Sporten met reuma. Reade, 11 oktober Irene EM Bultink, MD PhD. Reumatoloog, VU Medisch Centrum, Amsterdam

Transcriptie

1 Sporten met reuma Reade, 11 oktober 2013 Irene EM Bultink, MD PhD Reumatoloog, VU Medisch Centrum, Amsterdam

2 Topsport met reuma? Annamarie Thomas Oud-wereldkampioen schaatsen Diagnose: Ziekte van Bechterew

3 Topsport met reuma? Stefan P. Berggids Off-piste skigids Diagnose: reumatoïde artritis Werkt full-time

4 Overzicht 1. Inleiding reumatoïde artritis (RA) 2. Belang van sport/bewegen bij RA 3. Verbeteringen in therapie en prognose 4. Effectiviteit van oefentherapie bij RA 5. Actuele situatie: barrières res en uitdagingen

5 Inleiding > 100 inflammatoire reumatische ziekten Hoogste prevalentie: reumatoïde artritis (RA) 1% van de wereldbevolking NL: ± personen met RA Oorzaak onbekend Leeftijd begin: meestal jaar Vrouw : man = 3 : 1

6 Reumatoïde artritis

7 Reumatoïde artritis: klinisch beeld Artritis van perifere gewrichten (symmetrische polyartritis) Vaak tendinitis en/of bursitis Algemene symptomen: koorts, moeheid, anorexie Complicaties: Destructie en deformatie van gewrichten Peesrupturen functiebeperkingen

8 Belang van sport/bewegen bij RA Kenmerken bij RA Reumatoïde cachexie Verminderde spiermassa 30-70% afname spierkracht Toename vetmassa Roubenoff, Arthritis Rheum 2003 Ekdahl, Ann Rheum Dis 1992 Verhoogd O 2 -verbruik tijdens inspanning De Carvalho, J Rheumatol 2004 Verhoogde prevalentie comorbiditeit Cardiovasculaire aandoeningen verhoogde mortaliteit Osteoporose en fracturen COPD Depressie (13-20%): incidentie 2-3x 2 verhoogd QOL Michaud, Best Pract Res Clin Rheumatol 2007 Katz, J Rheumatol 1993 Rupp, J Rheumatol 2004

9 Verbeteringen in therapie en prognose Therapie RA tot circa 1980 Wekenlange opname in reumaklinieken Rust Fysiotherapie Spalken Medicatie Pyramide opbouw

10 Traditionele therapie-pyramide bij RA Experimentele therapie Aannamen 1. RA relatief milde ziekte 2. NSAIDs minder toxisch dan tweedelijns anti-reumatica Chirurgie Hoge dosis corticosteroiden Cyclofosfamide Intra-articulair corticosteroiden Methotrexaat; Azathioprine Hydroxychloroquine Sulfasalazine NSAIDs Goud injecties Lage dosis prednison Patiënt Fysio Ergotherapie Hoge dosis educatie therapie salicylaten

11

12 Moderne behandeling RA Omkering van de pyramide Direct behandeling met (combinaties van) antireumatica Bij persisterende ziekteactiviteit: toevoegen biological (bv. anti-tnf) Doel 1. Klinische remissie 2. Stopzetten vorming erosies gewrichten behoud van functie

13 Prognose bij reumatoïde artritis In afgelopen decennia sterk verbeterd door 1. Vroegere herkenning en behandeling ziekte early arthritis clinic 2. Nieuwe en betere medicatie (strategieën) 3. Verbetering niet-medicamenteuze behandeling en begeleiding: Multidisciplinaire behandeling Gespecialiseerde fysiotherapeuten Ontwikkeling Nederlandse richtlijn fysiotherapie bij RA

14 Effectiviteit van oefentherapie bij RA Evidence voor dynamische oefenprogramma s s (gericht op vergroten van spierkracht en/of aerobe capaciteit) Veilig Geen toename ziekteactiviteit en/of röntgenschader Effectief Verbetering spierkracht Verbetering aerobe capaciteit Afname moeheid Gunstige verandering lichaamssamenstelling Toename lean body mass Afname vetpercentage Van den Ende, Cochrane Database Syst Rev 1998 Hurkmans, Cochrane Database Syst Rev 2009 Strasser, Clin Rheumatol 2011

15 Fysiotherapie bij RA: richtlijnen Aanbeveling fysiotherapie/oefentherapie in richtlijnen voor behandeling RA: USA ACR guidelines 2002 update Europa EULAR recommendations 2007 UK BSR guidelines 2006 NL NVR Richtlijn diagnostiek en behandeling RA /2004: 25-40% van RA patiënten heeft fysiotherapie Li, Physiother Can 2003 Jacobi, Int J Qual health Care : 2008: ontwikkeling Nederlandse richtlijn fysiotherapie bij RA 7 aanbevelingen voor assessment, therapie en evaluatie Publicatie in 2011 Hurkmans et al, Acta Reumatol Port 2011

16 Sporten/bewegen met reuma anno 2013: doelen bereikt?

17 Sporten/bewegen met RA: actuele situatie Onvoldoende lichaamsbeweging: slechts 13,8 % tenminste 3x per week Sokka, Arthritis Rheum 2008 Kaptein, Arthritis Care Res 2013 Onvoldoende adherentie aan lichaamsbeweging Demmelmaier, Arthritis Care Res 2013 Ongunstige lichaamssamenstelling en verminderde spierkracht Van Bokhorst- de van der Schueren, Clin Nutr 2012 Konijn, Arthritis Care Res 2013 Nog steeds behoefte aan multidisciplinaire revalidatie Van den Hoek, Arthritis Care Res 2013

18 Sporten/bewegen met RA: actuele situatie Factoren die rol spelen volgens patiënten Pijn Moeheid Onvoldoende kennis over mogelijkheden/beperkingen Competing demands (werk, gezin, sport) Sociale support

19 Sporten/bewegen met RA: actuele situatie Onvoldoende adherentie aan lichaamsbeweging bij RA Cross-sectionele sectionele studie (Zweden) International Physical Activity Questionnaire 3152/5391 (58.5%) responders Health-enhancing enhancing physical activity (HEPA): min 150 min/week matig intensieve aerobe activiteit of min/week intensieve aerobe activiteit en 2x/week krachttraining Resultaten HEPA actueel (afgelopen week) 69% HEPA maintained ( ( 6 mnd) 11% Belangrijkste determinanten: psychosociale factoren (self- efficacy, social support, outcome expectations) Demmelmaier, Arthritis Care Res 2013

20 Sporten/bewegen met RA: actuele situatie Ongunstige lichaamssamenstelling bij RA Cross-sectionele sectionele studie VUmc RA patiënten met matig actieve ziekte Leeftijd gemiddeld 60 jaar (26-90) Ziekteduur gemiddeld 8 jaar Resultaten 57% overgewicht (BMI >25 kg/m 2 ) 18% obesitas (BMI > 30 kg/m 2 ) Bio-impedantie impedantie analyse: 31% hoge vetmassa index (FMI), 20% verlaagde FFMI 95% verminderde spierkracht (hand grip strength) Van Bokhorst- de van der Schueren, Clin Nutr 2012 Konijn, Arthritis Care Res 2013

21 Sporten/bewegen met RA: actuele situatie HAQ scores bij opname en ontslag voor multidisciplinaire revalidatie Functional disability bij opname sterk gedaald in periode Verbetering functional ability tijdens opname vergelijkbaar in de verschillende tijdsepisoden Ondanks verbeterde medicatie nog steeds behoefte aan multidisciplinaire revalidatie voor deel RA patiënten Meesters et al, Rheumatology 2013

22 Barrières res herkend in Nederlands onderzoek

23 Barrières res in Nederland 1. Barrières res voor implementatie van de fysiotherapie richtlijn Algemene > gespecialiseerde FT Onvoldoende overeenstemming met andere zorgprofessionals over rol en verantwoordelijkheid Van Bodegom-Vos, Phys Ther Beperkte promotie van lichaamsbeweging in de praktijk door reumatologen, reumaconsulenten en fysiotherapeuten >90% lichaamsbeweging van belang bij RA 19-49% gebruikt algemene richtlijnen voor gezond bewegen >50% beoordeelt eigen competentie tot het promoten van lichaamsbeweging bij RA als onvoldoende >50% behoefte aan educatie Hurkmans, Clin Rheumatol 2011

24 Barrières res in Nederland 3. Negatieve invloed van somatische comorbiditeit en comorbide depressie op fysiek functioneren Longitudinale studie (11 jr) bij 882 RA patiënten in Reade Patient-reported outcome measures: fysiek functioneren HAQ, SF-36 somatische comorbiditeit 12 chronische aandoeningen comorbide depressie CES-D 4 groepen patiënten op basis van comorbiditeit bij inclusie Van den Hoek, Arthritis Care Res 2013

25 Invloed van somatische comorbiditeit en comorbide depressie op fysiek functioneren op lange termijn Somatische comorbiditeit en comorbide depressie zijn negatief geassocieerd met fysiek functioneren op lange termijn Met name combinatie van beiden heeft negatief effect Van den Hoek, Arthritis Care Res 2013

26 Barrières res in Nederland 4. Afschaffing vergoeding fysiotherapie uit basisverzekering voor (vrijwel) alle reumatische ziekten per Meldpunt Fysiotherapie (Reumafonds) okt 2012: 4600 klachten Bijna 80% met basisverzekering verwacht onvoldoende vergoeding van noodzakelijke therapie 50% stopt met FT als vergoeding stopt KNGF (2012): 60% van de fysiotherapeuten meldt afname aantal behandelingen reuma patiënten Lopend lange-termijn onderzoek naar (kosten)effectiviteit van langdurige fysiotherapie bij reuma patiënten

27 Uitdagingen Verbetering patiënteducatie Zorgverleners Patiëntenorganisaties Reumafonds Verbetering opleidingen zorgverleners (reumatologen, fysiotherapeuten, reumaconsulenten) Implementatie richtlijn fysiotherapie + betere afstemming taken en functies diverse zorgverleners

28 Uitdagingen Meer inzicht in rol somatische comorbiditeit en comorbide depressie op fysiek functioneren bij RA Meer inzicht in complexe interactie tussen werk, lichaamsbeweging, gezinstaken en andere factoren bij patiënten met een reumatische ziekte Ontwikkeling van interventiestrategieën

29 Dank voor uw aandacht