De tijd van Grieken en Romeinen:

Transcriptie

1 De tijd van Grieken en Romeinen: Tijdvak 2: Tijd van Grieken en Romeinen (-300 tot 500 na Christus) - de ontwikkeling van wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek - De klassieke vormtaal van de Grieks-Romeinse cultuur - De groei van het Romeinse imperium waardoor de Grieks-Romeinse cultuur zich in de EU verspreidde - De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van West-Europa - De ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten 2.1 Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat Deze paragraaf gaat over het kenmerkend aspect: De ontwikkeling van wetenschap en politiek in de oude stadstaat. Griekenland bestond in de oudheid uit onafhankelijke stadstaten. Daarin ontwikkelden filosofen vanaf de 6e eeuw v.c. Een wetenschappelijke manier van denken. Athene was de eerste democratie. Wetenschappelijk denken: Voor de Grieken uit de tijd van ongeveer 750 v.c. geloofden ze in goden. Zulke ideeën pasten in een mythologisch wereldbeeld. Vanaf 600 v.c. ontwikkelden de Grieken iets nieuws. De meesten mensen hielden vast aan hun godengeloof maar filosofen gingen rationeel denken. Filosofen probeerden alles met hen verstand te redeneren. Ze onderzochte de feiten stelden systematisch vragen en probeerden rationele antwoorden te vinden. Uit de filosofie ontstonden aparte takken van wetenschap zoals wiskunde, natuurkunde, de medische wetenschap en de geschiedwetenschap. Veel dingen zijn nog niks van hen geldigheid verloren zoals de stelling van Pythagoras. De belangrijkste filosofen uit de klassieke oudheid waren Socrates, Plato en Aristoteles. -Plato hield aan dat mensen bedenken wat de normen zijn en hoe ze toegepast moeten worden. -Aristoteles is vooral bekend geworden van zijn theorie hoe kennis tot stand komt en hoe wetenschap werkt. Volgens hem moet wetenschap beginnen met het beschrijven, observeren en groepen van verschijnselen. Daarna moeten via het leggen van de juiste verbanden algemene conclusies worden getrokken. Ook stelde hij regels op voor logisch denken, die gebruiken we nog steeds. We gebruiken ook nog steeds zijn werk zoals Natuurkunde, geschiedenis en wiskunde. -Socrates voor hem was filosoferen een voortdurende speurtocht naar inzicht. Volgens hem hadden politici in een democratie geen andere keus dan het volk naar de mond te praten (Hij droeg armoedepige klerendasrdoor was hij een opvallende verschijning) De Atheense democratie: Griekenland betond uit tientallen opleis, oftewel stadstaten. De Grieken hadden ook stukken land buiten Griekenland. Aan de Middellandse en zwarte zee hadden ze stadsstaten gesticht als Neapolis (Napels in Zuid-Italië), Massalia (Marseille in Zuid-Frankrijk), Buzation (Istanbul in Turkije). Een polis bestond uit een stand met omliggende land, poleis hadden een eigen bestuur, leger, wetten, munten enz. Ze hadden hooguit een paar duizend inwoners. Athene was de grootste met een kwart miljoen inwoners. Stadstaten werden op verschillende manieren bestuurd: Monarchie: ze werden Geregeerd door een koning. Aristocratie/Oligarchie: een kleine groep rijke en voorname families de macht in handen. Tirannie: als 1 aristocraat de macht greep. Republiek: is een staat zonder vorst aan het hoofd. Democratie: er werd geregeerd door een volksvergadering.

2 Veel poleis hadden een volksvergadering. Meestal had die weinig invloed maar in Athene kreeg hij in 507 v.c. de hoogste macht. In de Atheense democratie besliste de volksvergadering over wetten, koos de bestuurders en controleerde hen. Voor een geldig besluit moesten er 6000 mensen aanwezig zijn. Vrouwen, slaven en immigranten waren van het burgerschap uitgesloten. Bij indirecte democratie mochten alle burgers stemmen en spreken in de volksvergadering maar bij directe democrate beslist het Aroemeens uiteindelijk. Denken over politiek: Niet alle Grieken vonden de democratie het beste politieke systeem. De grote filosofen vonden het slecht dat de stemmen van alle burgers even zwaar telden, ook als ze geen verstand van zakje hadden. De meeste Atheners waren juist trots op hen democratie en wilde dat de stadsstaten dat ook werden. Sparta verzette zich daar tegen. Sparta was een aristocratie geleid door een raad van oude mannen. In 431 v.c. brak een oorlog uit over de macht van Griekenland tussen Athene, Sparta en hun bondgenoten de oorlog duurde 30 jaar. Athene was verzwakt maar de democratie bleef bestaan er kwam pas een einde aan toen Griekenland in 388 v.c. werd veroverd door de vader van Alexander de Grote 2.2 Het Romeinse Imperium Deze paragraaf gaat over het kenmerkend aspect: Het Romeinse Imperium en de verspreiding van de Grieks-Romeinse cultuur. Militaire prestaties stonden bij de Romeinen hoog in aanzien. Met een lange reeks oorlogen breidden ze hun stadstaat uit tot een wereldrijk. Hierdoor verspreidde de Grieks-Romeinse cultuur zich over Europa. Van stadstaat naar wereldrijk: Er is niet precies bekent wanneer Rome ontstond. Zeker is dat op de plaats van de stad rond 1000 v.c. al mensen woonden. Rond 500 v.c. was het een echte stadstaat geworden. (staat die bestaat uit een stad met omliggende platteland). De stad veranderde van een Monarchie (staat met 1 vorst aan het hoofd) naar een Republiek. De macht kwam in handen van een senaat ( wetgevende vergadering van het Romeinse rijk) die bestond uit leden van rijke en voorname families. In 246 v.c. begon de expansie buiten Europa. (Groei, uitbreiding) - Eerst viel Rome Carthago aan. (stadstaat Tunesië die het westelijke deel v/d Middellandse zee beheersten) Daard veroverde ze onder meer Spanje. In 146 v.c. werd Carthago verwoest. In het zelfde jaar veroverde de Romeinen Griekenland. Daarna veroverde ze Griekenland, Turkije, Syrië en andere delen van west-azië. Legeraanvoerders werden hierdoor populair en tussen hen braken er burgeroorlogen uit. De succesvolste generaal was caesar. Hij liet zich benoemen tot dictator/ alleenheerser, maar werd vermoord. Daarop volgde een lange burgeroorlog die werd gewonnen door de achterneef van caesar. Hij maakte een einde aan de republiek en stichtte het Romeinse keizerrijk. Octavianus noemde zichzelf ceasar, wat keizer ging betekenen. Ook kreeg hij de titel Augustes oftewel Verhevene. Dat gaf aan dat hij boven gewone stervelingen verheven was. Romeinse keizers werden als goden vereerd. De Romeinen veroverden na Augustes nog nog Brittannië en Roemenië. Daarmee bereikte het imperium (groot rijk) in 106 zijn grootste omvang. In Europa vormden de Rijn en de Donau natuurlijke stadsgrenzen: in Brittannië kwam een enorme stadsmuur, de Muur van Hardianus. In Afrika eindigde het rijk bij de woestijn, in Azië bij de Eufraat. De kracht van Rome: -Hoe kon Rome uitgroeien van stadstaat tot wereldrijk? 1. Organisatietalent, verovering (culturele aanpassing) 2. militaire kracht

3 3. legioenen 4. verharde wegen dus goede infrastructuur 5. Het romaniseren van volkeren Bij de Romeinen stonden militaire kwaliteiten hoog in aanzien. In de 6e eeuw gingen ze over op de Griekse gedisciplineerde strijdwijze. Later werd er ook een beroepsleven gevormd, verdeeld in legioenen van 6000 man. In de keizertijd waren 30 legioenen aan de grenzen gelegerd. De Romeinen bouwden in heel hun rijk verharde wegen waardoor delegioenen snel konden verplaatsen naar de plek waar gevaar dreigde. Door het organisatietalent en militaire kracht zorgde ervoor dat Rome uitgroeide tot wereldrijk. Verzet tegen het rijk werd genadeloos onderdrukt en het was ook belangrijk dat de romeinse cultuur en godsdienst werd overgenomen. Daarna volgde de Pax Romana een periode van 200 jaar waarin er relatief rust en vrede heersten. het was een opgelegde vrede die in stand bleef door veelvuldige inzet en altijd aanzwezige dreiging van militair geweld Romeinen, Grieken en Kelten De Romeinen waren onder de indruk van de Grieken. Ze namen veel van hen over. De goden kwamen overeen. De Grieks-Romeinse cultuur raakten door heel het rijk verspreidt. Overal bouwden de Romeinen aquaducten, amfitheaters, bruggen en triomfbogen. De volken in het westen werden geromaniseerd. Zij namen de Romeinse taal en cultuur over. Voor de komst van de Romeinen hadden ze geleefd in een landbouwsamenleving zonder schrift of echte steden. Daarna gingen ze over naar een landbouw stedelijke samenleving met een geld economie. Ze stichtten bij oude Keltische nederzettingen tyrpis h Romeinse steden met een plein, tempels, en kaarsrechte straten zoals in Londen en Parijs. De Kelten namen het romeinse schrift,goden en gewoonten over, het leger speelde een belangrijke rol bij de romanisering. Annen uit het hele rijk namen dienst in het Romeinse leger. Vanuit de legerkampen hadden ze contact met de lokale bevolking. En als ze na een lange diensttijd van 25 jaar teug naar huis keerden namen ze Romeinse gebruiken en het Latijn mee. Keltische taken bleven op den duur alleen in dunbevolkte streken bestaan. Ze werden verdrongen door Latijnse dialecten, waaruit later Romaanse talen zoals Frans en Spaans ontstond. Burgeroorlogen tussen Turkije Syrië andere deelen van West-Azië Ceasar verooverde Frankrijk, België, Zuid-Nederland Werd dictator in 48 v.c. Vermoord in 44 v.c. Achterneef Ceasar, Octavianus (/ceasar = keizer / augustus = verhevene). Burgeroolog gewonnen --> stichtte het Romeinse keizerrijk. Grootste imperium in 106 n.c. met natuurlijke grenzen; Rijn en Donau en de Muur van Hadrianus. De Grieks-Romeinse cultuur raakte door heel het rijk verspreid door aquaducten bruggen triomfbogen amfitheaters Het oosten, de Kelten Grieks landbouwsamenleving zonder schrift --> Keltische nederzettingen, steden met plein, tempels en rechte straten.

4 --> landbouwstedelijke samenleving met een geldeconomie en schrift Cleopatra Farao Trouwde met haar broertje Ceasar hielp vijanden uitschakelen Kreeg zoontje Ceasarion Ceasar ging dood en trouwde met zijn generaal Marcus Antionus Ze werden verslagen door Octavianus Antonius en Cleopatra pleegde zelfmoord. Aantekening romeinse kenmerken: - Culturele: Romeinen accepteerden andere culturen en religies maar de romeinse religies moesten wel overgenomen worden - Economische: goede infrastructuur, logistiek, welvarend - Politieke: wetten, keizerrijk, administratie, verdeel en heers maatschappij, strenge bewaking - Sociale: welzijn, welvaart, weinig werkloosheid, vrede Vergelijk Nederland met de beschaving van de Romeinen tussen de periode v.c. Nederland= prehistorie, boeren, geen steden, eenvoudige godsdienst Romeinse rijk= schrift/taal, beschaving: culturele ontwikkeling op hoog niveau, techniek, staatsreligie 2.4 Romeinen en Germanen Deze paragraaf gaat over het kenmerkend aspect: De confrontatie tussen de Grieks-Romeinse en de Germaanse cultuur De Germanen De Romeinen noemden de volkeren ten oosten van de Rijn Germanen. Ze leefden in een landbouwsamenleving en waren niet bekend met het schrift. De Germanen kwamen door de verovering van Caesar met de Romeinen te maken. Zo kregen ze ook hun naam. De Romeinen vonden de Germanen barbaren (onbeschaafde vreemdeling) maar ook echte mannen waar de Romeinen van konden leren. De Germanen kwamen oorspronkelijk uit de gebieden rond de Oostzee. vanaf 600 v.chr. verspreidden ze zich over Noord-Europa. Er waren verschillende Germaanse volkeren zoals: Teutonen, Allemannen, Friezen, Goten. Hun talen waren verschillend want ze konden elkaar lang niet verstaan. De slag in het Teutoburgerwoud Voor de Romeinen was er bij de Germanen weinig te halen toch drongen ze ten zijde van Augustus door tot de Elbe in Oost-Duitsland. Ze begonnen het gebied te bezetten maar kregen fel verzet. Vergeleken met de Romeinen waren de Germanen slecht georganiseerd en hadden geen goede bepantsering maar doordat ze het terrein kenden konden ze de Romeinen verassen in de bossen. Dit gebeurden 9 N.Chr toen 3 legioenen in het Teutoburgerwoud op weg waren naar hun winterkwartier. Een leger van verschillende stammen wachten hen op bij een smalle doorgang. Toen regende het opeens met pijlen en raakten de Romeinen in paniek. De meeste van de soldaten sneuvelden. De rest werd volgens Tacitus gekruist, levend begraven of geofferd aan de Germaanse goden. De Romeinen besloten de Rijn tot de grens te maken omdat die gemakkelijk te verdedigen was. De Romeinen hadden zich onoverwinnelijk gewaand, de nederlaag was een enorme schok. Ze trokken zich terug achter de Rijn en dat bleef de limes (grens).

5 Ontmoeting van culturen In de grensgebieden hielden de Germanen en de Romeinen contact. De Romeinen vonden de Germanen barbaren maar hadden ook ontzag voor hun moed. Ze maakten de Germanen tot bondgenoten en er ontstond handel. De Germanen leverden onderandere huiden, slaven, importeerden glas, aardewerk en andere luxeartikelen.de Germaanse stammen namen niet alleen producten over maar ook het schrift. In Nederland is het oudste bewaarde tekst gevonden bij Tolstom in Friesland. Daaruit blijkt dat de Romeinse cultuur zich ook buiten de grenzen van het rijk verspreidde. Germaanse invallen In de 3e eeuw N.Chr raakte het Romeinse rijk in verval, onder meer door de invallen van de Germaanse stammen. Later herstelde sterke keizers de orde, maar eind 4e eeuw kwamen nieuwe volksverhuizingen op gang. (Migratie van een volk, in het Romeinse rijk de invasies van Germaanse volkeren vanaf de 3e eeuw) Het oosten van het rijk wist de aanvallen tegen te houden maar het westen werd des te harder getroffen. In 395 werd het rijk gesplitst in oost- in een West- Romeinsrijk. In het Westen stichtten Germaanse krijgsheren hun eigen koninkrijken. In dichtbevolkte streken namen ze het Latijn over, maar de Germaanse taken verdwenen niet. Het Germaans werd uitgebreid, doordat de Germaanse Angelen en Saksen vanaf 450 n.c. Brittannië binnendrongen. Zo ontstond het Engels. In 476 zetten Germaanse veroveraars de laatste West- Romeinse keizer af. Het Oost-Romeinse rijk bleef nog ~ 1000 jaar bestaan. Begrippenlijst burger inwoner van een stad of staat met alle rechten die daaraan verbonden zijn christendom monotheïstische godsdienst van de christenen Grieks-Romeinse cultuur de door de Grieken en Romeinen beïnvloede cultuur in het Romeinse rijk imperium groot rijk jodendom monotheïstische godsdienst van de joden klassiek voortreffelijk, iets wat tot voorbeeld dient, zoals de Grieks-Romeinse cultuur monotheïsme geloof in één god politiek wat met het bestuur van een gebied te maken heeft stadstaat staat die bestaat uit een stad met het omliggende platteland vormentaal stijl, wat vormen uitdrukken wetenschap (1) kennis, (2) systematisch en rationeel onderzoek aristocratie staat geleid door een groep aanzienlijken barabaar onbeschaafde vreemdeling Bijbel het heilige boek van de christenen burgeroorlog binnenlandse oorlog democratie bestuur waarbij het volk beslist diaspora verspreiding van joden dictator alleenheerser expansie groei, uitbreiding filosoof wijsgeer, denker met een rationeel-wetenschappelijke manier van denken keizerrijk monarchie met een keizer aan het hoofd martelaar iemand die sterft voor zijn geloof monarchie staat met één vorst aan het hoofd oligarchie staat geleid door een kleine groep orthodox streng volgens de officiële juiste leer oudheid tijd van Grieken en Romeinen pax Romana de romeinse vrede, periode van rust en orde in de eerste eeuwen van het keizerrijk rationeel redelijk, met behulp van het verstand republiek staat zonder vorst aan het hoofd romanisering onder invloed van de Grieks-Romeinse cultuur brengen senaat wetgevende vergadering van het Romeinse rijk

6 staatsgodsdienst godsdienst waarvan het staatshoofd en dienaren van de staat aanhanger van moeten zijn Tenach het heilige boek van de joden tijd van Grieken en Romeinen oudheid, tweede tijdvak tiran alleenheerser die met geweld de macht heeft gegrepen tirannie bestuur van een tiran volksverhuizing migratie van een volk wereldrijk rijk in meerdere continenten zuil ronde stenen paal die een dak ondersteunt