5 Voorlichting. 5.1 Probleemanalyse

Transcriptie

1 5 Voorlichting Om patiënten met reumatische artritis ervan te overtuigen dat bewegen gezond is, wordt er voorlichting gegeven. De voorlichting bestaat uit vier stappen die achtereen volgens ervoor moeten zorgen dat inactieve patiënten gaan inzien dat bewegen gezond is en vele voordelen kent. 5.1 Probleemanalyse Reumatische artritis is een aandoening waarbij gewrichten ontstoken zijn. De ontsteking leidt tot pijn en zwelling in de gewrichten. De ontsteking komt vooral voor in de kleine gewrichten van handen en voorvoeten, maar kan zich in vrijwel alle gewrichten manifesteren. (RIVM, ) RA is een van de meest ernstige reumatische aandoeningen. Het dagelijks leven van patiënten kan door de grote lichamelijke beperkingen sterk ontregeld zijn, want reumatische artritis kan de meest basale handeling al zwaar maken. Het uitvoeren van dagelijkse bezigheden en andere lichamelijke activiteiten is beperkt bij patiënten (A. Judit, 1996). Tijdens de behandeling wordt het ziekteproces aanzienlijk afgeremd. Beschadigingen van bot en kraakbeen worden zoveel mogelijk voorkomen zodat men nog zelfstandig het dagelijks leven kunnen leiden. Tijdens de behandeling staat het gebruik van medicijnen centraal om de ontstekingen te remmen, Maar daarnaast kan men zelf veel doen om de pijn te verlichten en te leren leven met de ziekte. (reumatische artritis, 2008). Tabel 6 aspecten epidemiologische analyse In tabel zeven zijn enkele aspecten uit de epidemiologische analyse weergeven. De cijfers zijn deels afkomstig van het LMR (landelijke medische registratie).

2 Het aantal RA patiënten zal in de komen de jaren sterk stijgen. Dit is te verklaren door de toenemende vergrijzing in Nederland. Verder is te zien dat een circa 60 procent van de patiënten inactief is. Met als gevolgen dat door inactiviteit o.a. spierkracht, uithoudingsvermogen, lenigheid en aerobe capaciteit afnemen (E. Eurenius, C.H. Stenstrom 2005). Uit onderzoek van (Hakkinen e.a. 2008) blijkt dat patiënten met een hoge opleiding meer bewegen (53.8 % inactief) dan patiënten met een lagere opleiding (66.7% inactief). Overigens blijkt uit dit onderzoek, dat is uitgevoerd in 21 landen, dat bij patiënten in 19 landen meer dan 50% inactief is. Omdat er een enorme groep patiënten is die niet bewegen wordt de tertiaire preventie gericht op deze groep. Het doel is om de inactieve groep aan de NNGB (Nederlandse norm gezond bewegen) te laten voldoen. Aangezien deze norm belangrijk is voor mensen zonder beperking is het helemaal belangrijk voor RA patiënten. 5.2 Gedrag en omgeving De oorzaak dat inactieve patiënten met reumatische artritis komt voornamelijk door een tekortkoming van kennis over bewegen. De tertiaire preventie richt zich op het voorkomen van de doorontwikkeling van de aandoening. Het is dan ook van belang dat reumatologen patiënten motiveren om te gaan bewegen (Hakkinen e.a. 2008). De risico s die optreden bij RA patiënten zijn te verdelen in Tabel 7 risicofactoren RA patiënten

3 omgevingsfactoren en eigen gedrag. Deze risico s zijn in tabel 7 weergeven. Uit de literatuur blijkt dat (C van Lindert e.a. 2008, Hakkinen e.a. 2008, F.W Kraaimaat 1997, RR Pate e.a. 1995, ACR 2002, CH Senstrom 1994) de risicofactoren een duidelijk beeld geven waarom patiënten met reumatische artritis niet bewegen. In een onderzoek van (S. Wilcox e.a. 2006),waarbij patiënten met reumatische artritis werden gevraagd naar de motivatie van het wel of niet uitvoeren van bewegen, bleek de grootste oorzaak dat patiënten niet goed worden ingelicht. Hiervan gaf de patiënt haar dokter de schuld van. Andere factoren waren te weinig aanbod (i), pijn tijdens bewegen (ii) en de angst dat bewegen beschadiging bevordert (iii). 5.3 Determinanten Zoals hierboven beschreven is, zijn er vier bepalende factoren waardoor patiënten met reumatische artritis niet bewegen. Deze factoren worden terug gekoppeld naar het ASE-model (de Vries 1988). Dit model wordt onderverdeeld A(ttidude), S(ociale invloed) en E(igen effectiviteit). Het ASE-model is samengesteld op basis van de theorie van gepland gedrag (Theory of Planned Behavior; TPB) die een nadere uitwerking is van het model van beredeneerd gedrag van Ajzen en Fishbein (1980) en de sociaal-leren theorie van Bandura (1986). Het ASE-model is een model om gedrag te verklaren : het geeft zicht op allerlei factoren die gedrag bepalen en op de redenen waarom mensen zich op een bepaalde manier gedragen. Het ASE-model is een waardeverwachtingsmodel (De Vries, 2000). Het uiteindelijke gedrag van mensen is volgens het ASE-model het beste te voorspellen uit de intentie. Barrières kunnen de relatie tussen de intentie en het gedrag beïnvloeden. Het gedrag van mensen is volgens het ASE-model het beste te voorspellen uit de intentie. De intentie wordt beïnvloed door drie gedragsdeterminanten: attitudes, de sociale invloed en de eigen effectiviteit. Figuur 3: ASE-model

4 5.3.1 Attitude Van belang is dat inactieve RA patiënten worden geactiveerd om te gaan bewegen. Het is van belang dat reumatologen en artsen patiënten met RA voorzien van bewegingsinformatie. Wat positieve gevolgen zijn en waar men kan bewegen. Omdat RA patiënten piekmomenten hebben is het van belang dat zij een beeld krijgen wanneer zij rustig aan moeten doen en zichzelf meer kunnen belasten. Naast kennis, wordt de houding ten opzichte van bewegen mede bepaald door eerdere ervaringen, pijn, zelfvertrouwen, eigen belang en eigen mogelijkheden Sociale invloed Bij inactieve patiënten liggen de sociale invloeden voornamelijk bij de partner en familie en vrienden. Ook reumatologen en artsen hebben invloed over het beweegpatroon van de patiënt. Zij moeten de patiënt ervan overtuigen dat bewegen velen voordelen heeft en van belang is voor de patiënt. De omgeving van de patiënt speelt ook een belangrijke rol. Wanneer een RA patiënt door partner of familie wordt benadrukt om te rusten, zal de patiënt fysiek sneller achter uitgaan. De omgeving moet dus ook op de hoogte zijn dat bewegen gunstig is Eigen effectiviteit Het is van belang dat RA patiënten vertrouwen hebben dat bewegen van belang is en dat pijn niet altijd een belemmering hoeft te zijn om een activiteit niet uit te voeren. Wanneer de activiteit inkort of deze rustig uitvoert heeft dit nog steeds positieve gevolgen op het fysiek vermogen. Zelfvertrouwen wordt versterkt wanneer men met lotgenoten informatie en ervaringen kan uitwisselen. Artsen en reumatologen moeten patiënten dan ook door verwijzen naar patiëntenorganisaties waar voorlichtingen en praatgroepen worden georganiseerd. 5.4 Ontwikkelen interventie Om de interventie te ontwikkelen worden er verschillende stappen ondergaan om een volledige voorlichting tot stand te laten komen. De volgende stappen worden toegepast formuleren van specifieke programmadoelen (i), theoretische methodieken en praktische interventietechnieken (ii), ontwerp en organisatie programma (iii).

5 5.4.1 Programmadoelen Tabel 8 programmadoelen voorlichting Theoretische methodieken en praktische technieken Om de programmadoelen te verwezenlijken moeten er methodieken en technieken gebruikt worden. Om kennis over te dragen aan de doelgroep wordt er gebruik gemaakt van groepsvoorlichting. Aan de hand van een presentatie krijgt de doelgroep de informatie te zien en te horen. Verder wordt er gediscussieerd over ervaringen met bewegen. Om de houding van de doelgroep te veranderen worden zij geconfronteerd met de positieve gevolgen van bewegen. Door een lotgenoot ervaringen te laten delen met groep wordt de doelgroep geactiveerd en gaat de positieve ervaringen van bewegen eerder inzien. Om de doelgroep te laten ervaren hoe het is om te bewegen worden zij uitgenodigd om deel te nemen aan een clinic waarin zij kennis maken met bewegen voor RA patiënten.

6 5.4.3 ontwerp en organisatie programma Om het programma structuur te geven moet er voorlichtingsmateriaal worden ontwikkeld en sprekers uitgenodigd. De informatie wordt verschaft aan de hand van een PowerPoint presentatie. Een reumatoloog, actieve patiënten en een voorlichter van het reumafonds zijn van belang om de informatie over te brengen. Op deze manier krijgt de doelgroep vanuit verschillende invalshoeken informatie en ervaringen. De clinic bestaat uit het deelnemen aan sportactiviteit voor RA patiënten. In samenwerking met een patiëntenorganisatie maakt de groep kennis met bewegen. Verder krijgt de doelgroep informatie waarin te vinden is: voordelen van bewegen, pijn en bewegen, beweegaanbod en patiëntenorganisaties.