Sportmedische Aspecten van Masters 5e Dag Baanatletiek 2009

Transcriptie

1 Sportmedische Aspecten van Masters 5e Dag Baanatletiek 2009

2 Voordelen van hardlopen conditie hart-vaatstelsel verbetert gewrichten en pezen worden minder snel stijf spierkracht en spieruithouding verbetert positief effect coördinatie positief effect op chronische aandoeningen (suikerziekte, hoge bloeddruk,osteoporose) functionele status en sociaal welbevinden verbetert Sporters zijn meer tevreden met hun leven en voelen zich gelukkiger dan mensen die niet sporten

3 Nadelen Gebruik schaadt weefselstructuren (pees, spier, bot) Belastbaarheid (mate van reversibiliteit) wordt minder bij het ouder worden. Veranderingen bij het ouder worden..?

4 Welke vragen kunnen we stellen? 1. Welke fysiologische veranderingen treden erop tijdens het ouder worden en hoe beïnvloeden die de inspanningstolerantie? 2. Levert intensieve fysieke inspanning onverantwoorde gezondheidsrisico s op, mede in relatie tot chronische ziekten? 3. Hoe trainbaar is de oudere atleet en waar moet men bij de trainingsopzet rekening houden? 4. Welke preventieve maatregelen kan men inzetten om gezondheidsschade te voorkomen?

5 Daling Vo2max: 1% per jaar Leeftijd jaar Vo2max ml/kg/min % afname na 25 jaar

6 Sportprestaties bij hardlopen? Marathontijd - tussen de 27 en 47 jaar afname met ongeveer 1% per jaar - na het 55 e -60 e levensjaar afname gemiddeld 2% per jaar. Deze cijfers zijn ongeveer hetzelfde voor sprintafstanden en lange afstanden.

7 `Valkuil Geforceerd terug te komen na ziekte of blessures treedt vaker op bij ouder worden. Historische referentie is veranderd!

8 Sarcopenia: The Mystery of Muscle Loss Verlies van spiermassa tijdens het ouder worden. (tussen 20 e en 65 e jaar spierkrachtverlies van rond de 50%.) Meer voor de benen dan de armen. Begint in de veertiger jaren en versnelt na het 60 e -70 e jaar. Meeste atrofie in de type II vezels Wordt ook gezien in fysiek actieve mensen

9 Oorzaken? 1. Motor Unit remodeling treedt op 2. Eiwitaanmaak snelheid is verminderd 3. Spierherstel mechanisme is minder efficiënt 4. Hormonale factoren 5. Lifestyle factoren

10 Afname spiermassa 21 year old Female (BMI = 24.3 kg/m 2 ) 73 year old Female (BMI = 24.5 kg/m 2 ) Stephen P. Sayers, PhD, Department of Physical Therapy, University of Missouri

11 Motor Unit Remodeling Verlies motorneuronen in het ruggenmerg en afname motorunits Type I (ST-vezels) motor units nemen toe i.v.m motorunits type II (FTvezels.) Minder precieze bewegingsaansturing, minder kracht en minder snelle aansturing van spieren (omzetting)

12 Type I Type II II spiervezels motorneuron axon II I

13 Verspringen bij goed getrainden

14 Eiwit aanmaaksnelheid en spierherstel mechanismen Balans eiwitaanmaak en eiwitafbraak. Bij ouder worden afgenomen aanmaak Spierherstel na blessures of overbelasting is vertraagd Afname satellietcellen ( reserve spiercellen )

15 Lifestyle factoren Inactiviteit vergroot de mate van spierverlies, maar het wordt niet volledig tegen gegaan door training. FT-vezels behouden lijkt een serieus doel; d.w.z HIT/LVT( high intensity/low volume )! Energieinname voeding (eiwitten)? Vit D tekort (zonlicht)

16 Vitamine D De Gezondheidsraad heeft onlangs de aanbevolen hoeveelheid vitamine D voor volwassenen en senioren verhoogd om de kans op botontkalking te verkleinen. Op basis daarvan adviseert het Voedingscentrum nu vitamine D supplementen voor vrouwen vanaf 50 jaar en voor mannen vanaf 60 jaar. Vitamine D is - net als calcium - belangrijk voor de botkwaliteit. Voldoende inneming ervan gedurende het leven, verkleint de kans op botbreuken op hogere leeftijd. Vitamine D kan deels in de huid worden gevormd onder invloed van zonlicht. Bij ouderen is deze bijdrage echter veel minder groot dan voorheen werd gedacht. Dat komt omdat met het vorderen van de leeftijd de huid dunner wordt. Daarom hebben senioren al op jongere leeftijd dan tot nu toe werd gedacht aanvulling nodig.

17 Veranderingen in gewrichten en jaar sit-reach test afname 8-10 cm - verschillend per gewricht - verschillend tussen personen peesapparaat Flexibiliteit

18 Veranderingen in gewrichten en peesapparaat Schokdemping De hoeveelheid vocht in bindweefsel en kraakbeen neemt af. En vermindert de schokdemping. Zo wordt de tussenwervelschijf minder elastisch door een waterverlies. Dit gaat gepaard met hoogte verlies en verhoogde druk op de wervelgewrichtjes en kan leiden tot artrose

19 Veranderingen in gewrichten en peesapparaat Treksterkte De treksterkte van pezen en ligamenten tussen 21e en het 79e jaar af met 50%. Deze combinatie van verminderde treksterkte en veranderde glijfunctie in de weefsels is mogelijk verantwoordelijk voor de toename van achillespeesklachten bij hardlopers boven het 50e levensjaar.

20 Gewrichtskapsel Sterk belaste delen van peeskapsel aanhechtingen die gecomprimeerd worden tijdens bewegen ondergaan kraakbeenachtige vormverandering Ralphs JR, Benjmain M, J Anatomy 1994

21 Adaptatie peesweefsel aan Hypertrofie van peesvezels (nauwelijks bij vrouwen!) Bindweefselaanmaak na belasting neemt toe (minder bij vrouwen!) Mechanische treksterkte neemt toe (minder bij vrouwen!) Magnusson SP et all Int J Exp Pathol 2007 belasting

22 Take home message Most mid-substance tears occur following some period of tendon degeneration. Damage to a tendon having a paratenon takes up to a year to heal After 6 months there are minimal histologic differences between the repair and normal tissue, however, the repair continues to have inferior material properties for a year or more.

23 Man versus Vrouw Conditioneel: Kleinere vetvrije massa (meer lichaamsvet) relatieve uithoudingsvermogen en krachtprestaties daardoor minder dan die van mannen. - beenspierkracht blijft in verhouding minder achter dan de armkracht. De pompprestatie van het hart is iets minder dan die van de man doordat het hartvolume kleiner is en de maximale hartfrequentie ongeveer gelijk

24 Man versus Vrouw Blessures: Ook het bredere bekken maakt vrouwen kwetsbaarder voor bepaalde blessures. - X-knie, kneeing-in, ruime ROM heupen en knieën Stressfracturen (vermoeidheidsbreukjes) - gestoorde menstruatiecyclus in vroege leven - rond de menopauze (overgang)

25 Chronische ziekten Overgewicht Suikerziekte Hoge bloeddruk Longziekten (COPD) Artrose

26 Sporten en overgewicht Mogelijk een relatie met bepaalde overbelastingsblessures Minder optimaal (relatief) conditieniveau In begin looptraining veel kcal verbranden door andere fysieke activiteiten Accenten spierkracht Lopen op vlakke zachte bodem Bij betere looptechniek pas op harde bodem

27 Suikerziekte: effect sporten Type II ( ouderdomssuiker ) kan, ook als er geen overgewicht is, veel winst boeken bij lichaamsbeweging. De gevoeligheid van de cellen voor insuline verbetert dan (afhankelijk van leeftijd) en er is minder medicatie nodig om een stabiele bloedsuikerspiegel te handhaven.

28 Hoge bloeddruk: effect sporten Ook voor hoge bloeddruk is sporten een goed iets. Wel dienen explosieve en intensieve sporten vermeden te worden. Zeker als de bloeddruk moeilijk is te te reguleren. Accent dus op lang, interval en langzaam. Bètablokkers verlagen de hartslag!

29 Hoog cholesterol: effect sporten Sporten verhoogt het goede HDL-cholesterol Sporten verlaagt vaak het lichaamsgewicht Sporten stimuleert andere gezonde activiteiten, zoals stoppen met roken en gezonder eten. Statines (cholesterolremmers) kunnen spierpijnklachten geven(1-7%)! Soms na maanden tot jaren na de start van de therapie!

30 COPD: effect sporten Sporten heeft een positief effect op het welbevinden en de ziektelast. Afhankelijk van de ernst kunnen COPD-patiënten in bepaalde loopgroepen zeker nog meekomen. Piekbelasting en hoog intensieve belasting is niet geschikt. Wel laag gedoseerde interval.

31 Artrose: effect van sporten Goed gedoseerd belasten bij sporten, afvallen en het dragen van goed schoeisel. Mensen met lichte vormen van artrose kunnen zeker gewoon hardlopen, omdat niet is aangetoond dat dit de achtergang versnelt. Lopen op zachte ondergrond is wel aan te raden. Ook afwisselen met wandelen, fietsen en zwemmen is aan te raden. Ook fitness kan een optie zijn om de spierkracht op peil te houden.

32 Fysiek versus Psyche; in het hoofd of in het lijf? Informatie/kennis Herkennen zwakke schakel Attitude Gedrag = Erkennen zwakke schakel Minder spanning Adequaat Bewegingspatroon

33 Trainingsomvang en gezondheid?

34 Hartslag gestuurde training? Achteruitgang maximale hartslag Verandering anaërobe drempel Valkuil van de Zoladz-test bij groepstraining (vergelijking met Karvonen-formule)_ Borg-schaal als maat voor intensiteit? Consequenties voor training?

35 Aandachtspunten voor ouderen Alleen hardlopen is onvoldoende Krachttraining is essentieel Goede voeding en energieinname is essentieel Heuveltraining en vaartspel Goede massage (oxytocine) Tai Tsji, Pilates Lopen zachte bodem (g-krachten!)

36 Preventie d.m.v Krachttraining Motorunit activiteit neemt toe Aansturen van de motorunits neemt toe Eiwitaanmaak neemt toe Mogelijk toename aantal satellietcellen.

37 Training van pezen? Peesaanpassing via collageen I vorming. Na acute inspanning 3-4 dagen erna verhoogde activiteit. Bij ouderen ook enige hypertrofie door kwaliteitsverlies van peesweefsel (natuur probeert ruptuur te vermijden)! Passieve belasting geeft hogere stress op pees dan actieve belasting

38 Kracht-lengte curve van patellapees voor en na training Mannen 74.3 ± 3.5 jaar 14 weken lang Hoofdoefening:leg-press en knee-extension 2 s concentrisch, 3 s excentrisch Warming-up 15x 45% 5RM 2x10x60-70% 5RM->80% 5RM N D Reeves, C N Maganaris, and M V Narici J Physiol May 1; 548(Pt 3):

39 Praktijk krachttraining Gezondheidscontrole op risicofactoren (hartvaatziekten, hoge bloeddruk, DM, longziekten, artrose, Grote spiergroepen 8-10 oefeningen ( multi joint exercise ) herhalingen(borgscale), 2-3 sets Eerst toename aantal herhalingen, dan pas de zwaarte. Frequentie: 1-2 x per week Aanleren goede techniek Goede begeleiding Goede voeding (vit D, eiwitten, Kcal)