Voedingsadvies bij galklachten

Transcriptie

1 Afdeling: Onderwerp: Diëtetiek

2 1

3 Wat is gal? De lever maakt galvloeistof aan, die nodig is bij de vertering van vetten. Deze galvloeistof wordt opgeslagen in de galblaas. Zodra er vet voedsel in de darm komt, geeft de galblaas galvloeistof af via de afvoerbuis naar de dunne darm. Waardoor ontstaan galklachten? De meeste galklachten worden veroorzaakt door galstenen. Galstenen komen vooral voor bij mensen in westerse landen. Ongeveer 10% van de bevolking heeft galstenen maar de meeste mensen hebben er geen last van. Klachten ontstaan pas wanneer de galstenen de afvoerwegen van de galblaas afsluiten. Bekende klachten zijn kolieken (krampachtige pijnen) en misselijkheid. Vrouwen hebben vaker last van galstenen dan mannen, maar waarom de een ze wel krijgt en de ander niet, is nog niet duidelijk. Galstenen bestaan hoofdzakelijk uit cholesterol. Cholesterol komt in opgeloste vorm in de gal voor. Cholesterolstenen komen vaker voor bij mensen met overgewicht. Er zit dan teveel cholesterol in de gal. Vroeger werd bij galstenen een speciaal dieet voorgeschreven. Vaak was dit een zogenaamd vetarm en lichtverteerbaar dieet zonder prikkelende gerechten. Het nut van dit dieet is echter nooit aangetoond. Het heeft dan ook geen enkele zin om een dergelijk dieet te volgen. Ook na een galblaasoperatie is een dieet niet noodzakelijk. Indien u last houdt van bepaalde voedingsmiddelen, kunt u deze beperken of tijdelijk vermijden. Normaal gesproken kunt u een gewone gezonde voeding gebruiken. 2

4 Voedingsadviezen Voedingsadviezen die tegenwoordig bij galstenen gegeven worden zijn: Gebruik een gezonde voeding en varieer zoveel mogelijk. Voor meer informatie zie onder het kopje: Schijf van vijf; Zorg voor een goed lichaamsgewicht. Overgewicht verhoogt de kans op galstenen. Als u moet afvallen, doe dit dan niet te rigoreus. Een gewichtsverlies van een pond tot een kilo per week is normaal. Indien nodig kunt u hiervoor een afspraak maken bij een diëtist; Gebruik een voeding met voldoende voedingsvezel. Dit kan galsteenvorming voorkomen. Voedingsvezels zijn de onverteerbare deeltjes in plantaardige voedingsmiddelen die nodig zijn voor een goede darmwerking. Rijk aan voedingsvezels zijn bijvoorbeeld bruin- of volkorenbrood, aardappelen, zilvervliesrijst, peulvruchten, groente en fruit; Drink voldoende, minimaal 1½ liter per dag (10-12 kopjes). Bij een slechte stoelgang en een vezelrijke voeding is het van belang om nog wat méér te drinken: 1½-2 liter per dag. Gebruik bij voorkeur de dranken die geen of nauwelijks energie leveren, bijvoorbeeld mineraal- en bronwater, light frisdranken en koffie en thee zonder suiker. Eet nog iets voor het slapen gaan, bijvoorbeeld een portie fruit, een sneetje brood of een schaaltje yoghurt. Hierdoor wordt de galblaas geleegd. Dit gaat de vorming van galstenen tegen; Indien u last houdt van bepaalde voedingsmiddelen, kunt u deze beperken of tijdelijk vermijden. Probeer het na verloop van tijd wel weer uit. Het is mogelijk dat u het voedingsmiddel slechts tijdelijk niet kunt verdragen. Indien u teveel voedingsmiddelen weglaat omdat u ervan overtuigd bent dat ze de oorzaak van de klachten zijn, is het risico dat uw voeding onvolwaardig wordt. U krijgt dan niet alle benodigde voedingstoffen binnen. Het is daarom verstandig goed uit te zoeken welke voedingsmiddelen bij u nou precies klachten 3

5 veroorzaken. Bouw de hoeveelheid van deze voedingsmiddelen geleidelijk af totdat u de hoeveelheid hebt bereikt waarbij u geen last krijgt. Als u merkt dat u zelfs bij een kleine hoeveelheid nog last krijgt, kunt u het betreffende voedingsmiddel tijdelijk vermijden. Het is bekend dat erg vetrijke voedingsmiddelen of gerechten zoals (slagroom- of mokka)gebak, vet vlees en vette jus, hartige snacks, patat en andere gefrituurde gerechten zoals kroketten en frikadellen klachten kunnen geven. Gezonde Aandachtspunten voor een Gezonde Voeding Let voor uw gezondheid en gewicht op de volgende punten: Eet drie hoofdmaaltijden en maximaal vier keer iets tussendoor. Kies bij voorkeur volkorenbrood. Eet voldoende groente en fruit. Besmeer boterhammen met halvarine en gebruik voor de warme maaltijd margarine uit een kuipje, vloeibaar bak- en braadvet of olie. Gebruik mager vlees, magere melk(producten) en 20+ of 30+ kaas. Eet twee keer per week vis, waarvan ten minste één keer per week vette vis. Kies voor dranken die geen calorieën bevatten, zoals water, koffie en thee (zonder suiker en melk) of frisdranken zonder calorieën. Aanbevolen wordt om niet meer dan één (vrouwen) of twee (mannen) glazen alcohol per dag te drinken. Wees zuinig met zout. 4

6 Zout Nederlanders eten veel meer zout dan goed is. In een aantal producten zit al veel zout, maar ook wordt vaak extra zout bij het eten gedaan. Te veel zout is niet goed voor de bloeddruk. Voeg weinig zout toe aan het eten. Maak je eten op smaak met kruiden en specerijen. Of gebruik een zoutmengsel met weinig natrium. Wees ervan bewust dat ook smaakmakers als bouillonblokjes, maggi, ketjap, mosterd, sambal, tomatenpuree en ketchup veel zout bevatten. Kies producten met zo weinig mogelijk toegevoegd zout. Kijk op het etiket hoeveel zout erin zit. Veel zout zit bijvoorbeeld in hartige snacks, kaas, chips, kant-en-klare soepen, - maaltijden en - sauzen. Kies voor zout met jodium, want jodium is nodig om de schildklier goed te laten werken. Alcohol Wees matig met alcohol. Te veel alcohol is schadelijk voor de gezondheid en levert veel calorieën. Aanbevolen wordt om niet meer dan één (vrouwen) of twee (mannen) glazen alcohol per dag te drinken. Drink niet iedere dag, om gewenning te voorkomen en geen grote hoeveelheden in één keer. Drink niet tijdens zwangerschap of tijdens het geven van borstvoeding. Niet onder de 18 jaar. 5

7 Schijf van Vijf Om fit en gezond te leven is het belangrijk om gezond te eten. Gezond eten is samen met voldoende bewegen dé basis voor een gezond gewicht en het verkleint het risico op ziekten. Maar wat is gezond eten? Hiervoor is de Schijf van Vijf een eenvoudige leidraad. De Schijf van Vijf bestaat uit vijf vakken en vijf regels: 1. Eet gevarieerd 2. Eet niet te veel en beweeg 3. Eet minder verzadigd vet 4. Eet veel groente, fruit en brood 5. Ga veilig met voedsel om De vijf vakken zijn de groepen voedingsmiddelen. Je eet gevarieerd als je iedere dag eet uit ieder vak. Gebruik de aanbevolen hoeveelheden uit de tabel als richtlijn, dan krijgt u alle voedingsstoffen binnen die nodig zijn om uw lichaam gezond te houden. 6

8 1. Eet gevarieerd. Variatie is gezond. Voedingsmiddelen hebben allemaal een verschillende samenstelling. Er is niet één voedingsmiddel dat alle voedingsstoffen in voldoende mate bevat. Eet daarom gevarieerd, zodat uw voeding alle nodige stoffen levert. Varieer ook binnen de vakken. Kies elke dag uit ieder vak: 1. Groente en fruit 2. Brood, (ontbijt)granen, aardappelen, rijst, pasta of peulvruchten 3. Zuivel, vlees(waren), vis, ei of vleesvervangers 4. Vetten, olie 5. Drinken (vocht) 2. Eet niet te veel en beweeg Let op een goede energiebalans. Dat wil zeggen dat de energie die uw lichaam uit de voeding krijgt in evenwicht is met de energie die u verbruikt. Om een gezond gewicht te behouden, is het belangrijk om niet te veel te eten en wel veel te bewegen. Gebruik niet te veel suiker- en vetrijke producten en alcohol, daardoor krijgt u al snel te veel calorieën binnen. Kies in plaats van producten met veel suiker (zoals snoep en frisdrank) of vet (zoals koek, gebak, roomijs, snacks), wat vaker voor brood, fruit, (vruchten)thee, (mineraal)water of (light) frisdrank zonder calorieën. Beweeg zo veel mogelijk, ten minste 30 minuten per dag. Een goed dagmenu bestaat uit drie maaltijden en niet meer dan drie à vier keer iets tussendoor (zoals fruit of een boterham). Sla geen ontbijt, lunch of warme maaltijd over. Anders is de kans groot dat u te veel extra s gaat eten. Vaak zijn dat dan calorierijkere producten (met veel vet en suiker) die minder voedingsstoffen bevatten. 7

9 3. Eet minder verzadigd vet Verzadigd vet = Verkeerd, Onverzadigd vet = Oké Het ezelsbruggetje Verzadigd = Verkeerd, Onverzadigd = Oké is een handig hulpmiddel voor een gezonder eetpatroon. Als u veel verzadigd vet eet, verhoogt dat het risico op hart- en vaatziekten. Kies op brood voor halvarine en voor bakken, braden en frituren de zachte of vloeibare vetsoorten, zoals vloeibaar bak- en braadvet of olie. Hierin zit vooral onverzadigd (oké) vet. Harde margarine, roomboter en vet in een wikkel is het verzadigde (verkeerde) vet. Verzadigd vet kan ook verborgen zitten in koek, gebak, chocola, snacks, kaas, volle melk, worst en zoutjes. Kies magere melk(producten), 20+ of 30+ kaas en mager vlees/magere vleeswaren. Eet twee keer per week vis, waarvan ten minste één keer vette vis. Visvet is gezond omdat het beschermt tegen hart- en vaatziekten. Gebruik ook eens vis (sardines, haring, gerookte zalm) als broodbeleg. Dat kan ook vis uit blik zijn. Bij plantaardig vet gaat het niet altijd om onverzadigd (gezonder) vet. Harde plantaardige vetten bevatten juist veel verzadigd (minder gezond) vet. Kijk dus goed op de verpakking om te weten welk vet in het product zit. 4. Eet veel groente, fruit en brood Van groente, fruit en brood (en aardappelen, rijst, pasta en peulvruchten) kunt u ruime hoeveelheden eten. Ze bevatten in verhouding weinig calorieën, veel voedingsstoffen en ze geven een verzadigd gevoel. Een ruime consumptie van groente en fruit verlaagt het risico op chronische ziekten. Daarom vormen zij de basis voor een gezonde voeding. Nederlanders eten te weinig brood. Per dag één tot twee sneetjes (volkoren) brood méér eten is beter om voldoende vezels binnen te krijgen. Eet liever volkorenbrood dan wit brood; volkorenbrood bevat meer vezels. Vezels bevorderen de stoelgang en geven een verzadigd gevoel. Het eten van vezelrijke voeding helpt om uw gewicht op peil te houden. Denk ook aan brood voor tussendoor en bij de warme 8

10 maaltijd. Varieer met verschillende soorten groenten en fruit. Elke soort bevat weer andere voedingsstoffen die belangrijk zijn. Eet groente, bijvoorbeeld tomaat of komkommer, ook eens op brood en neem fruit, komkommer, wortels of radijsjes tussendoor. 5. Ga veilig met voedsel om Jaarlijks lopen bijna een miljoen mensen een voedselinfectie op. Vaak gebeurt dit thuis en is het met eenvoudige maatregelen te voorkomen: Let op de houdbaarheidsdatum en volg de bewaaradviezen op. Vervoer gekoelde producten in een koeltas. Zet de temperatuur van de koelkast niet warmer dan 7 graden Celsius. Was groente en fruit. Verhit kip, ei en varkensvlees door en door. Vermijd tijdens het koken elk contact tussen rauw en bereid eten. Was regelmatig de handen met water en zeep. In elk geval voor het koken, na aanraking met rauw vlees en als je naar het toilet bent geweest. Gebruik steeds schone messen, lepels en snijplanken. Zet bederfelijke producten meteen na gebruik terug in de koelkast. Bewaar kliekjes altijd in de koelkast en niet langer dan twee dagen. Bewaar geen resten van afhaalmaaltijden. Neem elke dag een schone vaatdoek. Wat heeft u dagelijks nodig? Voor de groepen voedingsmiddelen uit de Schijf van Vijf zijn aanbevolen hoeveelheden opgesteld per leeftijdsgroep en per geslacht. Ofwel: wat heeft u nodig op een dag? De aanbevolen hoeveelheden geven aan hoeveel iemand gemiddeld per dag nodig 9

11 heeft om voldoende eiwitten, vitamines en mineralen binnen te krijgen. Per leeftijdsgroep gelden de kleinste hoeveelheden voor de vrouwen en de grootste voor de mannen. Bij alle genoemde hoeveelheden gaat het om het gewicht van producten zoals ze worden gegeten. Basisvoeding: Gemiddeld aanbevolen hoeveelheden voedingsmiddelen per dag jaar jaar 71 jaar en ouder Groente 200 g (4 opscheplepels) 200 g (4 opscheplepels) 150 g (3 opscheplepels) Fruit 2 stuks (200 g) 2 stuks (200 g) 2 stuks (200 g) Brood 6-7 sneetjes ( g) 5-6 sneetjes ( g) 4-5 sneetjes ( g) Aardappelen, rijst, pasta, peulvruchten g 4-5 aardappelen/ opscheplepels g 3-4 aardappelen/ opscheplepels g 2-4 aardappelen/ opscheplepels Melk(producten) 450 ml ml 650 ml Kaas 1 ½ plak (30 g) 1 ½ plak (30 g) 1 plak (20 g) g g g Vlees(waren), vis, kip, eieren, vleesvervangers Halvarine/ Margarine Bak-, braad- en frituurproducten, olie g g g 5 g/ sneetje 5 g/ sneetje 5 g/ sneetje 15 g (1 eetlepel) 15 g (1 eetlepel) 15 g (1 eetlepel) Dranken 1 ½ - 2 liter 1 ½ - 2 liter 1 ½ - 2 liter (inclusief melk) Voedingscentrum - eerlijk over eten 10

12 Meer informatie Voor meer informatie kunt u terecht bij het Voedingscentrum Stichting Voedingscentrum Nederland Postbus CK Den Haag Met vragen over gezonde voeding, voedselveiligheid, voedselkwaliteit, diëten en voedselovergevoeligheid kunt u op werkdagen tussen 9.00 en uur bellen met nummer (070) of via de mail info@voedingscentrum.nl of contact zoeken via het contactformulier op de website Bent u op zoek naar een boek, brochure of folder over voeding dan kunt u terecht in de webshop van het Voedingscentrum op bovenstaande website. Tevens kunt u informatie inwinnen bij de Maag Lever Darm Stichting: Maag Lever Darm Stichting Postbus AV Amersfoort Voor algemene vragen kunt u contact opnemen via of info@mlds.nl. Heeft u een specifieke vraag over maag-, darm- of leveraandoeningen en behandelingen hiervan, dan kunt u contact opnemen met de infolijn. De voorlichters zijn telefonisch bereikbaar op werkdagen van op het nummer ( 0,15 p/m). Via dit telefoonnummer kunt u 24 uur per dag een brochure bestellen. Ook kunt u een vraag via de stellen, voorlichting@mlds.nl. Uw vraag wordt dan binnen 5 werkdagen beantwoord. 11

13 Afdeling Diëtetiek Voor vragen kunt u terecht bij de afdeling Diëtetiek: dietetiek@ikazia.nl 12

14 Deze tekst is gemaakt door afdeling Diëtetiek van het Ikazia Ziekenhuis Rotterdam (februari 2007 en herzien in 2011) aan de hand van de volgende informatiebronnen: - Informatie van het Voedingscentrum: - Informatie van de Maag Lever Darm Stichting: 13