Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Grieken en Romeinen

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Grieken en Romeinen Samenvatting door een scholier 3207 woorden 7 maart ,4 92 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Het ontstaan van de polis, Athene als voorbeeld In Griekenland waren wel 200 apparte staatjes, zo n staatje werd een polis genoemd. Het middelpunt van de polis was een versterkte heuvel de acropolis genoemd. Als de polis werd aangevallen vluchten de mensen naar de acropolis. Ook was daar een tempel gebouwd waar de belangrijkste god(in) werd vereerd. Er was ook agora, een plein waar de burgers elkaar ontmoetten, handel dreven en het bestuur van de polis bespraken. Rondom deze dingen ontstonden de nederzettingen waar de mensen gingen wonen. De boeren die hun land vlakbij de stad hadden woonden er ook, andere boeren woonden in dorpen. Het bestuur van Athene Tot 600 v Chr was Athene een Aristocratie. De adel had de macht. Een raad van edelen nam alle belangrijke beslissingen. Er was ook nog een volksvergadering, deze besloot wat de adel wilde. Toen Athene te maken kreeg met overbevolking trokken sommige mensen weg en stichten kolonies langs de Middellandse Zee. Hierdoor ontstond er een nieuwe belangrijke groep: de handelaren. Hierdoor wilden zij ook een deel hebben aan de macht. Vanaf 600 v Chr werd Athene een Directe Democratie. Alle belangrijke beslissingen werden voortaan genomen door de volksvergadering. Dit waren alle mannen vanaf 18 jaar. Ook koos de volksvergadering 10 leider voor het leger en de vloot. Door middel van loting werd de Raad van 500 gekozen. Deze bereide de vergaderingen voor. Het dagelijks bestuur was in handen van een wisselende greop van 50 leden van de Raad van 500. De vrouwen, slaven en buitenlanders hadden geen stemrecht in die tijd. Het bestuur van Sparta In Sparta waren de rijken en de armen gelijk. In de volksvergadering konden alle Spartaanse mannen door te roepen voorstellen aannemen of verwerpen. Maar alleen de Raad van Edelen mocht voorstellen doen. De volksvergadering mocht hier ook geen wijzigingen in aan brengen. Het dagelijks bestuur werd uitgeoefend door 5 ephoren(opzichters), deze werden jaarlijks door de volksvergadering gekozen. De ephoren hadden grote macht: Ze waren de voorzitters van de Raad van Edelen en van de volksvergadering en ze bepaalden de buitenlandse politiek. Het leger werd aangevoerd door 2 (erfelijke) koningen, ook deze stonden weer onder toezicht van de ephoren. Burgers hadden geen burgerrechten Pagina 1 van 7

2 omdat de meeste mensen geen echte Spartanen waren maar afstammelingen van het oorspronkelijke volk. De Grieken verslaan de Perzen De Perzen wilden uitbreiden naar het westen. In 490 v Chr trokken de Perzen onder leiding van Darius I Griekenland binnen via de zee. De Grieken gingen op het laatste moment samenwerken waardoor er 2 groepen ontstonden (Athene en Sparta). De Spartanen kwamen op het laatste moment nog een keer opdagen toen de Perzen al waren verslagen. In 480 v Chr trokken de Perzen opnieuw Griekenland binnen onder leiding van Xerxes. Hierbij over land en zee. De Spartanen kregen de leiding over het land en de Atheners over de zee. De Atheners versloegen de Perzen bij Salamis. Een jaar later werd het landleger ook verlsgen. De Grieken strijden onderling. Nadat de Perzen waren verslagen ontstonden er 2 bondgenootschappen (Athene en Sparta). In 431 v Cher begon de Peloponnesische oorlog en eindigde in 404 v Chr. De Spartanen wonnen uiteindelijk. Met de grote macht van Athene was het gedaan. De Atheense democratie bleef bestaan tot het einde van de 3e eeuw.\ Het Griekse wereldbeeld. In het oude Griekenland werd voor het eerst gepoogd het mythische wereldbeeld te vervangen door een natuurwetenschappelijk wereldbeeld. De belangrijkste Griekse theorieën over het heelal waren die van de filosoof Aristoteles en de wiskundige en astronoom Ptolemaeus. Allebeide heren beschouwden de aarde als een onbeweegelijke bol die het centrum vormde van een bolmvormig heelal. Ptolemaeus onderbouwde zijn theorie met berekeningen en hij stelde vast dat de aarde ten opzichte van het heelal een puntje was. De bolvorm van de aarde werd verder uitgewerkt in de zonnetheorie van Parmenides. Hij verdeelde de aarde in 5 klimaatzones. 2 koude zones langs de polen, een hitte zone langs de evenaar en 2 gematigde zones daar tussen in. De gematigde zones hadden een leefbaar klimaat. Krates van Mallos had een theorie over de oceaangordels. Hij stelde dat de aarde werd doorsneden door 2 oceaan gordels. 1 van pool tot pool en 1 die de evenaar volgt. Ze snijden elkaar loodrecht waardoor de aarde in 4 continenten werd verdeel en het was onmogelijk om in contact te komen met de andere continenten en men wist dus niet of daar leven was. Volgens Ptolemaeus bestonden er geen oceaan- en klimaatgordels. De meeste mensen bleven erbij dat de aarde een plat iets was met daar boven de hemellichamen. Het Griekse mensbeeld De mens was afhankelijk van de goden, daarom moesten er offers worden gebracht. Ook was de mens lid van de gemeenschap. De gemeenschap was belangrijker dan het individu. En na de dood leefde de mens in de onderwereld. Vanaf de 6e eeuw begonnen geleerden in te zien dat de goden niet alles bepaalden. De grieken legden de basis voor het wereld- en mensbeeld voor de westerse wereld. Anders dan in andere rijken werd in Griekenland de individu belangrijker dan de gemeenschap. Het leven op aarde was voor de Grieken het belangrijkste. De Grieken vereerden veel goden elke polis had zijn eigen beschermgod. De goden waren onsterfelijk en hadden menselijke eigenschappen. Soms trokken Pagina 2 van 7

3 ze mensen voor. Anders dan de Egyptenaren vonden de Grieken het leven op aarde het belangrijkste. Achilles had gezegd dat hij liever slaaf op aarde was dan koning over de doden. Griekse onderzoekers vonden te vaak dat allerlei verschijnselen werden toe geschreven aan de goden. De gingen zoeken hoe de wereld echt in elkaar zat. Ze geloofden bijvoorbeeld niet dat donder werd gevorm door een God maar door een bepaalde kracht in de natuur. De wetenschap kwam in hoog aanzien te staan in Griekenland. Hun manier van denken is een voorbeeld voor mensen uit de latere tijd. Hippocrates ging ziekte onderzoeken. Mensen dachten door te offeren dat de goden ze beter zou maken. Hippocrates probeerde erachter te komen hoe een ziekte ontstond en hoe je het weer kon genezen. Herodotus wordt de 1e geschiedschrijver genoemd. Hij reisde veel en schreef allerlei verhalen. Hoorde hij 2 verschillende kanten van een verhaal schreef hij ze allebei op, en gaf daarna zijn eigen mening. Thucydides probeerde ook dingen te verklaren zoals bijvoorbeeld oorlogen. Geboorte van de filosofie vond plaats in Hellas. De filosofen houden zich bezig met allerlei levensvragen. Een bekende filosoof is Socrates. Hij vond domheid het grootste gevaar van de mens. In het theater kwamen de vragen aan de orde. Toneel was ook belangrijk voor de Grieken. Er kwamen duizenden mensen op af. Leiders als Pericles deelden gratis voedsel uit en drinken. De Grieken bleven na de voorstelling ook nog altijd even napraten. Er waren Tragedies en Komedies. Voor verdere info even in boek kijken. In Griekenland konden veel mensen lezen en schrijven. Een ideale Griek moest niet alleen handel kunnen drijven maar ook goed kunnen sporten en muziek maken. Alexander de Grote, veroveraar en verbreider van de Griekse cultuur. In 338 v Chr werd Griekenland verover door Macedonië. Koning Philippus werd vermoord en zijn zoon Alexander werd zijn opvolger. Hij wilde het Perzische Rijk in handen hebben om de Grieken gunstig te stemmen om de grootse vijand van hun aan te vallen. In 334 v Chr ging Alexander op pad en 9 jaar later had hij het hele Perzische rijk in handen. Veel Grieken trokke naar het midden-oosten. Grieks werd de belangrijkste taal in het Midden-Oosten. De hele griekse cultuur werd verspreid in het midden-oosten. Alexander probeerde de Perzen en de Grieken te verenigen. Door Griekse generaals te laten trouwen met perzische vrouwen. Na de dood van Alexander stuurden de generaals hun vrouwen weer weg. Dit was dus geen succes. Hij wilde dat de grieken ook allerlei perzische gewoonten gingen doen. Als hij bijvoorbeeld langs kwam liet hij zich als perzische koning begroeten en moest je zijn voeten kussen. Dit vonden de grieken niet zo n goed idee. In 323 v Chr stierf Alexander en zijn Rijk viel in verschillende delen uiteen doordat generaals onderlinge conflicten kregen. Alexander was 1 van de eerste die de bijnaam de grote kreeg. Hij kreeg deze na zijn dood van de romeinen. Beroemd werd hij doordat hij een goede legeraanvoerder was en de griekse cultuur over een veel groter gebied te verspreiden. Rome verovert heel Italië Rond 800 v Chr veroverden de Etrusken een volk uit het Midden-Oosten een deel van Italie. In dit gebied lag het dorpje Rome. Onder de Etrusken steeg de handel en groeiden de dorpen uit tot steden. Een aantal steden kwam in opstanden waaronder Rome en vochten zich vrij. In 2 eeuwen daarna veroverden de Romeinen heel Italië. Ze versloegen alle volken. Als ze volk hadden verslagen moest deze een verdrag ondertekenen waarin stond dat bijna alles het zelfde bleef maar als er oorlog was moest dat volk soldaten leveren aan de Romeinen ook moesten ze een stuk land afstaan waar Pagina 3 van 7

4 een nederzetting werd gebouwd, vanuit hier werd toezicht gehouden op de overwonnen volkeren. Romeinen zouden bijna 1000 jaar regeren in Italië omdat de handel toenam en daardoor de welvaart. Daardoor had Rome weinig vijanden in Italië. Regeringsvorm van Rome Rome werd eerst geregeerd door koningen. Maar al snel werd het een republiek. Dit houdt in dat na verloop van tijd een nieuw bestuur wordt gekozen. De belangrijkste bestuurders waren 2 consuls. Elk jaar werden zij opgevolgd door 2 nieuwe. Als er oorlog was voerde elk een deel van het leger aan. Belangrijk was ook de senaat. Hierin zaten meestal de mensen die vroeger bestuurder waren geweest. De senaat gaf raad aan de bestuurders. De Romeinse mannen kwam bijeen in de volksvergadering, deze had weinig invloed op het bestuur. De republiek, een gelaagde samenleving Toen de Romeinen de Etrusken hadden verslagen kregen de rijken de macht in Rome, zij worden patriciërs genoemd. Alleen de patriciërs kregen leidinggevende functie s. Afkomst bepaalde of je patriciër was of plebejer. De rijke plebejers betaalden evenveel belasting als de patriciërs, daarmee kon de stad worden bestuurd of het leger worden betaald. De rijke plebejers vonden dat zij ook een deel van de macht moesten hebben. De arme plebejers waren ook ontevreden ze hadden wel stemrecht maar als ze geld wilden lenen om een bedrijfje te beginnen moesten zij dat afbetalen met grote een rente waardoor ze in de schulden kwamen en als slaaf werden verkocht. Enkele eeuwen hielden de patriciërs het vol maar toen ze ook buiten Italië gebieden wilden veroveren hadden ze de hulp van de plebejers nodig. Voor oorlog is geld en soldaten nodig, de rijke plebejers leverden het geld en de arme plebejers de soldaten. De plejebers stemden in met de volgende regels. Als ze schulden hadden werden ze niet meer als slaaf verkocht, de 2 groepen mochten met elkaar trouwen, en de plebejers mochten ook hoge ambten uitoefenen zoals bestuur van de stad of het leger. De rijke plebejers waren wel tevreden zij vormden een nieuwe bovenlaag met de patriciërs. De arme plebejers moesten nog steeds een hoge rente betalen en het was moeilijk om een eigenbedrijf te beginnen. De slaven en vrouwen hadden helemaal geen invloed op het bestuur van Rome. De Romeinen stichten een imperium Nadat de Romeinen heel Italië hadden veroverd breidden zij hun rijk uit. Blz 222. De Romeinen deden er ongeveer 300 jaar over. Een rijk dat bestaat uit andere staten wordt een imperium genoemd. Er waren geen van te voren bedachte plannen maar ze vielen omdat dat land een bondgenoot aanviel, de bevolking de handel of veiligheid bedreigde of omdat ze meer grond wilden hebben voor hun eigen bevolking. De dichter Vergilius vond dat de Romeinden de taak hadden de hele wereld een rechtvaardig bestuur te brengen. Wat waren de gevolgen van de veroveringen - De Romeinen verdeelden hun rijk in provincies. Hier kwam een gouverneur aan het hoofd, er waren troepen gelegerd en er moest elk jaar belasting worden betaald. - De senaat werd heel belangrijk omdat het besturen van zo n groot rijk ingewikkeld was. Dit waren ervaren mensen die veel ervaring hadden, het besturen van Rome of een provincie. - De Romeinen namen veel over van de Grieken. De Romeinen kregen dezelfde goden als de Grieken alleen Pagina 4 van 7

5 een andere naam. Ook de tempels werden op dezelfde manier gebouwd zoals de Grieken dat deden. - Veel boeren raakten hun bedrijf kwijt doordat ze vaak ver weg in het leger zaten de overgeblevenfamilie leden konden de boerderij niet meer aan waardoor ze naar de stad trokken. In Rome waren veel arme mensen, proletariërs genoemd (bezit alleen kinderen) - De rijke groep groeide ook in Rome. Sommige werden rijk door de buit bij veldtochten of door de handel. Sommige lieten de bevolking van de veroverde gebieden te veel belasting betalen en hielden een deel zelf. - Door de veroveringen maakten de Romeinen veel slaven. De meeste slaven werkten in Italië bij de grootgrondbezitters. Ze werden behandeld als vee, overdag werkten ze met kettingen aan de benen en s nachts sliepen ze in de ondergrondse gevangenissen. Er kwamen ook kleine en grote opstanden voor. - Het Romeinse leger werd minder sterke. Dit kwam doordat steeds meer boeren proletariërs werden. De soldaten moesten zelf hun uitrusting betalen, de boeren konden dit wel maar de proletariërs niet. Daardoor kwam een gebrek aan soldaten. De Romeinse republiek wordt een keizerrijk Sommig rijke Romeinen, waaronder de broers Tiberius en Gaius Gracchus, wilden de proletariërs weer aan land helpen. De voordelen waren dat de werklozen weer boer konden worden en er zouden weer sterke boerenleggers komen. De grondbezitters die het land pachten van de staat hadden geen zin om dit terug te geven. Er ontstonden gevechten de voorstanders en de tegenstanders de 2 broers kwamen hierbij om. De tegenstanders kregen hun zin want er werd maar heel weinig land verdeeld. Doordat er steeds minder boeren waren en dus te weinig soldaten, werd er een beroeps leger ingevoerd. Proletariërs konden vrijwillig 16 jaar in dienst gaan en als dit hadden uitgehouden kregen ze een stukje grond. De beroepssoldaten lieten geen voerderij met familieleden achter. Hun bevelhebber zorgde voor hun soldij en een stuk grond na afloop van hun diensttijd. Het gebeurde wel eens dat zo n bevelhebber met zijn leger na Rome trok om de macht in handen te krijgen, een bekend voorbeeld is Julius Caesar. Om de macht van de senaat te herstellen pleegden enkele senatoren een moordaanslag op Caesar. Er kwamen nieuwe tegenstanders, legeraanvoerders en Octavianus (achterneef van Caesar). Er ontstond een burgeroorlog die Octavianus won. Hij liet zich augustus noemen. Augustus ging voorzichtig te werk en liet de senaat, consultaat en de volksvergadering bestaan. Maar hij zorgde ervoor dat hij in werkelijkheid de macht had. Hij werd de 1e keizer van het Romeinse Rijk. Augustus en zijn opvolgers zorgden voor enkele eeuwen vrede in het Romeinse Rijk (Pax Romana) De onderzoekers noemen verschillende oorzaken waardoor het zo lang vrede blijft. - Het leger bleef trouw aan de keizers. De soldaten kregen beter grond of meer geld na hun diensttijd dan tijdens de republiek. De keizer benoemde legeraavoerders die hem trouw waren. Legeraanvoerders waren ook maar korte tijd in dienst - Er kon goed handel worden gedreven waardoor de welvaart toenam. Keizers zorgden ervoor dat er geen zeerovers of andere bandieten meer waren om de handel te verstoren. Overal werden vuurtorens gebouwd, havens werden verbeters, er werden veel meer wegen aangelegd en je kon overal met dezelfde munt betalen. - Er waren geen krachtige vijanden aan de grenzen van het Rijk, dit gebeurde in de latere eeuwen wel. Leven in het Romeinse keizerrijk In het keizerrijk werd er nog meer handel gedreven dan in de republiek. De handwerkslieden konden meer Pagina 5 van 7

6 producten maken en verkopen. De handelaren en handwerkslieden namen dan ook toe, ze woonden bijna allemaal in steden waardoor steden groeiden of nieuwe bijkwamen. In de steden was veel verwaak door middel van gladiatorengevechten in de amfitheaters. De beroemste is het Colosseum. De meeste mensen werkten nog steeds in de landbouw. Ze woonden in kleine dorpjes. Een groot deel van het grond was in handen van de grootgrondbezitters die zelf vaak een bestuurs functie in het rijk en woonden in de stad. De grond werd bewerkt door slaven of vrije pachters. De meeste mensen op het platte land waren de vrije boeren, ze hadden zelf een klein bedrijf. De lagen van de bevolking - De rijken: Onder de rijken waren ook nog grote verschillen. Wie lid van de senaat wilde worden moest 4 miljoen sestertiën bezitten. Voor de minder hoge functies in het bestuur van het rijk moest je sestertiën bezitten en functie in het bestuur van een stad moest je sestertiën bezitten. - De mensen met enig bezit: Bij deze groep horen de boeren met een klein stuk grond waarvan zij met hun familie konden bestaan. Ook de kleine winkeliers en handwerkslieden met een bedrijfje behoorden ertoe - De armen: De armen hadden alleen mat kleding en wat huisraad - De slaven: Er waren verschillende groepen slaven, de meesten werkten op het land. Het zwaarste en gevaarlijkste was in de mijnen. Ook waren er slaven aan het werk in het huishouden. Sommige slaven wisten zich vrij te kopen en zich hogerop te werken. Er waren slaven die tot de rijkste mensen behoorden. Iedereen in het Romeinse rijk kon het Romeinse burgerrecht krijgen. Als men dat had, viel men onder de Romeinse rechtspraak en kon men ook leidinggevende functies krijg. Het Romeinse recht - Iemand is onschuldig tot zijn schuld is bewezen - Iemand die ergens van is beschuldigd moet de kans krijgen zich te verdedigen - Niemand mag worden gestraft voor wat hij denkt - De bestuurders van een land mogen zich niet met de rechtspraak bemoeien, dat mogen alleen de rechters. Veel inwoners wilden het Romeinse burgerrecht, hiervoor moesten zij bewijzen dat ze geromaniseerd waren. Dat wil zeggen dat ze de taal kennen, de godsdienst, de literatuur, de kleding en de vrijetijdsbesteding. In 212 kreeg iedereen het Romeinse burgerrecht Het Romeinse mensen wereldbeeld Wereldbeeld De Romeinse geleerden namen het wereldbeeld van de Grieken over. Maar voor veel Romeinen was de aarde een platte schijf die zweefde in het heelal. Aan de onderzijde leefden tegenvoeters om de schijf in evenwicht te houden. Het Romeinse mensbeeld Een meer praktische kijk op de mens De mens was volgens de Romeinen een burger met rechten en plichten. Zij schonken daarom veel aandacht in het opstellen van wetten om het leven te ordenen en te regelen. In de Romeinse steden behoorden dan ook de gebouwen waar de rechtspraak plaatsvond, de basilicae, tot de belangrijkste. Het ging de Romeinen om het verbeteren van het dagelijks leven en niet om de filosofische problemen. Pagina 6 van 7

7 Daarom legden zij aquaducten aan en bouwden badhuizen om het leven aangenamer te maken. Een meer militaire kijk op de mens Zij hadden een gedeeltelijk ander waardenstelsel. Waarden die in oorlogen van groot belang zijn, zoals moed, gehoorzaamheid, opofferingsgezindheid in het belang van het vaderland, stonden in hoog aanzien. Ook de Romeinen bouwden tempels en theaters. Maar het bouwwerk waardoor de Romeinen vooral beken wrden, was het amfitheater. In het amfitheater stond strijd centraal. Ook andere voor de Romeinen kenmerkende monumenten zoals de triomfboog en de erezuil zijn militaire monumenten. De verhouding tussen mannen en vrouwen In de bovenlaag van de Romeinse bevolking regelden de ouders over het algemeen de keuze van een huwelijkspartner voor hun kinderen. Daarbij waren vooral aanzien en materieel gewin belangrijke factoren. Het sluiten van een huwelijk was voor de Romeinen geen zaak van de overheid, maar een privécontract tussen 2 families. Bij elk was de vrouw in meer of mindere mate ondergeschikt aan de man. De ideale vrouw toonde respect voor haar man en bracht haar leven grotendeels thuis door. De man mocht de vrouw straffen als zij op overspel werd betrapt. Mannen waren niet strafbaar. Echtscheiding was alleen mogelijk voor de man. Pagina 7 van 7