Zwemwaterprofiel recreatieplas Toolenburg

Transcriptie

1 Zwemwaterprofiel recreatieplas Toolenburg 6 november 2008

2

3 Zwemwaterprofiel recreatieplas Toolenburg Zwemwaterprofiel van de zwemlocaties Binnenmeerplas en Grote strand gelegen in de recreatieplas Toolenburg

4

5 Verantwoording Titel Zwemwaterprofiel recreatieplas Toolenburg Opdrachtgever Hoogheemraadschap van Rijnland Projectleider Sigrid Haverkamp Auteur(s) Wijnanda Hulsegge en Sigrid Haverkamp Projectnummer Aantal pagina's 42 (exclusief bijlagen) Datum 6 november 2008 Handtekening Colofon Tauw bv afdeling Water Handelskade 11 Postbus AC Deventer Telefoon (0570) Fax (0570) Dit document is eigendom van de opdrachtgever en mag door hem worden gebruikt voor het doel waarvoor het is vervaardigd met inachtneming van de rechten die voortvloeien uit de wetgeving op het gebied van het intellectuele eigendom. De auteursrechten van dit document blijven berusten bij Tauw. Kwaliteit en verbetering van product en proces hebben bij Tauw hoge prioriteit. Tauw hanteert daartoe een managementsysteem dat is gecertificeerd dan wel geaccrediteerd volgens: - NEN-EN-ISO Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 5\42

6 6\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

7 Inhoud Verantwoording en colofon... 5 Samenvatting Inleiding Aanleiding Leeswijzer Uitgevoerde werkzaamheden Methode Locatiebezoeken Beschrijving van de zwemlocaties Situering en beschrijving Hydrologie en hydromorfologie Kenmerken van de zwemlocaties Begrenzing van de zwemwaterzones Binnenmeerplas (ROP180116) Grote strand (ROP180147) Analyse historische waterkwaliteit Bacteriologische kwaliteit Waterkwaliteit volgens de oude Europese zwemwaterrichtlijn Historische data analyse in relatie tot weersomstandigheden Waterkwaliteit volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn Blauwalgenprofiel Overige pathogene verontreinigingen Mogelijke verontreinigingsbronnen Beoordeling gezondheidsrisico s Toelichting gebruikte kentallen spreadsheet ZWEMPROF Resultaten en analyse Conclusie en aanbevelingen Conclusie...39 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 7\42

8 7.2 Aandachtspunten en maatregelen Aanbevelingen vervolgtraject Bijlage(n) 1. Situering meetpunten zwemwaterkwaliteit 2. Resultaten risicoberekeningen spreadsheet ZWEMPROF 3. Data blauwalgen en fysisch chemische toestandsvariabelen 4. Verslag locatiebezoek 5. Toelichting beoordeling zwemwaterkwaliteit volgens de huidige en nieuwe EUzwemwaterrichtlijn 8\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

9 Samenvatting Een verplichting voortkomend uit de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn is het opstellen van een zwemwaterprofiel voor zwemlocaties door de waterbeheerder. In een zwemwaterprofiel worden de bronnen, de verontreinigingsroutes en de locatiespecifieke eigenschappen in kaart gebracht en worden de eventueel benodigde maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit geïnventariseerd. Dit zwemwaterprofiel heeft betrekking op de zwemlocaties Binnenmeerplas, de officiële zwemlocatie, en het Grote strand, een potentiële zwemlocatie, in recreatiegebied Toolenburg. De beheerder van deze zwemlocaties is de gemeente Haarlemmermeer. Zwemzones In het zwemwaterprofiel is de begrenzing van de zwemwaterzones bepaald op basis van het protocol Bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. Het resultaat is: Binnenmeerplas. Als zwemzone wordt de gehele Binnenmeerplas tot aan de drijflijnen voorgesteld. Het zwemwatermeetpunt ROP ligt in de zwemzone en is representatief Grote strand. Als zwemzone wordt de zone tot aan de drijflijn voorgesteld. Het reguliere meetpunt voor het bepalen van de zwemwaterkwaliteit ROP ligt in de zwemzone en is voldoende representatief Bacteriologische zwemwaterkwaliteit De bacteriologische kwaliteit van het zwemwater wordt volgens de huidige EU-richtlijn beoordeeld als aanvaardbaar (Binnenmeerplas) en goed (Grote strand). Volgens de nieuwe richtlijn valt deze in de kwaliteitsklasse aanvaardbaar (Binnenmeerplas) en goed (Grote strand). Dit geeft dus geen aanleiding voor het treffen van maatregelen bij de zwemlocaties. De bacteriologische verontreinigingsbronnen zijn de volgende: Binnenmeerplas : watervogels (wezenlijk) Grote strand : geen De Binnenmeerplas is vanwege de geringe waterdiepte gevoelig voor verontreinigingen. Daarom is het wenselijk het doorspoelregime met water uit de Toolenburgerplas te continueren. Om in de toekomst problemen met watervogels te voorkomen is een toename ervan in de Binnenmeerplas ongewenst. Voor de kwaliteit van het zwemwater is het voldoende dat deze een andere plek uitkiezen maar gezien de zwemzone de gehele vijver omvat is dit niet uitvoerbaar. Een andere maatregel betreft een verbod op het voeren van eenden. Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 9\42

10 Overig Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn op de zwemlocaties in de Toolenburgerplas niet te verwachten. Blauwalgen Op dit moment heeft de Toolenburgerplas nog geen last van overmatige groei van blauwalgen. De plas is echter wel een locatie waar blauwalgen in de nabije toekomst goed tot ontwikkeling zouden kunnen komen. Vooral Microcystis en Anabaena die beide drijfvermogen hebben en tevens licht brak water tolereren. Het is daarom wenselijk om fysisch chemisch onderzoek en onderzoek naar de soortensamenstelling van het fytoplankton jaarlijks te continueren zodat veranderingen tijdig gesignaleerd kunnen worden. Resumerend overzicht aandachtspunten en maatregelen Onderwerp Maatregel Wie Bacteriologische Binnenmeerplas: voorkomen dat de vogelpopulatie Gemeente Haarlemmermeer waterkwaliteit zich sterk uitbreidt Binnenmeerplas: doorspoelen/verversing water continueren Rijnland / Gemeente Haarlemmermeer Bij herhaaldelijk overschrijdingen van de bacteriële Rijnland waarden, onderzoek naar de invloed van vogels in het Binnenmeer door watermonsters te onderzoeken op campylobacter Blauwalgen Continueren fytoplanktononderzoek Rijnland Op een pro actieve manier voorlichting publiek bij dreiging van drijflagen van blauwalgen gemeente Haarlemmermeer, Provincie Noord-Holland 10\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

11 1 Inleiding 1.1 Aanleiding De nieuwe Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) die maart 2006 van kracht geworden is, schrijft voor dat voor elk zwemwater een zwemwaterprofiel wordt opgesteld. In de nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn staat dat alle zwemwateren aan het einde van het badseizoen van 2015 ten minste moeten voldoen aan de kwaliteit aanvaardbaar. Tevens moeten dan realistische en evenredige maatregelen zijn genomen om het aantal zwemwateren als uitstekend of goed te doen toenemen. In deze nieuwe EU-zwemwaterrichtlijn worden naast monitoring ook beheersmaatregelen van belang. Dit betekent dat per zwemwaterlocatie naast kwaliteitsgegevens van het oppervlaktewater vooral ook informatie beschikbaar moet zijn over de wijze waarop de zwemwaterkwaliteit beïnvloed wordt. Dit komt erop neer dat de beheerder van iedere zwemwaterlocatie een inschatting moet maken van de bronnen die de zwemwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. De risico s en bedreigingen voor het zwemwater worden vastgelegd in een zwemwaterprofiel. Volgens de zwemwaterrichtlijn geeft een zwemwaterprofiel een compleet beeld van alle veiligheid- en gezondheidsrisico s op de zwemlocatie. De waterkwaliteitsbeheerder is verantwoordelijk voor waterkwaliteitsmaatregelen en de locatiebeheerder voor maatregelen voor veiligheid en hygiëne. Een zwemwaterprofiel is in eerste instantie bedoeld om inzicht te krijgen in de fecale verontreinigingsbronnen en routes en richt zich op de indicatoren voor fecale verontreinigingen: Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen (nieuwe EG-richtlijn) of thermotolerante en totaal bacteriën van de coligroep en fecale streptococcen (huidige/oude parameters). Daarnaast verschaft het zwemwaterprofiel inzicht in mogelijke problemen door cyanobacteriën, overige macroalgen en/of fytoplankton. Andere gezondheidsbedreigende risico s zoals ziekte van Weil, botulisme, zwemmersjeuk, et cetera worden niet specifiek genoemd in de richtlijn maar worden in dit zwemwaterprofiel wel meegenomen. Het Hoogheemraadschap van Rijnland is verantwoordelijk voor het waterkwaliteitsbeheer van 46 zwemlocaties: 41 officiële locaties en 5 potentiële locaties (stand van zaken mei 2008). Voor 8 locaties heeft het Hoogheemraadschap inmiddels een zwemwaterprofiel opgesteld. In dit rapport is het zwemwaterprofiel voor recreatieplas Toolenburg beschreven met de zwemlocaties Grote strand, een potentiële zwemlocatie en Binnenmeerplas, de officiële zwemlocatie. Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 11\42

12 1.2 Leeswijzer Na deze inleiding worden in hoofdstuk 2 de uitgevoerde werkzaamheden beschreven. In hoofdstuk 3 volgt een beschrijving van de zwemlocatie en hoofdstuk 4 bevat een analyse van de waterkwaliteit en het blauwalgenprofiel. Vervolgens komen de potentiële risicobronnen in hoofdstuk 5 aan bod. Een beschrijving van de gezondheidsrisico s en bronnenanalyse is uitgewerkt in hoofdstuk 6. Tot slot staan in hoofdstuk 7 de conclusies en aanbevelingen. 12\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

13 2 Uitgevoerde werkzaamheden 2.1 Methode Voor het opstellen van zwemwaterprofielen zijn enkele handreikingen/rapporten opgesteld waarin een gestructureerde aanpak van diverse facetten wordt beschreven: Handreiking voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (RIZA/Grontmij, 2005): bacteriologische verontreinigingsbronnen KRW en oppervlaktewater (RIZA/DHV, 2005): afbakening van de zwemlocatie Handreiking zwemwaterprofiel blauwalgen (RIZA/DHV, 2007): blauwalgen Voor zover mogelijk, is voor het opstellen van dit zwemwaterprofiel bij deze handreikingen aangesloten. Figuur 2.1 Routekaart voor het opstellen van een zwemwaterprofiel (bron: Handreiking) Een zwemwaterprofiel omvat de volgende aspecten: Algemene beschrijving van de zwemwaterlocatie Er wordt een algemene beschrijving van de locatie gegeven waarin de volgende onderdelen aan de orde komen: algemene gebiedsbeschrijving, hydromorfologie en hydrologie, de begrenzing van de zwemwaterzone, gegevens ten aanzien van problemen en zwemverboden Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 13\42

14 zoals meldingen van gezondheidsklachten (zwemmersjeuk, botulisme) en bloei van blauwalgen Analyse data historische waterkwaliteit De data van de laatste drie à vijf jaar vormen de basis voor de historische waterkwaliteit. In geval van hoge concentraties aan bacteriën wordt gekeken of er een trend zichtbaar is die wijst op invloed van weersomstandigheden, een relatie met bepaalde bronnen of een relatie met een bepaalde periode in het jaar waarin de verhogingen plaatsvinden Identificatie van potentiële bronnen van bacteriologische verontreiniging Op basis van de hiervoor beschreven gegevens, het locatiebezoek en het gesprek met de locatiebeheerder, wordt een lijst van alle potentiële verontreinigingsbronnen opgesteld Beoordeling gesignaleerde verontreinigingsbronnen Met behulp van een eenvoudig spreadsheetmodel (ZWEMPROF) wordt de invloed van de bronnen geschat Evaluatie en conclusies Alle gegevens uit de voorgaande stappen worden naast elkaar gelegd en bekeken. Hierbij wordt bepaald welk van de mogelijke bronnen daadwerkelijk relevant zijn voor de waterkwaliteit op de zwemlocatie Aanbevelingen Als er geen problemen worden geconstateerd bestaat er weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Als er wel duidelijke verontreinigingsbronnen zijn gevonden of als er onduidelijkheid is over de betrouwbaarheid van de resultaten, wordt een doorkijk gegeven naar mogelijke maatregelen 2.2 Locatiebezoeken Bij voorkeur wordt een zwemwaterlocatie en de omgeving ervan een keer bezocht op een moment dat de stranden daadwerkelijk door bezoekers gebruikt worden. Immers dan kan een goede indruk van de hygiëne verkregen worden omdat ook zwemmers zelf een bron van bacteriële verontreinigingen kunnen zijn. In verband met de planning van het project is het locatiebezoek uitgevoerd op vrijdag 25 april De zwemlocaties waren wél voor het zwemseizoen gereed gemaakt maar er waren geen badgasten. Aandachtspunten tijdens het veldbezoek waren ten eerste de mogelijke bronnen van fecale verontreinigingen op de zwemlocatie en in de omgeving, maar ten tweede ook andere bedreigingen voor de zwemwaterkwaliteit zoals flora (bijvoorbeeld afgestorven plantenresten), fauna (ratten in verband met ziekte van Weil), botulisme, (blauw)algen, et cetera. Van elke locatie zijn tevens foto s gemaakt. De waarnemingen tijdens het locatiebezoek zijn opgenomen in bijlage 4 en verwerkt in het zwemwaterprofiel. 14\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

15 3 Beschrijving van de zwemlocaties 3.1 Situering en beschrijving De Toolenburgerplas is gelegen in de gemeente Haarlemmermeer bij Hoofddorp, provincie Noord-Holland. De Toolenburgerplas is gelegen ten zuidwesten van Hoofddorp ten oosten van de kruising van de IJweg en de Nieuwe Bennebroekerweg. Het gebied wordt omsloten door de bebouwing van Hoofddorp (ten noorden en deels ten westen en oosten), wegen en het landelijk gebied aan de zuidzijde. De Toolenburgerplas ligt op loopafstand van de woonwijken. Het totale recreatiegebied bestaat ongeveer vijf jaar en is ruim 85 hectare groot. Enkele gedeeltes zijn nog in ontwikkeling. Aan de noordoostkant grenst de plas aan een parkachtig gebied waar gewandeld en gespeeld kan worden. Ten zuidoosten van de plas is een natuurgebied in ontwikkeling waar de natuur zijn gang mag gaan: ondiepe, drassige stukken waar amfibieën en vissen gedijen en een zandig terrein met duinvegetatie. In dit gebied komt ook een plek voor honden. De westzijde van de plas is bedoeld voor oever- en waterrecreatie: in dit gebied kan men zonnen, zwemmen en surfen. Een gebiedje aan de noordkant van de plas wordt nog ingericht voor de recreatie. N205 N201 Toolenburg Figuur 3.1 Regionale ligging zwemlocaties Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 15\42

16 De Toolenburgerplas kent twee zwemlocaties, te weten de Binnenmeerplas (de officiële zwemlocatie) en het Grote strand (een potentiële zwemlocatie): De Binnenmeerplas (ook wel genaamd Speelvijver) is gelegen ten noorden van de Toolenburgerplas, vlakbij de straat Vinkenburg. Door een strekdam/schiereiland, welke aan weerszijden met bruggetjes met de vaste oever is verbonden, is de zwemlocatie van de diepe plas gescheiden Het Grote strand (ook wel genoemd Zuidwesthoek) is gelegen in de zuidwesthoek van de Toolenburgerplas Binnenmeerplas (ROP180116) Grote strand (ROPO180147) Figuur 3.2 Directe omgeving van de zwemlocaties Functie en gebruik Behalve zwemmen wordt er in de plas veel gesurft. Een klein deel van de plas is ingericht met de functie natuur. Er zijn echter geen ecologische doelstellingen opgesteld. KRW status De Toolenburgerplas is geen KRW waterlichaam. 16\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

17 Toekomstige plannen De Toolenburgerplas is geen KRW waterlichaam, dit betekent dat er door Rijnland geen specifieke (inrichtings)maatregelen zijn gepland. Het gebied in en rondom de Toolenburgerplas is nog in ontwikkeling. 3.2 Hydrologie en hydromorfologie De Toolenburgerplas is een onderdeel van de Haarlemmermeerpolder (peilvak GH ) met een oppervlak van 54,5 ha en is voornamelijk regenwater gevoed. Het is een geïsoleerd gebied waarbij een flexibel waterpeil tussen NAP -5,2 en -5,5 meter wordt gehandhaafd. Bij een waterpeil van NAP -5.5 meter treedt lichte kwel op. Bij deze waterpeilen hoeft geen systeemvreemd water te worden ingelaten. Bij de keuze van het in te stellen waterpeil is rekening gehouden met de blauwalgenproblematiek die zich in diepe zandwinplassen voordoet. Om deze reden is een watersysteem ontworpen waarbij zoveel mogelijk systeemeigen water (neerslag) wordt vastgehouden en weinig mogelijk (nutriëntenrijk) polderwater hoeft te worden ingelaten (Actualisatie Waterhuishoudingsplan Recreatieplas Toolenburg, 1999). Om de waterhuishouding kwantitatief en kwalitatief op orde te houden zijn er een aantal gemalen c.q. in- en uitlaten (zie figuur 3.3): Aan de oostkant van de Toolenburgerplas is een noodinlaat en -uitlaat via welke in extreem droge situaties water uit de Nieuwerkerkertocht (peilvak GH ) kan worden ingelaten of waar wel overtollig water uit de plas kan worden afgevoerd. Om eventuele belasting van verontreinigingen en nutriënten vanuit het stedelijke gebied van Hoofddorp te voorkomen is in de Nieuwerkertocht (net ten noorden van de in- en uitlaat een peilscheiding aangebracht (in figuur 3.3 aangeduid met rode lijntjes) Om de waterkwaliteit op de zwemlocatie in het ondiepe Binnenmeer te kunnen handhaven wordt er actief doorgespoeld met water uit de Toolenburgerplas. Het Binnenmeer is hydrologisch van de Toolenburgerplas afgesloten. Aan de westzijde van de zwemlocatie staat het doorspoelgemaal Binnenmeerplas dat water vanuit de Toolenburgerplas naar het Binnenmeer pompt. Aan de oostkant van de zwemlocatie kan het water uit het Binnenmeer dan onder vrij verval naar de Toolenburgerplas uitstromen Verder is er nog een doorspoelgemaal bij de Rondenburgerlaan voor verversing van het water in de speelvijver in de woonwijk Toolenburg-West. Het water wordt onttrokken uit de Toolenburgerplas en komt na circulatie weer terug in de Toolenburgerplas Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 17\42

18 Doorspoelgemaal Binnenmeerplas Doorspoelgemaal Rondenburgerlaan In- en uitlaatgemaal Nieuwerkerkertocht Figuur 3.3 Globale stromingsrichting Toolenburgerplas De maximale diepte van de Toolenburgerplas is 30 meter en de gemiddelde diepte is 25 meter. Er zijn nauwelijks ondiepe oeverzones, ongeveer 90 % van het totale oppervlak van de plas behoort tot het diepe deel (> 15 m). De oevers van de Toolenburgerplas zijn wisselend natuurlijk of beschoeid. Bij de zwemlocatie Grote strand (Zuidwesthoek) bestaat de oever uit zand dat glooiend afloopt het water in. Over de Binnenmeerplas zijn geen gegevens over dwarsprofiel en waterdiepte bekend. Voor zover kan worden ingeschat is er een geleidelijk aflopende oever vanaf het zandstrand en is het water niet dieper dan 1,4 meter. De gemiddelde waterdiepte is circa 1 meter. De oever van het schiereiland aan de overkant van de Binnenmeerplas is deels bekleed met basaltblokken, deels met een houten beschoeiing en is deels een natuurlijke oever. 18\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

19 3.3 Kenmerken van de zwemlocaties Algemeen Provincie Provincie Noord-Holland. Beheerder Gemeente Haarlemmermeer. Waterkwaliteitsbeheerder Hoogheemraadschap van Rijnland. Afmetingen zwemlocaties Grote strand: de afmetingen van het zandstrand zijn 250 x 30 meter, een grote ligweide is bij het strand aanwezig Binnenmeerplas: de afmetingen van het zandstrand zijn 290 x 20 meter, een grote ligweide is bij het strand aanwezig Bezoekersaantallen Op een mooie zomerse dag, wordt in de Toolenburgerplas rekening gehouden met ongeveer 6000 bezoekers (bron Internet, bezoekers per jaar). Figuur 3.4 Zwemlocatie Binnenmeerplas (ten noorden van de Toolenburgerplas bij de wijk Vinkenburg) Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 19\42

20 Figuur 3.5 Zwemlocatie Grote strand (ten zuidwesten van de Toolenburgerplas) Voorzieningen Kiosk Nee, op dit moment is er geen kiosk of andere horecagelegenheid. In 2009 wordt op beide stranden een restaurant gebouwd en wordt er op het Grote strand tevens een kiosk geplaatst. Toiletten Op beide zwemlocaties aan de Toolenburgerplas zijn nette toiletgebouwen aanwezig. Vuilnisbakken / bankjes Ja, er zijn voldoende vuilnisbakken op de zwemlocaties aanwezig en picknickbankjes. Drijflijnen Binnenmeerplas: er zijn drijflijnen bij een waterdiepte van 1 meter aanwezig op plaatsen waar de twee loopbruggen het water kruisen (zie figuur 3.6). Het schiereiland scheidt tevens de surfers van de zwemmers Grote strand: het zwemgedeelte wordt met drijflijnen op een waterdiepte van 1,2 meter afgezet. De afstand tot de oever is ongeveer 8 tot 25 meter Toezicht Ja, op hygiëne (bijvoorbeeld honden). Speeltoestellen Ja. Bodem De hele recreatieplas bestaat uit zandige bodem. Onderhoud Het vuil wordt regelmatig opgeruimd en de ligweiden worden regelmatig gemaaid. 20\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

21 Bijzonderheden Melding / klachten In 2004 en 2005 zijn bij de Provincie Noord-Holland een aantal meldingen/klachten binnen gekomen met onduidelijke oorzaken. In 2006 was er een melding van twee zieke kinderen na zwemmen in de Grote plas op 31 juli Hierop is verder geen actie ondernomen. Voorts is er in 2005 is er sprake geweest van zwemmersjeuk, maar dat was niet in de Toolenburgerplas. Het betrof de speelvijver achter jeugdland waarvoor een waarschuwing was afgekondigd ( ). In 2006 is deze vijver gesloten voor zwemmers. Het zandstrand is verwijderd en ingezaaid (op de luchtfoto s in de figuren is dat nog niet te zien). Tevens zijn borden geplaatst met de tekst geen zwemwater. Figuur 3.6 Zwemlocatie Binnenmeerplas, waar de bruggen het water kruisen zijn drijflijnen aanwezig 3.4 Begrenzing van de zwemwaterzones Voor het begrenzen van de zwemwaterzone is uitgegaan van het protocol zoals dat is beschreven in het rapport KRW en oppervlaktewater DHV juni 2005 (Verkennende studie naar de bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de KRW) Binnenmeerplas (ROP180116) Bij het zwemstrand Binnenmeerplas is een drijflijn aanwezig op de plaatsen waar de bruggen het water kruisen. De drijflijnen liggen bij een waterdiepte van 1 meter. Er is sprake van een geleidelijk aflopende waterbodem. Als zwemzone wordt de gehele plas binnen het schiereiland aangehouden. De afmetingen van de zwemzone zijn ongeveer 90 meter breed en 290 meter Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 21\42

22 lang. Het resultaat van de zwemzone is in figuur 3.7 weergegeven. Het zwemwatermeetpunt ROP ligt in de zwemzone en is representatief Grote strand (ROP180147) Bij het zwemstrand Grote strand is een drijflijn aanwezig welke bij een waterdiepte van 1,20 meter ligt en op een afstand van circa 8-25 meter vanaf de oever. Voor zover kan worden ingeschat, is er sprake van een geleidelijk aflopende waterbodem. Als zwemzone wordt een 30 meter brede strook vanaf het strand aangehouden met een lengte van ongeveer 250 meter. Het resultaat van de zwemzone is in figuur 3.7 weergegeven. Het zwemwatermeetpunt ROP ligt in de zwemzone en is representatief. Zwemzone Waterkwaliteitsmeetpunt Binnenmeerplas (ROP180116) Zwemzone Waterkwaliteitsmeetpunt Grote strand (ROP180147) Figuur 3.7 Zwemzone Binnenmeerplas en Grote strand 22\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

23 4 Analyse historische waterkwaliteit De zwemwaterkwaliteit wordt ieder zwemseizoen door Rijnland tweewekelijks onderzocht. De situering van de meetpunten is in bijlage 1 aangegeven en in figuur 3.7. Zoals hiervoor al is vermeld is de Binnenmeerplas de officiële zwemlocatie in de Toolenburgerplas en wordt het Grote strand als potentiële zwemlocatie aangemerkt. Op de zwemlocatie het Grote strand is in het jaar 2007 de waterkwaliteit voor het eerst gemeten. Tabel 4.1 Meetpunten waterkwaliteit Toolenburgerplas Omschrijving Code X-coördinaat Y-coördinaat Binnenmeerplas ROP Grote strand ROP Bacteriologische kwaliteit De bacteriologische parameters van de huidige zwemwaterrichtlijn (totaal bacteriën van de coligroep, thermotolerante bacteriën van de coligroep en fecale streptokokken) worden in de nieuwe zwemwaterrichtlijn vervangen door Escherichia coli en intestinale enterococcen. Deze indicatoren leveren een betere koppeling tussen de fecale verontreiniging in zwemwater en gezondheidseffecten. In tabel 4.2 zijn de normen van de nieuwe richtlijn en de huidige richtlijn weergegeven. De eindbeoordeling van de huidige richtlijn is afwijkend van de nieuwe richtlijn. Bij de huidige parameters zijn er drie categorieën (goed, aanvaardbaar en slecht) en bij de nieuwe parameters zijn er vier categorieën (uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht). Een toelichting op de zwemwaterbeoordeling volgens de beide richtlijnen is opgenomen in bijlage 5. Tabel 4.2 Risicowaarden oude en nieuwe zwemwaterparameters in kve 1 /100 ml Parameter Uitstekende kwaliteit Goede kwaliteit Aanvaarbare kwaliteit Nieuwe EU-richtlijn E coli 500 (95-percentiel) (95-percentiel) 900 (90-percentiel) Intestinale enterococcen 200 (95-percentiel) 400 (95-percentiel) 330 (90-percentiel) Huidige EU-richtlijn Coli thermotolerante (80 %) (95 %) Coli totaal (80 %) (95 %) 1 Kolonievormende eenheid Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 23\42

24 4.1.1 Waterkwaliteit volgens de oude Europese zwemwaterrichtlijn In de afgelopen jaren voldeed de bacteriologische waterkwaliteit aan de normen van de oude EUzwemwaterrichtlijn. In tabel 4.3 is het toetsresultaat van de zwemwaterkwaliteit van weergegeven. Tabel 4.3 Bacteriologische kwaliteit zwemwater volgens de oude EU-richtlijn Jaar Thermotolerante coli Totaal coli Eindoordeel Binnenmeerplas 2003 Goed Goed Goed 2004 Goed Goed Goed 2005 Goed Goed Goed 2006 Aanvaardbaar Goed Aanvaardbaar 2007 Aanvaardbaar Aanvaardbaar Aanvaardbaar Grote strand Goed Goed Goed Binnenmeerplas In de Binnenmeerplas werden doorgaans hogere bacteriële concentraties gemeten dan bij het Grote Strand (figuren 4.1 en 4.2). Vooral thermotolerante colibacteriën zijn vaak licht verhoogd gemeten. Alle waarden vallen nog wel ruim binnen de zwemwaternorm (aanvaardbaar). Een grafische weergave van de concentraties staat in figuur 4.3 (thermotolerante coli) en figuur 4.4 (totaal coli). Grote strand In 2007 was de bacteriologische waterkwaliteit (totaal colibacteriën en thermotolerante colibacteriën) bij het Grote strand goed. De waarden waren doorgaans heel laag en voldeden ruimschoots aan de zwemwaternorm. Een enkele uitschieter deed zich voor op 14 augustus 2007 bij thermotolerante coli en totaal coli, deze waarden voldeden nog wel ruimschoots aan de norm aanvaardbaar. Een grafische weergave van de concentraties staat in figuur 4.3 (thermotolerante coli) en figuur 4.4 (totaal coli). 24\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

25 Jaartrend TT coli Toolenburg Binnenmeerplas - ROP kve/100 ml norm aanvaardbaar norm goed apr 1-mei 1-jun 1-jul 1-aug 1-sep 1-okt Figuur 4.1 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Toolenburg Binnenmeerplas thermotolerante coli Jaartrend totaal coli Toolenburg Binnenmeerplas - ROP kve/100 ml norm aanvaardbaar norm goed apr 1-mei 1-jun 1-jul 1-aug 1-sep 1-okt Figuur 4.2 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Toolenburg Binnenmeerplas totaal coli Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 25\42

26 2500 Jaartrend TT coli Toolenburg Grote strand ROP norm aanvaardbaar norm goed apr 8-mei 22-mei 5-jun 19-jun 3-jul 17-jul 31-jul 14-aug 28-aug 11-sep Figuur 4.3 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Toolenburg Grote strand thermotolerante coli Jaartrend Totaal coli Toolenburg Grote strand ROP norm aanvaardbaar norm goed apr 8-mei 22-mei 5-jun 19-jun 3-jul 17-jul 31-jul 14-aug 28-aug 11-sep Figuur 4.4 Bacteriologische kwaliteit zwemwater Toolenburg Grote strand totaal coli 26\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

27 4.1.2 Historische data analyse in relatie tot weersomstandigheden Om mogelijke verontreinigingsbronnen te ontdekken wordt vaak gezocht naar relaties met weersomstandigheden. Een relatie tussen fecale bacteriën en neerslag kan wijzen op overstorten in de buurt van de zwemlocatie, of een verhoogde afspoeling van met fecaliën verontreinigd regenwater van aanliggende oevers. De analysewaarden voor de bacteriologische parameters waren de afgelopen jaren steeds zodanig laag, dat er geen aanleiding is om een relatie met weersomstandigheden uit te werken Waterkwaliteit volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn Om een beeld te krijgen van wat de wijziging aan parameters voor de kwaliteitsbeoordeling van het zwemwater betekent, zijn voor de locatie Grote strand in het zwemseizoen 2007 zowel oude als nieuwe parameters door Rijnland gemeten. En voor de locatie Binnenmeerplas zijn in het zwemseizoen 2006 en 2007 zowel de oude als nieuwe parameters gemeten. De resultaten van beide zwemlocaties staan weergegeven in de figuren 4.5, 4.6 en 4.7. Binnenmeerplas Behoudens een enkele uitzondering, waren in 2006 de concentraties van de oude parameters (totaal colibacteriën en thermotolerante coli s) en de nieuwe parameters (E.coli en intestinale enterococcen) erg laag en voldeden aan de strengste norm. De uitzondering betrof de meting op 12 juli 2006 met verhoogde waarden voor alle parameters. In 2007 zijn vaak verhoogde concentraties gemeten en dat gold voor zowel de oude als de nieuwe parameters. Vergeleken met de oude parameters lagen de concentraties van de nieuwe parameters in de lijn der verwachting. Een uitzondering was 14 augustus waarop de oude parameters weliswaar sterk verhoogd waren (kwaliteitsniveau aanvaardbaar) maar E. coli een hoge piekconcentratie vertoonde die alle normen overschreed (kwaliteitsniveau slecht). Grote strand Vergeleken met de Binnenmeerplas waren de concentraties in 2007 erg laag. Op een uitzondering na, voldeden zowel de oude als de nieuwe parameters aan de strengste kwaliteitsnorm (respectievelijk goed en uitstekend ). De uitzondering betrof de meting op 14 augustus waarbij de oude parameters nog aan de zwemwaternorm voldeden maar E. coli alle normen overschreed (kwaliteitsklasse slecht). De intestinale enterococcen voldeden wel aan de norm (kwaliteitsklasse aanvaardbaar). De intestinale enterococcen zijn slechts een keer in een verhoogd gemeten, namelijk op 4 juni (kwaliteitsklasse aanvaardbaar). Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 27\42

28 Opvallend is dat de overschrijdingen van E. coli op de beide stranden op eenzelfde datum vallen (14 augustus 2007). Een verklaring voor deze hoge waarden is niet gevonden. Een screening van de weersinvloeden wijst uit dat er geen neerslag van betekenis is geweest (ook niet op de aan de monstername voorafgaande dagen) en ook de luchttemperatuur was niet uitzonderlijk. Toolenburg Binnenmeerplas - ROP apr 3-mei 15-mei 1-jun 14-jun 29-jun 12-jul 26-jul 10-aug 21-aug 7-sep 19-sep Totaal coli 37 oc Thermo tol. coli 44 oc Escherichia coli Intestinale enterococcen Figuur 4.5 Oude en nieuwe parameters Toolenburg in 2006 op de zwemlocatie Binnenmeerplas (kve/100 ml) 28\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

29 Toolenburg Binnenmeerplas - ROP (>norm) 1500, 1100 (<norm) 1100 (<norm) apr 9-mei 23-mei 4-jun 19-jun 2-jul 18-jul 30-jul 14-aug 27-aug 12-sep 24-sep Totaal coli 37 oc Thermo tol. coli 44 oc Escherichia coli Intestinale enterococcen Figuur 4.6 Oude en nieuwe parameters Toolenburg in 2007 op de zwemlocatie Binnenmeerplas (kve/100 ml) Toolenburg Grote strand ROP (<norm) 1700 (<norm) 2639 (>norm) 24-apr 9-mei 23-mei 4-jun 19-jun 2-jul 18-jul 30-jul 14-aug 27-aug 12-sep 24-sep Totaal coli 37 oc Thermo tol. coli 44 oc Escherichia coli Intestinale enterococcen Figuur 4.7 Oude en nieuwe parameters Toolenburg in 2007 op de zwemlocatie Grote strand (kve/100 ml) Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 29\42

30 Indeling in kwaliteitsklasse volgens de nieuwe Europese zwemwaterrichtlijn De zwemwaterindeling wordt jaarlijks op basis van de meetreeks van de afgelopen vier badseizoenen vastgesteld. Voor het Grote strand is op basis van de zeer beperkte gegevensset uit het badseizoen van 2007 een voorzichtige schatting van de indeling gemaakt. De bacteriologische waterkwaliteit valt in kwaliteitsklasse goed. Voor Binnenmeerplas valt de bacteriologische waterkwaliteit op basis van de gegevensset uit de badseizoenen van 2006 en 2007 in kwaliteitsklasse aanvaardbaar. Tabel 4.4 Kwaliteitsindeling zwemlocaties Grote strand en Binnenmeerplas volgens de nieuwe EUzwemwaterrichtlijn Zwemlocatie Totaal oordeel E. coli intestinale enterococcen Grote strand Goed Goed Uitstekend Binnenmeerplas Aanvaardbaar Aanvaardbaar Goed 4.2 Blauwalgenprofiel Er zijn weinig problemen met blauwalgen in de Toolenburgerplas. Alleen in 2007 is er een waarneming van een blauwalgendrijflaag gemeld bij de potentiële zwemlocatie Grote strand. Om in te schatten of er in de nabije toekomst kans op bloei van blauwalgen bestaat, zijn de historische data geanalyseerd conform de handreiking zwemwaterprofiel blauwalgen. Bijlage 3 bevat een overzicht van de beschikbare waterkwaliteitsgegevens in relatie tot de (kans op) problemen met overmatige groei van blauwalgen. Microcystine Als er een vermoeden van aanwezigheid van blauwalgen bij de zwemlocaties is, worden monsters van de drijflaag en/of de waterkolom genomen en op microcystine onderzocht. Microcystineconcentraties van meer dan door de gezondheidsraad gestelde norm van 20 µg/l, geven aanleiding voor het nemen van maatregelen (zwemverbod of waarschuwing). In de Binnenmeerplas is er vanaf 2003 bijna ieder jaar wel één of meerdere keren aanleiding geweest om microcystinebepalingen te doen. Maar altijd bleef de waarde onder de rapportagegrens van <2 µg/l. Bij het Grote stand is in 2007 één keer een microcystinebepaling gedaan maar ook deze bleef onder de rapportagegrens. Alle metingen zijn gedaan zonder dat er sprake was van drijflagen. 30\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

31 Fytoplanktonsamenstelling In het zwemseizoen van 2007 is op de beide zwemlocaties, ROP (Binnenmeerplas) en ROP (Grote strand), negen keer de soortensamenstelling onderzocht: tweewekelijks gedurende de periode van 4 juni tot 24 september. In deze periode zijn er tijdens de bemonsteringen geen drijflagen geweest. In de Binnenmeerplas waren er in juni er nog geen blauwalgen aanwezig. Alleen in de maand juli zijn blauwalgen in geringe aantallen aangetroffen, om vervolgens in augustus helemaal te verdwijnen. Er bleken voornamelijk blauwalgen voor te komen die niet als toxisch bekend staan (door Rijnland gerapporteerd als Chroococcales). Microcystis was slechts in geringe aantallen aanwezig. In de zwemzone van het Grote strand zien we ongeveer hetzelfde beeld als in de Binnenmeerplas, zij het dat hier een maand eerder kleine hoeveelheden blauwalgen werden geconstateerd (medio juni). De soortensamenstelling bestaat voornamelijk uit Microcystis (kleine aantallen), maar hierna (in juli) is Microcystis helemaal verdwenen en werden alleen nog niet toxische blauwalgen aangetroffen (Chroococcales). Toestandsvariabelen Behalve de zwemwaterparameters (temperatuur, doorzicht en ph) zijn van de zwemzones in de Toolenburgerplas weinig fysisch chemische waterkwaliteitsgegevens bekend (zie bijlage 3). Alleen in 2007 zijn op de twee zwemwatermeetpunten ook nutriënten onderzocht. In de Binnenmeerplas varieert het doorzicht in de zomermaanden van 1 meter (= bodemzicht) tot 0,4 meter. De zuurgraad is behoorlijk stabiel (ph 8,1-8,7) en kent geen uitgesproken seizoensfluctuaties. Vaak gaat een sterke verhoging van de ph samen met overmatige algengroei maar dat is voor deze locatie zeker niet het geval. De chlorofylconcentraties waren in de zomer van 2007 zeer laag (niet aantoonbaar tot maximaal 7,4 µg/l). De waarden bij het Grote strand zijn vergelijkbaar met de Binnenmeerplas, zij het dat het doorzicht iets groter is, de ph nog minder varieert (ph 8,4-8,7) en het chlorofylgehalte niet aantoonbaar is (<4 µg/l). In 2007 is zijn op beide zwemlocaties de nutriënten gemeten en de concentraties ervan zijn opvallend laag. De totaal stikstofconcentraties schommelen rond de 0,7 mg N/l en voldoen hiermee ruimschoots aan het MTR (MTR 2,2 mg N/l). De opgeloste stikstofconcentraties zijn erg laag en voldoen met gemiddeld 0,25 mg/l bijna aan de streefwaarde (is 0,1 mg N/l voor opgelost N). Ook de concentraties aan fosfaat zijn bijzonder laag; althans totaal fosfaat is in 2007 met een verhoogde rapportagegrens gerapporteerd en was op alle meetpunten in de Toolenburgerplas < 0,06 mg P/l. Dit is wel ver onder het MTR. De opgeloste concentraties waren niet meetbaar en voldeden aan de streefwaarde. Hoewel de nutriëntenconcentraties erg laag zijn is stikstof ten opzichte van fosfaat in overmaat aanwezig. Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 31\42

32 Van een meetpunt in het midden van de Toolenburgerplas (RO18094) is voor de jaren 2002 tot en met 2007 een complete meetreeks beschikbaar. Bijlage 3 bevat een samenvattend overzicht van de beschikbare gegevens. Een beschouwing van de nutriënten op dit meetpunt leert dat er geen indicaties zijn om een bloei van blauwalgen te verwachten. Net als in de zwemzones zijn de concentraties aan stikstof en fosfaat bijzonder laag. Verhoudingsgewijs is er veel stikstof in het watersysteem; de ratio van N:P (opgelost) is met 25 tamelijk hoog. Vooral bij lagere N:P verhoudingen (5 10) zijn veel blauwalgensoorten in het voordeel omdat zij stikstof uit de atmosfeer kunnen binden (bijvoorbeeld Anabaena sp. en Aphanizomenon). Hiermee zijn blauwalgen in het voordeel ten opzichte van groenalgen, maar dat is op deze locatie dus niet het geval. Met een chlorideconcentratie tussen 430 en 530 mg/l is het water licht brak. Bepaalde blauwalgsoorten (bijvoorbeeld Microcystis en Anabaena) tolereren licht brak water. De chlorofylconcentraties zijn laag en doorgaans niet in aantoonbare concentraties gemeten (<4 µg/l) (NW4-norm 100 µg/l). Opvallend is dat het doorzicht dat vanaf 2002 sterk verbeterd is. In 2002/2003 varieerde het doorzicht van 0,45 tot 2 meter en in 2007 was dit 1,8 tot 6 meter. Net als op de zwemwatermeetpunten is de ph is vrij stabiel en ken geen hoge piekwaarden (ph 8,0-8,7). Vaak gaan hoge ph-waarden samen met een bloei van algen, maar dat is in de Toolenburgerplas nooit gezien. Beoordeling blauwalgen Resumerend kan op basis van de beschikbare informatie uit de voorgaande jaren worden geconcludeerd dat de kans op een toxische bloei van blauwalgen op de zwemlocaties klein is. Op basis van de nutriëntenconcentraties is geen bloei van toxische blauwalgen te verwachten. Echter, bekend is dat diepe zandwinputten waar in de zomer sprake is van temperatuurstratificatie, waardoor er geen verticale menging van water is, geschikt zijn als habitat voor blauwalgensoorten met drijfvermogen (zoals Microcystis, Anabaena en Aphanizomenon). Zelfs bij lage nutriëntengehalten blijven dergelijke diepe putten gevoelig voor drijflagen. 4.3 Overige pathogene verontreinigingen Klachten over andere gezondheidsrisico s zoals zwemmersjeuk, ziekte van Weil, botulisme, et cetera zijn bij de twee zwemlocaties in de Toolenburgseplas niet bekend. 32\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

33 5 Mogelijke verontreinigingsbronnen Onderstaand wordt een overzicht gegeven van de mogelijke verontreinigingsbronnen voor bacteriële verontreinigingen. Risico bronnen Regenwaterlozingen Wegwater/ Afstromend hemelwater AWZI Ongerioleerde lozingen (Mest)water omringend agrarisch gebied Recreatievaart Jachthavens Beroepsvaart Wateraanvoer Waterbodem (Blauw)algen Planten Dieren Nee. Nee, er is geen afstromend wegwater naar de zwemlocaties. Nee. Nee. In de omgeving, te weten in Hoofddorp en Nieuw Vennep, zijn weliswaar overstorten van een gemengd stelsel aanwezig, maar deze lozen in een ander peilgebied dat afgesloten is van dat deel van de Nieuwerkerkertocht waar het inlaatgemaal van de Toolenburgerplas staat. Nee. Nee. Er komt geen recreatievaart op de Toolenburgerplas, alleen surfers en andere recreatiebootjes zoals rubber bootjes. Nee, er zijn geen jachthavens aanwezig. Nee, er is geen beroepsvaart. Nee, beïnvloeding van de bacteriologische waterkwaliteit door inlaatwater wordt onwaarschijnlijk geacht. Nee. De bodem van het meer en de zwemlocaties bestaan uit zand. Nee, de kans op een bloei van toxische blauwalgen is erg klein (zie ook paragraaf 4.2). Niet bekend. Honden zijn niet toegestaan in het zwemseizoen mits aangelijnd. De zwemstranden zijn afgerasterd met een hek waarbinnen honden verboden zijn. Hierop wordt streng gecontroleerd. Vogels zijn op beide zwemlocaties aanwezig. Bij het Grote strand zijn tijdens het veldbezoek meerkoeten, aalscholver en meeuwen gezien. Er lag weinig vogelfeces op het strand. Bij de zwemlocatie Binnenmeerplas waren op het moment van veldbezoek meer vogels aanwezig dan op het Grote strand, zoals ganzen, scholeksters, meerkoeten en meeuwen. Vogels worden door de bewoners gevoerd Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 33\42

34 Menselijke belasting Algemene indruk hygiëne Gezien de aanwezigheid van toiletten is de kans op direct contact van het zwemwater met feces nihil. Hoewel dit bij kleine kinderen nooit helemaal kan worden uitgesloten. Aantrekkelijke goed onderhouden en schone zwemlocaties. Figuur 5.1 Afrastering bij zwemlocatie Binnenmeerplas (links) verbodsbord honden (rechts) 34\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

35 6 Beoordeling gezondheidsrisico s Bij de Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel hoort een spreadsheetmodel, genaamd ZWEMPROF, om de invloed van de bronnen te kunnen schatten. Indien uit deze eenvoudige berekeningen geen relevante beïnvloeding van een verontreinigingsbron of -route wordt gevonden kan hiermee worden volstaan. Opgemerkt wordt dat met de spreadsheet alleen gezondheidsrisico s ten gevolge van fecale verontreinigingen (E. coli en intestinale Enterococcen) bepaald wordt. Gezondheidsrisico s door blauwalgen en andere ziekteverwekkers zoals zwemmersjeuk, botulisme en chemische verontreinigingen, moeten afzonderlijk beoordeeld worden. Voor alle geïdentificeerde bronnen zijn de kentallen in de spreadsheet ingevuld, zie bijlage 2. De uitkomsten van de berekening zijn in dezelfde bijlage te vinden. 6.1 Toelichting gebruikte kentallen spreadsheet ZWEMPROF Afmetingen zwemzone en waterdiepte Grote strand: Als zwemzone wordt de zone binnen de drijflijnen aangehouden. De afmetingen binnen de drijflijnen zijn circa 250 x 30 meter. Voor de berekeningen van de zwemwaterprofielen is uitgegaan van een gemiddelde waterdiepte van de Toolenburgerplas van 25 meter Binnenmeerplas: Als zwemzone wordt de zone binnen de drijflijnen aangehouden. De afmetingen binnen de drijflijnen zijn circa 220 x 60 meter. Voor de berekeningen van de zwemwaterprofielen is uitgegaan van een gemiddelde waterdiepte van 1 meter Zwemmers. Grote strand en Binnenmeerplas: op beide zwemlocaties is het aantal bezoekers volgens de gemeente Haarlemmermeer moeilijk in te schatten. Informatie van internet geeft aan dat er op drukke dagen circa bezoekers bij Toolenburg aanwezig kunnen zijn (niet allemaal zwemmers). Tevens is een ruwe schatting gemaakt op basis van het gezamenlijke oppervlak van de ligweiden en stranden. Dit is voor m 2 voor de zwemlocatie Binnenmeerplas en circa m 2 bij het Grote Strand. Als wordt uitgegaan van een benodigd oppervlak van minimaal 6 m 2 per bezoeker op een topdag, komt dat neer op bezoekers/zwemmers op een topdag bij de Binnenmeerplas en bij het Grote strand. Voor een normale zomerse dag zijn de aantallen op een topdag met een factor 3 gedeeld. In ZWEMPROF wordt berekend dat zwemmers bij de Binnenmeerplas op een drukke dag een geringe invloed op de waterkwaliteit hebben. Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 35\42

36 Watervogels. Tijdens het veldbezoek waren op beide zwemlocaties vogels aanwezig. Voor het invullen van ZWEMPROF is ervan uitgegaan dat er 10 watervogels permanent in de zwemzone aanwezig zijn. De afstand van de vogels tot aan de zwemplek is op 0 meter (0,1 meter) gezet en de toegekende fractie op 1. Gebleken is dat watervogels in de zwemzone bij Binnenmeerplas een grote invloed kunnen hebben op de zwemwaterkwaliteit. Daarentegen heeft een grote groep vogels buiten de zwemzone een geringe invloed op de bacteriële waterkwaliteit. Bij het Grote strand hebben 10 watervogels in de zwemzone geen invloed op de waterkwaliteit terwijl 20 watervogels in de zwemzone een geringe invloed hebben op de waterkwaliteit. 6.2 Resultaten en analyse Risico s door fecale verontreinigingsbronnen Uit de vorige paragraaf blijken dat de watervogels de grootste beïnvloedingsfactor te zijn. Het overzicht van de risicobronnen is als volgt: Grote strand : watervogels (gering) Binnenmeerplas : watervogels (groot) Uit ZWEMPROF volgt dat de zwemwaterkwaliteit bij de Binnenmeerplas zeer gevoelig is voor de aanwezigheid van watervogels in de zwemzone. Bij permanente aanwezigheid van een aantal watervogels in de zwemzone (10 stuks) is een grote invloed op de waterkwaliteit te verwachten bij de Binnenmeerplas. Voor het Grote strand is bij permanente aanwezigheid van 10 vogels in de zwemzone een geringe invloed op de waterkwaliteit te verwachten. Wordt het aantal vogels gewijzigd in 20 dan wordt een geringe invloed op de kwaliteit van de zwemlocatie Grote strand verwacht en een grote invloed op de locatie Binnenmeerplas. Opgemerkt wordt dat deze resultaten voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden. Er zal niet direct sprake van een normoverschrijding zijn, maar hiermee wordt vooral aangeduid dat watervogels wel van invloed kunnen zijn op de bacteriologische waterkwaliteit. Een belangrijke sturende factor bij de Binnenmeerplas is de waterdiepte die op gemiddeld 1 meter is gesteld. Bij een grotere gemiddelde waterdiepte van bijvoorbeeld 1,5 meter is het effect van de bacteriologische belasting aanmerkelijk minder. Kortom de Binnenmeerplas is een kwetsbaar watersysteem en mogelijke hoge waarden aan bacteriën kunnen zijn veroorzaakt door watervogels. Omdat de zwemlocatie Binnenmeerplas beschut gelegen en ondieper is, is het effect van de bacteriologische belasting daar veel groter dan bij het Grote strand. De zwemlocatie Grote strand ligt aan diep en open water waardoor verontreinigingen sneller opgemengd en verspreid worden. 36\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

37 Risico s door blauwalgen Op grond van beschikbare informatie uit de voorgaande jaren wordt geconcludeerd dat de kans op een toxische bloei van blauwalgen op de zwemlocaties klein is. Blauwalgen zijn maar een keer waargenomen en op basis van de nutriëntenconcentraties is geen bloei van toxische blauwalgen te verwachten. Echter, bekend is dat diepe zandwinputten zoals de Toolenburgerplas, waar in de zomer sprake is van temperatuurstratificatie en geen verticale menging van water is, geschikt zijn als habitat voor blauwalgensoorten met drijfvermogen. Zelfs bij lage nutriëntengehalten blijven dergelijke diepe putten gevoelig voor drijflagen. De Toolenburgerplas is van recente datum en nog volop in ontwikkeling. De kans dat blauwalgen in de toekomst vaker tot problemen leiden behoort dan ook tot de mogelijkheden. Overige pathogene ziekteverwekkers Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn niet te verwachten. Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 37\42

38 38\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

39 7 Conclusie en aanbevelingen 7.1 Conclusie Bacteriologische waterkwaliteit In de beschouwde periode werd de bacteriologische waterkwaliteit bij het Grote strand beoordeeld als goed en bij Binnenmeerplas als aanvaardbaar. De waarden (totaal colibacteriën en thermotolerante colibacteriën) waren doorgaans heel laag en voldeden ruimschoots aan de kwaliteitsnorm. In 2006 zijn voor het eerst ook de nieuwe bacteriologische parameters Escherichia coli (E. coli) en intestinale enterococcen gemeten. Op basis van de beperkte gegevensset wordt de zwemwaterkwaliteit volgens de nieuwe EU-richtlijn bij Binnenmeerplas beoordeeld als aanvaardbaar (2006 en 2007). Bij het Grote strand wordt de zwemwaterkwaliteit beoordeeld als goed (2007). Deze beoordeling komt behoorlijk overeen met beoordeling onder oude richtlijn. Bacteriologische verontreinigingsbronnen Watervogels lijken de grootste negatieve beïnvloedingsfactor te zijn voornamelijk voor Binnenmeerplas. Het betreft watervogels in de zwemzone. De geringe diepte van de Binnenmeerplas zorgt voor een grote beïnvloeding van de vogels op de zwemwaterkwaliteit. Watervogels in de zwemzone van het Grote strand hebben geringe invloed op de zwemwaterkwaliteit. Resumerend zijn de bacteriologische verontreinigingsbronnen de volgende: Binnenmeerplas : watervogels (groot) Grote strand : watervogels (gering) Overig Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn op de twee zwemlocaties in de Toolenburgseplas niet te verwachten. Blauwalgen De kans op een toxische bloei van blauwalgen op de zwemlocaties is klein. Toch kan dit in de verre toekomst niet worden uitgesloten gezien de problematiek in vergelijkbare maar oudere diepe plassen. Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 39\42

40 7.2 Aandachtspunten en maatregelen Op basis van de kwaliteitsklasse indeling (wisselend aanvaardbaar en goed volgens oude EU-richtlijn en aanvaardbaar (Binnenmeerplas) en goed (Grote Plas) onder nieuwe EU-richtlijn)) is er geen noodzaak tot treffen van extra maatregelen voor bacteriologische kwaliteit. Om problemen te voorkomen zijn de volgende aandachtspunten van belang: Bacteriologische waterkwaliteit Doorspoelen. De Binnenmeerplas is vanwege de geringe waterdiepte erg gevoelig voor verontreinigingen. Daarom is verversing van water in de plas belangrijk. Continueren van doorspoelen met water uit de diepe Toolenburgerplas (zoals al gedaan wordt) is daarom belangrijk Watervogels. Vooral vogels binnen de zwemzone kunnen een bedreiging voor de zwemwaterkwaliteit vormen, met name bij de Binnenmeerplas. Dit is vooral vanwege de geringe waterdiepte. Er moet daarom regelmatig doorgespoeld worden. Voor de waterkwaliteit is het voldoende wanneer de watervogels een andere plek uitkiezen verder bij de zwemzone vandaan. Echter aangezien de gehele Binnenmeerplas als zwemzone gedefinieerd is, kunnen de vogels niet naar andere delen uitwijken. Dit betekent dat de vogels niet meer in de plas mogen vertoeven en dat deze frequent weggejaagd moeten worden. Dit is geen reële optie. Wel kan voorkomen worden dat de vogelstand zich teveel uitbreidt. Een andere maatregel betreft een verbod op het voeren van eenden. Om de invloed van vogels op de waterkwaliteit te kunnen vaststellen wordt aangeraden enkele monsters te onderzoeken op Campylobacter Blauwalgen Op dit moment heeft de Toolenburgerplas nog geen last van overmatige groei van blauwalgen. De plas is echter wel een locatie waar blauwalgen in de nabije toekomst goed tot ontwikkeling zouden kunnen komen. Vooral Microcystis en Anabaena die beide drijfvermogen hebben en tevens licht brak water tolereren. Het is daarom wenselijk om fysisch chemisch onderzoek en onderzoek naar de soortensamenstelling van het fytoplankton jaarlijks te continueren zodat veranderingen tijdig gesignaleerd kunnen worden. 40\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

41 Onderwerp Maatregel Wie Bacteriologische Binnenmeerplas: voorkomen dat de vogelpopulatie Gemeente Haarlemmermeer waterkwaliteit zich sterk uitbreidt Binnenmeerplas: doorspoelen/verversing water continueren Rijnland / Gemeente Haarlemmermeer Bij herhaaldelijk overschrijdingen van de bacteriële Rijnland waarden, onderzoek naar de invloed van vogels in het Binnenmeer door watermonsters te onderzoeken op Campylobacter Blauwalgen Continueren fytoplanktononderzoek Rijnland Op een pro actieve manier voorlichting publiek bij dreiging van drijflagen van blauwalgen gemeente Haarlemmermeer, Provincie Noord-Holland 7.3 Aanbevelingen vervolgtraject Actualisatie Het zwemwaterprofiel voor de zwemlocaties Grote strand en Binnenmeerplas is met deze rapportage gereed. Afhankelijk van de zwemwaterindeling waarin de plas volgens de EU-zwemwaterrichtlijn wordt ingedeeld, moet het zwemwaterprofiel regelmatig geactualiseerd worden. Zwemwaterindeling Uitstekend Goed Bevredigend/aanvaardbaar Slecht Actualisatie zwemwaterprofiel vindt ten minste plaats om de Alleen als de indeling verandert in goed, aanvaardbaar of slecht Vier jaar Drie jaar Twee jaar De zwemwaterindeling wordt jaarlijks op basis van de meetreeks van de afgelopen vier badseizoenen vastgesteld. Van de zwemlocaties in de Toolenburgerplas wordt de bacteriologische waterkwaliteit ingedeeld in kwaliteitsklasse aanvaardbaar voor de Binnenmeerplas en kwaliteitsklasse goed voor het Grote strand. Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas 41\42

42 Zwemlocatie Totaal oordeel E. coli Intestinale enterococcen Grote strand Goed Goed Uitstekend Binnenmeerplas Aanvaardbaar Aanvaardbaar Goed Bovenstaande beoordeling betekent dat de actualisatie van het zwemwaterprofiel Toolenburgerplas voor de Binnenmeerplas iedere drie jaar geactualiseerd moet worden. Gezien het Grote strand een potentiële zwemlocatie is, is dit nog niet aan de orde. 42\42 Zwemwaterprofiel Toolenbergseplas

43 Bijlage 1 Situering meetpunten zwemwaterkwaliteit

44

45 Bron: Hoogheemraadschap van Rijnland