taal reliëf > stadstaten (polis / poleis) machtstrijd poleis (Athene <> Sparta) zelfde vijand Homerus

Transcriptie

1 H2 GRIEKENLAND

2 1. Eenheid en verdeeldheid > Waarom? taal reliëf > stadstaten (polis / poleis) religie machtstrijd poleis (Athene <> Sparta) zelfde vijand Homerus Polis: - Acropolis - bestuur, rechtspraak, defensie - stad + platteland Perzen: oorlog tegen Grieken Helleense bond 490 slag bij marathon 479 Athene door Perzen verslagen Sparta helpt Perzen verslagen Attische zeebond

3 Acropolis

4 Athene: Acropolis

5

6

7 Parthenon

8 Athena > godin van de wijsheid, oorlog, geboren uit Zeus * wit marmer, houten dak * Athena wapenuitrusting brengt vrede

9 8e eeuw > sterke toename bevolking gevolg: te weinig voedsel voor iedereen oplossing: migratie leidt tot kolonisatie Midd.Zee / Zwarte Zee koloniën: politiek en economisch zelfstandig relatie met moederstad > toename handel en nijverheid Agora = sociaal, politiek en economisch hart van polis markten werkplaatsen ambachtslui nijverheid bestuursgebouwen tempels stoa s afzetgebied werd groter door kolonisatie 6e eeuw > geld (Lydiërs) vervangt ruilhandel zilveren munten

10

11

12 Agora - Athene

13 Stoa van Attalus - Athene

14 Sociale verhoudingen Athene: - vrije volwassen mannen aanzien door grondbezit en zelfstandigheid gr.gr.bez. = hoog aanzien mannen in loondienst = laag aanzien - vreemdelingen niet in Athene geboren geen grond bezitten, wel handel en nijverheid - vrouwen weinig rechten > huishouden + opvoeding - slaven geen rechten > bezit 1/3 van Atheense bevolking slaaf worden door: - geboorte - krijgsgevangen gemaakt - schulden afbetalen taken: - huishoudelijk - politie - zilvermijnen - werken gr.gr.bez.

15 Sparta: - mannen met burgerrecht waren veelal soldaat > vanaf 7 jaar Spartaanse opvoeding - overheerste volken van Peloponnesus hielden eigen bestuur leefden van handel + nijverheid leverden soldaten aan Sparta - overwonnenen helemaal onderworpen werken als slaaf op het land

16 2. Bestuur van de polis 13 e - 8 e eeuw > meeste poleis zijn monarchie > erfopvolging 8 e 6 e eeuw > aristocratie * groep gr.gr.bez., rijken > tiran * één persoon > onwettig aan de macht gekomen * tirannie: - nu negatieve betekenis, nl: onmenselijk - vroeger vaak populair Vanaf 6 e eeuw > democratie * volk heeft macht in handen Verschil per polis: Athene: monarchie aristocratie tiran - democratie Sparta: monarchie aristocratie Corinthe: monarchie aristocratie tiran - aristocratie

17 Democratie in Athene Tot 6 e eeuw Athene was aristocratie 546 v.c. Pisistratus grijpt de macht tiran - hervorming landbouw - ontwikkeling nijverheid - verbetering rechtspraak - populair Zonen verliezen de macht

18 510 vc. Kleisthenes ontwikkelt de democratie - volksvergadering neemt besluiten over polis - volksvergadering besluit over:oorlog/vrede financiën ambtenaren - wie? Mannen met burgerrecht (> 18 jaar) minstens 6000 mannen - Waar? Vlak bij de agora minimaal 40 maal/jaar - spreken in het openbaar training door sofisten - rechtspraak door schervengericht (= ostracisme) verbannen als man gevaar voor polis is Kritiek op democratie door Plato en Socrates - volk was te dom - aristocratie > wijze mannen aan de macht Oplossing Plato > oprichting van de Academie = voorloper van de universiteit Les in: astronomie, wiskunde, biologie, filosofie

19 3. Godsdienst en wetenschap Mythen = godenverhalen Sagen = heldenverhalen (goden en mensen) bv. Homerus: Ilias > Trojaanse oorlog Odyssee > terugreis Odysseus Legenden = wonderlijke verhalen Epos = serie van belangrijke verhalen of lang verhalend gedicht Goden hadden menselijke eigenschappen (ruzie, boos, blij, etc) Zeus = oppergod, heerser over hemel en aarde Hera = zus/vrouw van Zeus, beschermster van huis en gezin Poseidon = god van de zee Hades = god van de onderwereld/dodenrijk Pallas Athene = godin van de strijd en wijsheid Apollo = god van de kunst Aphrodite = godin van de liefde Helios = zonnegod Demeter = godin van het graan Ares = god van de oorlog Kybele = god van de natuur Asklepios = god van de geneeskunst

20 Tot 6 e eeuw kon werkelijkheid verklaart worden mbv mythen Daarna met verstand willen begrijpen leidt tot opkomst van de filosofie (= wijsbegeerte) Hippokrates > onderzoekscentrum voor geneeskunde > eed van Pythagoras > Archimedes > Eratosthenes > berekening omtrek Aristarchus > aarde draait om de Ptolemeus > zon draait om de aarde Verschil Plato <> Aristoteles? Plato > kennis opdoen door nadenken Aristoteles > kennis opdoen door waarnemen, dan nadenken, dan conclusie

21 4 Sport en oorlog Griekse poleis > gemeenschappelijke vijand > Perzië Perzische oorlogen 546 vc. Perzië verovert Griekse koloniën in Klein-Azië 500 vc. Athene steunt opstand van deze koloniën 490 vc. Aanval Darius op Athene > verslagen bij Marathon 480 vc. Aanval Xerxes op Sparta > worden verslagen Aanval Xerxes op Athene > worden verslagen Atheense vloot verslaat Xerxes > slag bij Salamis Athene wordt belangrijkste Griekse polis Onderlinge strijd Athene <> Sparta = Peloponnesische oorlog Sparta wint

22 Olympische Spelen * Te Olympia * Ter ere van Zeus * Tijdens oorlog verplichte wapenstilstand * Alleen mannen alleen enkele priesteressen aanwezig * Naakt * Winnen is belangrijker dan meedoen - geen belasting betalen - standbeeld in polis - gratis levensonderhoud * 776 vc. Eerste spelen * duur: 1 dag, later 5 dagen * Om de vier jaar = Olympiade * Klassieke atletieknummers: boksen, hardlopen, worstelen, verspringen, speerwerpen, discuswerpen Vrouwen hebben eigen spelen ter ere van Hera