Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 + 2

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk Samenvatting door een scholier 209 woorden 7 november keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1.1 Wanneer de leefomgeving van de jagers-verzamelaars niet meer genoeg voedsel bood trokken ze verder. Ze leefde in groepen van 20 tot 30 mensen, leefde in hutten en grotten, er bestonden kleine sociale verschillen en de groepen dreven onderling handel. Het verschil tussen homo sapiens en homo habililis was dat de sapiens zich meer gingen specialiseren, ze gingen gereedschappen maken en schilderingen maken. De agrarische revolutie is de overgang naar een boeren bestaan. Redenen hiervoor zijn geweest: het was het einde van de ijstijd dus er kwam zo veel voedsel dat mensen hier voor langere tijd konden blijven, ook hielp de klimaatverandering mee er ontstond een voedseltekort dus mensen gingen zelf verbouwen, ook waren ze gewend om op een vaste plaats te wonen en wilde niet meer wegtrekken, volgens een andere theorie groeide de bevolking zo snel dat de natuur dit niet meer kon bijbenen, de natuurlijke omgeving was uitgeput en door droogte stierven wilde gewassen uit. Los van elkaar werd de landbouw uitgevonden in de wereld, soms pas dorpen honderden jaren na uitvinding landbouw. Deze overgang had ingrijpende gevolgen (sedentair bestaan, bevolkingsgroei, natuur naar eigen hand zetten). Dit stimuleerde nieuwe uitvindingen, brons, ijzer en gepolijste stenen. Vaak waren boeren minder gezond dan de jagers-verzamelaars, vaker ondervoeding, infectieziekten en misvorming ruggengraat, lagere levensverwachting en korter. Dit omdat voedsel eenzijdig, dichter op elkaar leefde en het vee bracht veel ziektes mee. Ook veroorzaakte het sociale ongelijkheid door bezit ontstond er een hiërarchie. 1.2 Steden ontstonden door vruchtbare grond, door overstromingen van rivieren > laagje slib. Overvloedige oogsten zorgden voor bevolkingsgroei en niet iedereen hoefde zich meer met de voedselvoorziening bezig te houden dus specialisatie. Er kwam een hiërarchie, sociale lagen. Er kwamen bestuurders voor de steden, want samenleving complexer. Stadsbestuurders moesten orde handhaven, stad beschermen en irrigatiesystemen onderhouden. Leiders > koningen met ambtenaren(administratie, wetten, controleren, regelen). Na Soemerië ook in Egypte, vergelijkbare omstandigheden (warm droog + rivier). Met de steden was ook het schrift, Pagina 1 van 9

2 notatie nodig voor bestuur, voor administratie. Kleine voorwerpjes > symbolen in kleitabletten > tekens voor lettergrepen en klanken voor namen (gebruik van rebussen) > abstracte tekens net spijkers (spijkerschrift en hiërogliefen). Met het schrift verlaat prehistorie. Schrift ook voor contracten, brieven, wetten en instructies en ook eerste literatuur. Lofzangen en mythen over koningen en goden schrift essentieel. 1.3 Steden werden staten. Afgebakende gebieden met centraal bestuur en rechtssystemen en een beetje zelfstandigheid maar geweldsmonopolie voor de overheid. Farao s ook verantwoordelijk voor bescherming (vaak minder dan voordoen) en een enorm ambtenaren apparaat, boeren oogst > farao > betaling ambtenaren, soldaten etc In Mesopotamië (Babylonie) minder goed met de macht. Egyptische godsdienst was polytheïstisch, belangrijk kenmerk was geloof in leven na de dood. Farao s hechtte hier veel waarde aan = piramides. Farao = handhaven van Maät : de kosmische orde, de stabiliteit en de harmonie, gerechtigheid en waardigheid. Zonder Maät = chaos. Farao was oppermachtig alles stond strak onder zijn bewind, alles zijn eigendom geen handelssteden. Rondom centra of tempelcomplexen ontstonden steden> wel onderschikt nog aan farao. In Mespotamië religie ook heel belangrijk, priesters uitverkoren. Minder fleurig hiernamaals. Dus ook minder graftombes etc 2.1 Griekse democratie Athene was een machtige stad > volksvergadering Polis/stadsstaat= stedelijke kern en omringend platteland. Athene het grootst en op hoogtepunt van zijn macht (hoofd van samenwerkingsbond, beheer over de vloot). Dit werd Atheens imperium met leidende positie met harde hand. Maar veel polies schikten zich onder de hegemonie zo vele steunpunten. *sterke postie tegenover sparta * belastinggeld en handel. Steden werden zelf bestuurd door democratie. Verschil tussen toen en nu = geen parlement alle inwoners met burgerrecht meebeslissen = directe democratie. Onderlinge gelijkheid heel belangrijk, bevreesd voor machtig leider tirranie=verkomen. Door oorlogen burgers belangrijker, invloed geeist. Belangrijkste beslissingen = volksvergadering > stadsbestuur, raad 500 > dagelijks bestuur 50 leden (niet langer dan een maand andere voorzitter iedere dag). Rechtspraak = volksjury (door lot) leger =10 generaals (strategen) gekozen uit volksvergadering. Belangrijk = schervengericht ostracisme (wegstemmen door opschrijven machtige). Griekse filosofen = denkers en onderzoek (vroegen zich dingen af). Probeerde theorie voor natuurverschijnselen hun inzichten moeilijk aantoonbaar. Begin van de wetenschap? (wiskunde etc ) Filsofen niet goed af = door kritiek op goden en democratie (socrates en gif) Pagina 2 van 9

3 Bestuur in twijfel, niet beter onpartijdig en slim? (Plato en Aristoteles) taakverdeling voor stabiel bestuur. 2.2 Hellenisme Alexander erfde situatie= (onderlinge strijd polis = verzwakt) hun autonomie ten einde. Verder met Perzische Rijk veroveren, tijdgenoten onder de indruk. Alexander kon hierin slagen door zijn doorzettingsvermogen, geloof in eigen kunnen, strategisch inzicht en militair inzicht. Hij was wispelturig en onvoorspelbaar, dwong loyaliteit af, speelde in op tradities van veroverde landen (nieuwe farao, bevrijden), doelbewust streefde naar gemengde elite. Hij hield de Perzische provincies maar de satrapen werden zijn vertrouwelingen. Nieuwe steden voor soldaten voor vermenging. Tijdens heerschappij diadochen griekse cultuur over hele gebied. vergrieksing griekse beschaving uit deze periode is het hellenisme. Aspecten verspreiding: * griekse bestuursorganen en bestuur (volksvergaderingen maar alleen nog aan de heerser welgevallige besluiten nemen, Griekse democratie = oligarche) dit geëxporteerd georganiseerd als poleis. * steden kregen Grieks uiterlijk door typisch Griekse centra, door theater mythen bekend in oosten. *Griekse beeldende kunst Maak ook andersom beïnvloeding maar in kleinere mate, onderlaag leefde de inheemse cultuur voort 2.3 Romeinse republiek Romeinse rijk nooit met opzet gesticht maar door macht en roem veroveringen. Belasting innen en landbouwgrond in nieuwe gebieden en slaven. Het Romeinse rijk begon klein maar omvatte het hele middellandse zeegebied rond 3 e eeuw. De expansie gebon tijdens de romeinse republiek. Bij uitbreiding gebruik van twee middelen: diplomatie en het leger (bondgenootschappen) leger werd beroepsleger. Rome beloofde bescherming, veroverde bieden in de greep en soldaten versterkte na dienstijd invloed. Soms kregen veroverde gebieden romeinse burgerrecht (laat ze in hun waan). Bestuur door magistraten (mensen die tijdelijk een hoge ambt vervulden) En burgers hadden belangrijke rol. Het senaat stond centraal > wetten 2x goedgekeurd, tegengewicht = 10 volkstribunen namens volk beslissen. Desondanks groot verschil tussen klasse, leden van de regerende klasse= patriciërs, gewone burgers=plebejers> strijd tussen twee groepen om invloed, versmolten tot nobilers (edelen) en optimalen (de besten). Macht van elite versterkt door patrongae (patroon omgringd door burgers, in ruil voor gunsten stem in voordeel patroon) 2. Het Romeinse Keizerrijk Ontstaan door machtsgrepen patronen. Gaius Julius Caesar Noord-Gallië veroverd > populair > slimme bondgenootsschappen positie versterkt > werd dictator. Later dictator voor het leven maar verraden en vermoord v.c. Octavianus > opvolger > macht naar zich toe > vijanden verslagen > pax romana > keizer Augustus. Oude functies in stand gehouden om woede te temperen alleen onder toezicht van keizer > vriendjes maken. Romanisering = politiek (rechtsspraak, macht), cultuur (architectuur, kunst etc ) culturele eenwording van het romeinse rijk, makkelijker in het hoog ontwikkelde oosten door Griekse invloed. Pagina 3 van 9

4 2.5 Joden en Christenen Jodendom zware geschiedenis, ooit eigen koninkrijkjes maar daarna verstrooid, verbonden door religie. Onderscheid op 3 punten: Strikt monotheïsme (een god, relatie tussen volk en god nauw, uitverkoren volk) Belang van heilige boeken (geschiedverhalen, religieuze voorschriften etc oude testament) Religieuze voorschriften (besnijdenis, eten etc ) Maar verschillende opvattingen onderling, sektes in de woestijn, vele Messias maar geen erkend. Toen Jezus, vier evangeliën > nieuwe inhoud geloof. Felle kritiek op priesters, volgers en weerstand. Na de doodstraf > herrijzenis? Alle zonden van het volk op zich genomen. Zo veel mogelijk bekeren. Paulus voedselwetten en besnijdenisplicht niet voor christenen zo makkelijker. Mede door hem christendom definitief los.. Christendom steeds groter door goed georganiseerd, verspreiden en in stand houden door oudsten en opzichters. Regelmatig vergaderingen conciliers over juiste leer, nieuwe testament samen gesteld. Verschillende opvattingen nog steeds (arianisme = Jezus mens en dus geen god). Romeinen eerst niet erg druk over christendom, maar later vervolging en heldendood in arena s (helden) christendom groeide tegen verdrukking in, romeinen konden er niet meer omheen. Daarom gelijk stellen aan andere religies onder Constantijn de Grote. Theodosius nog verder > enige toegestane godsdienst. Begrippen Agrarische revolutie De overgang van jagen en verzamelen als voornaamste middel van bestaan naar een sedentair bestaan als boer. Omdat deze overgang plaatsvond in de nieuwe steentijd (het neolithicum), wordt deze revolutie ook wel aangeduid als neolithische revolutie Bronstijd De periode waarin de mens brons gebruikte voor de productie van gereedschappen (in het Midden-Oosten vanaf 3000 v.c.) Centraal bestuur Bestuur over een groter gebied vanuit één plaats, waarbij overal in het bestuurde gebied dezelfde wetten en belastingen gelden. Geweldsmonopolie Een situatie waarin slechts de staat geweld mag gebruiken en mensen mag arresteren, opsluiten en eventueel fysiek straffen. homo sapiens de laatste en enige mensensoort die nu nog bestaat en waartoe ook wij behoren (letterlijk: de wetende mens) ijzertijd Pagina van 9

5 periode waarin de mens voor de productie van wapens en gereedschappen geen brons meer gebruikte, maar ijzer (in het Midden-Oosten vanaf ca v.c.) jagers-verzamelaars mensen die leven van de jacht, de visserij en het verzamelen van voedsel landbouwsamenleving samenleving waarin de meeste mensen leven van akkerbouw en veeteelt nieuwe steentijd periode waarin de mens zijn stenen gereedschappen ging polijsten, maar nog geen metaal tot zijn beschikking had (in het Midden=Oosten vanaf ca v.c)) polytheïsme godsdienst waarbij mensen geloven in meerdere goden prehistorie periode waarin een volk geen schrift gebruikt staat een afgebakend gebied met een gecentraliseerd bestuur en een overkoepelend rechtssysteem waar de overheid een geweldsmonopolie heeft en verantwoordelijk is voor de ordehandhaving en de verdediging van de landsgrenzen. Vruchtbare halvemaan Gebied rond de rivieren Eufraat, Tigris en Jordaan, waar voor het eerst op uitgebreide schaal aan landbouw werd gedaan (ook wel Vruchtbare Sikkel) Arianisme Stroming binnen het christendom waarvan de aanhangers geloofden dat Jezus Christus een mens was en niet tegelijkertijd God Aristocratie Vorm van bestuur waarbij de macht beperkt blijft tot een aantal families (adel) Atheens burgerrecht Het geheel van rechten van de vrije bewoners van Athene, waaronder (voor volwassen mannen) het recht om deel te nemen aan de democratische besluitvorming Atheens imperium Door Athene gedomineerd bondgenootschap tussen verschillende Griekse stadstaten (5 e eeuw v.c) Autonomie Zelfbestuur, politieke onafhankelijkheid. Pagina 5 van 9

6 Byzantijnse Rijk Alternatieve benaming voor het Oost-Romeinse Rijk Christendom Monotheïstische godsdienst die het geheel van christelijke waarheden, voorschriften en gebruiken omvat en die is gebaseerd op de boeken van het Oude en Nieuwe Testament (samen de Bijbel)) Concilie Vergadering van de christelijke kerk waarin besluiten worden genomen over de juiste interpretatie van de christelijke leer Consul Het hoogste ambt in de Romeinse Republiek; de twee consuls werden jaarlijks gekozen uit de senaat en waren verantwoordelijk voor het burgerlijke en militaire bestuur Dictator Alleenheerser Directe democratie Vorm van bestuur waarbij alle burgers het recht hebben om in een volksvergadering mee te beslissen over het beleid Filosoof Wijsgeer die elementaire vragen stelt over de natuur, de manier waarop mensen moeten leven en de beste wijze van besturen. Germanen Boerenvolken in Midden-Europa, die daar in stamverband leefden Hegemonie Overwicht van één land over andere landen Hellenisme De Griekse beschaving na de veroveringen van het (Midden-) Oosten door Alexander de Grote Imperium Opperheerschappij, en vandaar een benaming voor een groot rijk, zoals het Romeinse keizerrijk Jodendom Monotheïstische godsdienst van de joden, gebaseerd op de boeken van de Hebreeuwse Bijbel (In de Christelijke bijbel het Oude Testament) Keizerrijk Een rijk dat wordt bestuurd door een keizer Pagina 6 van 9

7 Klassieke cultuur Grieks-Romeinse cultuur of beschaving Magistraat Bestuurder die tijdelijk een niet-erfelijke overdraagbare functie vervult. Monotheïsme Het geloof in één god Nieuwe testament Onderdeel van de Bijbel met de geschriften over het leven van Jezus en het ontstaan van het christendom (waaronder de vier evangeliën) Oligarchie Bestuur door een kleine elite Oosterse schisma De breuk in 105 tussen het christendom onder leiding van de paus in Rome en het orthodoxe christendom in het Oost-Romeinse Rijk Oost-Romeinse Rijk Het oostelijke deel van het Romeinse Rijk, na 395 definitief afgescheiden van het West-Romeinse Rijk. Orthodox Letterlijke volgens de ware leer ; aanduiding voor de christelijke kerken in het Oost-Romeinse Rijk na het oosterse schisma van 105. Ostracisme Het verschijnsel dat Atheense burgers een politicus uit hun midden konden verbannen door hem weg te stemmen ( schervengedricht ) Oude Testament Onderdeel van de Bijbel met heilige joodse geschriften Patriciër Lid van de regerende klasse in de vroege Romeinse Republiek Patronage Het verschijnsel dat een machtige man (de patroon) burgers van lage afkomst (zijn cliënten) beschermt in ruikl voor politieke steun Pax romana De romeinse vrede, een periode van betrekkelijke rust in het Romeinse Rijk (27 v.c~180 n.c) Pagina 7 van 9

8 Plebejer Lid van vrije, stemgerechtigde volk (plebs) in de vroege Romeinse Republiek Polis Stadstaat (een stad plus het omringende platteland) die zichzelf bestuurd Republiek Staat die door (een deel van) de burgers zelf word bestuurd en niet door een koning of keizer Romanisering Het verschijnsel dat niet-romeinse culturen, zoals de Keltische en de Germaanse, elementen uit de Romeinse cultuur overnemen Romeins burgerrecht Voorrechten die burgers van het Romeinse Rijk hadden, zoals recht op een eerlijk proces Romeinse Republiek Het Romeinse Rijk in de tijd dat dit werd geleid door de senaat (vóór machtsovername Augustus) Romeinse Rijk Het rijk rond de Middellandse Zee en in grote delen van Europa en het Midden-Oosten dat werd bestuurd vanuit Rome Senaat Het voornaamste bestuurlijke orgaan van de Romeinse Republiek Staatsgodsdienst Een godsdienst die is voorgeschreven voor iedereen die voor de staat werkt Tiran Tijdelijke alleenheerser, later met de betekenis van hardvochtige heerser Volkstribuun Vertegenwoordiger van het lagere volk in de Romeinse Republiek, die het recht had om besluiten van senaat en magistraten tegen te houden Volksverhuizing Het verschijnsel dat grote bevolkingsroepen (met name Germaanse stammen) in de e en 5 e eeuw n.c het Romeinse Rijk introkken of daarbinnen een andere woonplaats zochten. West-Romeinse Rijk Het westelijke deel van het Romeinse Rijk, na 395 definitief afgescheiden van het Oost-Romeinse Rijk. Pagina 8 van 9

9 Wetenschap De kritische bestudering van de werkelijkheid in een poging die beter te begrijpen. Pagina 9 van 9