Plan van aanpak. Huisvesting vergunninghouders Zoetermeer

Transcriptie

1 Zoetermeer Gemeente Zoetermeer, maart 2016

2 Inhoud Aanleiding... 3 Huidige situatie Zoetermeer Inzet voor een goede integratie... 8 Financiën... 9 Organisatie en samenwerkingspartners... 9 Kanttekeningen Tijdspad

3 Aanleiding Door geweld en onrust in andere landen, zoals Syrië en Eritrea, heeft Nederland te maken met een grote stroom vluchtelingen. Dit betekent dat Zoetermeer ook in 2016 en 2017 een aanzienlijk aantal vergunninghouders moet huisvesten. Dit aantal (taakstelling) is in 2016 wederom hoger dan het voorgaande jaar en legt dan ook een grote druk op de sociale woningvoorraad. Aanvullende maatregelen zijn nodig, met name het versneld uitbreiden van de voorraad. Op 9 november 2015 heeft de gemeenteraad van Zoetermeer het besluit genomen om de woningvoorraad versneld te vergroten en daarmee de taakstelling voor het (tijdelijk) huisvesten van vergunninghouders in 2015 en 2016 te realiseren zonder verhoging van de druk op de bestaande sociale woningvoorraad. In het daaropvolgende collegebesluit van 17 november 2015 is ter uitvoering van het raadsbesluit een aantal acties in gang gezet. Met de woningcorporaties, private vastgoedeigenaren en overige betrokkenen wordt samengewerkt om extra woningen te verkrijgen voor vergunninghouders en andere woningzoekenden. Het feit dat de taakstelling in 2015 niet is gehaald en dat de taakstelling dit jaar hoger is, maakt dat alle zeilen worden bijgezet. Zoetermeer zet in op een integrale aanpak voor de aan Zoetermeer toegewezen vergunninghouders. Huisvesting is het begin en een eerste vereiste. De provincie is verantwoordelijk voor het toezicht op de realisatie van huisvesting van vergunninghouders door gemeenten. In de brief van 22 januari 2016 erkent de provincie de forse opgave voor de gemeenten. Zij vraagt daarom aan iedere gemeente een plan van aanpak huisvesting vergunninghouders op te stellen voor de periode tot 1 juli Daarnaast wijst zij in haar brief aan de gemeente Zoetermeer op het niet realiseren van haar taakstelling in Dit plan van aanpak huisvesting vergunninghouders Zoetermeer beschrijft de maatregelen die Zoetermeer neemt om de taakstelling te realiseren. 3

4 Huidige situatie Zoetermeer In dit hoofdstuk wordt kort de taakstelling voor vergunninghouders toegelicht en wordt inzicht gegeven in de sociale woningmarkt. Twee ontwikkelingen zijn hierbij van belang. In Zoetermeer worden ten eerste niet op grote schaal sociale huurwoningen bijgebouwd. Daarnaast is Zoetermeer bezig met de herstructurering van een wijk (krachtwijk), waardoor er meer vraag is naar sociale huurwoningen. Taakstelling De taakstelling in 2015 was 211 vergunninghouders. Voor de eerste helft van 2016 is het 146. De verwachting is dat de taakstelling voor de tweede helft van 2016 hoger zal zijn, waardoor Zoetermeer boven de 300 verblijfsgerechtigden uitkomt. Figuur 1 toont de ontwikkeling van de taakstelling voor Zoetermeer in de periode Daarin is goed te zien dat de taakstelling sinds 2012 gestaag toeneemt en dat er in 2015 sprake is van een zeer sterke groei. Figuur 1 Ontwikkeling taakstelling Zoetermeer taakstelling Bron: gemeente Zoetermeer Realisatie taakstelling De taakstelling van 2014 is op drie personen na niet gehaald. De achterstand in taakstelling is in de eerste helft van 2015 ingehaald. Ook de taakstelling 2015 is pas in januari 2016 gerealiseerd. Volgens het COA moest Zoetermeer in 2016 nog 26 vergunninghouders huisvesten van de taakstelling van Volgens de Zoetermeerse telling (op basis van getekende huurcontracten) kwam Zoetermeer 21 gehuisveste vergunninghouders te kort. De tussenstand voor de taakstelling voor de eerste helft van 2016 is 55 geplaatste vergunninghouders, verdeeld over 27 woningen. NB: er worden verschillende tellingen gehanteerd. In onderstaande schema zijn bijvoorbeeld de 21 amv s die in januari 2016 in Zoetermeer zijn komen wonen nog niet meegerekend. Tabel 1 Taakstelling resultaten Periode Taakstelling Volgens COA gehuisvest 1 e helft * 2 e helft e helft e helft e helft Bron: COA *stand per 22 maart

5 Tabel 2 Aantal woningen per corporatie voor vergunninghouders Zoetermeer 2014, 2015 en Type woningen in ste helft 2016 Taakstelling (aantal personen) Aantal woningen* De Goede Woning Merendeels 1- of 2-kamerwoningen (HAT eenheden) 5 Vidomes Vestia x 2-kamer flats 10x 3- en 4-kamer flats 6x 3- en 4-kamer maisonnettes 10 Via andere partijen 5 Totaal Bron: Vluchtelingenwerk * Inclusief tijdelijke huisvesting (GZZA) en huisvesting amv s In de meeste gevallen kunnen er meerdere vergunninghouders in een woning gehuisvest worden, omdat zij familie of partners zijn. Tabel 2 laat zien dat in 2014 voor de 114 vergunninghouders, die voor huisvesting aan Zoetermeer werden toegewezen, 58 woningen nodig waren. In 2015 werden 190 vergunninghouders in 86 woningen gehuisvest. De taakstelling werd toen niet gehaald. Opvallend is dat met name flats, maisonnettes en HAT-eenheden worden ingezet en geen eengezinswoningen. Mutaties Tussen de drie grote corporaties is de taakstelling in gelijke delen verdeeld. Ieder heeft ongeveer een derde van de sociale voorraad en daarbij zijn eigen uitdagingen. Daarbij voelt het voor de corporaties als een collegiale taak om de taakstelling met elkaar te halen. Tabel 3 Aantal mutaties corporaties Zoetermeer 2015 corporatie mutaties 2015 aantal woningen De Goede Woning Vidomes 502* Vestia Totaal Bron: De Goede Woning, Vidomes en Vestia * waarvan 167 seniorenwoningen Tabel 3 laat zien dat ongeveer 7% van de woningen, die de grote corporaties in Zoetermeer bezitten in 2015, vrijkwamen. Vidomes heeft relatief veel seniorenwoningen. Dat vertaalt zich in een derde van hun mutaties. Voor veel vergunninghouders zijn deze woningen niet geschikt aangezien er leeftijdseisen voor de woningen worden gesteld. Daarnaast zorgt de sloop van woningen ervoor dat een deel van de mutaties niet vrijkomt. Wanneer tabel 2 en tabel 3 met elkaar worden vergeleken, dan valt op dat maar een relatief klein deel van de mutaties in 2015 naar de huisvesting van vergunninghouders ging. Tabel 4 geeft dat ook weer. 5

6 Tabel 4 Mutaties per Haaglanden gemeente in 2015, % vergunninghouders en % totaal urgenten gemeente Zoetermeer Haaglanden D DH LV MD PN R Wa We aantal mutaties waarvan vergunninghouders % vergunninghouders 6% 9% 6% 11% 10% 11% 8% 5% 13% 10% totaal % urgenten 23% 20% 13% 23% 22% 21% 18% 18% 21% 16% Bron: Kengetallen gemeenten SVH D: Delft, DH: Den Haag, LV: Leidschendam-Voorburg, MD: Midden- Delfland, PN: Pijnacker-Nootdorp, R: Rijswijk, Wa: Wassenaar, We: Westland Tabel 4 laat zien dat in Zoetermeer 6% van de woningen die vrijkomen naar vergunninghouders gaat. Wanneer gekeken wordt naar alle urgent woningzoekenden waar de vergunninghouders onder vallen dan gaat het om 23% van alle vrijkomende woningen. Regionaal gezien is dat een hoog aantal. De sloop van enkele sociale huurflats in Zoetermeer (herstructurering van een wijk) is een belangrijke reden voor dit hoge percentage. 6

7 Zoetermeer kent in de regio samen met Den Haag het hoogste percentage woningen dat naar woningurgenten gaat. Dit voert de druk op in de sociale woningmarkt en vergroot de uitdaging van het huisvesten van vergunninghouders. Dit hoofdstuk beschrijft de uitgangspunten die zijn geformuleerd en de maatregelen die zijn getroffen in Voor 2016 en verder zijn voor Zoetermeer de belangrijkste maatregelen: woningdeling en het vergroten van de voorraad. Met de eerste maatregel zou met een zelfde aantal woningen voor vergunninghouders een groter aantal mensen gehuisvest kunnen worden. Verder werkt de gemeente samen met corporaties aan het vergroten van de woningvoorraad voor alle woningzoekenden op een zo kort mogelijke termijn. Maatregelen die in 2015 zijn opgestart Om de taakstelling dit en komend jaar te realiseren, zonder dat daarbij de druk op de sociale woningvoorraad toeneemt, zijn voor de huisvesting van vergunninghouders maatregelen getroffen. Daarbij geldt dat regulier huisvesten, boven tijdelijk, de voorkeur heeft. De maatregelen zijn: Voor resultaat op de korte termijn (< 3 maanden) Voorrang verlenen aan de huisvesting van vergunninghouders op basis van landelijke wetgeving en de lokale huisvestingsverordening (voorrangsstatus) Inzetten van woningen uit de particuliere woningmarkt Woningen die door corporaties tijdelijk uit de verkoop zijn gehaald, benutten voor: o de huisvesting van amv s (Alleenstaande minderjarige vreemdelingen; zij tellen voor de taakstelling mee) o de tijdelijke huisvesting vanuit het Gemeentelijk Zelf Zorg Arrangement (GZZA) (zij tellen niet voor de taakstelling mee) Voor resultaat op de middellange termijn (3-6 maanden) Het maken van (prestatie-) afspraken met corporaties over de huisvesting van vergunninghouders Het optimaliseren van het proces om vergunninghouders te huisvesten; onder meer door het continu monitoren van de voortgang en het daarvoor beter registreren en uitwisselen van realisatiecijfers Gebruik te maken van gemeentelijk vastgoed (pand aan de Dorpsstraat) voor tijdelijke huisvesting (na GZZA via het Gemeentelijk versnellingsarrangement (GVA)) Continue maatregelen Het houden van uitvoeringsoverleg huisvesting vergunninghouders waaraan medewerkers van de corporaties en van de gemeente deelnemen Het benutten van de kennis van platform Opnieuw Thuis en OTAV (Ondersteuningsteam Asielzoekers Vergunninghouders) Maatregelen voor 2016 en 2017 Bovenstaande maatregelen leveren voor de verwachte toenemende taakstelling onvoldoende woningen op voor het huisvesten van vergunninghouders en laten de druk op de sociale woningvoorraad stijgen. Vergroting van de woningvoorraad op korte termijn is daarom gewenst. Om die gewenste vergroting te realiseren wordt aan het volgende gewerkt: Voor resultaat op de korte termijn (< 3 maanden) Dat corporaties extra betaalbaar aanbod beschikbaar stellen door woningen (tijdelijk) af te prijzen (aftoppen) of uit de verkoop halen Voor resultaat op de middellange termijn (3-6 maanden) De mogelijkheden van woningdeling maximaal te faciliteren Het aanstellen van een woningbouwaanjager (ook voor andere woonopgaven) en een projectmedewerker huisvesting vluchtelingen 7

8 Een tijdig beeld (inventarisatie) van gezinshereniging zodat woningen beter passend toegewezen kunnen worden Onderzoeken hoe kamerverhuur en woningverhuur van particuliere vastgoedeigenaren meer ingezet kan worden Indien gewenst staat de gemeente garant voor het huren van huisvesting van particuliere verhuurders voor de periode van een jaar ten behoeve van de huisvesting van vergunninghouders Voor resultaat op de langere termijn (6-18 maanden) Binnen de gemeente oprichten van een taskforce woningrealisatie Versneld enkele locaties aanwijzen (korte termijn actie) voor het bouwen van nieuwbouwwoningen (realisatie langere termijn actie) Maximaal faciliteren van initiatieven voor het transformeren van kantoorruimte naar woningen Het bouwen van slimme woningen (voorbeeld van één van de drie corporaties om nu woningen te realiseren voor vier vergunninghouders die na verloop van tijd kunnen worden omgevormd naar twee 2-persoonsappartementen) De Goede Woning heeft aangegeven de sociale woningvoorraad met tweehonderd nieuwbouwwoningen te willen uitbreiden. Een deel hiervan, tien procent, is daarvan bestemd voor vergunninghouders. De Goede Woning heeft het voornemen om per woning vier vergunninghouders te huisvesten. Continue maatregelen Bij eventuele wijzigingen in de landelijke wetgeving ten aanzien van woningurgentie voor vergunninghouders heeft het college de voorkeur om de woningurgentie voor deze groep blijvend op te nemen in de lokale huisvestingsverordening. Hiervoor heeft zij goedkeuring nodig van de gemeenteraad Verder in te zetten op kennisdeling en samenwerking in het verband van de Bestuurlijke Tafel Wonen, de G32 en de VNG Inzet voor een goede integratie Integratie begint met huisvesting. Als vergunninghouders een eigen plek hebben, kunnen zij zich beter concentreren op onderwijs, werk en inburgering. Voor een goede integratie in de buurt zijn beginselen van kleinschaligheid, spreiding en een goede mix van bewoners van belang. Het grootste deel van de vergunninghouders wordt gehuisvest in corporatiewoningen. In de meeste gevallen hebben zij een zeer laag inkomen. Zij zijn aanvankelijk veelal bijstandsafhankelijk en aangewezen op het goedkoopste segment sociale huurwoningen dat vrijkomt. Deze bevinden zich in grote mate in buurten/wijken met een hoge mutatiegraad, wat veelal de kwetsbaardere buurten/ wijken in Zoetermeer zijn. Een goede integratie van de vergunninghouders kan bevorderd worden door verspreid over de stad en kleinschalig te huisvesten. Omdat een op voorhand kansrijk integratieklimaat van een straat of buurt bijdraagt aan een spoedige integratie, is het wenselijk om in een vroeg stadium informatie te verkrijgen over de te plaatsen vergunninghouder (achtergrond, opleidingsniveau, gezinssituatie, netwerk, etc). Bij een vrijgekomen woning kan dan zo gericht mogelijk worden gematcht. Dit vraagt om nauwe samenwerking met het COA, stichting Vluchtelingenwerk en de corporaties. 8

9 Financiën De taakstelling vraagt niet alleen maatregelen in de vorm van afspraken en initiatieven, het vraagt ook meer capaciteit en middelen. Ingezet wordt op kostenneutrale ontwikkelingen. In het raads- en collegebesluit van november 2015 is gesteld dat de huisvesting voor vergunninghouders kostenneutraal gerealiseerd dient te worden door gebruik te maken van landelijke regelingen. De werkelijkheid is weerbarstiger. Voor het huisvesten, maar ook voor de integratie en de participatie, ontkomt de gemeente Zoetermeer er niet aan om extra kosten te maken, mede vanwege extra ambtelijke inzet. Zoetermeer draagt dus als gemeente bij aan dit vraagstuk. Zij verwacht daarbij van het Rijk dat zij gemeenten hierin volledig tegemoetkomt. De niet gedekte extra kosten als gevolg van de grotere instroom van vluchtelingen die in Nederland een veilig thuis zoeken, houdt de gemeente daarom bij. Via de VNG en de G32 dringen gemeenten, waaronder Zoetermeer, aan bij het Rijk op extra middelen. Organisatie en samenwerkingspartners Het versneld huisvesten van vergunninghouders kan de gemeente alleen realiseren door goede aansturing en samenwerking met andere partijen. Binnen de gemeentelijke organisatie sturen de volgende groepen en mensen de organisatie op dit vraagstuk aan: Bestuurlijke stuurgroep vluchtelingen o burgemeester, wethouder wonen en wethouder onderwijs, zorg & welzijn Ambtelijk opdrachtgever: gemeentesecretaris Taskforce woningrealisatie o bestuurlijk trekker: wethouder wonen o ambtelijk trekker: directeur Onze samenwerkingspartners zijn: Corporaties: De Goede Woning, Vestia en Vidomes Bestuurlijke Tafel Wonen (samenwerkingsverband van Haaglanden gemeenten) G32 Particulieren (zowel woningeigenaren, als eigenaren van kantoren en projectontwikkelaars) Provincie Rijksoverheid Stichting Vluchtelingenwerk Stichting Piëzo RIBW Fonteynenburg Stichting MOOI VNG Andere maatschappelijke partners 9

10 Kanttekeningen De gemeente en samenwerkende partijen hebben de intentie om alles op alles te zetten om de toegenomen taakstelling te halen. Het is immers een wettelijke taak. Tegelijkertijd is de realiteit dat de opgave omtrent de vergunninghouders onvoorspelbaar blijft. Hiervoor zijn goede overlegstructuren opgestart op alle domeinen, maar hierdoor moeten er bij het proces voor het realiseren van de taakstelling ook enkele kanttekeningen worden gemaakt. Bij het halen van de taakstelling zijn de volgende kanttekeningen te plaatsen: Veranderingen in regelingen en groepen: voorbeelden hiervan zijn de fors toegenomen taakstelling en het GZZA waarvoor het minder aantrekkelijke GVA in de plaats is gekomen. Voor tijdelijke huisvesting via het GVA komen veel minder locaties in aanmerking dan verwacht. Opgave groter dan alleen huisvesting: naast het verzorgen van een passende huisvesting zet Zoetermeer ook in op een snelle en soepele integratie. Op die manier kunnen de nieuwe Zoetermeerders op een zorgvuldige wijze integreren doordat zij begeleiding krijgen, onderwijs kunnen volgen, toegeleid worden naar werk en/of inkomen kunnen verkrijgen. Ook op deze domeinen staan gemeente en maatschappelijke partners onder druk. Daarbij komt dat het maatschappelijk draagvlak behouden moet blijven, wat een zorgvuldige plaatsing vergt. Dit kost veel tijd en aandacht. Afhankelijkheid in de keten: bij het huisvestingsproces zijn verscheidene organisaties betrokken die van elkaar afhankelijk zijn. Het niet tijdig (kunnen) reageren en handelen van een samenwerkingspartner heeft daardoor een negatief effect op de doorlooptijd van een plaatsing. Hetzelfde geldt voor de administratieve afhandeling die bepalend is voor het moment van telling. Het COA registreert pas een plaatsing als alle gevraagde informatie is aangeleverd en is verwerkt. Indien die niet volledig is, telt de plaatsing (nog) niet voor de taakstelling. Sociale woningvoorraad op peil: de komende jaren blijft behoefte bestaan aan uitbreiding van de sociale woningvoorraad. Enerzijds om de taakstelling voor de periode na 1 juli 2016 op te kunnen vangen. Anderzijds om het huisvesten van vergunninghouders niet ten koste te laten gaan van die van reguliere woningzoekenden. Met de woningcorporaties, private vastgoedeigenaren en overige betrokkenen wordt samengewerkt om extra woningen te verkrijgen. Indien dit niet tijdig of in voldoende mate kan worden gerealiseerd, neemt de druk op de sociale woningmarkt verder toe. Conclusie De gemeente en samenwerkende partijen zetten alles in het werk om de taakstelling tijdig te halen. Echter, de gemeente is van mening dat zorgvuldigheid voorop moet staan. Het gaat tenslotte om een samenspel tussen onze huidige en nieuwe inwoners. Gezien de dynamiek en de afhankelijkheden kan de gemeente daarom vooraf geen garanties afgeven dat de aan haar door het Rijk opgelegde taakstelling binnen de gestelde tijd wordt gehaald. Tijdspad Dit plan van aanpak loopt in principe tot 1 juli Begin 2017 vindt een evaluatie plaats en wordt bekeken welke vervolgstappen nodig zijn. 10