Variatielijsten. Hoofdstuk 3B. 3b.1 De Vetten

Transcriptie

1 Hoofdstuk 3B Variatielijsten Variatie in uw voeding is belangrijk. Hierdoor krijgt u voldoende voedingsstoffen binnen en kunt u voedingsmiddelen afwisselen. Uitgangspunt om te variëren is het basisdieet, wat uw diëtist voor u heeft samengesteld. Bij het variëren gaat het om de hoeveelheid vetten en koolhydraten in uw voeding. 3b.1 De Vetten Bij mensen met diabetes mellitus bestaat er grotere kans op het ontstaan van hart en vaatziekten. Daarom is het belangrijk om gezond te eten en te letten op het vetgebruik in uw voeding. Hierbij gaat het vooral om verzadigd vet en transvet. In onze voeding zitten namelijk verschillende soorten vet. onverzadigd vet: dit is een vetsoort die helpt het cholesterolgehalte te verlagen of laag te houden. verzadigd vet en transvet: stimuleren de aanmaak van cholesterol in het lichaam en werken dus cholesterolverhogend. Het is daarom belangrijk om minder verzadigd vet en transvet te eten. Verzadigd vet en transvet komen vooral voor in producten van dierlijke oorsprong, zoals melkvet en vleesvet. Er zijn echter ook enkele plantaardige vetsoorten die veel verzadigd vet bevatten zoals: cacaovet, kokosvet en palmpitvet. Transvet ontstaat in de fabriek wanneer vet en olie `harder` worden gemaakt. Transvet kan zitten in producten met gedeeltelijk gehard vet, zoals in koek, gebak, patat en hartige snacks. De volgende voedingsmiddelen bevatten veel verzadigd vet: roomboter, diverse bak en braadvetten, harde margarines en plantaardige margarines in een wikkel verpakt; sommige soorten frituurvet; vet vlees en vette vleeswaren; volvette kaas, roomkaas, volle melk en volle melkproducten; koffiewitmaker (koffiecreamer), imitatieslagroom; snacks, zoutjes, gebak en koekjes; chocolade. Onverzadigd vet komt voor in plantaardige voedingsmiddelen. Het maakt niet uit of het vet enkelvoudig of meervoudig onverzadigd is. De volgende voedingsmiddelen zijn rijk aan onverzadigd vet: vette vis, zoals zalm, tonijn, heilbot, makreel, haring, paling, bokking, forel, sardines en sprot; alle soorten olie, zoals olijfolie, maïsolie, saffloerolie, slaolie, sojaolie en zonnebloemolie; Diëtetiek DIET mei 2015 pagina 1/5

2 halvarine met maximaal 40% vet; vloeibaar (dieet)bak en braadproducten en vloeibaar frituurvet; sladressing op basis van olie; noten, zoals walnoten, amandelen, hazelnoten en notenpasta s. Deze producten zijn echter niet altijd minder vet. Tegenwoordig zijn er ook producten op de markt met plantensterolen en stanolesters. Deze bestanddelen zorgen er voor dat er minder cholesterol in het lichaam wordt opgenomen. Het cholesterolgehalte kan hiermee verlaagd worden. Informeer bij uw diëtist of het gebruik van deze producten wenselijk voor u is. Vis, schaal en schelpdieren Vis is een uitstekend alternatief voor vlees. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat vis een beschermende werking heeft bij het ontstaan van hart en vaatziekten. Het is aan te raden twee keer in de week (vette) vis te eten. Alle soorten vis zijn goed, zowel vette als magere, vers, diepvries of uit blik. Er zijn aanwijzigen dat de inname van visvetzuren (omega3 vetzuren) bij mensen met diabetes het risico op hart en vaatziekten kan verminderen. Als u niet van vis houdt, informeer dan bij uw diëtist of het gebruik van visoliesupplementen of voedingsmiddelen verrijkt met visvetzuren zinvol voor u is. Variatielijst Producten kunnen verschillen in soort en hoeveelheid vet. Dat kan het lastig maken om te kiezen. Om een gezonde vetkeuze te vergemakkelijken vindt u op de volgende pagina een overzicht van voorkeursproducten. Bron: Hartstichting. Let op sommige producten uit deze tabel bevatten koolhydraten! Bij voorkeur: In plaats van: Brood en ontbijtproducten bruin of volkorenbrood, roggebrood, muesli, brinta en andere graanproducten zonder suiker croissants en luxe broodjes, zoals een pizzabroodje of een ham/kaasbroodje Om op brood te smeren halvarine, margarine en andere smeersels voor op brood met minder dan 17 gram verzadigd vet per 100 gram roomboter en harde margarine in een wikkel Kaas 30+kaas, 20+kaas, 40+kaas (met mate), kaasachtige producten op basis van plantaardige olie en kaas met minder zout 48+kaas en kaassoorten met een nog hoger vetpercentage Diëtetiek DIET mei 2015 pagina 2/5

3 Zoet beleg Bij voorkeur: jam, honing, appelstroop, sandwichspread, groentespread en pindakaas In plaats van: chocolade hagelslag, chocoladevlokken en kokosbrood Vleeswaren Melk en melkproducten Aardappelen, rijst en pasta s rosbief, licht gezouten rookvlees, achterham, fricandeau, kipfilet en filet americain magere en halfvolle soorten (waaronder karnemelk) en halfvolle koffiemelk met plantaardige olie alle soorten aardappelen gekookt of gebakken in olie, vloeibaar frituurvet, vloeibaar bak en braadproduct of vloeibare margarine, zilvervliesrijst en volkorenpasta paté, worstsoorten, salami en ontbijtspek volle melk(producten), koffieroom, slagroom, zure room en crème fraiche aardappelen gebakken in harde margarine in een wikkel, roomboter of hard frituurvet, witte rijst of pasta Vlees, vis, kip, ei, tahou, tempé minder vette vleessoorten, zoals tartaar, magere hamlappen, magere runderlappen, haaskarbonade, biefstuk, ongepaneerde schnitzel, kip zonder vel, kalkoen, bijna alle soorten (vette) vis, eieren (maximaal 3 per week), tahoe, tempé en vegetarische vleesvervangers worstsoorten, spek, lever, nier, paling en garnalen Voor bakken en braden Sauzen vloeibaar bak en braadproduct, vloeibare margarine, margarine met minder dan 17 gram verzadigd vet per 100 gram, alle soorten olie en vloeibaar frituurvet rode sauzen, zoals barbecuesaus en tomatenketchup en sauzen op basis van olie, zoals slasaus, fritessaus, mayonaise, béchamelsaus van halfvolle melk en chutney (let op: dit zijn wel dikmakers) hard bakbraadvet en hard frituurvet roomsauzen en kaassauzen Hartige lekkernijen Diëtetiek DIET mei 2015 pagina 3/5 Japanse mix, ongezouten noten, zoute stokjes, wokkels, studentenhaver, popcorn naturel, olijven en rijstcrackertjes chips, zoutjes, zoute koekjes en borrelnootjes

4 3b.2 Koolhydraten U heeft van uw diëtist een dieetadvies gekregen. Hierop staat wat u dagelijks kunt eten en drinken. Achter ieder voedingsmiddel staat de hoeveelheid koolhydraten vermeld. Met behulp van het koolhydraatvariatieboekje kunt u op het dieetadvies variëren. U telt de hoeveelheid koolhydraten van alle voedingsmiddelen, die u per maaltijd eet en drinkt bij elkaar op, tot u de toegestane hoeveelheid per maaltijd heeft bereikt. U kunt in het koolhydraatvariatieboekje de koolhydraatwaarden vinden. Het is moeilijk om altijd precies op de voorgeschreven hoeveelheid uit te komen. Een afwijking van ongeveer 5 gram koolhydraten per maaltijd of tussenmaaltijd is geen probleem. Hieronder een voorbeeld om u op weg te helpen: Basisontbijt: 2 sneden brood (2x 35 gram) halvarine 1 plak 40+ kaas 1x halvajam (15 gram) glas sinaasappelsap (100 ml) thee zonder suiker 09 Totaal: 46 Variatie: 1 schaaltje yoghurt (150 ml) 06 3 eetlepels muesli (3x 10 gram) 18 1 snee knäckebröd (10 gram) 07 halvarine 1 plak kaas 1 appel (120 gram) 14 Totaal: 45 Meer informatie over koolhydraatvariaties vindt u in het koolhydraatvariatieboekje. 3b.3 Glycaemische index De glycaemische index is een waarde die iets zegt over de snelheid waarmee de glucosewaarde stijgt in uw bloed. In onderstaande tabel is te zien dat glucose het snelst in ons bloed wordt opgenomen. Vandaar dat het gebruik van glucose wordt aangeraden bij een hypo. Binnen 510 minuten ziet u een stijging van uw bloedglucose (zie hiervoor ook Hoofdstuk 4). Naarmate het percentage van de glycaemische index lager wordt, duurt het langer dat uw bloedglucosewaarde stijgt. U ziet dat suiker in het midden staat en dus niet zo snel in uw bloed komt. Ook ziet u bruine en witte bonen staan. Deze voedingsmiddelen hebben meer tijd nodig om uw bloedglucose te laten stijgen. Wanneer u een ultrakortwerkende insuline spuit, is het goed om rekening te houden met de glycaemische index van voedingsmiddelen. Bij het gebruik van voedingsmiddelen met Diëtetiek DIET mei 2015 pagina 4/5

5 een lage glycaemische index, kan het beter zijn om de ultrakortwerkende insuline later te spuiten of de hoeveelheid ultrakortwerkende insuline in twee keer te spuiten. Bedenk bij het lezen van het schema dat u nooit alleen suiker of bonen eet en dat u bijvoorbeeld aardappelpuree samen eet met groente, vlees en een nagerecht. Tabel: Bloedglucosestijging in vergelijking met glucose 100% 8090% 7079% 6069% 5059% 4049% 3039% 20 29% 10 19% Volkoren brood Wit brood Spaghetti (wit) Spaghetti (bruin) Appel Glucose Aardappelpuree Fructose Sojabonen Honing Witte rijst Banaan Suiker Sinaasappel Cornflakes Aardappel Candybar Rozijnen Maïs Sinaasappelsap IJs Chips Linzen Yoghurt Melk Bruine en witte bonen Pinda s Bruine rijst Hoofdstuk 3B van Patiënten Informatie Map Diabetes Mellitus en voeding (2014) Gelre ziekenhuizen Apeldoorn & Verian Diëtetiek DIET mei 2015 pagina 5/5