Grafieken maken met Excel Mooie plaatjes met Microsoft Excel 4 HAVO en 5 VWO
Grafieken maken met Excel. Inleiding. Bij de practica moet je regelmatig een grafiek tekenen. Tot nu toe deed je dat waarschijnlijk met potlood en liniaal. In deze opdracht ga je Excel inzetten. Deze opdracht kun je zelfstandig uitvoeren. Je hebt een computer nodig met MS Excel en MS Word (we gaan uit van versie 2003). In deze module ga je leren, hoe je een goede grafiek kunt maken op je computer met behulp van Excel. Het eindproduct bestaat uit je uitwerkingen van de opdrachten op papier en digitaal (op je Z-schijf). Opgave 1 Je hebt een proef gedaan, waarbij je de spanning over en de stroomsterkte door een weerstandje hebt gemeten. Je hebt je resultaten keurig in een tabel gezet: U (V) I (ma) R (Ω) 0,00 0 0,50 4 1,00 9 2,00 17 3,00 22 4,00 33 5,00 42 6,00 52 Voer de gegevens nu in Excel in, precies zoals hierboven weergegeven. Nu gaan we de grafiek tekenen. Kies Invoegen, Grafiek of het icoontje Wizard Grafieken op de werkbalk. Op het scherm dat je nu krijgt kies je voor grafiektype Spreiding en het bovenste subtype, zonder verbindingslijnen. Klik op Volgende. Selecteer nu in Excel de eerste twee kolommen van je tabel. Zorg dat Reeks in op kolommen staat. 2
Klik op Volgende. In het tabje Titels kun je in het vakje Grafiektitel een zinvolle titel invoegen. Vul bij Waardeas X en Y de correcte gegevens in (grootheid met eenheid). Pas in het tabje Rasterlijnen de lijnen zodanig aan, dat er een mooi plaatje ontstaat. In ieder geval altijd de Primaire rasterlijnen bij beide assen aanklikken. In het tabje Legenda klik je Legenda weergeven uit. Klik op Volgende. Nu kun je kiezen om de grafiek als object in het Excel bestand op te nemen, of op een nieuw blad. Klik op voltooien. Je ziet nu deze grafiek: 3
Heel mooi, maar je mist natuurlijk nog de vloeiende lijn door al deze punten. Je snapt wel, dat de vloeiende lijn in dit geval een rechte lijn moet zijn! Ook deze lijn kan Excel voor je tekenen! Kies in de menubalk Grafiek, Trendlijn toevoegen (of gebruik je rechtermuisknop op een van de meetpunten). Ook Excel heeft al de lineaire functie herkend, en geeft dit als suggestie. Klik op het tabblad Opties. Hier kun je het snijpunt van de y-as instellen (in dit geval op 0), en tevens de vergelijking laten weergeven. Ook kun je hier (bij Voorspelling ) de trendlijn wat langer maken, bijvoorbeeld 0,5 V ( Vooruit ). Je ziet nu deze grafiek (op de volgende bladzijde): 4
In de vergelijking die bij de grafiek is afgedrukt, zie je de richtingscoëfficiënt van de regressielijn. In je uiteindelijke grafiek laat je deze vergelijking bij voorkeur weg. Nu willen we nog van de grijze achtergrond af. Klik met de rechtermuisknop ergens op het grijze gebied van je grafiek en kies voor Tekengebied opmaken. Kies bij Vlak voor Geen. Om de grafiek nog mooier te maken verschuiven we de bijschriften van de assen naar het uiteinde van de as, en zorgen ervoor dat de grootheid cursief gedrukt is (selecteren en ctrl-i, of de knop cursief aanklikken in de werkbalk opmaak, of met de rechtermuisknop). Eventueel kun je ook de bijschriften groter maken. In principe is je grafiek nu klaar. Eventueel kun je de assen nog wat dikker tekenen, en de trendlijn een kleurtje geven. De perfectionisten zetten er ook nog pijlen bij met Invoegen, Figuur, Autovormen. Kies in het menuutje dat je nu krijgt de rechte pijl. Als je de shift-knop ingedrukt houdt, krijg je een mooie horizontale of verticale pijl. Met de rechtermuisknop kun je de pijlen nog wat aanpassen (bijvoorbeeld kleur en dikte). Als laatste kopieer je de grafiek naar een MS Word bestand. Dit is het resultaat: I (ma) 60 50 40 30 20 10 0 0 1 2 3 4 5 6 7 U (V) 5
Opgave 2. De volgende opdrachten gaan over het voorbeeld van opgave 1. a. Bereken in Excel kolom C (de weerstand R). Let op, stroomsterkte I staat in ma! Houd ook rekening met significante cijfers. Als je de wetenschappelijke notatie nodig hebt, klik je rechts op het getal, en kiest voor wetenschappelijk. Hier kun je ook het aantal decimalen (dit is het aantal significante cijfers -1) opgeven. b. Bereken in Excel het gemiddelde van de weerstand in kolom C. c. Maak met behulp van de gegevens uit opgave 1 een grafiek van de weerstand R als functie van de spanning U. Je kunt twee niet aaneengesloten kolommen selecteren door de controltoets ingedrukt te houden. Lees uit je grafiek de weerstand af. Kopieer deze grafiek weer naar je MS Word bestand. d. De richtingscoëfficiënt van de grafiek van opgave 1 was 8,38. Bereken met deze waarde de weerstand. Pas op: let op de eenheid van de richtingscoëfficiënt! Opgave 3. In de volgende tabel is de weerstand gemeten van metaaldraden met verschillende dikten. Materiaal en lengte zijn gelijk gehouden. In deze tabel stelt A de (oppervlakte van de) doorsnede voor in mm 2. d (mm) A (mm 2 ) 1/A (mm -2 ) R (Ω) 0,16 22,8 0,22 11,2 0,34 5,4 0,48 2,5 a. Neem de tabel over in Excel. Maak een grafiek met R als functie van d. Kies als type trendlijn Macht. Geef ook de vergelijking van de trendlijn. Vervang hierbij x en y door de juiste grootheden. Welk evenredigheidsverband heb je zo gevonden? b. Bereken in de tabel van a. de doorsnede A met Excel. Gebruik de formule voor de oppervlakte van een cirkel. Maak een grafiek met R als functie van A. Kies weer voor het type Macht. Geef ook de vergelijking van de trendlijn. Welk evenredigheidsverband heb je zo gevonden? c. Bereken in de tabel van b. de derde kolom 1 A. Maak een grafiek met R als functie van 1. Kies nu voor het type Lineair. De grafiek A moet door de oorsprong gaan. Zet de Voorspelling terug op de juiste waarde. Geef ook de vergelijking van de trendlijn. Welk evenredigheidsverband heb je zo gevonden? d. Kopieer alle grafieken van opgave 3 weer naar je MS Word bestand. 6