Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 t/m 3

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting door Anonymous 2692 woorden 19 januari ,6 8 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Hoofdstuk Het leven van jager-verzamelaars Zonder schriftelijke bronnen De prehistorie is de tijd waaruit geen schriftelijke bronnen zijn overgebleven. Dit eindigde rond 3000 v.c. Voor kennis uit de prehistorie zijn we afhankelijk van archeologische bronnen. Door het gebrek aan geschreven bronnen zij er veel dingen die men niet weet over individuele of concrete gebeurtenissen in de prehistorie. Een zwervend bestaan Tot v.c. leefde men van jagen en verzamelen. Ze jaagden op wilde dieren en verzamelden vruchten, groenten en andere natuurproducten. Ze leefden in groepen bestaande uit hooguit enkele tientallen mensen. Deze nomaden veranderden voortdurend van plek om aan voedsel te komen. Kunstuitingen De jager-verzamelaars leefden in de laatste ijstijd, van tot v.c. De meeste hiervan woonden in Zuid- Europa. Er zijn verschillende overblijfselen te vinden in grotten en onder de grond. Dit zijn vruchtbaarheidsbeeldjes of wandtekeningen. 1.2 Het ontstaan van de landbouw De vruchtbare halvemaan De landbouw ontstond als eerst in Zuidwest-Azië (Syrië en Irak). Het was hier erg vruchtbaar rond v.c : akkers met erwten, tarwe en gerst. 8000: schapen, geiten en varkens 6000:runderen 4000:paarden, olijven en druiven Rond 6500 v.c. bereikte deze verandering ook Europa, en onafhankelijk in 7500 v.c. China, en in 3500 v.c. Amerika. Oorzaken van de landbouwrevolutie Pagina 1 van 8

2 De overgang naar akkerbouw en veeteelt komt doordat er na de ijstijd zachte winters waren waarin gewassen verbouwd konden worden. Ook namen de dieren waarop voorheen werd gejaagd in aantal af, en door de aanwezigheid van tembare dieren was het veel gunstiger om deze dieren te houden en te fokken. Ook werd er met dieren op akkers gewerkt vanaf 5000 v.c. De bevolking nam toe door de zekerheid van voedsel. De landbouwsamenleving Er ontstond zo een nieuwe samenleving, de agrarische samenleving. De mens veranderde van een natuurwezen in een cultuurwezen dat voedsel produceerde. Er ontstond een sedentaire leefwijze. Boeren bouwden huizen en boerderijen. De doden werden op vaste plaatsen begraven of gecremeerd. De boeren hadden zelfs een religie gecreëerd. 1.3 De eerste steden De landbouwstedelijke samenleving Boeren leefden in Europa nog in kleine dorpen terwijl in Zuidwest-Azië al nederzettingen gebouwd waren. De beschaving onstond vanaf 3500 v.c. in Soemerië. Deze steden konden ontstaan doordat er een landbouwoverschot was in sommige gebieden waardoor een deel van de bevolking geen boer hoefde te zijn. Er ontstond een landbouwstedelijke samenleving. Er leefden ambtenaren, priesters, militairen, kooplieden en ambachtslieden. Hierbij onstonden er ook sociale verschillen. De steden werden geregeerd door koningen die over het volk heersten. Nijverheid en handel was ook nodig om de economie lopende te houden. Er was veel sprake van ruilhandel onder verschillende volken. Het schrift Er werden door de Soemeriërs belangrijke uitvindingen gedaan zoals brons en het schrift. Er werd een soort spijkerschrift gebruikt om bij te houden wie wat nog verschuldigd was. De Chinezen en Egyptenaren hadden ook een schrift. Godsdienst Dankzij het schrift kennen wij ook de godsdienst van de Soemeriërs en de Egyptenaren. Het was een polytheïstische godsdienst waarin het wereldbeeld werd bepaald door de mythische goden. De mensen moesten bidden en offeren om de goden tevreden te houden en rampen te voorkomen. Koningen waren soms zelf gedeeltelijk goddelijk. Hoofdstuk Wetenschap en politiek in de Griekse stadstaat Filosofie en wetenschap De klassieke oudheid wordt als basis voor de westerse beschaving gezien. Ook Grieken probeerden de wereld door mythen en goden te verklaren maar vanaf de 6 e eeuw V.C. werd er door filosofen veel rationeler over gedacht. Ze probeerden dingen met hun eigen verstand te beredeneren. Ze onderzochten, stelden vragen en concludeerden. Plato s filosofie werd idealisme genoemd. Volgens hem was alles vergankelijk en veranderlijk. Alles in de wereld is een afspiegeling van een ideaal. Aristoteles legde daarentegen de nadruk op de zichtbare werkelijkheid. De wetenschap moest beginnen met het observeren, beschrijven en groeperen van verschijnselen. Hij stelde regels op om logisch na Pagina 2 van 8

3 te denken die nu nog steeds gebruikt worden. De Atheense democratie De Grieken leefden in verschillende stadstaten (poleis). Deze poleis hadden allemaal een eigen bestuur, een eigen leger en eigen wetten. Veel stadstaten begonnen als monarchie maar werden later aristocratie, oligarchie of tirannie. In Athene werd de volksvergadering als eerst vooraan gesteld, dus werd het een democratie. Kritiek op democratie Aristoteles vond het democratische systeem doorgeslagen omdat het volk vaak helemaal niks wist over politiek. Het kiesrecht moest afhankelijk zijn van verstand en bezit. Plato vond het ook niks. Hij vond dat het volk zich liet leiden door emotie en hebzucht. Hij vond dat de filosofen de macht moesten krijgen en had bewondering voor de Spartaanse cultuur, die geleid werd door gezaghebbende oudere mannen. Toch hield de democratie voor lange tijd stand. 2.2 Het Romeinse imperium De Romeinse republiek De stichting van Rome stond bij de Romeinen bekend als een mooi verhaal dat toonde dat Romeinen het belangrijkste volk ter wereld waren doordat ze moedig en oorlogszuchtig waren. Rome werd rond 753 v.c. gesticht en werd rond 500 v.c. een aristocratie. De stad had volksvergaderingen maar de macht was in handen van de senaat, dus de rijke families. Van stadstaat naar wereldrijk Vanaf 350 v.c. onderwierp Rome het grootste deel van Italië. Vanaf 264 begon de uitbreiding buiten Italië. Rome verklaarde oorlog aan Carthago. Dit was een stadstaat in Noord-Afrika die het westelijke middellandse zeegebied domineerde. Carthago was bezig Siciële te veroveren totdat de Romeinen oorlog verklaarden. Er werd een oorlogsvloot gebouwd en Sicilië werd veroverd. Na een tweede oorlog werd het Carthaagse rijk volledig verslagen. Hierna veroverden de Romeinen Turkije, Syrië en Israël. Van republiek naar keizerrijk Door vele oorlogen waren er belangrijke legeraanvoerders die onderling ook oorlog voerden. Julius Caesar kwam hier als winnaar uit tevoorschijn. Hij veroverde Rome en liet zich benoemen tot dictator. In 44 v.c. werd hij vermoord door senatoren die de oude republiek wilden herstellen. Hierna begonnen er nieuwe burgeroorlogen die werden gewonnen door Caesars neef Octavianus. Hij noemde zichzelf ook Caesar als eer voor zijn oom. Onder zijn bewind begonnen er twee eeuwen van vrede binnen het imperium: pax Romana. De grenzen liepen van de Eufraat tot de Rijn tot aan de Sahara. Vechtlust en organisatietalent Pagina 3 van 8

4 De Romeinen organiseerden hun rijk goed en maakten het aantrekkelijk voor overwonnen volken. Ze respecteerden andere godsdiensten en culturen en gaven ze wel de kans te profiteren van de Romeinse welvaart en cultuur. Ook stonden de Romeinen bekend om hun gedisciplineerde leger. De organisatie in het leger werd steeds verder verbeterd. Er kwam een beroepsleger dat bestond uit legioenen. Deze lagen verspreid aan de randen van het rijk. Ook kon door goede infrastructuur het overwonnen volk in bedwang worden gehouden. De Grieks-Romeinse cultuur Nadat de Romeinen Griekenland veroverd hadden ontstond hier een mengcultuur. De Romeinen namen veel van de Grieken over. Met name de taal, filosofie, wetenschap, literatuur, kleding, kunst en bouwstijlen. Zelf de religie werd overgenomen. Deze cultuur verspreidde door het hele rijk. Romanisering Volken in het westen werden geromaniseerd. Zij namen de Romeinse taal en cultuur over. De Romeinen bouwden Keltische steden om tot geordende, Romeinse steden. De onderworpen volken mochten eigen cultuur en godsdienst behouden maar gingen vaak vrijwillig over op Romeinse. Het leger speelde een belangrijke rol. Soldaten hadden contact met de overwonnen bevolking en brachten de cultuur over. De ondergang van Rome Vanaf 300 N.C. raakte het rijk in verval. Germaanse stammen drongen het rijk binnen en brachten vernielingen aan. De orde werd hersteld, maar eind 4 e eeuw kwamen nieuwe volksverhuizingen op gang. het rijk werd gesplitst in tweeën met beide een eigen keizer. In 476 werd door de Germanen de laatste keizer afgezet en vervangen door en eigen koning. Het Oost Romeinse rijk bleef nog wel bestaan tot De Grieks-Romeinse cultuur Griekse beelden Nadat de Romeinen de Grieken hadden veroverd werden er veel Griekse gebruiken en kunst overgenomen. De Griekse beeldhouwkunst leek op de Egyptische, maar later zijn de Grieken veel realistischere beelden gaan maken. Zuilenbouw Ook de zuilen hadden Grieken van de Egyptenaren overgenomen. Ze verfijnden deze zuilen ook en vanaf 700 v.c. bouwden ze in Dorische stijl. Later in Ionische stijl met krulversieringen en daarna de Korintische stijl, die nog meer versierd waren. Ook de Griekse tempelbouw werd in de klassieke periode geperfectioneerd (Parthenon). Romeinse bouwwerken De Romeinen namen ook beeldhouwers, schilders, en architecten naar Italië. De Grieken stonden bekend om hun idealistische en geperfectioneerde (beeldhouw)kunst. De Romeinen hadden zelf een stijl, er werden heel realistische beelden gemaakt waardoor we nu nog weten hoe bijvoorbeeld Caesar eruit heeft gezien. Ook in de architectuur ontwikkelden ze een eigen stijl. Ze bouwden tempels, fonteinen, triomfbogen, etc. Theaters Ook theaters werden van de Grieken overgenomen. Deze amfitheaters werden gebruikt voor gladiatorengevechten en dierengevechten. De Romeinen gebruikten nog steeds de Griekse vormentaal, net zoals wij nu nog doen. Pagina 4 van 8

5 2.4 Romeinen en Germanen De Germaanse samenleving In de Romeinse cultuur werden barbaren gevreesd, maar ook als voorbeeld gezien. In 58 v.c. kregen de Romeinen voor het eerst contact met de Germanen, o.l.v. Caesar. Er waren verschillende Germaanse volken die oorspronkelijk uit het Oostzee gebied kwamen en voortdurende onderlinge oorlog voerden in noord Europa. De slag in het Teutoburgerwoud Ondanks dat de Romeinen er niks te zoeken hadden, werd er toch gebied tussen de Rijn en de Elbe bezit. Hier leefden Germanen en die waren er niet van gediend. In 9 n.c. werden er drie Romeinse legioenen in de pan gehakt, omdat het Germaanse volk snel was en hen verraste in de bossen. Voortaan zouden de Romeinen achter de limes blijven. Contacten De Romeinen kenden groot gezag voor de Germaanse moed. Er waren zelfs Germaanse bondgenoten en Arminius, een Germaanse strijder werd tot officier uitgeroepen in het Romeinse leger. Later zou hij zich wel tegen hen keren in het Teutoburgerwoud. Er werd in de grensgebieden nog wel handel gedreven in luxeartikelen en slaven of huiden. Germaanse invallen De Romeinse wereld was erg aantrekkelijk voor de Germanen en er werden dan ook veel invallen gedaan, wat leidde tot overname van verschillende gebieden door de Germanen. 2.5 Jodendom en christendom Het Jodendom Religies uit de oudheid ontwikkelden zich van een polytheïsme tot een monotheïsme. Volgens het Jodendom was Jahweh de enige god. De joden zagen zichzelf als het uitverkoren volk, en hadden een verbond met Abraham. Het geloof is vastgelegd in de Tenach, waarin de wetten en leefregels stonden. De komst van het christendom Uit het jodendom is het christendom ontstaan. Voor christenen was Jezus de verlosser, waardoor een het jodendom in tweeën werd gesplitst. Er werd een nieuw geloof gesticht met andere regels en gebruiken. In verschillende delen van het Romeinse rijk ontstonden er groepen christenen. Ondanks dat de christenen vervolgd werden bleef de religie snel groeien. Staatsgodsdienst In 313 stopte Constantijn deze vervolgingen en werd zelf christen. Eind 4 e eeuw werd het christendom staatsgodsdienst. Andere godsdiensten werden nu verboden. De evangeliën werden tot de Bijbel samengevat. Hoofdstuk De opkomst van de islam Een nieuwe godsdienst Zekerheid over het ontstaan van de Islam is er niet. Volgens de Koran werd Mohammed de profeet. Hij zou bezoek Pagina 5 van 8

6 hebben gekregen van een engel die hem verzen zou hebben verteld. Deze heeft hij doorgegeven aan zijn volgelingen, en die zijn samengevat tot de Koran. Net als in het christendom ging het vooral om geloofsverspreiding, de jihad. Staat en godsdienst Mohammed was een grote machthebber die over grote gebieden regeerde. Na zijn dood werden er kaliefen verkozen, die de Islam nog verder uitbreidden. Soennieten en sjiieten Na de moord op de laatste kalief, kwamen de Omayyaden aan de macht. Zij stichtten een dynastie. Dit leidde tot een opstand van de Sjiieten, die ervoor streefden dat de macht in handen kwam van nakomelingen van Ali. De meerderheid, de soennieten steunden de Omayyaden. Onder de Omayyaden breidde het rijk zich nog verder uit van de Indus tot aan Centraal Azië. In 711 drongen ze door tot diep in Frankrijk, en werden in 732 verdrongen door de Franken. De islam in Europa Spanje en Portugal bleven nog wel lang tot de islamitische wereld behoren. De moslims bleven hier altijd in de minderheid, maar waren er wel aan de macht op cultureel en economisch gebied. Pas in 1492 werd de Islam volledig verdreven met de reconquista van de christelijke vorsten. Taaiheid en tolerantie Doordat de Arabieren zo snel en zo taai waren als de Hunnen, wisten zij in snel tempo verschillende gebieden te veroveren. Door het overwinnen van hun onderlinge verdeeldheid ging dit proces alleen maar sneller. Deze verbondenheid kwam door de opkomst van de Islam. Ze waren ook nog eens tolerant tegenover andere culturen. Mensen met andere geloven hoefden alleen meer belasting te betalen, wat al een hele verbetering was met vorige machthebbers. Culturele bloei De islamitische wereld was oorspronkelijk een landbouwstedelijke samenleving die op den duur uiteenviel in kleine staten. In plaats van andere culturen te vernietigen maakten ze er gebruik van. Ze gaven net als de Romeinen wel een eigen draai aan de Griekse en Perzische cultuur. 3.2 Hofstelsel en horigheid Het verval van de steden Na de val van het Romeinse verdween de handel en ambacht bijna volledig. Europa werd een autarkie, waarin iedereen zichzelf voorzag en nog af en toe aan ruilhandel gedaan werd. Horigen In de Romeinse tijd had je slaven, later ontstond er horigheid. Horigen waren deel van een stuk land en werkten voor een heer. Hofstelsel Pagina 6 van 8

7 Door horigheid ontstond het hofstelsel. De horigen waren in dienst van een heer of een klooster op een domein. Een domein bestond uit het vroonland en een hoeve. De horigen hadden hier zekerheid van bestaan en moesten in ruil daarvoor herendiensten verlenen. Ze moesten bijvoorbeeld een deel van hun productie aan de heer leveren of diensten verlenen. 3.3 Het feodale stelsel Het Romeinse bestuur verdwijnt Het geordende bestuur uit de Romeinse tijd was verdwenen en omdat mensen niet konden lezen en schrijven was een constitutioneel bestuur niet mogelijk. Het Frankenrijk Rond 500 waren er in West-Europa voornamelijk Germaanse koningen aan de macht. Clovis was hier een van. Na de dood van Clovis werd zijn land over zijn vier zoons verdeeld, en een daarvan won die ook vier zoons had, waardoor er voortdurende oorlog onstond. In de 8 e eeuw kwam het hele rijk onder macht van Karel de Grote. Hij werd uiteindelijk tot keizer gekroond. Het feodale stelsel Karel was afhankelijk van lagere heren die voor hem gebieden bestuurden en hem bescherming boden. Karel bond de adel aan zich door hen te belonen met grond en door hen trouw te laten zweren. Dit verbond zorgde voor een nieuw bestuurstelsel: het feodalisme. Karel verdeelde zijn rijk in graafschappen en hertogdommen en merkte dat het moeilijk in bedwang te houden was, hij moest voortdurend rondreizen om te laten zien wie de baas was. Na zijn dood begonnen de vazallen de ambten en gebieden als erfelijk bezit te zien. Het Frankische rijk viel uiteen en in Duitsland en Frankrijk. Ridders Voor zijn oorlogen had Karel ridders, deze hadden betere lansen en zwaarden, een maliënkolder en een stijgbeugel. Met ridders konden kasteelheren hun burcht verdedigen. Na 1000 moesten ridders lid zijn van een ridderschap. 3.4 Christendom in Europa De roomse en Byzantijnse kerk Voordat het christendom een staatsgodsdienst werd, werd er door bisschoppen in het Romeinse rijk al op toegekeken dat de kerkelijke regels werden nageleefd en dat er niet werd afgeweken van de orthodoxe leer. De hoogste geestelijke was de paus. Byzantijnse keizers vonden dat zij ook de macht moesten hebben over de kerk, maar pauzen verzetten zich daartegen. Volgens Gelasius waren er twee machten: de wereldlijke en de geestelijke, ook wel de twee zwaardenleer genoemd. Monniken Monniken en nonnen zonderden zich af van de wereld om zich volledig aan god te kunnen wijden. De meesten wooneden in kloosters. Kloosters hanteerden vanaf de 6 e eeuw meestal de voorschriften van Benedictus van Nursia. Deze benedictijnen moesten voornamelijk bidden en werken. Op het land werkten horigen voor de klootsters. Kerstening van het westen Pagina 7 van 8

8 Eerst was het christendom sterker in het oosten dan in het westen. Dat kwam door invasies en verdrukking van Germanen. In 496 liet Clovis zichzelf, en duizenden krijgers dopen. Het Frankenrijk werd zo een christelijk rijk. Er gingen verschillende monniken door Europa om te kerstenen en te prediken. Dit deden zij onder bescherming van de Franken. Alleen bij de Friezen en de Germanen wilde dit niet lukken. Bekering van de Friezen In 732 werd door Karel Martel de islam teruggedrongen. Liudger moest in opdracht van Karel de Friezen kerstenen. Hij wist de dichter Bernlef te bekeren, wie vervolgens het geloof onder de Friezen zou verspreiden. De steun van Karel de Grote was bij deze kerstening van groot belang. Missionarissen wilden het geloof het liefste zonder geweld het geloof verspreiden maar in de praktijk ging dit vaak anders. De kerstening van Noord- en Oost-Europa Na Karels dood ging het weer minder met het christendom. Maar rond 1000 stopte deze vermindering. De Polen, de Hongaren en ook Scandinavië ging over op het christendom. Wederzijdse beïnvloeding De heidenen waren taai en gaven niet snel over aan het christendom. Pagina 8 van 8