192 Hoofdstuk 4. Sancties..... 194 Afdeling 1. Nietigheid van het beding.... 194 Afdeling 2. Stakingsvordering...... 196 Hoofdstuk 5. Bevoegdheden van de koning.... 196 Hoofdstuk 6. Commissie voor onrechtmatige bedingen... 197 Titel III. Onrechtmatige bedingen in de relatie tussen beoefenaars van vrije beroepen en consumenten... 198 Hoofdstuk 1. Inleiding.... 198 Hoofdstuk 2. Toepassingsgebied..... 199 Afdeling 1. Clie nt... 199 Afdeling 2. Beoefenaar van een vrij beroep....... 200 Hoofdstuk 3. Onrechtmatige bedingen........ 200 Afdeling 1. Algemene norm.... 200 Afdeling 2. Zwarte lijst....... 201 1. Schadebedingen...... 201 2. Bedingen met betrekking tot exoneratie van aansprakelijkheid...... 202 3. Bedingen met betrekking tot de conformiteit en vrijwaring..... 203 Hoofdstuk 4. Sancties..... 203 Afdeling 1. Nietigheid........ 203 Afdeling 2. Stakingsvordering...... 203 Hoofdstuk 5. Commissie voor Onrechtmatige Bedingen...... 204 Titel IV. Besluit....... 205 DEEL 6. HET TAALGEBRUIK IN ALGEMENE VOORWAARDEN... 207 door Jean-Louis KERRELS & Stijn DECLOEDT Titel I. Inleiding....... 209 Titel II. Taalwetgeving...... 210 Titel III. WHPC....... 212 Hoofdstuk 1. Artikel 13 eerste lid WHPC..... 212 Hoofdstuk 2. Artikelen 30 en 31 4 WHPC... 213 Afdeling 1. Informatieverplichting van artikel 30 WHPC..... 214 Afdeling 2. Uitleggingsregel van artikel 31 4 WHPC... 214 Titel IV. Gemeenrecht...... 216 Titel V. Besluit........ 217 DEEL 7. BIJZONDERE VERKOOPSTECHNIEKEN T.A.V. CONSUMENTEN EN BEVOEGDHEIDS- BEDINGEN MET CONSUMENTEN... 219 door Koen DEVOS & Carine RENIER Titel I. Overeenkomsten op afstand.... 221 Hoofdstuk 1. Inleiding.... 221 Hoofdstuk 2. Herwerking van Hoofdstuk VI, Afdeling 9 WHPC Overeenkomsten op afstand. 222 Hoofdstuk 3. Consumentenbescherming bij verkoop op afstand........ 223 Afdeling 1. Beschermingsmechanismen... 223 Afdeling 2. Dubbele informatieverplichting....... 225 1. Wettelijke precontractuele informatieverplichtingen... 226 A. Precontractuele verplichtingen bij overeenkomsten op afstand van producten/niet-financie le diensten (art. 78 WHPC)...... 226 B. Precontractuele verplichtingen bij overeenkomsten op afstand van financie le diensten (art. 83ter tot 83quinquies WHPC)...... 227 C. Sanctie bij miskenning van deze precontractuele verplichtingen bij overeenkomsten op afstand van producten/niet-financie le diensten...... 231 D. Sanctie bij miskenning van deze precontractuele verplichtingen bij verkoop op afstand van financie le diensten.... 231 2. Wettelijke informatiebevestigingsplicht bij overeenkomsten op afstand... 232 A. De wettelijke informatiebevestigingsplicht bij overeenkomsten op afstand voor producten/niet-financie le diensten (art. 79 WHPC)....... 232 IX
B. De wettelijke informatiebevestigingsplicht bij overeenkomsten op afstand voor financie le diensten (art. 79 WHPC).... 239 Afdeling 3. Bewijslast........ 241 Afdeling 4. Uitvoeringstermijn en risico van verzending...... 242 Afdeling 5. Verboden rechtskeuzebeding......... 242 Titel II. Verkopen aan de consument gesloten buiten de onderneming van de verkoper....... 243 Hoofdstuk 1. Begrip...... 243 Hoofdstuk 2. Beschermingsmechanismen...... 244 Afdeling 1. Informatieverplichtingen..... 244 Afdeling 2. Verzakingstermijn...... 245 Titel III. Bevoegdheidsbedingen in consumentengeschillen.... 247 Hoofdstuk 1. Probleemstelling...... 247 Hoofdstuk 2. Nationale context..... 247 Hoofdstuk 3. Internationale context......... 248 Afdeling 1. De consument heeft zijn woonplaats of gewone verblijfplaats in een EU-lidstaat 249 Afdeling 2. De consument heeft geen woonplaats of gewone verblijfplaats in een EU-lidstaat 253 DEEL 8. ALGEMENE BANKVOORWAARDEN EN ZEKERHEDEN VOOR ONDERNEMINGEN.. 255 door Yves BROSENS & Sofie VAN DE VELDE Titel I. Inleidende beschouwing... 257 Titel II. Zekerheden opgenomen in de algemene bankvoorwaarden... 259 Hoofdstuk 1. Algemene zekerheden met betrekking tot bankrekening(en).... 259 Afdeling 1. Pand op bankrekeningen..... 259 1. Principe......... 259 2. Het oude en nieuwe recht.... 259 3. Retentierecht..... 261 4. Afwijking toegestaan door de banken...... 262 5. Inpandgeving van een spaarboekje........ 263 Afdeling 2. Overdracht en inpandgeving van schuldvorderingen.... 263 1. Principe......... 263 2. Rechtspraak...... 263 3. Nieuwe wetgeving..... 265 Hoofdstuk 2. Eenheid van rekening en compensatiebepalingen........ 267 Afdeling 1. Eenheid van rekening... 267 1. Principe......... 267 2. Fusie van rekeningen... 268 3. Rechtspraak...... 268 Afdeling 2. Compensatie...... 270 1. Principe......... 270 2. Bijzondere kwaliteit van de rekeninghouder..... 270 3. Wettelijke schuldvergelijking..... 271 4. Compensatie na faillissement..... 272 5. Interbancaire compensatieregeling........ 276 Hoofdstuk 3. Negatieve zekerheden en gelijkaardige verplichtingen..... 277 Afdeling 1. Begripsomschrijving.... 277 Afdeling 2. Gevolgen tussen de partijen... 278 Afdeling 3. Tegenstelbaarheid aan derden........ 278 Titel III. Afspraken omtrent de omvang van zekerheden in algemene bankvoorwaarden...... 280 Hoofdstuk 1. Zekerheden voor alle sommen... 280 Afdeling 1. Verantwoording... 280 Afdeling 2. Artikel 51bis van de Wet op het hypothecair krediet.... 281 1. Wettelijke basis... 281 2. Bepaalbaarheidsvereiste..... 281 3. Modaliteiten..... 282 Afdeling 3. Bezwaren........ 283 Afdeling 4. Blijvende controverse.... 284 Afdeling 5. Fusie van de pandhouder..... 285 Afdeling 6. Een concreet voorbeeld...... 286 X Kluwer
Hoofdstuk 2. Zekerheden gevestigd op alle aanwendingsmogelijkheden van een krediet of beperkt tot bepaalde aanwendingsmogelijkheden...... 286 Titel IV. Mogelijke gevolgen en praktische implicaties van algemene bankvoorwaarden het verlies van financieringsflexibiliteit.... 288 Hoofdstuk 1. Transacties in het kader van de dagelijkse activiteit e e nmalige operaties..... 288 Hoofdstuk 2. Effect op mogelijke bedrijfsontwikkelingen en -herstructureringen... 289 DEEL 9. DE ALGEMENE AANKOOP- OF VERKOOPVOORWAARDEN EN ZEKERHEDEN... 291 door Etienne VIATOUR Titel I. Inleiding....... 293 Titel II. De waarborgen voor de verkoper....... 295 Hoofdstuk 1. Het voorrecht van de verkoper van roerende goederen.... 295 Afdeling 1. Herinnering van de principes......... 295 Afdeling 2. Toepassing op de algemene voorwaarden van de verkoper...... 297 Afdeling 3. Effectiviteit in het geval van faillissement of concordaat........ 299 Hoofdstuk 2. Het revindicatierecht voorzien in alinea 6 van artikel 20, 58 van de Hypotheekwet.. 300 Afdeling 1. Herinnering van de principes......... 300 Afdeling 2. Toepassing op de algemene voorwaarden van de verkoper...... 300 Afdeling 3. Effectiviteit in het geval van faillissement of concordaat........ 300 Hoofdstuk 3. Retentierecht..... 301 Afdeling 1. Herhaling van de principes... 301 Afdeling 2. Toepassing op de algemene voorwaarden van de verkoper...... 301 Afdeling 3. Effectiviteit in het geval van faillissement of gerechtelijk concordaat.... 302 Hoofdstuk 4. Eigendomsvoorbehoud......... 303 Afdeling 1. Herinnering van de principes......... 303 Afdeling 2. Toepassing op de algemene voorwaarden van de verkoper...... 304 Afdeling 3. Effectiviteit in het geval van faillissement of concordaat........ 306 Hoofdstuk 5. Stoppage in transitu... 310 Afdeling 1. Herinnering van de principes......... 310 Afdeling 2. Toepassing op de algemene voorwaarden van de verkoper...... 310 Afdeling 3. Effectiviteit in het geval van faillissement of concordaat........ 311 Hoofdstuk 6. De verschillende mechanismen van ontbinding van het contract..... 311 Afdeling 1. Herinnering van de principes......... 311 Afdeling 2. Toepassing op de algemene voorwaarden van de verkoper...... 312 Afdeling 3. Doeltreffendheid in het geval van faillissement of concordaat.... 313 Titel III. De waarborgen voor de koper........ 314 XI