Titel: Provinciaal beleid en de huisvestingsmogelijkheden voor gemeenten

Transcriptie

1 Speech van Joke Geldhof, gedeputeerde ruimtelijke ordening, wonen en toezicht t.b.v. de kennisconferentie Noord-Holland-Noord VAN VLUCHTELING NAAR MEDELANDER op 10 juni 2016, te Wognum. Titel: Provinciaal beleid en de huisvestingsmogelijkheden voor gemeenten Dames en heren, Ik ben blij met de uitnodiging voor deze kennisbijeenkomst. We hebben het over een complexe opgave: de opvang van vluchtelingen en statushouders in uw gemeenten. En met het woord opvang raken we verschillende thema s. Het gaat niet alleen om het bieden van onderdak, een huis, een bed. Nee, het bieden van de eerste levensbehoeften gaat verder. Het betreft ook: aandacht geven, voeding, onderwijs, sport, een baan, een toekomst. En de verantwoordelijkheid om dit alles te bieden, ligt in de handen van veel partijen, niet in de laatste plaats in de handen van de vele, onmisbare vrijwilligers. Bij de opvang zijn veel organisaties betrokken; enkele zijn hier vanmorgen ook aanwezig. En de gemeenten spelen een sleutelrol. Het speelt zich allemaal af op uw grondgebied. Net als Marjan van Kampen, ben ik lid van de Provinciale regietafel, opgericht door de Commissaris van de Koning, de heer Remkes. Aan deze tafel bespreken we de voortgang, de belemmeringen en de kansen die er zijn. Ik ken uw Veiligheidsregio als een zeer betrokken regio en wil u hierbij graag complimenteren met die betrokkenheid. Ook het organiseren van deze kennisbijeenkomst past in het positieve beeld dat ik van uw regio heb. Het proces van opvang kent vele schakels. Het begint bij de opvang in een aanmeldcentrum, dan de doorstroming naar een opvanglocatie of AZC, en vervolgens de uitstroom naar een woning. Deze stappen vragen om een goede ketensamenwerking van alle partners. 1

2 Het versnellen en verbeteren van de huisvesting van toegelaten vluchtelingen is een essentiële schakel in het beheersen van de toename van het aantal statushouders. Marjan van Kampen heeft mij gevraagd om vanuit provinciaal beleid een toelichting te geven op de huisvestingsmogelijkheden. Dat zal ik graag doen. Ik ga in op drie onderwerpen: 1. Er is een onderscheid tussen de huisvesting van vluchtelingen en de huisvesting van statushouders. Ik zal dat kort aangeven. 2. Vervolgens zal ik ingaan op de statushouders. Hoe verloopt het proces van huisvesten? Loopt u in de pas met de toegewezen mensen en het feitelijk huisvesten? 3. En tot slot wil ik stilstaan bij enkele initiatieven van gemeenten waar we kunnen zien en leren hoe bijvoorbeeld tijdelijke huisvesting gerealiseerd kan worden. 1. Goed, eerst het onderscheid tussen het huisvesten van vluchtelingen en van statushouders. Opvang en huisvesting zijn in eerste instantie een zaak van rijk en gemeenten. In november 2015 is het Bestuursakkoord Verhoogde Asielinstroom door het Rijk en de VNG getekend. De afspraken in dit document zijn in ketenperspectief geplaatst. Een keten waarin de nadruk ligt op een snelle doorstroom van vergunninghouders naar huisvesting in gemeenten en op werk, met goed gevoel voor maatschappelijk draagvlak. De opvang van vluchtelingen ligt dan wel primair bij Rijk en gemeenten, dat betekent niet dat wij als provincie op dit vlak niet thuis geven. Gemeenten ontplooien tal van initiatieven en kloppen daarvoor ook bij ons aan. Mede met het oog daarop, hebben wij een ambtelijke Taskforce 2

3 Vluchtelingen opgericht. Die Taskforce bundelt diverse kennis en disciplines en kan u mogelijk tot hulp zijn. Daarnaast heeft onze commissaris als rijksheer een rol in dit vraagstuk. De rijksheer is door het Kabinet gevraagd om regie te voeren op het vluchtelingendossier in Noord-Holland. Het gaat daarbij om de afstemming en coördinatie over het realiseren van opvangplaatsen, maar ook over de huisvesting van verblijfsgerechtigden. De voorzitters van de vijf Veiligheidsregio s in Noord-Holland, het COA en ikzelf zitten aan deze tafel, onder leiding van de heer Remkes. De genoemde Taskforce ondersteunt de rijksheer in zijn coördinerende rol. De rijksheer kijkt met name naar de huisvesting van de vluchtelingen en zal, in afstemming met de betreffende gemeenten en het COA, erop toezien dat vastgelegde afspraken worden omgezet in concrete huisvestingsprojecten. Omdat dit buiten mijn portefeuille valt, zal ik hier niet verder op ingaan. Mijn aandacht gaat uit naar de huisvesting van statushouders. En wel op twee manieren. Ten eerste vanuit mijn verantwoordelijkheid voor het interbestuurlijk toezicht: zien we in de gemeenten voldoende tempo in het huisvesten van statushouders? Ik kom daar nog op terug. Ten tweede vanuit mijn coördinerende rol binnen het systeem van de regionale actieprogramma s, de RAP s en het vraaggestuurd bouwen. 2. Dan kom ik bij het tweede punt wat ik met u wil bespreken. De vraag hoe uw regio ervoor staat als het gaat over het huisvesten van statushouders. Wat is de kwantitatieve score van uw taakstelling? 3

4 (tonen van de sheet van onderstaande tabel, zonder een gemeente expliciet te noemen, de aanwezigen in de zaal kunnen zelf conclusies trekken) Gemeenten in Veiligheidsregio Noord-Holland Noord (17 st) gemeente achterstand + taakstelling Realisatie tot en met mei Achter/ voorstand Gehuisvest in % ( 80 % indien op schema) Alkmaar % Bergen NH % Castricum % Den Helder % Drechterland % Enkhuizen % Heerhugowaard % Heiloo % Hollands Kroon % Hoorn % Koggenland /- 122 % Langedijk % Medemblik % Opmeer /- 175 % Schagen % Stede-Broec % Texel % Totaal % Toelichting op sheet: U ziet hier de cijfers van uw gemeenten, met de stand tot eind mei. De laatste kolom betreft het percentage geplaatste verblijfsgerechtigden ten opzichte van de taakstelling. Wat zien we? Er zijn voorlopers en achterblijvers. Gemiddeld zit de regio op 64 procent. De rekenmeesters geven mij mee dat idealiter het cijfer op eind mei een gemiddelde van ruim 80 % had moeten zijn. Dat streefcijfer wordt maar in vier van de zeventien gevallen gehaald. We leren hiervan dat het huisvesten geen eenvoudige opgave is en dat er in deze regio achterstanden zijn. Hoe kun je daar mee omgaan als gemeente? 4

5 3. Dan kom ik bij het derde deel van mijn verhaal. Hoe pakken we de huisvesting aan? In het Bestuursakkoord zijn onder meer afspraken gemaakt over versnelling van de huisvesting van statushouders. Het Rijk nam een aantal maatregelen, die het realiseren van tijdelijke huisvestingsvoorziening voor verblijfsgerechtigden versoepelt, zoals: Subsidieregeling huisvestingsvoorziening per 1 februari; Gemeentelijk versnellingsarrangement (GVA); Het huisvesten van alleenstaande minderjarige vreemdelingen in een gemeente tellen mee met huisvestingstaakstelling. Uit een evaluatie van het Rijk is gebleken dat er een grote diversiteit aan initiatieven bestaat. Denk aan transformatie van gebouwen, tijdelijke huisvesting zoals prefab gebouwen, en meer verblijfsgerechtigden in een woning. Ook blijkt dat de maatregelen nog niet ten volle worden benut. We hebben in deze regio het zogenaamde Loket op Locatie gehad, waarin alle gemeenten zijn uitgenodigd om hun plannen voor huisvesting voor te leggen. Een initiatief dat ontstond tijdens een bestuurlijk overleg in Schagen, onder voorzitterschap van Marjan van Kampen. Het doel was om met name de tijdelijke en de creatieve vormen van huisvesting te leren kennen. En daarbij te ontdekken waar een gemeente, een woningbouwcorporatie en of een projectontwikkelaar tegenaan zou lopen. De uitkomst was dat de meeste gemeenten de huisvesting niet zochten in tijdelijke maar in permanente woningbouw. In oplossingen die gunstig zijn voor zowel de statushouders als de bewoners die staan op de wachtlijsten voor sociale huurwoningen. Ik kan dat begrijpen, bijvoorbeeld omdat deze oplossingsrichtingen kunnen rekenen op draagvlak in uw gemeente. 5

6 En toch was en is het gevoel: de mogelijkheden worden onvoldoende benut. In gesprekken met bestuurders krijg ik soms het verwijt dat de provincie niet zou willen meedenken en meewerken. Mijn reactie is telkens: kom dan met concrete plannen, dan bespreken we die. Wij hebben aangegeven gemeenten te willen ondersteunen bij het zoeken naar oplossingen. Het Loket op Locatie is hiervan een voorbeeld. Maar ook het zogenaamde goede diensten overleg (GDO). En de provinciale Taskforce. Dames en heren, Schagen nam contact met ons op. De gemeente had een reeks plannen verzameld die ze met de provincie wilde bespreken. Ik vond dat een prima initiatief. Ik nodig de gemeente Schagen uit om de voorbeelden ook met u te delen. Ze kunnen u inspireren! Kort samengevat gaat het om plannen die door een woningbouwcorporatie kunnen worden verwezenlijkt, passend binnen het KWK. Het gaat om permanente sociale huurwoningen. Daarnaast zijn er plannen die projectontwikkelaars willen realiseren, ook met een tijdelijk karakter. Bijvoorbeeld het transformeren van een leeg schoolgebouw. Het wordt te zijner tijd gesloopt, maar een herontwikkelingsplan ligt nog in de koelkast. Nu is het plan om in de school tijdelijke huisvesting voor 3 tot maximaal 5 jaar te realiseren. Een ander plan is gebaseerd op het bouwen van chalets die na 10 jaar worden verwijderd. Dit moet dan wel heel helder en waterdicht juridisch worden geregeld. Schagen gaat deze opties verder uitwerken. Het voordeel van tijdelijke huisvestingsvoorzieningen is dat er snel huisvesting geregeld kan worden. Als het niet meer nodig is, kan deze woonvorm worden opgeheven. Bovendien tellen de tijdelijke huisvestingsmogelijkheden niet mee in de reguliere woningbouwaantallen. 6

7 Bij het ontwikkelen van uw plannen kunt u te maken krijgen met het provinciaal ruimtelijk beleid. Maar voor een tijdelijke ontwikkeling is er geen bestemmingsplanwijziging nodig. Gemeenten kunnen deze ontwikkeling mogelijk maken door middel van een omgevingsvergunning. De tijdelijke omgevingsvergunningen moeten voldoen aan de PRV, waarbij de gemeente moet afwegen of er provinciale belangen gelden. Dames en heren, Ik hoop dat u vandaag meer voorbeelden aangeboden krijgt, waarmee de tijdelijke huisvesting een nieuwe impuls krijgt. Vanuit ruimtelijk provinciaal beleid en woonbeleid denken wij mee in mogelijkheden en in creatieve oplossingen, zoals tijdelijke huisvesting. We houden met elkaar wel scherp waar de verantwoordelijkheid van de gemeenten ligt en die van de provincie. Het gaat erom dat we elkaar versterken. Belangrijk is dat we elkaar in een vroeg stadium van de planvorming spreken. Dan zijn adviseren en meedenken nog volop mogelijk. Tot slot. Ik heb drie thema s met u gedeeld, waarin het huisvesten van de statushouders via tijdelijke oplossingen de meeste aandacht heeft gekregen. Vandaag deelt u met elkaar kennis en ervaring en inspireert u elkaar tot het bedenken van oplossingen. Als u een plan heeft om tijdelijke huisvestingsvoorzieningen te ontwikkelen, dan kunt u rekenen op ondersteuning: van elkaar, van het Rijk, maar ook van de provincie. Dank u wel. 7