Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Venloschol: Breehei, Grubbenvorst, Californië, Groote Heide, Hanik

Transcriptie

1 Powered by TCPDF ( Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Venloschol: Breehei, Grubbenvorst, Californië,

2

3

4

5 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING Aanleiding Doelstellingen Uitgangspunten Werkwijze Leeswijzer 3 2. BELEID EN REGELGEVING Inleiding Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Overzicht beleid en regelgeving Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Het beschermingsbeleid van WML Beleid van het Waterschap Peel en Maasvallei Gebiedsspecifiek beleid Beleid in Duitsland KENMERKEN WINNINGEN VENLOSCHOL Locatie winningen en vergunde situatie Type winningen Debietontwikkeling door de tijd ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM Structuur Geologische opbouw Kwetsbaarheid Kwaliteitsontwikkeling OMGEVING VAN DE WINNINGEN Inleiding Landgebruik Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen Ruimtelijke ontwikkelingen Inrichtingen en ontgrondingen Wegen en andere infrastructuur Verontreinigingen Stortplaatsen Overige functies in de ondergrond MOGELIJKE KNELPUNTEN EN RISICO S Inleiding Bestaande knelpunten Bestaande risico s MAATREGELEN Oplossingsrichtingen Bestemmen Inrichten Beheer Formulering van maatregelen Prioriteit en trekker 38

6 8. SAMENVATTING CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR Contactpersonen Gebruikte literatuur 47 laatste bladzijde 48 BIJLAGEN aantal blz. I Beschrijving beleid en regelgeving 4 II Ontgrondingsvergunningen in de Venloschol 4

7 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding Ter ondersteuning van het beschermingsbeleid en ter invulling van een deel van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is geadviseerd gebiedsdossiers op te stellen. De KRW is in 2000 van kracht geworden en heeft als doel de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater te beschermen en te verbeteren. De uitvoering van de KRW is een overheidstaak en is voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. De overheid is tevens verantwoordelijk voor de drinkwatervoorziening, drinkwaterbedrijven zijn verantwoordelijk voor de uitvoering daarvan. Het hierboven genoemde gebiedsdossier moet uiteindelijk een set van maatregelen bevatten die gezamenlijk de KRWdoelstelling (afname zuivering, trendomkering kwaliteit) moeten realiseren. Door het RIVM is in 2007 een handreiking opgesteld voor de uitwerking van de gebiedsdossiers (Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen; uitwerking van risico's en ontwikkeling van maatregelen, RIVM, 2007). In 2010 is deze handreiking bijgewerkt op basis van de ervaringen die provincies, waterbeheerders, gemeenten en drinkwaterbedrijven in de tussentijd hebben opgedaan (Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, 2010). Het gebiedsdossier wordt als volgt gedefinieerd: In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die van belang is voor de waterkwaliteit ter plaatse van de drinkwaterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening. Op basis van deze informatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventie en risicobeheersing, ontwikkeld en in het dossier opgenomen. Vervolgens nemen de betrokken partijen - uitgaande van het gebiedsdossier - een besluit over de daadwerkelijk uit te voeren maatregelen. Door alle bij drinkwaterbereiding betrokken partijen (provincies, gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven, RWS, VROM en RIVM) zijn nadere afspraken gemaakt ten aanzien van de gebiedsdossiers. Deze afspraken zijn vastgelegd in het document: Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening (Ministerie van VROM, juni 2010). De belangrijkste afspraken die zijn gemaakt betreffen de reikwijdte (geen nieuwe juridische bevoegdheid of instrumenten), de regie (provincies nemen initiatief), uniformiteit en tijdpad (voor 2012 kwetsbare winningen) Doelstellingen Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de risico s en kansen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater. Op basis daarvan kan worden bepaald of aanvullende beschermingsmaatregelen noodzakelijk zijn. Het gebiedsdossier vormt een aanvulling op het bestaande beschermingsbeleid zoals opgenomen in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Het gebiedsdossier moet worden gezien als een procesdocument en heeft de volgende functies: - als communicatiemiddel om verschillende partijen inzicht te geven in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken water en het geproduceerde drinkwater; - bij het ontwikkelen van effectieve maatregelen voor het bereiken van de KRWdoelstellingen voor wat betreft de bronnen voor drinkwaterbereiding; - als toetsingskader voor de drinkwaterfunctie bij de ontwikkeling van ruimtelijke plannen en vergunningverlening; 1

8 - bij de ontwikkeling van waterveiligheidsplannen door waterbedrijven voor het onderdeel bronnen Uitgangspunten Het gebiedsdossier moet zorgen voor een gemeenschappelijk inzicht in de factoren en mogelijke maatregelen die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grondwater. Uitgangspunt bij het opstellen van het gebiedsdossier is dat dit is gebaseerd op de informatie zoals deze nu bekend en voorhanden is. Aanvullend onderzoek wordt in het kader van het gebiedsdossier niet uitgevoerd. Wel kan het gebiedsdossier attenderen op mogelijke kennisleemten. Het opvullen van deze kennisleemten kan als maatregel in het gebiedsdossier opgenomen worden. Het gebiedsdossier dat nu voorligt bevat de momenteel vergunde hoeveelheden en informatie over het huidige landgebruik in de Venloschol. Wijzigingen in het vergunde onttrekkingsdebiet of wijzigingen in landgebruik kunnen aanleiding zijn tot herziening van dit gebiedsdossier. In die zin is dit gebiedsdossier een dynamisch document dat regelmatig op actualiteit getoetst zal moeten worden. In relatie tot beveiliging van terrorismegevoelige objecten is drinkwater aangemerkt als vitale infrastructuur. Door de Nationaal Coördinator Terrorisme Bestrijding is een leidraad opgesteld voor het gebruik van dergelijke informatie. In overleg met WML is deze leidraad in dit project toegepast. Dat betekent dat gevoelige informatie wel gebruikt is in het project, maar niet in detail in dit rapport wordt beschreven. Voor het opstellen van dit gebiedsdossier is het protocol van het RIVM (RIVM, 2010) zoveel als mogelijk gevolgd ten aanzien van de gevraagde inhoud en uitwerking. Wel is in de projectgroep besloten om een eigen indeling van het document te hanteren Werkwijze Voorliggend gebiedsdossier omvat de Venloschol als geheel, met daarbinnen de vijf drinkwaterwinningen in de Venloschol: Breehei, Grubbenvorst, Californië, Groote Heide en Hanik. De Venloschol bezit - vanwege de natuurlijke geologische bescherming - diep grondwater van goede kwaliteit dat geschikt is voor hoogwaardige toepassingen (Provincie Limburg, 2011). Het beleid van de provincie is erop gericht de Venloschol als geheel te beschermen. Om die reden is voor de Venloschol een apart gebiedsdossier opgesteld. Het gebiedsdossier is opgesteld in samenwerking met de provincie Limburg en Waterleiding Maatschappij Limburg (WML). Samen met Witteveen+Bos vormen zij het projectteam voor het opstellen van de gebiedsdossiers van de winningen, weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1. Winningen waarvoor gebiedsdossiers worden opgesteld betreft Freatische winningen winning IJzeren Kuilen De Tombe Heer-Vroendaal De Dommel Roodborn Craubeek Bergen Mookerheide Beegden 2

9 betreft Niet-freatische winningen Diepe winningen Gecombineerde winningen winning Geulle Waterval Schinveld Groote Heide Californië Grubbenvorst Hanik Breehei Heel Roosteren Susteren Hoogveld Pey Herten Asselt Hunsel Ospel Heel freatisch en oppervlaktewater Roosteren oevergrondwater Per winning is een projectgroep geformeerd, waaraan naast de provincie en WML de betreffende gemeenten, waterschappen en - in een aantal dossiers Rijkswaterstaat - hebben deelgenomen. Voor het opstellen van de gebiedsdossiers zijn de volgende werkstappen doorlopen: - allereerst is een feitendossier per winning opgesteld. Dit feitendossier is beschreven in de hoofdstukken 3 tot en met 5; - dit feitendossier is besproken met het projectteam, op basis waarvan een knelpuntenanalyse is uitgevoerd; - daarna zijn, op basis van de resultaten van de knelpuntenanalyse, per winning maatregelen gedefinieerd. Dit voorstel is besproken met de projectgroep; - op basis van de beschreven maatregelen en de resultaten van het overleg in de projectgroep zal voor elk gebiedsdossier een uitvoeringsprogramma worden geschreven. Dit uitvoeringsprogramma bevat een lijst van maatregelen waarin is opgenomen, een beschrijving van de maatregel; trekker; uitvoeringstermijn; betrokken actoren; financiering; - op basis van de voorgaande werkstappen is het concepteindrapport met de projectgroep besproken. Na verwerking van de gemaakte opmerkingen is het definitieve rapport opgesteld Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt een toelichting gegeven op het relevante beleidskader met betrekking tot drinkwater en grondwaterbescherming. De hoofdstukken 3 tot en met 5 vormen het feitendossier waarin achtereenvolgens de kenmerken van de winning, de omgeving, de ondergrond en het hydrogeologisch systeem beschreven worden. Bedreigingen en knelpunten die hieruit naar voren komen worden beschreven in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 worden de maatregelen beschreven. Het rapport wordt afgesloten met conclusies in hoofdstuk 8. 3

10 4

11 2. BELEID EN REGELGEVING 2.1. Inleiding Zoals beschreven in hoofdstuk 1 is de uitvoering van de KRW een overheidstaak en is deze voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. In deze hoedanigheid is de provincie verantwoordelijk voor het opstellen van de gebiedsdossiers. Het opstellen van de dossiers zelf gebeurt in nauwe samenwerking met partijen die directe invloed kunnen uitoefenen op de bescherming van de grondwaterkwaliteit. De volgende partijen worden betrokken: - provincie; - WML; - het waterschap; - gemeenten; - Rijkswaterstaat (bij oppervlaktewater- en oever infiltratie winning). Om een overzicht te geven van het beleid van deze partijen en het kader waarbinnen de dossiers worden opgesteld zijn in dit hoofdstuk de volgende punten beschreven: - het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader; - overzicht van beleid en regelgeving; - provinciaal beleid; - beleid van WML; - beleid van het waterschap; - beleid van gemeenten binnen het grondwaterbeschermingsgebied Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Als onderdeel van de uitvoering van de KRW stelt de provincie de gebiedsdossiers op. Het opstellen van de gebiedsdossiers is een bestuurlijke afspraak. Ze zijn een ondersteunend instrument naast de bestaande beleidsinstrumenten. Er is hiervoor gekozen omdat zo de zekerheid wordt gecreëerd dat het gebiedsdossier voor een winning aanwezig is en dat alle noodzakelijke onderwerpen en gegevens hierin zijn uitgewerkt. Het gebiedsdossier blijft echter een ondersteunend instrument, omdat het niet in de plaats komt van bestaande beleidsinstrumenten (afbeelding 2.1). Het gebiedsdossier is voor bijvoorbeeld gemeenten en waterbeheerders een nuttig instrument om een gewogen besluit te nemen. In theorie zijn deze partijen niet verplicht om het gebiedsdossier in de afweging te gebruiken, maar alleen op grond van een goede motivering kunnen zij dit naast zich neerleggen. De maatregelen die in het gebiedsdossier zijn opgenomen zijn voorgestelde maatregelen, bedoeld als input voor de planvorming met de verschillende betrokken partijen. Besluitvorming over maatregelen vindt plaats bij de uiteindelijk verantwoordelijke partij. Dit is conform de werkwijze van de RBO s (Regionaal Bestuurlijk Overleg). Dit overleg, onder regie van de provincie, is ingesteld ten behoeve van de uitvoering van de Nederlandse wateropgave (KRW en Ruimte voor Water). 5

12 Afbeelding 2.1. Schematisch overzicht van het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Activiteiten om grondwaterkwaliteit te beschermen Ordenen & inrichten Beheren Europese Unie Nederlandse Overheid Kaderrichtlijn Water (KRW) Actoren Instrumenten Belanghebbende Provincie Provinciaal omgevingsplan Omgevingsverordening Limburg Gemeenten Provincie Bestemmingsplan Structuurvisie Gemeentelijk waterplan Gemeentelijk rioleringsplan Handhaven Meten Vergunningen Ontheffingen Gebiedsdossier WML Gemeenten Handhaven WABO- en Wm-vergunningen Bodemkwaliteitskaart Rijkswaterstaat Beheerplan Rijkswateren Vergunning en Handhaving Waterschap Waterbeheerplan Keur Vergunning en Handhaving 6

13 2.3. Overzicht beleid en regelgeving In bijlage I is een overzicht opgenomen van relevante wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds. Samen vormen zij het kader waarbinnen de verschillende actoren (het beleid voor) de kwaliteit van drinkwaterwinningen kunnen bepalen. Het kader wordt op hoofdlijnen bepaald door de Nederlandse wetgeving. Europese richtlijnen, waaraan alle lidstaten dienen te voldoen, zijn hierin overgenomen. Door een onderscheid te maken tussen wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds wordt de betrokken actoren inzicht gegeven in verschillende wijzen, waarop zij de grondwaterkwaliteit kunnen beïnvloeden. Voor de uitvoering van wetten en regels (bijvoorbeeld door een systeem van vergunningen en handhaving) zijn zij gebonden aan wat deze wetten en regels voorschrijven. Van belang is dat de verschillende wetten en regels dan niet tot tegenstrijdigheden in de uitvoering leiden. Binnen de wettelijke kaders wordt de betrokken actoren echter ook een mate van beleidsvrijheid geboden, die zij in kunnen vullen met (beleids)plannen. De verschillende planstelsels bieden de mogelijkheid om de eerder genoemde tegenstrijdigheden te voorkomen, maar ook om prioriteiten te stellen, bijvoorbeeld met betrekking tot de winning van drinkwater. Door onderling overleg bij de totstandkoming kunnen de betrokken actoren elkaars plannen beïnvloeden Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Afbeelding 2.2. Activiteiten aan maaiveld (RIVM, 2010) Toelichting: Activiteiten aan maaiveld kunnen een risico vormen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater, oevergrondwater en oppervlaktewater waardoor beschermingsbeleid noodzakelijk is Het beleid van de provincie is opgenomen in het Provinciaal Waterplan Limburg en maakt onderdeel uit van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Aandachtspunten in het Provinciaal Waterplan Limburg zijn ruimtelijke ontwikkelingen die be- 7

14 dreigend zijn voor de drinkwaterwinning: stijgende nitraatconcentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslagsystemen en de aanwezigheid van historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Bij de kalksteenwinningen, de freatische winningen en de oevergrondwaterwinningen richt de provincie zich op groene bescherming door het stimuleren van activiteiten die in overeenstemming zijn met de bescherming van de grondwaterkwaliteit, zoals uitbreiding van natuur, bosaanplant, extensieve recreatie en extensieve of biologische landbouw. In de gebieden waar het grondwater van nature beschermd is tegen verontreinigingen vanaf maaiveld doordat het diep gelegen watervoerende pakket wordt afgedekt met slecht doorlatende kleilagen, worden deze kleilagen beschermd (geologische bescherming). Ter bescherming van de (grond)waterkwaliteit ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening heeft de provincie op grond van de Wet Milieubeheer de bevoegdheid om beschermingsgebieden (waterwingebieden, grondwaterbeschermingsgebieden, boringsvrije zone) aan te wijzen. De bescherming in deze gebieden is erop gericht dat de kwaliteit van het grondwater zodanig is en blijft dat het middels eenvoudige zuivering geschikt is voor de openbare drinkwatervoorziening. De exacte begrenzing van deze beschermingsgebieden, als ook de bijbehorende regels, zijn opgenomen in de Omgevingsverordening Limburg. Omgevingsverordening Limburg Een belangrijk onderdeel van het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie is het aanwijzen van beschermingszones. Deze beschermingszones worden vastgelegd in de Omgevingsverordening Limburg en kunnen bestaan uit: - het waterwingebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 60 dagen de winputten bereikt; - het grondwaterbeschermingsgebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 25 jaar de winputten bereikt of het gehele intrekgebied voor de freatische kalksteenwinningen; - een boringsvrije zone: er zijn winningen waarbij (een deel van) de winputten zich onder een slechtdoorlatende kleilaag bevinden, zoals in de Roerdalslenk en de Venloschol. In deze kleilagen is maar beperkt grondwaterstroming mogelijk, waardoor er een beschermende werking van uit gaat. Om deze beschermende werking in stand te houden wordt een boringsvrije zone ingesteld, hetgeen betekent dat er in deze zone alleen boringen die aan speciale voorwaarden voldoen, geplaatst mogen worden. Het doel van deze zone is het beschermen van de slechtdoorlatende kleilaag. De regels in de Omgevingsverordening Limburg hebben betrekking op activiteiten aan maaiveld (zoals bouwwerken, schadelijke stoffen, begraafplaatsen, wegen, lozingen en energiesystemen) en bepaalde inrichtingen of stoffen die verboden zijn of waar aanvullende eisen worden gesteld Het beschermingsbeleid van WML Het beschermingsbeleid van WML is gericht op het beschermen van de bronnen (winputten) en het borgen van de waterkwaliteit. WML draagt bij aan de bescherming door onttrekkingsputten en waarnemingsputten zo af te werken dat stoffen vanaf het maaiveld het grondwater niet kunnen bedreigen. Daarnaast probeert WML het waterwingebied in eigendom te hebben. Daardoor kan WML direct het beheer van die gebieden beïnvloeden. 8

15 WML voert samen met de provincie het project Duurzaam Schoon Grondwater uit. Hierbij wordt in samenwerking met landbouwers het gebruik van bestrijdingsmiddelen en meststoffen gereduceerd. WML steekt veel tijd in het volgen van ruimtelijke ontwikkelingen, neemt deel aan gebiedsontwikkeling en volgt actief het opstellen van bestemmingsplannen. Dit om de belangen van WML voor een goede grondstof voor de drinkwatervoorziening onder de aandacht te brengen. Activiteiten van derden worden beoordeeld op risico s voor de grondstof. Ook monitort WML de grondwaterkwaliteit in de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden en wordt ondersteuning geleverd bij het saneren van bodem- en grondwaterverontreinigingen die een grondwaterwinning bedreigen. Andere actieprogramma s die lopen om de grondwaterkwaliteit te beschermen zijn bijvoorbeeld het actieprogramma diffuse bronnen of het programma onkruidbestrijding zonder bestrijdingsmiddelen. De maatregelen die WML neemt, zijn uitgewerkt in het strategisch beleid van WML Beleid van het Waterschap Peel en Maasvallei De winningen Breehei, Grubbenvorst, Californië, Groote Heide en Hanik en de boringvrije zone Venloschol liggen binnen de grenzen van het Waterschap Peel en Maasvallei (WPM). Dit waterschap is als integraal waterbeheerder in Noord- en Midden-Limburg belast met het beheer van het totale watersysteem in het werkgebied. Dit houdt de zorg voor zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de oppervlaktewateren in. Het beheer van de rioolwaterzuiveringsinstallaties en de bijbehorende infrastructuur wordt in opdracht van het waterschap uitgevoerd door het Waterschapsbedrijf Limburg via een gemeenschappelijke regeling met het Waterschap Roer en Overmaas. Het beleid van het waterschap staat beschreven in het Waterbeheerplan : Orde in water - Water in Orde. De maatregelen die WPM neemt ten behoeve van de waterkwaliteit zijn direct gericht op oppervlaktewater en kunnen indirect van belang zijn voor het grondwater. Grondwaterkwaliteit is geen primaire taakstelling van WPM; het waterschap neemt dus geen directe maatregelen ten behoeve van het grondwater. Om te komen tot meer duurzame oplossingen wordt het principe water als medeordenend principe gehanteerd. Dit betekent dat het waterschap actie onderneemt om beoogde gebruiksfuncties en waterbelangen via het ruimtelijk ordeningsspoor op elkaar af te stemmen en dat nieuwe ontwikkelingen niet mogen leiden tot een significante verslechtering van de huidige kwaliteit (morfologisch, hydrologisch, chemisch en als resultante ecologisch) van het watersysteem. Verder voert het waterschap een stimuleringsbeleid voor de agrarische sector en voert het pilot-projecten uit om gedragsveranderingen bij agrariërs te realiseren. De oppervlaktewaterkwaliteit wordt door WPM in circa 200 meetpunten gemonitord. Het water wordt onderzocht op zware metalen, nutriënten en incidenteel gewasbeschermingsmiddelen. Een maatregel tegen wateroverlast vormen de regenwaterbuffers. In de buffers van het waterschap komt alleen regenwater terecht, geen rioolwater. De bodem van de regenwaterbuffers is niet afgedicht. Wel adviseert WPM om een bodempassage aan te brengen in 9

16 nieuw aan te leggen buffers, maar of dat in de praktijk ook daadwerkelijk gebeurt is niet bekend; er wordt niet nader op gecontroleerd. Het waterschap hanteert geen specifieke maatregelen voor buffers binnen het waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied. Ten aanzien van het herstel van watersystemen is de ambitie om een gezond en veerkrachtig watersysteem te realiseren en te behouden in al zijn facetten (waterkwaliteit, - kwantiteit, morfologie en ecologie). Het waterschap heeft zich, waar mogelijk in 2015, maar uiterlijk in 2027, schone en ecologisch gezonde beken en sloten ten doel gesteld. Hiermee wordt voldaan aan de Europese Kaderrichtlijn Water. De Kaderrichtlijn biedt de mogelijkheid om onder voorwaarden doelen te faseren tot en met Het waterschap maakt hiervan gebruik. WPM verzorgt de vergunningverlening voor beregeningsputten voor de agrarische sector. Momenteel hanteert het waterschap een stand still : er worden geen nieuwe vergunningen meer verleend maar bestaande onttrekkingen mogen blijven bestaan. Om de doelen voor het herstel van watersystemen te bereiken heeft het waterschap de volgende maatregelen gedefinieerd: - beken herstellen; - het herstel van vennen stimuleren; - vervuiling uit de riolering en rioolwaterzuivering verminderen, door samenwerking in de afvalwaterketen; verbetering van de rioolwaterzuiveringen; optimalisering van het beheer van de rioolwaterzuiveringen; aanpak van de riooloverstorten op (zeer) kwetsbare wateren; - aanpak van diffuse bronnen; - aanpak van vervuilde waterbodems. Voor wat betreft het recreatief gebruik geldt dat niet gevaren mag worden op de oppervlaktewateren van het waterschap. Zwemmen mag alleen op die locaties waar WPM het toelaat Gebiedsspecifiek beleid De Venloschol De winningen die in dit dossier besproken worden, zijn gelegen in de Venloschol, grofweg het gebied ten oosten van de lijn Venlo-Venray tot aan de Duitse grens (zie verder paragraaf 3.1). Deze winningen zijn ieder beschermd door een waterwingebied en een grondwaterbeschermingsgebied en de gehele Venloschol is boringsvrije zone. In de Omgevingsverordening Limburg (OvL) is opgenomen dat het verboden is in het de Venloschol een boorput te maken of te hebben of de grond te roeren, dieper dan 5 m boven NAP. Onder deze diepte bevindt zich de kleilaag van de Kiezeloöliet-Formatie (vroeger: Venloklei). In deze kleilaag is maar beperkt grondwaterstroming mogelijk, waardoor er een beschermende werking van uit gaat. Alle winningen van WML in de Venloschol winnen grondwater uit het tweede watervoerende pakket, dat zich beneden deze kleilaag bevindt. (Daarnaast wint WML op pompstation Groote Heide ook grondwater uit het eerste watervoerend pakket, dat zich onder het Laagpakket van Tegelen bevindt.) Om de beschermende werking van de kleilaag in de Kiezeloöliet-Formatie in stand te houden is de Venloschol gedefinieerd als boringsvrije zone. Dit betekent dat er in deze zone alleen boringen die aan speciale voorwaarden voldoen, geplaatst mogen worden. 10

17 Voor bodemenergie zijn in de Venloschol uitzonderingen mogelijk, maar alleen voor open bodemenergiesystemen. Daarbij is het verboden grondwater in een ander watervoerend pakket te infiltreren dan waaruit het wordt onttrokken. Gesloten bodemenergiesystemen die dieper dan NAP + 5 m worden aangelegd, zijn verboden. Dit heeft te maken met het feit dat ze een groot aantal doorboringen van de beschermende kleilaag vergen, wat samen met lekkage van gevaarlijke stoffen een te groot risico vormt Beleid in Duitsland Hoewel de Venloschol, zoals beschouwd in dit gebiedsdossier, zich beperkt tot het Nederlands grondgebied, hebben we onderstaand een korte beschrijving van het beleid in Duitsland opgenomen. De reden om dit te doen is dat een gedeelte van het grondwaterbeschermingsgebied van de winningen Groote Heide en Hanik op Duits grondgebied ligt. Uit informatie die gedurende het opstellen van de gebiedsdossiers verkregen is van verschillende Kreise (bijvoorbeeld Kreis Viersen en Kreis Kleve) blijkt dat de grondwaterbescherming in Duitsland niet op dezelfde manier is geregeld als in Nederland en dat de feitelijke situatie per winning verschilt. Daarom heeft de provincie Limburg uitgezocht hoe de grondwaterbescherming alsnog goed geregeld kan worden. De informatie is afkomstig van het Regierungsbezirk Köln. De begrenzingen van de grondwaterbeschermingsgebieden moeten door de Bezirksregierung in het Regionalplan worden opgenomen. Voor de Duitse winningen zijn de voorschriften die binnen grondwaterbeschermingsgebieden gelden, niet uniform maar toegesneden op de specifieke geohydrologische situatie van de winningen en de te verwachten risico's op basis van de bestemmingen binnen de grondwaterbeschermingsgebieden. Er is geen algemeen geldende verordening zoals de OvL, maar de voorschriften worden vastgelegd in zogenaamde ordnungsbehördliche Verordnungen van de Bezirksregierung. Per winning is een dergelijke verordening nodig. Voor de Nederlandse winningen, waarvan het grondwaterbeschermingsgebied deels op Duits grondgebied valt, moet bij de Bezirksregierung een aanvraag worden ingediend met een geohydrologische onderbouwing. Bodemenergiesystemen zijn nog niet verboden, behalve als ze een scheidende laag doorboren. Wetgeving ten aanzien van bodemenergiesystemen wordt momenteel ontworpen. 11

18 12

19 3. KENMERKEN WINNINGEN VENLOSCHOL Op basis van de aangeleverde gegevens van alle betrokken instanties (WML, provincie Limburg, gemeenten en waterschap) worden de kenmerken van de winningen in de Venloschol besproken. Voor de meer specifieke gegevens per winning verwijzen wij naar de afzonderlijke gebiedsdossiers van de winningen Locatie winningen en vergunde situatie De winningen zijn gelegen in het Nederlandse deel van de Venloschol, grofweg het gebied ten oosten van de lijn Venlo-Venray tot aan de Duitse grens (zie afbeelding 3.1). De Venloschol wordt begrensd door de Grensbreuk (Viersenbreuk) in het oosten en de Tegelenbreuk in het westen. In totaal mag er per jaar maximaal 15 miljoen m 3 grondwater worden gewonnen door de vijf winningen in de Venloschol. De winningen Breehei, Grubbenvorst, Californië en Hanik zijn diepe winningen en onttrekken alleen grondwater onder de Venloklei (een kleilaag in de Kiezeloöliet-Formatie), in het tweede watervoerend pakket. Op de winning Groote Heide wordt zowel diep (onder de Venloklei) als middeldiep grondwater onttrokken. Het middeldiepe grondwater wordt onttrokken onder het Laagpakket van Tegelen (de voormalige Tegelenklei), in het eerste watervoerend pakket. De vergunde hoeveelheden per winning worden besproken in de afzonderlijke gebiedsdossiers. De winningen en de bijbehorende waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden zijn gelegen in de gemeentes Horst aan de Maas, Venray en Venlo Type winningen Alle diepe winningen zijn niet-freatisch; de watervoerende pakketten worden naar boven toe beschermd door slechtdoorlatende afzettingen. Volgens de ABIKOU-indeling (WML, 2007) kunnen de diepe winningen ingedeeld worden bij het type B (WML, 2007), wat inhoudt dat het een winning uit (semi)spanningswater in een zandig watervoerend pakket betreft Debietontwikkeling door de tijd In afbeelding 3.2 zijn de totale onttrokken hoeveelheden grondwater door de winningen in de Venloschol voor de periode weergegeven. De debietontwikkeling door de tijd per winning is opgenomen in de afzonderlijke gebiedsdossiers. 13

20 Afbeelding 3.1. Winningen in de Venloschol 14

21 Afbeelding 3.2. Debietontwikkeling van de winningen in de Venloschol Totale onttrekking door winningen Venloschol Onttrekking (in miljoen m3/jaar) Jaar 15

22 16

23 4. ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM 4.1. Structuur De Venloschol is gelegen tussen twee breuken: de Grensbreuk in het oosten en de Tegelenbreuk in het westen. De Grensbreuk wordt ook wel de Viersenbreuk genoemd. De Venloschol vormt een deelgebied van het Roervallei Riftsysteem, een tectonisch systeem dat zich uitstrekt over Nederland, België en Duitsland. Tot het Roervallei Riftsysteem behoren ook de Roerdalslenk, het Kempisch en Zuid-Limburg Blok, de Peelschol en het Krefeld Blok. De verschillende deelgebieden van het Roervallei Riftsysteem worden van elkaar gescheiden door breuken (Van Rooijen, 2011). Afbeelding 4.1. Het Roervallei Riftsysteem (Van Rooijen, 2011) Bewegingen langs deze breuken hebben belangrijke verschillen in de geologie veroorzaakt tussen de verschillende deelgebieden van het Riftsysteem. De Venloschol en Roerdalslenk zijn geologisch gezien dalingsgebieden, terwijl het Kempisch en Zuid-Limburg Blok, de Peelschol en het Krefeld Blok in geologisch opzicht opgetild zijn. Hierdoor komen in de Venloschol en de Roerdalslenk geologische formaties, zoals de Formatie van Waalre en de 17

24 Kiezeloöliet-Formatie, voor, die ter plaatse van de opgetilde deelgebieden zijn weggeërodeerd (Van Rooijen, 2011). Voor de bescherming van het grondwater in de Venloschol zijn juist deze Formatie van Waalre, waartoe het Laagpakket van Tegelen behoort, en de Kiezeloöliet-Formatie het meest van belang. Onderstaand volgt een beschrijving van de geologische opbouw van de Venloschol Geologische opbouw In de onderstaande afbeelding is een zuidwest-noordoost georiënteerde geologische doorsnede door de Venloschol opgenomen. De doorsnede is gebaseerd op het landelijk model DGM v van TNO (TNO, 2011). Afbeelding 4.2. Geologische doorsnede door de Venloschol (zuidwest-noordoost) Aan de oppervlakte ligt meestal de deklaag behorend tot de Formatie van Boxtel. De deklaag bestaat uit zwak siltig en matig fijn zand, met soms leem- en veenlagen. Niet overal komt de deklaag van de Formatie van Boxtel voor. Bij de winningen Grubbenvorst en Groote Heide ontbreekt de deklaag in zijn geheel; bij de winning Hanik komt de deklaag alleen in het zuidwestelijke deel van het grondwaterbeschermingsgebied voor. Onder de deklaag ligt het eerste watervoerend pakket. Dit pakket wordt gevormd door de Formaties van Sterksel en Beegden. Het gaat hierbij om zeer grof zand met wat grind, afgezet door de grote rivieren. 18

25 Ten oosten van Tegelen-Venlo en in beperkte gebieden ten noorden van Venlo komt de Formatie van Waalre voor onder de Formaties van Sterksel en Beegden. Ook de Formatie van Waalre bestaat meestal uit grove zanden met grindlagen. Deze afzettingen worden ook tot het eerste watervoerend pakket gerekend. Voor zover niet verdwenen door erosie komt bovenop de grove zanden soms het Laagpakket van Tegelen (de voormalige Tegelenklei) voor. Dit is het geval bij de winningen Groote Heide en Hanik. Het Laagpakket van Tegelen bestaat uit grijze klei, kan kleisteenconcreties bevatten, evenals plantenresten en humeuze niveaus (Van Rooijen, 2011). De Kiezeloöliet-Formatie, die zich onder de Formatie van Waalre of direct onder de Formatie van Beegden bevindt, wordt aan de bovenkant gevormd door een slecht doorlatende laag, bestaande uit klei met bruinkoollagen en humeuze niveaus. Voorheen werd deze slecht doorlatende laag de Venloklei genoemd. Onder deze slechtdoorlatende kleilaag ligt grof tot zeer grof, grindig zand. Soms is er sprake van een tweede kleiniveau binnen de Kiezeloöliet-Formatie, gescheiden van het eerste door een laag zand. Dit is het geval bij de winningen Californië en Groote Heide. De Formatie van Breda vormt in het hydrogeologisch systeem van de Venloschol de basis en bestaat uit een opeenvolging van fijne, slibhoudende en soms kleiige zanden die door het voorkomen van het mineraal glauconiet een groengrijze tot grijsgroene kleur hebben. Het zijn mariene sedimenten die vaak schelpen en andere fossielen bevatten Kwetsbaarheid Bij de kwetsbaarheid van een winning wordt onderscheid gemaakt tussen drie vormen van kwetsbaarheid, namelijk microbiologische, fysische en chemische kwetsbaarheid. In de onderstaande paragrafen is de microbiologische kwetsbaarheid van de winningen samengevat, en zijn de fysische en chemische kwetsbaarheid voor de Venloschol als geheel opgenomen. In de afzonderlijke gebiedsdossiers wordt de kwetsbaarheid per winning nader toegelicht. Microbiologische kwetsbaarheid De microbiologische kwetsbaarheid van de winningen in de Venloschol is door WML onderzocht en beschreven in de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML - inventarisatie (WML, 2007). In deze rapportage wordt aan de hand van een beslisboom de microbiologische kwetsbaarheid van een winning vastgesteld. In tabel 4.1 is de kwetsbaarheid van de diepe winningen weergegeven. Tabel 4.1. Microbiologische kwetsbaarheid niet kwetsbaar Breehei Californië Groote Heide beheerst risico Grubbenvorst Hanik Op grond van de informatie over de winningen concluderen wij dat het zuidwestelijke deel van de Venloschol microbiologisch niet kwetsbaar is, en dat in het noordoostelijke deel van de Venloschol sprake is van een beheerst risico ten aanzien van de microbiologische kwetsbaarheid. Fysische kwetsbaarheid De aanwezigheid van één of meer slecht doorlatende lagen en de hydraulische weerstand van deze lagen zijn een maat voor de fysische kwetsbaarheid van de winning. Het tweede watervoerend pakket wordt in een groot deel van de Venloschol beschermd door de slecht 19

26 doorlatende kleilaag van de Kiezeloöliet-Formatie (de voormalige Venloklei). De dikte van deze laag varieert tussen 5 en 10 m en is maximaal 15 m. Boven NAP + 5 m wordt geen Venloklei meer aangetroffen. De kleilaag is echter niet in het gehele gebied aanwezig; ten zuiden en oosten van Venray houdt deze op. Mogelijk ontbreekt de kleilaag ook op de noordoostelijke rand van de Venloschol. De grondwatervoorraad in de Venloschol is dus niet volledig afgebakend. Vanwege het ontbreken van een deel van de beschermende kleilaag, wordt de grondwaterwinning in de Venloschol in zijn algemeenheid als fysisch kwetsbaar beschouwd. Meer concreet, en toegespitst op de drinkwaterwinningen, betekent dit dat de winningen Breehei, Californië, de middeldiepe winning bij Groote Heide en Hanik als fysisch kwetsbaar worden beschreven, en dat de winning Grubbenvorst en de diepe winning bij Groote Heide als fysisch niet-kwetsbaar worden beschreven. Chemische kwetsbaarheid De chemische kwetsbaarheid van een watervoerend pakket wordt bepaald door de aanwezigheid van klei-, leem- en veenlaagjes, organisch materiaal en mogelijk reactieve stoffen. Het is niet bekend in hoeverre de diepe watervoerende pakketten in de Venloschol tegen verontreinigingen worden beschermd door de aanwezigheid van deze elementen. Over het algemeen geldt dat de Kiezeloöliet-Formatie humeus ingespoelde lagen, afkomstig van bodemvorming en veenlagen, bevat. Dit geeft aan dat het grondwater enigszins beschermd is voor verontreinigingen, omdat er retardatie en mogelijk afbraak van verontreinigingen plaatsvindt in de kleilagen en in veenlagen Kwaliteitsontwikkeling Voor elke winning is de kwaliteitsontwikkeling van het onttrokken grondwater beschreven in de afzonderlijke gebiedsdossiers. Onderstaande paragrafen omvatten een samenvatting van deze kwaliteitsgegevens. De kwaliteit van het door WML in de Venloschol onttrokken grondwater is over het algemeen goed. Verontreinigingen in de vorm van bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen of van microbiologische aard worden wel aangetroffen maar hangen altijd samen met defecten aan de eigen pompputten van WML. Verhoogde concentraties van bijvoorbeeld chloride, sulfaat of methaan komen wel voor maar veroorzaken geen kwaliteitsproblemen. Op grond van de informatie over de kwaliteitsontwikkeling in de omgeving van de winningen concluderen wij dat de grondwaterkwaliteit in de Venloschol als geheel over het algemeen als goed te beschouwen is en dat er geen sprake is van kwaliteitsproblemen. De grondwaterkwaliteit wordt buiten de grondwaterbeschermingsgebieden in de Venloschol nog op 9 locaties gemeten (zie afbeelding 4.3). Het is echter niet bekend op welke dieptes de grondwaterkwaliteit wordt gemeten, op welke parameters het grondwater wordt geanalyseerd en wat de resultaten van deze metingen zijn. Om bovenstaande conclusie over de grondwaterkwaliteit in de Venloschol als geheel te staven, zouden de gegevens van de metingen geanalyseerd kunnen worden. 20

27 Afbeelding 4.3. Meetpunten grondwaterkwaliteit in de Venloschol 21

28 22

29 5. OMGEVING VAN DE WINNINGEN 5.1. Inleiding Voor alle winningen wordt in de afzonderlijke gebiedsdossiers de omgeving van de winning besproken. Om inzichtelijk te maken waar bedreigingen voor de grondwaterkwaliteit liggen is een inventarisatie van het landgebruik gemaakt. Er is gekeken naar wegen en andere infrastructuur, het oppervlaktewatersysteem en de aanwezigheid van buisleidingen maar ook naar de bescherming van de grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen en nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van de winning. In dit hoofdstuk worden de aandachtspunten met betrekking tot de omgeving van de winningen beschreven; voor een meer gedetailleerde beschrijving verwijzen we naar de afzonderlijke gebiedsdossiers van de winningen Landgebruik Het landgebruik in de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden in de Venloschol bestaat hoofdzakelijk uit grasland, bouwland en natuur in de vorm van bossen en heide. Verder komen er woningen en agrarische bebouwing voor in de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden, of bevindt een deel van het grondwaterbeschermingsgebied zich in een dorp (Grubbenvorst). In het grondwaterbeschermingsgebied van Groote Heide ligt ook andere bebouwing, zoals tankstations, en een klein industriegebied. Ook komen boomkwekerijen voor in de Venloschol, net als glastuinbouw. Hoewel glastuinbouw veelvuldig voorkomt, bevindt deze zich meestal buiten de grondwaterbeschermingsgebieden. Van glastuinbouw binnen het grondwaterbeschermingsgebied is alleen sprake bij de winningen Groote Heide en Hanik. Aan de oostzijde van de winning Californië is, deels binnen het waterwingebied, een waterpartij als onderdeel van de Floriade 2012 aangelegd. Ook wordt momenteel aan de noorden oostzijde van het grondwaterbeschermingsgebied het Floriadeterrein ontwikkeld. De aanleg van het Floriadeterrein valt onder de ontwikkeling van Klavertje 4 /Greenport Venlo (zie ook paragraaf 5.4). Oppervlaktewater komt voor in de vorm van de Maas en beken. In het Duitse deel van het grondwaterbeschermingsgebied van Groote Heide ligt daarnaast een waterplas, die het restant is van natte zand- en grindwinning in het gebied. Ook nu nog vindt hier zowel droge als natte grindwinning plaats. Tenslotte bevinden zich een zweefvliegterrein en een voormalig militair terrein in het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Groote Heide Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen In de afzonderlijke gebiedsdossiers van de winningen in de Venloschol is weergegeven welke bestemmingsplannen voor de betreffende winningen vigerend zijn en hoe de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden hierin zijn opgenomen. Voor de Venloschol is het van belang dat de boringsvrije zone is opgenomen in de bestemmingsplannen. Omdat de boringsvrije zone echter pas recent van kracht is, is deze in de meeste vigerende bestemmingsplannen nog niet opgenomen. De boringsvrije zone 23

30 dient daarom bij het opstellen van nieuwe of het aanpassen van bestaande bestemmingsplannen successievelijk opgenomen te worden. Zoals al uit paragraaf 2.8 blijkt, is de bescherming van de grondwaterkwaliteit in Duitsland niet op dezelfde manier geregeld als in Nederland. Om voorschriften ten aanzien van de grondwaterbescherming vast te leggen, moet voor de Nederlandse winningen, waarvan het grondwaterbeschermingsgebied deels op Duits grondgebied valt, in Duitsland een aanvraag voor een winning-specifieke verordening worden ingediend. Voor de winningen in de Venloschol betreft dit de winningen Groote Heide en Hanik. Voor nadere informatie over de bestemmingsplannen wordt verwezen naar de website Sinds 1 januari 2010 zijn overheden op grond van de Wet ruimtelijke ordening verplicht nieuwe ruimtelijke plannen te digitaliseren en deze via de genoemde website te ontsluiten Ruimtelijke ontwikkelingen Ruimtelijke ontwikkelingen die in de grondwaterbeschermingsgebieden spelen kunnen in de toekomst van invloed zijn op de kwaliteit van het grondwater. Deze ontwikkelingen kunnen knelpunten opleveren, maar ook kansen. Tegen risicovolle ontwikkelingen voor de kwaliteit van het grondwater die niet passen in het geldende bestemmingsplan, kan het drinkwaterbedrijf bezwaar aantekenen, of indien nodig in beroep treden bij de Raad van State. Het afwijzen van ruimtelijke ontwikkelingen vindt haar grondslag in de Wet ruimtelijke ordening (Wro) en in de Omgevingsverordening Limburg. Afwijzing kan en moet plaatsvinden indien er geen sprake is van een goede ruimtelijke ordening. Provinciaal Omgevingsplan Limburg In het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL), aanvulling verstedelijking, gebiedsontwikkeling en kwaliteitsverbetering (vastgesteld d.d. 17 december 2009) zijn de grondwaterbeschermingsgebieden aangegeven als gebieden voor - vitaal landelijk gebied; - ontwikkelingsruimte voor landbouw en toerisme; - ruimte voor veerkrachtige watersystemen; - de Ecologische Hoofdstructuur (behouden, ontwikkelen en versterken); - ontwikkelingszone groen (ontwikkelen en versterken); - plattelandskern; - stedelijke bebouwing; - stedelijke ontwikkelingszone (ruimte voor landbouw, toerisme en recreatie, mensgerichte natuur en stedelijke ontwikkelingen); Gemeentelijke plannen De structuurvisie van de gemeente Arcen en Velden (gemeente-atlas 2015, vastgesteld 16 februari 2006), van toepassing voor de winning Grubbenvorst, geeft aan dat aan de Maasoever ruimte is voor natuurontwikkeling en binnen de kern Arcen op enkele plaatsen ruimte is voor een aantal kleine ontwikkelingen (bron: gemeente Venlo): - aan de zuidrand van Arcen wordt aan de Schans een Multifunctionele Accommodatie (MFA) gerealiseerd; - aan de Wal zijn plannen voor vervangende nieuwbouw (woningen); - aan de noordrand wordt aan de Lage Lei een aantal woningen gerealiseerd ter afronding van de buurt. De structuurvisie van de gemeente Venlo (gewijzigd vastgesteld d.d. 25 maart 2009) biedt - net als het POL - in het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Californië ruimte 24

31 aan de Ecologische Hoofdstructuur, groen en stedelijke bebouwing. De ruimte voor stedelijke bebouwing is binnen de ontwikkeling van Greenport Venlo uitgewerkt in twee projecten: Venlo Greenpark en Park Zaarderheiken (website gemeente Venlo, 2011). Het project Venlo Greenpark betreft de ontwikkeling van kantoren in een groene omgeving met recreatie- en verblijfsmogelijkheden in het aangrenzende Park Zaarderheiken. Park Zaarderheiken is een uitloopgebied voor de stad met natuur- en recreatiefuncties. Venlo Greenpark vormt daarnaast de thuisbasis van de wereldtentoonstelling Floriade in In het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Groote Heide biedt de structuurvisie van de gemeente Venlo ruimte aan de Ecologische Hoofdstructuur en stedelijke groen, maar ook aan stedelijke bebouwing en wonen en werken. In het grondwaterbeschermingsgebied spelen momenteel - de ontwikkeling van het Villapark Nieuw Stalberg; - hergebruik van het voormalige kloostercomplex Bethanië aan de Beckersweg (tijdelijk opvang voor arbeidsmigranten en verblijfsrecreatie); - herstructurering van het bedrijventerrein Keulse Barrière; - ontwikkelingsconcept VeNeTe: ontwikkelingen op het gebied van bedrijvigheid, verkeer (ontsluiting), recreatie en toerisme en natuur (verbindingen). Geothermie In de Venloschol is binnen een vastgestelde zone door het Ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie een opsporingsvergunning voor geothermie verleend. Daarnaast lopen ook nu reeds concrete vergunningprocedures voor de toepassing van geothermie. Dit betekent dat de kans groot is dat in deze zone in de toekomst putten geboord zullen worden ten behoeve van geothermie. Omdat dergelijke putten de slecht doorlatende laag van de Kiezeloöliet-Formatie zullen doorboren, vormen deze activiteiten een risico voor de grondwaterkwaliteit in het tweede watervoerend pakket. We merken op dat de genoemde ruimtelijke ontwikkelingen een momentopname zijn. De meest actuele plannen kunnen geraadpleegd worden op de website Inrichtingen en ontgrondingen In de onderstaande tabel zijn de inrichtingen met een Wabo-vergunning, die zich binnen de grondwaterbeschermingsgebieden bevinden, opgenomen (website provincie Limburg, 2011). We merken op dat in de tabel alleen de nu - op basis van de informatie van de provincie - bekende inrichtingen zijn weergegeven; de gemeente Venlo heeft aangegeven dat er daarnaast mogelijk nog meer inrichtingen bestaan in haar beheersgebied. Verder merken we op dat van twee gebieden binnen het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Californië waarvoor een ontgrondingsvergunning is verleend, een gedeelte in het waterwingebied ligt. In afbeelding 5.1 zijn de inrichtingen voor de gehele Venloschol weergegeven. Het betreft de inrichtingen vanaf 2004 zoals deze zijn opgenomen in de Milieukaart (provincie Limburg, 2011). 25

32 Tabel 5.1. Inrichtingen winning naam adres plaats Breehei WML (P.S. Breehei) Breevennenweg 11 Venray Nijsen Granico BV Veulenseweg 20 Venray Holtackers E Scheiweg 13 Leunen Grubbenvorst WML (P.S. Grubbenvorst) Broekhuizerweg 59 Lottum tankstation Lottumseweg 18 Broekhuizen Californië WML (Californië) De Zaar 6 Venlo akkerbouwbedrijf Heierkerkweg 15 Venlo Groote Heide WML (Groote Heide) Bloemartsweg 50 Venlo Heijnen Motors VOF Kaldenkerkerweg 485 Venlo groothandel Schreurs Declarantenweg Venlo tankstations Declarantenweg Venlo tankstations Keulse Barrière Venlo Hanik WML (Hanik) Venlo ondergrondse tank (particulier) Hanikerweg 56 Venlo varkenshouderij Hanikerweg 57 Venlo Afbeelding 5.1. Inrichtingen (rode blokjes) in de Venloschol (gearceerde gebied) Vanwege het belang van de kleilaag voor de bescherming van het grondwater in de Venloschol, zijn de ontgrondingen niet alleen voor de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden, maar voor de gehele Venloschol opgenomen in dit gebiedsdossier. Alle ontgrondingen zijn weergegeven in afbeelding 5.2 en opgenomen in de tabel in bijlage II. Aangenomen wordt dat de ontgrondingen niet tot in het Laagpakket van Tegelen en de kleilaag van de Kiezeloöliet-Formatie hebben plaatsgevonden. Het verdient echter aanbeveling om dit nader te onderzoeken. 26

33 5.6. Wegen en andere infrastructuur In de Venloschol bevindt zich de verdiept aangelegde A74. De nieuwe snelweg bevindt zich tussen de aansluiting met de bestaande A73 en de BAB61. Langs de zuidwestelijke rand van het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Californië loopt de spoorlijn van het traject Venlo-Deurne-Helmond en aan de zuidwestelijke zijde van het grondwaterbeschermingsgebied van Groote Heide loopt de spoorlijn vanuit Duitsland in de richting van Venlo. Door het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Breehei loopt een buisleiding van de Gasunie en in de grondwaterbeschermingsgebieden van Groote Heide en Hanik ligt een buisleiding van Defensie Pijpleiding Organisatie. 27

34 Afbeelding 5.2. Ontgrondingsvergunningen in de Venloschol 5.7. Verontreinigingen In de afzonderlijke gebiedsdossiers van de winningen in de Venloschol zijn de bodemverontreinigingen binnen de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden opgenomen. Voor zover aangetroffen, betreffen het altijd oppervlakkige verontreinigingen; er zijn geen gevallen van verontreinigingen onder het Laagpakket van Tegelen en de kleilaag van de 28

35 Kiezeloöliet-Formatie bekend. Op grond van deze gegevens is aangenomen dat in het overige deel van de Venloschol eveneens geen sprake is van diepe verontreinigingen. De oppervlakkige verontreinigingen hebben geen invloed op de kwaliteit van het diepe grondwater Stortplaatsen Bij de provincie Limburg zijn binnen de Venloschol 23 voormalige stortlocaties bekend (Geodataportaal provincie Limburg, 2011). Hoewel voor deze stortlocaties, net als voor de bodemverontreinigingen, geldt dat ze alleen voor het bovenste deel van de bodem een bedreiging kunnen vormen en het diepe grondwater niet zullen beïnvloeden, verdient het aanbeveling om na te gaan of (oude) ontgrondingen in gebruik zijn (geweest) als stortplaats Overige functies in de ondergrond Venloschol als geheel In de Venloschol komen 28 bodemenergiesystemen voor. Deze zijn weergegeven in afbeelding 5.3. Net buiten het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Californië zal volgens de informatie van de gemeente Horst aan de Maas een bodemenergiesysteem worden aangelegd. Dit systeem zal door de Venloklei heen worden aangelegd. Het bodemenergiesysteem komt aan de Sevenumseweg bij glastuinbouwbedrijf Wijnen. In Stalberg, net buiten het grondwaterbeschermingsgebied van Groote Heide, zijn eveneens recent verscheidene grote en kleine bodemenergiesystemen aangelegd. Daarnaast lopen er vergunningprocedures voor de toepassing van geothermie binnen een door het Ministerie van Economie, Landbouw en Innovatie aangewezen zone in de Venloschol. Dit betekent dat de kans groot is dat in deze zone in de toekomst putten door de slecht doorlatende laag van de Kiezeloöliet-Formatie geboord zullen worden. Tevens zijn ontwikkelingen gaande op het gebied van de winning van schaliegas, de opslag van CO2 en de realisatie van Ondergrondse Pompaccumulatiecentrales (OPAC s), activiteiten waarvoor eveneens diepe putten geboord zullen worden. Verder liggen er in de Venloschol landbouwonttrekkingen, waarvan het merendeel ten behoeve van beregening, en 14 industriële onttrekkingen, waarvan 9 voor menselijke consumptie (Provincie Limburg, 2011). Van de landbouwonttrekkingen zijn er 734 met een putdiepte van meer dan 20 m. Afhankelijk van hun ligging doorboren deze putten mogelijk de slecht doorlatende laag van de Kiezeloöliet-Formatie en onttrekken ze uit het diepe watervoerend pakket. De beregeningsputten zijn weergegeven in afbeelding 5.4. De betrouwbaarheid van de gegevens over de diepteligging van de landbouwputten is onbekend. Deze gegevens zijn in het kader van de verkenning optimaal waterbeheer in de landbouw (OWL) eenmalig geïnventariseerd maar nooit gecontroleerd. Om met zekerheid te kunnen zeggen of een put onder Venloklei is gelegen is daarom controle van de putdiepte nodig. In het kader van de Nota diepe boringen en onttrekkingen (Provincie Limburg, 2006) wordt onderzoek gedaan naar diepe boringen en de afdichting daarvan. Op grond hiervan kan de integriteit van de boringen door de kleilaag vastgesteld worden en kunnen zo nodig maatregelen worden getroffen. 29

36 Waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden In de grondwaterbeschermingsgebieden van de winningen in de Venloschol komen volgens de gegevens van de provincie geen bodemenergiesystemen voor. Op grond van de OvL zijn open en gesloten bodemenergiesystemen binnen de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden niet toegestaan. Voor Californië en Hanik geldt een uitzondering: in deze grondwaterbeschermingsgebieden zijn bodemenergiesystemen tot NAP + 5 m wel toegestaan (de slecht doorlatende laag van de Kiezeloöliet-Formatie start vanaf deze diepte). Deze moeten vooraf worden gemeld. Beregeningsputten komen niet voor in de waterwingebieden, maar wel in de grondwaterbeschermingsgebieden van alle vijf de winningen. Uit de dieptes van de putten kan worden afgeleid dat de kleilaag op bepaalde locaties doorboord wordt, maar zoals bovenstaand ook al is vermeld, is de betrouwbaarheid van de gegevens over de diepteligging van de putten niet bekend. Om uitsluitsel te geven over de doorboring van de kleilaag op een bepaalde locatie is daarom controle van de putdiepte nodig. Industriële onttrekkingen komen, met uitzondering van de winning Californië, niet voor in de grondwaterbeschermingsgebieden in de Venloschol. Voor de winning Californië geldt dat in het recente verleden (in 2007 tot en met 2009) drie industriële onttrekkingen hebben plaatsgevonden binnen het grondwaterbeschermingsgebied. De diepte van deze winningen is onbekend, maar op basis van de gegevens van de provincie Limburg is de kleilaag ter plaatse van deze winningen niet doorboord. Volgens de informatie van de gemeente Venlo zullen bij het spooremplacement bij Stalberg 19, in het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Californië, putten voor bluswater worden gerealiseerd. Deze putten zullen door de kleilaag worden geboord. 30

37 Afbeelding 5.3. Bodemenergiesystemen in de Venloschol 31