Dieetbehandelingsprotocol Diabetes mellitus (Elsevier)

Transcriptie

1 Dieetbehandelingsprotocol Diabetes mellitus (Elsevier) Doelgroep Mensen met diabetes mellitus (Para)medische gegevens, ziektebeeld, diagnose Type 1 Sterk verhoogd glucose gehalte in het plasma van nuchter > 6,7 mmol/l en twee uur na een maaltijd >11,1 mmol/l. Belangrijk is dat vaker wordt gemeten. Type 2 1. Klachten suggestief voor diabetes mellitus en één willekeurige bloedglucosewaarde > 11 mmol/l, òf: 2. Nuchter bepaald capillair bloedglucosegehalte > 6,0 mmol/l (bij herhaling) òf: 3. Niet nuchter bepaald capillair of veneus glucosegehalte > 11,0 mmol/l, bij herhaling. Klachten In eerste instantie vaak klachten door hyperglykemie. Klachten bij hyperglykemie zijn: erge dorst, veel drinken, polyuria, moeheid, hongergevoel, jeuk en infecties, blaasontsteking, verminderd gezichtsvermogen, slechte wondgenezing en gewichtsvermindering. Risicoprofiel inventarisatie Cardiovasculaire pathologie bij patiënt zelf of aanwezigheid daarvan bij ouders, broers, zussen jonger dan 60 jaar; Voedingsgewoontes; Roken; Alcoholgebruik; Lichaamsbeweging; BMI/taille; Bloeddruk; Etiologie Insulinegevoeligheid hangt sterk samen met de leefstijl. Bloedglucoseverhogende factoren zijn stress, zwangerschap, koorts, ziekte en de bijwerking van bepaalde medicijnen (anticonceptiepil, corticosteroïden zoals prednison, diuretica). Bij diabetes mellitus type 2 is er vaak sprake van metabool syndroom. Definitie volgens IDF. Abdominale obesitas ( middelomtrek >94 cm mannen, >80 cm vrouwen) plus tenminste twee van de volgende criteria: Bf Dieetbehandelingsrichtlijn Diabetes Mellitus Elsevier DiabeteszorgBeter, /1

2 o triglyceriden > 1.7 mmol/l, of specifieke medicatie hiervoor; o HDL-cholesterol < 1.03 mmol/l bij mannen,< 1.29 mmol/l bij vrouwen, of specifieke medicatie hiervoor; o systolische bloeddruk >130 mm Hg of diastolisch > 85 mm Hg, of specifieke medicatie hiervoor; o nuchter plasma glucose > 5.6 mmol/l of gediagnosticeerde diabetes type 2. Complicaties Normoglykemie bij diabetes type 1 heeft een aanzienlijke vermindering van het optreden van complicaties tot gevolg. 1. microangiopathieën - nefropathie - retinopathie - neuropathie 2. macroangiopathieën: cardiovasculaire aandoening 3. diabetische voet Medische geschiedenis Cardiovasculaire aandoeningen, slechtziendheid. Noodzaak tot het gebruik van insuline ontstaat snel bij type 1 en mogelijk bij type 2. Met exogene insuline kan nooit een even stabiele instelling bereikt worden als met automatisch gereguleerde afgifte van endogene insuline. Dieetgeschiedenis Het eerder hebben gevolgd van een energiebeperkt dieet of dieet voor diabetes mellitus. Vaak zijn er mythes over de voeding bij diabetes mellitus. Relevant medicijngebruik Insuline Sulfonylureumderivaten, meglitinides, biguaniden, glitazones, alfa-lucosidaseremmers. Vaak zijn er combinaties van tabletten. Ook combinatie van insuline en tabletten komt voor. Behandeling Dieettherapie en/ of medicamenteuze therapie en leefstijlaanpassingen. Lichaamsbeweging en niet roken of stoppen met roken. Gewichtsreductie bij overgewicht. Bij voorkeur in (diabetes) teamverband. Diëtistische gegevens Voedingsanamnese Bijvoorbeeld Dietary history methode, eetdagboek. Eventueel in relatie met andere gegevens als insuline, bloedglucosewaarden of het waarom van het eten. Bf Dieetbehandelingsrichtlijn Diabetes Mellitus Elsevier DiabeteszorgBeter, /2

3 Voedingsanalyse/ voedingsstoffen Uitgangspunt zijn de Richtlijnen Goede Voeding. Daarnaast extra aandacht voor: vet : totaal vet, verzadigd vet, onverzadigd vet, visconsumptie, sterolen en stanolen; koolhydraten: koolhydraatverdeling en eventuele fluctuatie; antioxidanten; alcohol; natrium/ eiwit; energie-intake in relatie tot lichaamsgewicht. Antropometrische gegevens BMI, gewichtsverloop en middelomtrekmeting Dagelijks eetpatroon Diabetes mellitus heeft gevolgen voor de leefstijl. Ook werksituatie, sport of beweging en persoonlijke factoren. Het eetpatroon is het uitgangspunt voor het dieetadvies. Eten in weekeinden en bij bijzondere gelegenheden. Verandering in vet-, energie en koolhydraatintake, drankgebruik. Sociale verplichtingen, uit eten. Uitslapen. Bij reizen: tijdverschil, andere eetgewoonten en producten. Emotionele beleving van eten. Angst om suiker te eten, waarde die aan eten wordt gehecht, betekenis van het dieet. Mogelijkheden om af te vallen. De invloed van emoties op het eetpatroon. Eetbuien. Pogingen om af te vallen door insulinevermindering. Externe factoren De houding van de omgeving, financiën, werksituatie, waarden en normen, sociale druk, dieetinzichten, sociale factoren. Diversen Verwachtingen, eerdere ervaringen dieetbegeleiding, angst voor complicaties, motivatie. Diëtische diagnose Doel De diëtist stelt de diagnose aan de hand van de uitkomsten van de anamnese, waarbij met name de bloedglucosewaarden, het risicoprofiel en uitkomsten van de voedingsanamnese bepalend zijn. Individueel bepaald. Dieetbehandelplan. Normaliseren van de bloedglucosewaarden (< 5,6 mmol/l nuchter of < 7,8 mmol/l niet nuchter). Normaliseren van serumlipidenwaarden. Uitstel of preventie van diabetes gerelateerde complicaties. Behoud of normaliseren van het lichaamsgewicht BMI 20-25, BMI < 27 is aanvaardbaar. Verlagen van de middelomtrek, < 80 cm bij vrouwen en < 94 cm bij mannen. Bevorderen van het algemeen welbevinden. Bf Dieetbehandelingsrichtlijn Diabetes Mellitus Elsevier DiabeteszorgBeter, /3

4 Kenmerken dieetadvies (aan de hand van glucosewaarden, anamnese, risicoprofiel) Het dieetvoorschrift wordt individueel vastgesteld. Richtlijnen Goede Voeding, met extra aandacht voor: o vet, totaal vet energieprocent; o verzadigd vet, maximaal 10 energieprocent; o vette vis, 1-2x per week; o cholesterol maximaal 300 mg; o koolhydraten: minimaal 40 energieprocent koolhydraten, waarbij enkelvoudig onverzadigd vet en koolhydraten samen een energiepercentage van 60-70% uitmaken; o verdelen van koolhydraten; o zoetstoffen: voor- en nadelen afwegen; o voedingsvezel: gram per dag; o antioxidanten: ruim oliën, groenten, fruit, thee en volkoren graanproducten, 200 gram groenten en 2 stuks fruit per dag; o alcohol: niet meer dan 2 tot 3 alcoholconsumpties per dag, afhankelijk van medicatie en medisch verleden; o natrium: matig met zout en zoutrijke producten; o eiwit: volgens aanbevolen hoeveelheid per dag, 0,8 gram eiwit per kg lichaamsgewicht per dag; o energie: normaal, energiebeperkt bij overgewicht; o maatregelen bij hypoglykemie; o overige leefregels: niet roken. bewegen volgens normadvies. Uitleg inhoud eerste consult Mondeling Uitleg diabetes en relatie voeding, beweging en eventueel medicatie. Naam, doel en principe dieetuitleg, risico op hyper- en hypoglykemie. Uitleg kenmerken dieetbehandeling en leefregels. Uitleg eetdagboek of voeding navragen. Energiebalans. Schriftelijk Meegeven of binnen 1 week opsturen van schriftelijke informatie. Vervolgconsulten Mondeling Voeding en koolhydraten. Voeding in diverse leefsituaties. Energiebalans. Zelfcontrole en zelfregulatie. Voeding en late complicaties. Gedragsverandering en gedragsbehoud. Kwaliteit van leven. Bf Dieetbehandelingsrichtlijn Diabetes Mellitus Elsevier DiabeteszorgBeter, /4

5 Laatste consult Evaluatie en advies lange termijn. Eventuele punten uit de eerdere consulten. Jaarlijks herhalingsconsult. Wijziging inzichten, risicoprofiel, regulatie, leef- en eetwijze. Duur en intensiteit Richtlijn: 5 tot 12 maanden, 4-8 consulten, jaarlijks 1-2 consulten. Methodieken en materialen schriftelijk. Afspraken eigen organisatie. Geraadpleegde literatuur zie toelichting. Datum protocol: 2006, evaluatie uiterlijk na vijf jaar. Bron: Aslander-Van Vliet, E. en E.M. van Yperen, Dieetbehandelingsrichtlijn volwassenen met DM, In: Dieetbehandelingsrichtlijnen, Elsevier gezondheidszorg, Maarssen. Bf Dieetbehandelingsrichtlijn Diabetes Mellitus Elsevier DiabeteszorgBeter, /5