handleiding Eerlijk ontbijt op school oxfamwereldwinkels.be
Bronnen n Oxfam-Wereldwinkels: www.oxfamwereldwinkels.be n Oxfam Fairtrade: www.oxfamfairtrade.be n Oxfam Solidariteit: www.oxfamsol.be/basta n Oxfam Magasins du Monde: www.omdm.be n Ontbijt op school: www.cteno.be/sterke_schakels n Foto s: Yel - Nicole Lepée (traveladdict.be) - Lieve Blancquaert Véronique De Meyer Meer info? www.oxfamwereldwinkels.be
inhoudstafel Intro Het eerlijk ontbijt Doelstelling Timing Bezint eer je begint: praktische voorbereidingen Wat is het doel van je eerlijk ontbijt? Wie is je doelpubliek? Voor welke formule kies je? Wanneer wil je het ontbijt laten doorgaan? Waar wil je het ontbijt organiseren? Wees goede maatjes met de directie Bepaal je budget Leg je menu vast Bestel bij de plaatselijke wereldwinkel Denk aan de praktische omkadering Aan de (hagel)slag Eerlijk ontbijten is meer dan lekker ontbijten Eerlijk ontbijten doe je niet alleen Na het ontbijt Evalueer en plan Besteed de restjes nuttig Jouw school voor fairtradegemeente Wereldwinkel op school Bijlage 1 = Recepten Faire pannenkoeken Kruidige broodpudding met 2-kleurenlaagje van kokosconfituur en chocolade Verloren brood van peperkoek met mangocoulis Bijlage 2 = Afspraken met de wereldwinkel - Checklist
Een eerlijk ontbijt is een ontbijt met producten uit eerlijke handel. Een leuke activiteit om samen met je vrienden uit je klas en je leerkrachten te organiseren. Maar ook het moment bij uitstek om informatie te geven of een actiethema te introduceren. intro oooh Een eerlijk ontbijt... Het eerlijk ontbijt Een eerlijk ontbijt levert niet alleen energie en concentratievermogen voor een dag school. De producten op de ontbijttafel, zoals cacao, suiker, fruitsap en allerlei lekkernijen uit het Zuiden, hebben nog een ander kenmerk gemeen: ze zijn producten van eerlijke handel. De producenten ervan worden op een correcte manier vergoed voor hun arbeid. Doelstelling Een eerlijk ontbijt op school is een concrete en interessante activiteit tdie leerlingen en leerkrachten, op basis van een reële ervaring, wereldburgerschap en solidariteit bijbrengt; tdie leerlingen en leerkrachten sensibiliseert voor eerlijke handel; tdie leerlingen en leerkrachten niet alleen de producten van Oxfam-Wereldwinkels leert kennen, maar ook het verhaal van onze partners en hun families; tdie leerlingen en leerkrachten samenbrengt op een moment van gezellig samenzijn tdie leerlingen en leerkrachten de kans geeft elkaar op een andere manier te leren kennen Timing De activiteit neemt een voormiddag in beslag. Aan de voorbereiding begin je best een zestal weken vooraf.
Bezint eer je begint: de praktische voorbereidingen De leerlingen organiseren zelf het eerlijk ontbijt. Zij bepalen hoe het ontbijt er uitziet en staan in voor de praktische organisatie. Hiervoor moeten ze een heel aantal zaken met elkaar afspreken: concept, taken, wie doet wat, wanneer, De leerkrachten begeleiden de leerlingen. Wat is het doel van je eerlijk ontbijt? e promotie van eerlijke handel e producten van eerlijke handel laten proeven e producten van eerlijke handel verkopen e mensen laten kennismaken met de producent achter het product e mensen van binnen en buiten de school op een andere manier met elkaar laten kennismaken e een fun -moment (gezellig samenzijn) e Wie is je doelpubliek? e je klas e de ganse school e de leerkrachten en het personeel van de school e de ouders e buurtbewoners van de school e vrijwilligers van de plaatselijke wereldwinkel e medewerkers van je eigen wereldwinkel op school e Voor welke formule kies je? e alle producten op de tafels uitstallen e een buffet e een soort picknick e ontbijtpakketten e Wanneer wil je het ontbijt laten doorgaan? e voor het eerste lesuur e tijdens de eerste lesuren e in het weekend (beste keuze als je het doelpubliek ruimer ziet dan de school) e Waar wil je het ontbijt organiseren? e Zorg voor een groot lokaal met voldoende tafels en stoelen, zodat elke deelnemer kan zitten. Als je geen groot lokaal ter beschikking hebt, werk je best in shiften e Zorg voor een plaats waar je na het ontbijt kunt afwassen Wees goede maatjes met de directie Bespreek de organisatie van je ontbijt met de directie: e waar en wanneer organiseer je het ontbijt? e is er schoolpersoneel op wie je een beroep kunt doen? e welk materiaal stelt de school ter beschikking? e is er een budget van de school? e Zet alle elementen en afspraken in een dossiertje dat je met de directie bespreekt. Bepaal je budget e Je budget bepaalt het menu en het programma. Mik op een bedrag tussen 2 en 4 euro per leerling. Dat is niet te duur voor de leerlingen en toch voldoende groot om een rijk gevulde ontbijttafel aan te bieden. Op www.oxfamwereldwinkels.be/eerlijkontbijt vind je een rekenblad met geschikte fairtradeontbijtproducten en hun kostprijs. e Denk aan andere producten die je naast de wereldwinkelproducten nodig hebt, zoals brood, melk en vers fruit. e Hou rekening met de reclame die je wil voeren, het keuken- of tafelgerei dat je eventueel moet kopen of huren, het infomateriaal dat je graag aanbiedt, e Let op voor verkwisting: zet geen pot choco of honing op elke tafel, maar gebruik potjes die je tijdens het ontbijt aanvult. e Werk met inschrijvingen, zodat je exact inschat hoeveel voeding je dient aan te kopen. e Vraag de deelnemers een stuk fruit van thuis mee te nemen. Op die manier druk je de kostprijs en heb je een ruime keuze aan fruit. Valkuilen!!! * De hoeveelheid eten is slecht ingeschat * De prijs is slecht ingeschat * De promotie is niet goed geweest
Y welke wereldwinkelproducten zet je op de tafels? Y welke andere producten heb je nog nodig? Y een overzicht van geschikte fairtradeontbijtproducten vind je op www.oxfamwereldwinkels.be/ eerlijkontbijt leg je menu vast Enkele suggesties: m Serveer fairtradeontbijtgranen met melk. m Plaats op de tafels fairtradesuiker en gedroogd fruit (bvb. fairtraderozijnen) voor de zoetebekken. m Voorzie vers fruit (bvb. fairtradebananen of bioappelen) of maak zelf fruitsla met vers en gedroogd fruit. m Drankjes: fairtradesappen, -koffie en -thee. Voorzie ook voldoende kruiken met kraantjeswater (lekker, goedkoop en gezond). m Zijn er enthousiastelingen die willen kokkerellen? In bijlage 1 vind je een aantal recepten. Of neem een kijkje op www.oxfamwereldwinkels.be/recepten. m Gezonde en duurzame voeding op school is een actueel thema. Kies bij voorkeur voor bioproducten uit het wereldwinkelassortiment. Ook voor de voedingsproducten die je niet in de wereldwinkel koopt, kies je zoveel mogelijk voor biologische, lokale of duurzame landbouwproducten. Bestel bij de plaatselijke wereldwinkel u Geef je bestelling door aan de wereldwinkel in je buurt. Een overzicht van alle wereldwinkels vind je op www. oxfamwereldwinkels.be/wereldwinkels. u Bestel tijdig: bij voorkeur een 4-tal weken op voorhand u Maak duidelijke afspraken met de wereldwinkel: wie haalt de bestelling in de wereldwinkel op (en wanneer)? Wie brengt achteraf het leeggoed terug (en wanneer)? Welke wijze van betaling kom je overeen? u Soms zijn er speciale regelingen mogelijk. Doorgaans is de wereldwinkel bereid om niet-gebruikte, onbeschadigde producten terug te nemen. Bespreek deze praktische aspecten duidelijk met de plaatselijke wereldwinkel. In bijlage 2 vind je een checklist voor de afspraken met de wereldwinkel. = bepalen Doelstellingen + ++ + het gekozen menu doelpubliek formule duidelijke afspraken het budget het verloop van je ontbijt en de manier waarop je het organiseert. tekening: Joshiaka Denk aan de praktische omkadering 4 muziekinstallatie 4 voldoende tafels en stoelen 4 borden, tassen en bestek 4 andere nodige materialen Hou het ontbijt simpel, hygiënisch en gezond!
Eerlijk ontbijten is meer dan lekker ontbijten aan de hagelslag Je kan het eerlijk ontbijt gebruiken om over eerlijke handel te informeren. Aan de tafel hebben de deelnemers rustig de tijd om informatie te verwerken. Je kan elk product dat tijdens het ontbijt aan bod komt van naderbij bekijken: leuke feitjes, een beetje achtergrond over de producenten, het productieproces. Tentoonstelling-tip Correct & Go Fairtrade in een winkelkar Interactieve tentoonstelling, reserveren via info@jeugdenvrede.be We geven hier al enkele suggesties mee: J Hang affiches van Oxfam-Wereldwinkels in het lokaal op. J Voorzie een stand met producten en documentatie. J Leg folders op de tafels, bijvoorbeeld de productfolders van Oxfam-Wereldwinkels. Leg er niet te veel: folders raken al vlug besmeurd of liggen al gauw in de weg. J Maak een menuboekje met informatie over de producten en de producenten, een quiz, foto s en/ of tekeningen. Een eenvoudig ontwerp: vouw een A4-papier in drieën en zet het rechtop. J Speel een dvd van Oxfam-Wereldwinkels. Om de inhoud niet te laten verloren gaan, maak je een kijkhoek in de eetzaal. Verleid de mensen met een quiz om een kijkje te nemen. J Plaats een groot scherm en maak het stil om daarop een dvd te bekijken. Zorg wel voor een korte dvd. J Projecteer gedurende de duur van het ontbijt een powerpointpresentatie. Oxfam-Wereldwinkels heeft er een heleboel leuke ter beschikking. Voordeel is dat je er niet de hele tijd je aandacht hoeft aan te schenken. Laat de powerpoint in een loop lopen en verbind er een quiz aan die je op de ontbijttafel laat invullen. J Eerlijk ontbijten doe je niet alleen! Speel wereldmuziek tijdens het ontbijt. Zo komt iedereen al snel in de sfeer. Organiseer randactiviteiten, zoals eerlijke spelen op de speelplaats. Handig wanneer je in shifts ontbijt. Powerpoint-tip: De cacaoketen in beeld Vraag ernaar via scholen@oww.be Eerlijke spelen tip: Tof van Commerce Eerlijke-spelenboek 5 - bestelnummer 19306 Dvd-tip: From Dinah with love 19 min. 10 - bestelnummer 08454 Aanbod Bekijk het informatieve en educatieve aanbod van Oxfam-Wereldwinkels online via www.oxfamwereldwinkels.be/ infomateriaal of vraag in je plaatselijke wereldwinkel naar de info- en educatiecatalogus. Je kan al het materiaal kopen of huren in de wereldwinkel. Opgelet: wereldwinkels hebben niet altijd alle materiaal in voorraad. Ze kunnen wel alles bestellen. Hou er dus rekening mee dat het even kan duren voor het materiaal ter plaatse is. Het handigste is om infomateriaal en voedingsproducten gelijktijdig te bestellen. Fairtrade@school In actie voor fairtrade. actie! In actie voor fair trade. Doe mee en zet op de vooravond van Internationale Dag van de Fair Trade (elk jaar 2de zaterdag van mei) eerlijke handel extra in de kijker op school via een opvallende & ludieke actie. En wie weet winnen jullie de Fairtrade@school award! Registeren en meer info via: www.oxfamwereldwinkels.be/ fairtrade@school
na het ontbijt Wereldwinkel op school Wereldwinkel op school is dé manier om je handen uit de mouwen te steken en op een leuke en creatieve manier eerlijke handel permanent in je school in de kijker te zetten. Om een Wereldwinkel op school te starten, heb je minstens acht leerlingen en twee leerkrachten nodig. Interesse? Evalueer en plan J Evalueer kort met allen die het ontbijt mee organiseerden. Wat lukte goed en wat was minder geslaagd? Wat was de oorzaak hiervan? J Maak eventueel al nieuwe plannen: doen we het volgend jaar opnieuw? En zo ja, waar moeten we dan in het bijzonder op letten? + Surf naar www.oxfamwereldwinkels. be/wereldwinkelopschool Besteed de restjes nuttig u Sommige wereldwinkels nemen onbeschadigde, niet-gebruikte producten terug. Spreek dit vooraf af met de verantwoordelijke van de wereldwinkel u Bespreek met de keuken of ze bepaalde producten (melk, boter, geopende chocopotten, ) kunnen recupereren. u Weet je echt niet waarheen met de restjes? Schenk ze aan de voedselbanken. Surf naar www.voedselbanken.be voor meer info + Jouw school voor fairtradegemeente Een eerlijk ontbijt hoeft geen eenmalige gebeurtenis te zijn. Het kan een aanleiding zijn om het aankoopbeleid van de school aan de kaak te stellen. Eerlijk denken wordt eerlijk doen! Al gedacht aan eerlijke koffie in de leraarskamer of eerlijke wijn op de kaas- en wijnavond? Op die manier helpt je bovendien om van je gemeente een echte FairTradeGemeente te maken! Interesse? + Surf naar www.fairtradegemeenten.be
bijlage 1 : recepten Pannenkoeken met chocopasta en confituur 10 Voor de pannenkoeken 200 g bloem zout 50 g Mascobado rietsuiker* 3 eieren ½ l melk Voor het beleg enkele eetlepels chocopasta (met noten of fondant)* enkele eetlepels confituur (* producten van Oxfam Fairtrade, te koop in de wereldwinkel) Bereiding Roer de bloem met een mespunt zout en de suiker door elkaar. Maak een kuiltje in het midden en breek de eieren er boven. Voeg 2dl melk toe en roer dit alles met een mixer of een garde tot een glad beslag. Voeg al roerend de rest van de melk toe. Laat het beslag 30 minuten rusten. Verhit een klontje boter in een pan met anti-baklaag en schep met een soeplepel het beslag in de pan. Laat het beslag alle kanten uitvloeien, door de pan scheef te houden. Bak de pannenkoeken op een halfhoog vuur aan beide zijden licht bruin. Smeer de helft van de pannenkoeken met een regelmatig laagje chocopasta in. De andere pannenkoeken smeer je in met de confituur. Verdeel ze in hapjes en schik ze op een schoteltje. Bron: Fairtrade Kookboek Chocolade, Oxfam Fairtrade, 2008 Bio appelschuim met yoghurt en chocolade kruimels Benodigdheden 2 appels Bio mascobado rietsuiker (naar smaak) * Kaneelpoeder 2 potjes yoghurt 2 eiwitten enkele bio cacaokoekjes * (* producten van Oxfam Fairtrade, te koop in de wereldwinkel) 25 Bereiding Schil en ontpit de appels en laat ze met de suiker, een bodempje water en kaneelpoeder stoven. Mix glad en laat afkoelen. Roer er de yoghurt door. Klop de eiwitten zeer stevig op met een snuifje zout. Spatel ze door de appelbereiding en verdeel over 4 kommetjes. Werk ze af met verkruimelde bio cacao koekjes. Suggestie Voeg bij de appels tijdens het garen een gespleten vanillestokje toe voor extra smaak. Bron: Fairtrade Kookboek Bio, Oxfam Fairtrade, 2008 Meer recepten? > www.oxfamwereldwinkels.be/recepten
vervolg recepten Meer recepten? > www.oxfamwereldwinkels.be/recepten Verloren brood van peperkoek met mangocoulis Benodigdheden 8 sneetjes honingkoek* 2 eieren 10 cl melk 50 g boter 100 g gedroogde bio mango s* 10cl bio sinaas-mango sap * (* producten van Oxfam Fairtrade, te koop in de wereldwinkel) Bereiding verdeel de mango s in reepjes en laat ze gedurende 20 minuten weken in het sap mix tot een min of meer gladde coulis klop de eieren los met de melk en haal er de sneetjes honingkoek door bak ze in de hete boter aan beide kanten goudgeel schik ze met de coulis op de bordjes Bron: Fairtrade Kookboek Bio, Oxfam Fairtrade, 2008 25 15 + 20 Chocoladeen notenbrood 15 minuten bereiding 20 minuten gaartijd voor 1 brood Benodigdheden 150 g bloem 75 g bio rietsuiker * 1 theelepel bakpoeder 50 g amandelnoten * 50 g gekonfijte gember 2 eieren 3 eetlepels bio choco drink * Bereiding Meng de bloem, de suiker, het bakpoeder en de chocodrink. Verdeel vervolgens de gember in stukjes en meng ze met de amandelnoten onder de bloem. Klop de eieren los en giet ze bij de bloem. Kneed alles goed door. Beleg een bakvorm met bakpapier en giet er het deeg in. Verwarm de oven op 160 voor en bak vervolgens het deeg gedurende 20 min. Prik er met een mespunt in om na te gaan of het brood goed doorbakken is. Bron: Fairtrade Kookboek Chocolade, Oxfam Fairtrade, 2008
Afspraken met de wereldwinkel bijlage 2: checklist Uw gegevens n Naam n Adres n Telefoonnummer Gegevens van de school n Naam n Adres n Telefoonnummer Praktische gegevens voor het ontbijt n Aantal deelnemende klassen n Aantal deelnemende leerlingen n Datum van het ontbijt n Locatie van het ontbijt Bestelling n Bij elke bestelling wordt de naam van de besteller en van de school vermeld n De bestelling gebeurt bij (naam verantwoordelijke wereldwinkel) n De bestelling gebeurt via o telefoon o fax o e-mail n De bestelde producten worden o geleverd op het volgende adres o afgehaald in de wereldwinkel op (datum) n De levering gaat vergezeld van een leveringsbon (controle bij de levering) n Klachten over de levering worden binnen de dagen gemeld aan de verantwoordelijke van de wereldwinkel. Facturatie en betaling n De levering wordt gevolgd door facturatie. n De overeengekomen wijze van betaling: o factuur te betalen binnen de 30 dagen o contante betaling bij levering o depotregeling o...
art.nr. 08471 - verantw. uitgever: Joris Rossie, Ververijstraat 17, B-9000 Gent gedrukt op 100% kringlooppapier 124 oww-ed. 05-2011 oxfamwereldwinkels.be