Voedingsadviezen Samenstelling van de voeding. 6-7 sneetjes g. 4-5 aardappelen/ opscheplepels

Transcriptie

1 Hoofdstuk 2 Voedingsadviezen voor mensen met diabetes mellitus 2.1. Samenstelling van de voeding Dieetadviezen bij diabetes mellitus zijn niet anders dan adviezen voor een goede voeding. De basis van een goede dagelijkse voeding voor een volwassene bevat op zijn minst de volgende voedingsmiddelen: Tabel Basisvoeding: Aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen per dag (bron: Voedingscentrum) jaar jaar 71 jaar en ouder Groente g 3 Fruit Brood g 6-7 sneetjes g 5-6 sneetjes g 4-5 sneetjes Aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten g 4-5 aardappelen/ aardappelen/ aardappelen/ Melk(producten) 450 ml ml 650 ml Kaas 1 ½ plak (30 g) 1 ½ plak (30 g) 1 plak (20) Vlees(waren), vis,kip, eieren, vleesvervangers Margarine met maximaal 40% vet g g g g 5 g /sneetje g 5 g/sneetje g 5 g/sneetje Bak-, braad- en frituurproducten, olie Dranken (inclusief melk) Diëtetiek DIET mei 2015 pagina 1/5 1 ½ -2 liter 1 ½ -2 liter 1 ½ -2 liter

2 De hoeveelheden die u het beste kunt gebruiken, zal de diëtist met u bespreken. Indien nodig, zal zij voor u een persoonlijk dieetadvies opstellen. Daarnaast zijn de volgende algemene adviezen belangrijk: Verdeel de koolhydraten in uw voeding goed over de dag Regelmatig eten en drinken is belangrijk en past in een goede voeding. Dat wil zeggen, gebruik dagelijks drie hoofdmaaltijden: het ontbijt, de tweede broodmaaltijd en de warme maaltijd. U kunt tussendoor een kleinigheid eten en/of drinken. Wees matig met suiker Suiker is, evenals zetmeel, een koolhydraat dat in het lichaam wordt omgezet in glucose. Vroeger werd gedacht dat suiker snel en direct het bloedglucosegehalte zou verhogen. Daarom werd suiker verboden. Dat blijkt echter niet zo te zijn; suiker wordt niet sneller opgenomen dan andere koolhydraten. Tegenwoordig weet men daar veel meer over. Suiker mág, net als voor ieder ander, maar met mate. Suiker levert immers behalve energie, geen waardevolle voedingsstoffen, zoals vitaminen en mineralen. Het maakt geen verschil of u gewone witte of bruine suiker, rietsuiker, kandij of honing gebruikt. Voor het lichaam zijn deze soorten gelijk. Zij leveren evenveel koolhydraten en energie. Wees matig met zout Gemiddeld eet de Nederlander 9 gram zout per dag. Dat is 3.6 gram of 3600 mg natrium. Aanbevolen wordt voor de gezonde volwassene maximaal 6 gram zout per dag. Dat is 2,4 gram of 2400 mg natrium. 1 gram zout = 0.4 gram natrium. Op het etiket staat de hoeveelheid zout ook vaak als natrium vermeld. Door minder zout te eten gaat de bloeddruk meestal omlaag. Het is ook belangrijk een zoutbeperkt dieet te blijven volgen wanneer je medicijnen krijgt voor de bloeddruk. Door een verlaging van de hoeveelheid natrium werken de medicijnen beter. Zout voeg je niet alleen toe aan eten, maar het komt ook van nature voor in producten en wordt door de fabrikant toegevoegd. Door minder zout te eten krijg je minder natrium binnen. Een goede eerste stap is om minder of geen zout aan je eten toe te voegen. Een volgende stap is om voorzichtig te zijn met zoute producten (als snacks, soep, kant en klaar producten, kant en klare maaltijden, verse vleesproducten die al gekruid of gemarineerd zijn) en zoute smaakmakers (als bouillonpoeder, Aromat, Maggi en ketjap). Verder kunt u kaas met minder zout gebruiken. Kies liever geen broodbeleg met veel zout, zoals rookvlees, gerookte ham, cervelaatworst of salami. Wees matig met vet en kies voor een goede vetsoort Het is gebleken dat iemand met diabetes een verhoogd risico heeft op hart- en vaatziekten. Daarom wordt aan mensen met diabetes geadviseerd de hoeveelheid vet in de voeding te beperken. Behalve op de hoeveelheid vet is het belangrijk te letten op het soort vet. We kennen verzadigd vet, transvet en onverzadigd vet. Verzadigd vet en transvet verhogen het cholesterolgehalte, onverzadigd vet verlaagt dit juist. Verzadigd vet komt vooral voor in producten van dierlijke oorsprong, zoals melkvet en vleesvet. Diëtetiek DIET mei 2015 pagina 2/5

3 Daarnaast zijn cacaovet, kokosvet en palmpitvet ook verzadigde vetten. Onverzadigd vet komt vooral voor in oliesoorten, vloeibare bak- en braadproducten, dieetmargarines en dieethalvarines, (vette) vis en noten. Vis bevat naast het onverzadigd vet, speciale visvetzuren, ook wel omega-3 vetzuren genoemd, deze vetzuren hebben een gunstige invloed op de cholesterolwaarden, de bloeddruk en verminderen het risico op hart- en vaatziekten. Eet daarom 2 keer per week (vette) vis (zie ook hoofdstuk 3 Variatielijst ). Gebruik voldoende voedingsvezels Voedingsvezels zijn onverteerbare bestanddelen in plantaardige voedingsmiddelen. Ze zijn onder te verdelen in oplosbare en niet-oplosbare voedingsvezels. Oplosbare vezels zitten vooral in groente, fruit en peulvruchten. Niet-oplosbare vezels bevinden zich voornamelijk in volkoren graanproducten, zoals volkorenbrood, bruinbrood en havermout. Voedingsvezels zijn nodig voor een goede darmwerking. Bovendien verzadigen voedingsvezels goed, waardoor u minder snel honger krijgt na een (tussen)maaltijd. Daarnaast hebben vooral de vezels uit fruit, groente en peulvruchten een gunstige werking op het bloedglucosegehalte en het cholesterolgehalte van het bloed. Vanwege de verschillen in werking van de diverse vezels is het aan te raden veel variatie in uw keuze van producten aan te brengen. Wees matig met alcohol Mensen die matig drinken hebben een iets kleinere kans op hart- en vaatziekten dan mensen die helemaal nooit alcohol drinken. Mensen die veel drinken hebben juist weer een grotere kans om te overlijden aan andere ziekten. Drinkt u nooit een glaasje, dan hoeft u niet te gaan drinken om de kans op hart- en vaatziekten te verkleinen. Gezond eten en regelmatig bewegen helpt ook het risico te verkleinen. En u loopt daarbij niet het risico verslaafd te raken. Hoeveel mag je nu drinken? Voor volwassenen geldt: maximaal 2 consumpties per dag voor mannen en 1 consumptie voor vrouwen. In geval van hoge bloeddruk of overgewicht wordt geadviseerd om de hoeveelheid alcohol zoveel mogelijk te beperken. Daarnaast is het advies om niet iedere dag te drinken en om niet alle alcohol op te sparen. Dus niet de hele weekvoorraad op sparen voor het weekend. Zie ook hoofdstuk 8.1; Alcohol. Gebruik voldoende vitaminen en mineralen Voor mensen met diabetes is het belangrijk om voldoende vitaminen en mineralen te gebruiken. Het dagelijks gebruiken van de aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen is van belang om een goede basis te leggen. Een volwaardige voeding levert voldoende vitaminen en mineralen. Soms kan echter aanvulling nodig en belangrijk zijn. De Gezondheidsraad adviseert voor sommige groepen om vitamine D aan te vullen door middel van een supplement. Vitamine D of cholecalciferol (vitamine D3) is een van de weinige vitamines die het lichaam zelf kan maken. Onder invloed van zonlicht (ultraviolette straling) wordt in de huid vitamine D gevormd. Deze hoeveelheid is niet altijd genoeg voor iedereen. Daarom is ook vitamine D uit voeding nodig. Voor sommige groepen is er zelfs het advies dit aan te vullen met een supplement, zie onderstaand schema. Diëtetiek DIET mei 2015 pagina 3/5

4 Tabel: Suppletie-adviezen Vitamine D Groep Leeftijdsgroep Wie Extra vitamine D in microgram (mcg) Kinderen 0 t/m 3 jaar Iedereen 10 Vrouwen 4 t/m 49 jaar Donkere (getinte) 10 huidskleur en/of niet genoeg buiten komen 50 t/m 69 jaar Iedereen jaar en ouder Iedereen 20 Zwangere vrouwen Iedereen 10 Mannen 4 t/m 69 jaar Donkere (getinte) 10 huidskleur en/of niet genoeg buiten komen 70 jaar en ouder Iedereen 20 Wilt u een vitaminen- mineralenpreparaat gaan gebruiken? Overleg dan met uw diëtist. De diëtist kan u adviseren welk preparaat het meest geschikt voor u is. Zorg voor voldoende variatie in uw voeding Er is niet één product dat alle voedingsstoffen in voldoende mate bevat. Eet daarom gevarieerd. Want door gevarieerd te eten, krijgt u (misschien de ene dag wat minder en de andere dag wat meer) alle stoffen die u nodig hebt. 2.2 Lees wat op de verpakking staat Mensen met diabetes krijgen adviezen om gezond te eten en de leefstijl te verbeteren. Gezond eten en drinken wil zeggen dat u een goede keuze probeert te maken uit het grote aanbod van voedingsmiddelen. Dat is niet eenvoudig. Waar let u op? Op de prijs, op de smaak, op de kwaliteit of op wat erin zit? Op de verpakking van een voedingsmiddel is allerlei informatie te vinden, die u bij het maken van een juiste keuze kan helpen. De ingrediënten In Nederland is een fabrikant verplicht om de ingrediënten op de verpakking te vermelden. De ingrediënten worden vermeld in volgorde van afnemende hoeveelheid. Dus wat het eerste genoemd wordt, zit er ook het meeste in. Bijvoorbeeld: Ingrediënten roombotercake: roomboter (27%), eieren, tarwebloem, dextrose, melkvet, tarwezetmeel, droge melkbestanddelen, rijsmiddel E450a, E500, zout, natuurlijk aroma Ingrediënten ontbijtkoek: glucose-fructosestroop, roggebloem, suiker (parelsuiker), specerijen, rijsmiddel (natriumbicarbonaat, zuurnatriumpyrofosfaat), gebrande suiker en aroma. Diëtetiek DIET mei 2015 pagina 4/5

5 De voedingswaarde Bij de informatie over de voedingswaarde kunt u zien hoeveel energie, eiwitten, vetten en koolhydraten een product levert. Meestal wordt dit per 100 gram of 100 ml vermeld. U moet deze getallen nog wel omrekenen naar de hoeveelheid die u van het product gebruikt. Het is nog niet verplicht om de voedingswaarde op de verpakking te vermelden. Zoals u in hoofdstuk 1 heeft gelezen hebben koolhydraten, uit de voeding, invloed op het glucosegehalte in het bloed. De vetsamenstelling van voedingsmiddelen hebben invloed op uw cholesterolwaarden. Probeer bij het kiezen voor voedingsmiddelen extra te letten op de koolhydraten en de vetsamenstelling van het product. Door de informatie op de producten te vergelijken, kunt u een goede keuze maken. (zie figuur 3 z.o.z.) Andere aanduidingen Halva-: dit betekent de helft van. Bijvoorbeeld 100 gram margarine levert 80 gram vet. Halvarine levert 40 gram vet per 100 gram. Dieet-: dit betekent dat dit product in een bepaald dieet past. Er moet worden aangegeven welk dieet bedoeld wordt. Dieetmargarine bevat een vet dat kan helpen hart- en vaatziekten te verminderen. De hoeveelheid vet in dit product is wel evenveel als in gewone margarine en dus minder geschikt als u wilt afvallen. Light: dit betekent dat een product ten minste 1/3 of 33% minder van één van de ingrediënten bevat ten opzichte van het gewone product. Light rookworst bevat 33% minder vet dan gewone rookworst. Light frisdrank bevat veelal geen suiker. GST: dit wil zeggen geen suiker toegevoegd. U vindt deze aanduiding op bijvoorbeeld chocolademelk. Ongezoet: dit betekent dat aan het product geen suiker is toegevoegd. Dit wil niet zeggen dat het product geen koolhydraten bevat en dus onbeperkt gebruikt kan worden. Bijvoorbeeld: in ongezoet vruchtensap zit geen toegevoegde suiker, maar wel de natuurlijke vruchtensuiker uit fruit. Roombotercake Voedingswaarde per 100 g: energie 1940 kj (460 kcal) eiwit 6 g koolhydraten 43 g waarvan suikers 30 g vet (waarvan:) 30 g -verzadigd 18 g -enkelvoudig onverzadigd 9,5 g -meervoudig onverzadigd 2,0 g voedingsvezels 3,5 g natrium 0,21 g Figuur 3: een voorbeeld etiket van een tussendoortje Diëtetiek DIET mei 2015 pagina 5/5 Ontbijtkoek Voedingswaarde per 100g: energie 1260 kj (300 kcal) eiwit 3,5 g koolhydraten 68 g waarvan suikers 36 g vet (waarvan:) 1,2 g -verzadigd 0,2 g -enkelvoudig onverzadigd 0,3 g -meervoudig onverzadigd 0,5 g voedingsvezels 2,5 g natrium 0,18 g Hoofdstuk 2 van Patiënten Informatie Map Diabetes Mellitus en voeding (2014) Gelre ziekenhuizen Apeldoorn & Verian