Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Waterval

Transcriptie

1 Powered by TCPDF ( Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Waterval

2

3

4

5 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING Aanleiding Doelstellingen Uitgangspunten Werkwijze Leeswijzer 3 2. BELEID EN REGELGEVING Inleiding Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Overzicht beleid en regelgeving Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Het beschermingsbeleid van WML Beleid van het Waterschap Roer en Overmaas Beleid van de gemeente(n) Algemeen Gemeentelijk beleid KENMERKEN WINNING Locatie en diepte winning Vergunde situatie Waterwingebied Type winning Waterbehandeling Toekomstplannen van WML ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM Beschrijving bodemopbouw Kwetsbaarheid Fysische kwetsbaarheid Chemische kwetsbaarheid Microbiologische kwetsbaarheid Beoordelingsmethodiek van de huidige toestand grondwaterkwaliteit Kwaliteitsontwikkeling door de tijd Inleiding Chemie Microbiologie OMGEVING VAN DE WINNING Inleiding Landgebruik en bestemmingen in omgeving Het waterwingebied Het grondwaterbeschermingsgebied Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen Ruimtelijke ontwikkelingen Inrichtingen en ontgrondingen Wegen en infrastructuur Benzinestations Oppervlaktewatersysteem en riolering Verontreinigingen Algemeen 28

6 Bodemloket Actuele informatie Stortplaatsen Overige functies in ondergrond MOGELIJKE KNELPUNTEN EN RISICO S Activiteiten en inrichtingen Bestaande knelpunten Bestaande risico s MAATREGELEN Oplossingsrichtingen Bestemmen Inrichten Beheer Formulering van maatregelen Prioriteit en trekker SAMENVATTING CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR Contactpersonen Gebruikte literatuur 47 laatste bladzijde 47 BIJLAGEN aantal blz. I Beschrijving beleid en regelgeving 4 II Debietontwikkeling door de tijd 1 III Geologie en hydrogeologie 3 IV Kwaliteitsgegevens 2 V Overzicht van output bodemloket 2

7 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding Ter ondersteuning van het beschermingsbeleid en ter invulling van een deel van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is geadviseerd gebiedsdossiers op te stellen. De KRW is in 2000 van kracht geworden en heeft als doel de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater te beschermen en te verbeteren. De uitvoering van de KRW is een overheidstaak en is voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. De overheid is tevens verantwoordelijk voor de drinkwatervoorziening, drinkwaterbedrijven zijn verantwoordelijk voor de uitvoering daarvan. Het hierboven genoemde gebiedsdossier moet uiteindelijk een set van maatregelen bevatten die gezamenlijk de KRWdoelstelling (afname zuivering, trendomkering kwaliteit) moeten realiseren. Door het RIVM is in 2007 een handreiking opgesteld voor de uitwerking van de gebiedsdossiers (Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen; uitwerking van risico's en ontwikkeling van maatregelen, RIVM, 2007). In 2010 is deze handreiking bijgewerkt op basis van de ervaringen die provincies, waterbeheerders, gemeenten en drinkwaterbedrijven in de tussentijd hebben opgedaan (Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, 2010). Het gebiedsdossier wordt als volgt gedefinieerd: In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die van belang is voor de waterkwaliteit ter plaatse van de drinkwaterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening. Op basis van deze informatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventie en risicobeheersing, ontwikkeld en in het dossier opgenomen. Vervolgens nemen de betrokken partijen - uitgaande van het gebiedsdossier - een besluit over de daadwerkelijk uit te voeren maatregelen. Door alle bij drinkwaterbereiding betrokken partijen (provincies, gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven, RWS, VROM en RIVM) zijn nadere afspraken gemaakt ten aanzien van de gebiedsdossiers. Deze afspraken zijn vastgelegd in het document: Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening (Ministerie van VROM, juni 2010). De belangrijkste afspraken die zijn gemaakt betreffen de reikwijdte (geen nieuwe juridische bevoegdheid of instrumenten), de regie (provincies nemen initiatief), uniformiteit en tijdpad (voor 2012 kwetsbare winningen) Doelstellingen Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de risico s en kansen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater. Op basis daarvan kan worden bepaald of aanvullende beschermingsmaatregelen noodzakelijk zijn. Het gebiedsdossier vormt een aanvulling op het bestaande beschermingsbeleid zoals opgenomen in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Het gebiedsdossier moet worden gezien als een procesdocument en heeft de volgende functies: - als communicatiemiddel om verschillende partijen inzicht te geven in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken water en het geproduceerde drinkwater; - bij het ontwikkelen van effectieve maatregelen voor het bereiken van de KRWdoelstellingen voor wat betreft de bronnen voor drinkwaterbereiding; - als toetsingskader voor de drinkwaterfunctie bij de ontwikkeling van ruimtelijke plannen en vergunningverlening; Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 1

8 - bij de ontwikkeling van waterveiligheidsplannen door waterbedrijven voor het onderdeel bronnen Uitgangspunten Het gebiedsdossier moet zorgen voor een gemeenschappelijk inzicht in de factoren en mogelijke maatregelen die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grondwater. Uitgangspunt bij het opstellen van het gebiedsdossier is dat dit is gebaseerd op de informatie zoals deze nu bekend en voorhanden is. Aanvullend onderzoek wordt in het kader van het gebiedsdossier niet uitgevoerd. Wel kan het gebiedsdossier attenderen op mogelijke kennisleemten. Het opvullen van deze kennisleemten kan als maatregel in het gebiedsdossier opgenomen worden. Het gebiedsdossier dat nu voorligt bevat de momenteel vergunde hoeveelheden en informatie over het huidige landgebruik in het grondwaterbeschermingsgebied. Wijzigingen in het vergunde onttrekkingsdebiet of wijzigingen in landgebruik kunnen aanleiding zijn tot herziening van dit gebiedsdossier. In die zin is dit gebiedsdossier een dynamisch document dat regelmatig op actualiteit getoetst zal moeten worden. In relatie tot beveiliging van terrorismegevoelige objecten is drinkwater aangemerkt als vitale infrastructuur. Door de Nationaal Coördinator Terrorisme Bestrijding is een leidraad opgesteld voor het gebruik van dergelijke informatie. In overleg met WML is deze leidraad in dit project toegepast. Dat betekent dat gevoelige informatie wel gebruikt is in het project, maar niet in detail in dit rapport wordt beschreven. Voor het opstellen van dit gebiedsdossier is het protocol van het RIVM (RIVM, 2010) zoveel als mogelijk gevolgd ten aanzien van de gevraagde inhoud en uitwerking. Wel is in de projectgroep besloten om een eigen indeling van het document te hanteren Werkwijze Dit gebiedsdossier is opgesteld in samenwerking met de provincie Limburg en Waterleiding Maatschappij Limburg (WML). Samen met Witteveen+Bos vormen zij het projectteam voor het opstellen van de gebiedsdossiers van de winningen, weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1. Winningen waarvoor gebiedsdossiers worden opgesteld betreft Freatische winningen Niet-freatische winningen winning IJzeren Kuilen De Tombe Heer-Vroendaal De Dommel Roodborn Craubeek Bergen Mookerheide Beegden Geulle Waterval Schinveld Groote Heide Californië Grubbenvorst Hanik 2 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

9 betreft Diepe winningen Gecombineerde winningen winning Breehei Heel Roosteren Susteren Hoogveld Pey Herten Asselt Hunsel Ospel Heel freatisch en oppervlaktewater Roosteren oevergrondwater Per winning is een projectgroep geformeerd, waaraan naast de provincie en WML de betreffende gemeenten, waterschappen en - in een aantal dossiers Rijkswaterstaat - hebben deelgenomen. Voor het opstellen van de gebiedsdossiers zijn de volgende werkstappen doorlopen: - allereerst is een feitendossier per winning opgesteld. Dit feitendossier is beschreven in de hoofdstukken 3 tot en met 5; - dit feitendossier is besproken met het projectteam, op basis waarvan een knelpuntenanalyse is uitgevoerd; - daarna zijn, op basis van de resultaten van de knelpuntenanalyse, per winning maatregelen gedefinieerd. Dit voorstel is besproken met de projectgroep; - op basis van de beschreven maatregelen en de resultaten van het overleg in de projectgroep zal voor elk gebiedsdossier een uitvoeringsprogramma worden geschreven. Dit uitvoeringsprogramma bevat een lijst van maatregelen waarin is opgenomen, een beschrijving van de maatregel; trekker; uitvoeringstermijn; betrokken actoren; financiering; - op basis van de voorgaande werkstappen is het concepteindrapport met de projectgroep besproken. Na verwerking van de gemaakte opmerkingen is het definitieve rapport opgesteld Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt een toelichting gegeven op het relevante beleidskader met betrekking tot drinkwater en grondwaterbescherming. De hoofdstukken 3 tot en met 5 vormen het feitendossier waarin achtereenvolgens de kenmerken van de winning, de omgeving, de ondergrond en het hydrogeologisch systeem beschreven worden. Bedreigingen en knelpunten die hieruit naar voren komen worden beschreven in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 worden de maatregelen beschreven. Het rapport wordt afgesloten met conclusies in hoofdstuk 8. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 3

10 4 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

11 2. BELEID EN REGELGEVING 2.1. Inleiding Zoals beschreven in hoofdstuk 1 is de uitvoering van de KRW een overheidstaak en is deze voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. In deze hoedanigheid is de provincie verantwoordelijk voor het opstellen van de gebiedsdossiers. Het opstellen van de dossiers zelf gebeurt in nauwe samenwerking met partijen die directe invloed kunnen uitoefenen op de bescherming van de grondwaterkwaliteit. De volgende partijen worden betrokken: - provincie; - WML; - het waterschap; - gemeenten; - Rijkswaterstaat (bij oppervlaktewater- en oever infiltratie winning). Om een overzicht te geven van het beleid van deze partijen en het kader waarbinnen de dossiers worden opgesteld zijn in dit hoofdstuk de volgende punten beschreven: - het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader; - overzicht van beleid en regelgeving; - provinciaal beleid; - beleid van WML; - beleid van het waterschap; - beleid van gemeenten binnen het grondwaterbeschermingsgebied Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Als onderdeel van de uitvoering van de KRW stelt de provincie de gebiedsdossiers op. Het opstellen van de gebiedsdossiers is een bestuurlijke afspraak. Ze zijn een ondersteunend instrument naast de bestaande beleidsinstrumenten. Er is hiervoor gekozen omdat zo de zekerheid wordt gecreëerd dat het gebiedsdossier voor een winning aanwezig is en dat alle noodzakelijke onderwerpen en gegevens hierin zijn uitgewerkt. Het gebiedsdossier blijft echter een ondersteunend instrument, omdat het niet in de plaats komt van bestaande beleidsinstrumenten (afbeelding 2.1). Het gebiedsdossier is voor bijvoorbeeld gemeenten en waterbeheerders een nuttig instrument om een gewogen besluit te nemen. In theorie zijn deze partijen niet verplicht om het gebiedsdossier in de afweging te gebruiken, maar alleen op grond van een goede motivering kunnen zij dit naast zich neerleggen. De maatregelen die in het gebiedsdossier zijn opgenomen zijn voorgestelde maatregelen, bedoeld als input voor de planvorming met de verschillende betrokken partijen. Besluitvorming over maatregelen vindt plaats bij de uiteindelijk verantwoordelijke partij. Dit is conform de werkwijze van de RBO s (Regionaal Bestuurlijk Overleg). Dit overleg, onder regie van de provincie, is ingesteld ten behoeve van de uitvoering van de Nederlandse wateropgave (KRW en Ruimte voor Water). Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 5

12 Afbeelding 2.1. Schematisch overzicht van het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Activiteiten om grondwaterkwaliteit te beschermen Ordenen & inrichten Beheren Europese Unie Nederlandse Overheid Kaderrichtlijn Water (KRW) Actoren Instrumenten Belanghebbende Provincie Provinciaal omgevingsplan Omgevingsverordening Limburg Gemeenten Provincie Bestemmingsplan Structuurvisie Gemeentelijk waterplan Gemeentelijk rioleringsplan Handhaven Meten Vergunningen Ontheffingen Gebiedsdossier WML Handhaven Gemeenten WABO- en Wm-vergunningen Bodemkwaliteitskaart Rijkswaterstaat Beheerplan Rijkswateren Vergunning en Handhaving Waterschap Waterbeheerplan Keur Vergunning en Handhaving 2.3. Overzicht beleid en regelgeving In bijlage I is een overzicht opgenomen van relevante wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds. Samen vormen zij het kader waarbinnen de verschillende actoren (het beleid voor) de kwaliteit van drinkwaterwinningen kunnen bepalen. Het kader wordt op hoofdlijnen bepaald door de Nederlandse wetgeving. Europese richtlijnen, waaraan alle lidstaten dienen te voldoen, zijn hierin overgenomen. Door een onderscheid te maken tussen wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds wordt de betrokken actoren inzicht gegeven in verschillende wijzen, waarop zij de grondwaterkwaliteit kunnen beïnvloeden. Voor de uitvoering van wetten en regels (bijvoorbeeld door een systeem van vergunningen en handhaving) zijn zij gebonden aan wat 6 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

13 deze wetten en regels voorschrijven. Van belang is dat de verschillende wetten en regels dan niet tot tegenstrijdigheden in de uitvoering leiden. Binnen de wettelijke kaders wordt de betrokken actoren echter ook een mate van beleidsvrijheid geboden, die zij in kunnen vullen met (beleids)plannen. De verschillende planstelsels bieden de mogelijkheid om de eerder genoemde tegenstrijdigheden te voorkomen, maar ook om prioriteiten te stellen, bijvoorbeeld met betrekking tot de winning van drinkwater. Door onderling overleg bij de totstandkoming kunnen de betrokken actoren elkaars plannen beïnvloeden Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Afbeelding 2.2. Activiteiten aan maaiveld (RIVM, 2010) Toelichting: Activiteiten aan maaiveld kunnen een risico vormen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater, oevergrondwater en oppervlaktewater waardoor beschermingsbeleid noodzakelijk is Het beleid van de provincie is opgenomen in het Provinciaal Waterplan Limburg en maakt onderdeel uit van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Aandachtspunten in het Provinciaal Waterplan Limburg zijn ruimtelijke ontwikkelingen die bedreigend zijn voor de drinkwaterwinning: stijgende nitraatconcentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslagsystemen en de aanwezigheid van historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Bij de kalksteenwinningen, de freatische winningen en de oevergrondwaterwinningen richt de provincie zich op groene bescherming door het stimuleren van activiteiten die in overeenstemming zijn met de bescherming van de grondwaterkwaliteit, zoals uitbreiding van natuur, bosaanplant, extensieve recreatie en extensieve of biologische landbouw. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 7

14 In de gebieden waar het grondwater van nature beschermd is tegen verontreinigingen vanaf maaiveld doordat het diep gelegen watervoerende pakket wordt afgedekt met slecht doorlatende kleilagen, worden deze kleilagen beschermd (geologische bescherming). Ter bescherming van de (grond)waterkwaliteit ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening heeft de provincie op grond van de Wet Milieubeheer de bevoegdheid om beschermingsgebieden (waterwingebieden, grondwaterbeschermingsgebieden, boringsvrije zone) aan te wijzen. De bescherming in deze gebieden is erop gericht dat de kwaliteit van het grondwater zodanig is en blijft dat het middels eenvoudige zuivering geschikt is voor de openbare drinkwatervoorziening. De exacte begrenzing van deze beschermingsgebieden, als ook de bijbehorende regels, zijn opgenomen in de Omgevingsverordening Limburg. Omgevingsverordening Limburg Een belangrijk onderdeel van het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie is het aanwijzen van beschermingszones. Deze beschermingszones worden vastgelegd in de Omgevingsverordening Limburg en kunnen bestaan uit: - het waterwingebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 60 dagen de winputten bereikt; - het grondwaterbeschermingsgebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 25 jaar de winputten bereikt of het gehele intrekgebied voor de freatische kalksteenwinningen; - een boringsvrije zone: er zijn winningen waarbij (een deel van) de winputten zich onder een slechtdoorlatende kleilaag bevinden, zoals in de Roerdalslenk. In deze kleilagen is maar beperkt grondwaterstroming mogelijk, waardoor er een beschermende werking van uit gaat. Om deze beschermende werking in stand te houden wordt een boringsvrije zone ingesteld, hetgeen betekent dat er in deze zone alleen boringen die aan speciale voorwaarden voldoen, geplaatst mogen worden. Het doel van deze zone is het beschermen van de slechtdoorlatende kleilaag. De regels in de Omgevingsverordening Limburg hebben betrekking op activiteiten aan maaiveld (zoals bouwwerken, schadelijke stoffen, begraafplaatsen, wegen, lozingen en energiesystemen) en bepaalde inrichtingen of stoffen die verboden zijn of waar aanvullende eisen worden gesteld Het beschermingsbeleid van WML Het beschermingsbeleid van WML is gericht op het beschermen van de bronnen (winputten) en het borgen van de waterkwaliteit. WML draagt bij aan de bescherming door onttrekkingsputten en waarnemingsputten zo af te werken dat stoffen vanaf het maaiveld het grondwater niet kunnen bedreigen. Daarnaast probeert WML het waterwingebied in eigendom te hebben. Daardoor kan WML direct het beheer van die gebieden beïnvloeden. WML voert samen met de provincie het project Duurzaam Schoon Grondwater uit. Hierbij wordt in samenwerking met landbouwers het gebruik van bestrijdingsmiddelen en meststoffen gereduceerd. WML steekt veel tijd in het volgen van ruimtelijke ontwikkelingen, neemt deel aan gebiedsontwikkeling en volgt actief het opstellen van bestemmingsplannen. Dit om de belangen van WML voor een goede grondstof voor de drinkwatervoorziening onder de aandacht te brengen. Activiteiten van derden worden beoordeeld op risico s voor de grondstof. Ook monitort WML de grondwaterkwaliteit in de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden en wordt ondersteuning geleverd bij het saneren van bodem- en grondwaterverontreinigingen die een grondwaterwinning bedreigen. Andere actieprogramma s die lopen om 8 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

15 de grondwater kwaliteit te beschermen zijn bijvoorbeeld het actieprogramma diffuse bronnen of het programma onkruidbestrijding zonder bestrijdingsmiddelen. De maatregelen die WML neemt, zijn uitgewerkt in het strategisch beleid van WML Beleid van het Waterschap Roer en Overmaas De winning ligt binnen de grenzen van het Waterschap Roer en Overmaas. Dit waterschap is als integraal waterbeheerder in Zuid- en Midden-Limburg belast met beheer van het totale watersysteem in het werkgebied. Dit houdt in de zorg voor zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de oppervlaktewateren. Daarnaast is het waterschap verantwoordelijk voor de vergunningverlening en handhaving met betrekking tot grondwatergebruik, zoals bijvoorbeeld voor beregeningsputten voor de agrarische sector. Het beheer van de rioolwaterzuiveringsinstallaties met de bijbehorende infrastructuur wordt in opdracht van het waterschap uitgevoerd door het Waterschapsbedrijf Limburg via een gemeenschappelijke regeling met het Waterschap Peel en Maasvallei. Het beleid van het waterschap staat beschreven in het Waterbeheersplan Waterschap Roer en Overmaas , dit is het centrale beleidsplan van het waterschap. De kwaliteit van oppervlaktewater kan de kwaliteit van grondwater beïnvloeden. In het geval van deze winning, zijn een aantal oppervlaktewaterlichamen aanwezig, deze worden besproken in hoofdstuk 5. Het waterschap legt regenwaterbuffers aan om afstromend regenwater te bufferen en zo in laag gelegen gebieden water- en modderoverlast te voorkomen. Deze buffers worden meestal aangelegd in landelijk gebied waar afstromend hemelwater van landbouwgronden wordt opgevangen. Dit water kan daarom bestrijdingsmiddelen en nitraten bevatten. Soms zijn deze landelijk gelegen buffers met stedelijk(dorps) water gecombineerd, deze gecombineerde regenwaterbuffers komen voor in dorpen waar landelijk water en rioolwater samen wordt gebufferd. Het rioolwater is afkomstig van riooloverstorten. Omdat er in steden weinig ruimte is worden buffers niet vaak in stedelijk gebied toegepast, als er een stedelijke buffer wordt aangelegd komt hierop vaak een riooloverstort uit. Door de regenwaterbuffers te voorzien van een ondoorlatende basis wordt de grondwaterkwaliteit beschermd tegen infiltrerend, mogelijk vervuild, oppervlaktewater Beleid van de gemeente(n) Algemeen Het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Waterval ligt binnen de gemeentegrenzen van de gemeenten Meerssen en Valkenburg aan de Geul. Huidig en historisch bovengronds ruimtegebruik kunnen een bedreiging vormen voor de grondwaterkwaliteit. Huidig ruimtegebruik is vastgelegd in bestemmingsplannen en in deze bestemmingsplannen dient het grondwaterbeschermingsgebied te zijn opgenomen met de beperkingen zoals vastgelegd in de OvL. Historisch ruimtegebruik kan de grondwaterkwaliteit nu nog beïnvloeden door de aanwezigheid van bodem en of grondwaterverontreinigingen. Bij een geval van bodemverontreiniging is de gemeente de eerste verantwoordelijke en afhankelijk van de aard van de verontreiniging verschuift de verantwoordelijkheid naar de provincie. Bij mobiele grondwater- Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 9

16 verontreinigingen wordt de provincie bevoegd gezag. Deze taak wordt uitgevoerd onder de Wet Bodembescherming waarin regels voor sanering van gevallen van bodem- en grondwaterverontreiniging zijn opgesteld Gemeentelijk beleid Op het moment dat dit dossier werd opgesteld werd er door de gemeenten uit het Heuvelland/Mergelland (Eijsden-Margraten, Meerssen en Valkenburg aan de Geul) gewerkt aan het vaststellen van een nieuwe bodemkwaliteitskaarten. Het is wellicht mogelijk om bepaalde aspecten die belangrijk zijn voor de bescherming van de grondwaterkwaliteit mee te nemen bij het vaststellen van deze kaart, die voor een periode van vijf jaar wordt vastgesteld. Hierbij kan aan bijvoorbeeld wegen die in het grondwaterbeschermingsgebied liggen de functieklasse schoon worden toegekend. Op die manier kan er in de toekomst geen vervuilde grond worden toegepast voor onderhoud van de wegen binnen het grondwaterbeschermingsgebied. De gemeente hanteert bij alle grondwerkzaamheden het stand-still-principe; de kwaliteit van bij een vergraving toegevoegde grond mag niet slechter zijn dan de reeds aanwezige grond. Op deze manier wordt de bodemkwaliteit gewaarborgd. 10 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

17 3. KENMERKEN WINNING Op basis van de aangeleverde gegevens van alle betrokken instanties (WML, Provincie Limburg, gemeenten en waterschap) worden de belangrijkste kenmerken van de winning Waterval in dit hoofdstuk besproken Locatie en diepte winning De winning Waterval in gelegen nabij het buurtschap Waterval van Ulestraten in de gemeente Meerssen. De winning is in 1961 in bedrijf genomen. Voor deze winning zijn een waterwingebied en een grondwaterbeschermingsgebied vastgesteld (zie afbeelding 3.1, volgende pagina). De zuidgrens van het grondwaterbeschermingsgebied wordt gevormd door de rivier de Geul, delen van het bijbehorende Natura2000-gebied (het Geuldal) bevinden zich in het grondwaterbeschermingsgebied. Het grondwaterbeschermingsgebied bevindt zich voor een klein deel ook in de gemeente Valkenburg aan de Geul. Het maaiveld bij pompstation Waterval is gelegen op circa NAP +72 meter (AHN, 2011). Het zuidelijk deel van het waterwingebied, waar zich ook nog pompputten bevinden, ligt hoger en heeft een maximale hoogte van circa NAP +85 meter. Het grondwater wordt gewonnen tussen een diepte van NAP +48,4 m en NAP -20 m Vergunde situatie De vergunde hoeveelheid grondwater voor winplaats Waterval bedraagt maximaal m 3 /jaar (Provincie Limburg, 2003). De capaciteit van het bestaande puttenveld is echter niet groot genoeg om duurzaam minstens 1,5 miljoen m 3 /jaar te winnen (WML, 2008). De debietontwikkeling door de tijd is opgenomen in bijlage II Waterwingebied Het waterwingebied is weergegeven in afbeelding 3.1. Van het 34 ha grote waterwingebied heeft WML 53 % in eigendom voor de bedrijfsvoering en ter bescherming van de grondstof Type winning De winning Waterval is een niet-freatische winning. De winning kan volgens de ABIKOUindeling (WML, 2007) worden ingedeeld in type K2 (diepe kalksteenwinning). Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 11

18 Afbeelding 3.1. Geografische ligging winning Waterval 12 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

19 3.5. Waterbehandeling In deze paragraaf beschrijven we de stappen die doorlopen worden bij de behandeling van het opgepompte grondwater van winning Waterval. De waterbehandeling is schematisch weergegeven in afbeelding 3.2. Het water van deze winning wordt eerst over een enkel filter geleid, waarin een cascadebeluchting is geïntegreerd. Door de beluchting en de filtratie wordt zuurstof aan het water toegevoegd en wordt ijzer (daarnaast ook koolstofdioxide, methaan, ammonium en mangaan) uit het water verwijderd. Vervolgens wordt het water van winning Waterval aan Onthardingsproductiebedrijf (OPB) IJzeren-Kuilen geleverd voor verdere zuivering. Op OPB IJzeren-Kuilen wordt eveneens het opgepompte grondwater van de pompstations IJzeren-Kuilen, Heer-Vroendaal, Geulle en De Tombe behandeld. Het water van de 5 pompstations komt in het OPB samen voordat de behandeling start. Afbeelding 3.2. Zuiveringsschema Als eerste stap wordt het water van de winningen in OPB IJzeren-Kuilen over een beluchtingscascade geleid. Vanuit de beluchtingscascade komt het water in de ruwwaterkelder terecht en wordt het water gemend. Door de beluchting nemen de methaan- en koolstofdioxidegehaltes in het water af en neemt het zuurstofgehalte in het water toe. Vanuit de ruwwaterkelder wordt het water naar een reactor gepompt, waar het onthard wordt. Hiertoe worden aan de reactor kalkmelk (calciumhydroxide) en entzand toegevoegd. Na de reactie wordt de kalk als heel fijn calciumcarbonaat (zogenaamde pellets) uit de reactor verwijderd. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 13

20 Aan het water dat uit de reactor komt wordt koolstofdioxide toegevoegd voor de correctie van de ph. Vervolgens gaat het water over een mengcascade. In de volgende stap wordt het water nagefilterd zodat het fijne calciumcarbonaat dat nog in het water zit afgevangen wordt. Deze nafiltratie wordt ook carry over filtratie genoemd. Er vindt in OPB IJzeren-Kuilen geen verwijdering van ijzer, mangaan en ammonium plaats. De gehaltes van deze parameters in het opgepompte grondwater zijn dermate laag dat verwijdering niet nodig is (waarbij wordt opgemerkt dat deze parameters in het grondwater van de winning Waterval reeds zijn verwijderd voordat dit water aan OPB IJzeren Kuilen wordt geleverd, zoals beschreven in de eerste alinea van deze paragraaf). Voordat het water gedistribueerd wordt, wordt het verzameld in de reinwaterkelder. Deze kelder is een verzamelkelder, er vindt geen behandeling van het water meer plaats Toekomstplannen van WML Er is een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheid om bij Waterval een tweede winveld te realiseren, om zo de vergunde winhoeveelheid te kunnen benutten (WML, 2010). Met het huidige winveld kan slechts ongeveer 1 miljoen m³/jaar duurzaam worden gewonnen, terwijl de vergunde hoeveelheid 2,5 miljoen m³/jaar bedraagt. Het lopende onderzoek naar de nitraatontwikkeling in cluster Zuidwest zal duidelijk maken of uitbreiding van de hoeveelheid nitraatarm water nodig is en zo ja met welke hoeveelheid. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat de aanvoer van ruwwater uit Waterval en Geulle naar OPB IJzeren-Kuilen niet leveringszeker is. Vooralsnog worden hiervoor geen maatregelen getroffen, aangezien de nitraatconcentratie van het mengwater van de overige winningen nog onder de norm van 50 m/l zit. Als de concentratie nog verder stijgt, moet de aanvoer van water uit Waterval en Geulle conform het leveringszekerheidbeleid van WML leveringszeker worden gemaakt (WML, 2010). 14 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

21 4. ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM 4.1. Beschrijving bodemopbouw Uitgebreide informatie over de geologie inclusief geologische doorsnede is opgenomen in bijlage III. Onderstaande beschrijving en tabel 4.1 geeft een samenvatting van deze informatie weer. Het hydrogeologische systeem in het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Waterval kan onderverdeeld worden in een ondiep grondwatersysteem en een diep grondwatersysteem (Witteveen+Bos, 2008): - het ondiepe systeem bestaat uit neerslag en oppervlaktewater in de omgeving van het Natura 2000-gebied en uit grondwater in de Formatie van Beegden en Breda en de slecht doorlatende Oligocene afzettingen (Rupel en Tongeren); - het diepe systeem wordt gevormd door grondwater in de kalksteenformaties van Houthem en Maastricht. Bij de winplaats Waterval staat het bovenste deel van het kalksteenpakket droog. het watervoerende deel van de kalksteen staat hydraulisch in verbinding met het laaggelegen freatische Geul- en Maasdal (WML, 2008). De winplaats Waterval ligt op het Plateau van Schimmert ten westen van de Geullebreuk. Ter plaatse van de winning zelf ontbreekt het eerste watervoerende pakket (Beegden en Breda) en de formatie van Rupel en ligt direct onder de deklaag (Boxtel) de scheidende laag van de formatie van Tongeren. Deze situatie is weergegeven in tabel 4.1. Tabel 4.1 is opgesteld met behulp van het digitaal geologisch model en geohydrologisch model voor Limburg II.1 uit REGIS (TNO). De diepteligging van de verschillende formaties is in afbeelding III.1 (bijlage III) af te lezen. De geohydrologische basis is in deze afbeelding niet weergegeven. Tabel 4.1. Bodemopbouw lithologie formatie geohydrologie leem Boxtel matig doorlatende laag zand, fijn, sterk kleihoudend Tongeren scheidende laag kalksteen Houthem, Maastricht en Gulpen watervoerend pakket 2a zand, fijn, kleihoudend zand, fijn en grof, kleihoudend 4.2. Kwetsbaarheid Vaals Aken geohydrologische basis De kwetsbaarheid van de winningen wordt onderverdeeld in fysische, chemische en microbiologische kwetsbaarheid. Onderstaand worden deze drie vormen van kwetsbaarheid voor de winning Waterval beschreven Fysische kwetsbaarheid De winning Waterval is een niet-freatische winning. Het watervoerend pakket waaruit grondwater gewonnen wordt is afgesloten door een kleilaag met een dikte van circa 26 m (formatie van Tongeren). De winning wordt daardoor op fysisch gebied als niet kwetsbaar beschouwd. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 15

22 Chemische kwetsbaarheid De grondwateraanvulling van het watervoerend pakket vindt verder naar het oosten en zuidoosten plaats waar de Formatie van Maastricht dagzoomt. Deze watervoerende pakketten zijn anaeroob. Aanwezige nutriënten worden daardoor door bacteriën afgebroken. Als gevolg van deze retardatie en de lange reistijd (> 100 jaar) is het watervoerend pakket ter plaatse van de winning Waterval chemisch gezien niet kwetsbaar. Ten aanzien van de reactiviteit van de watervoerende pakketten zijn weinig gegevens beschikbaar. De aanwezigheid van pyriet is bekend. Het is echter bekend of mogelijke reactiviteit een winning beschermt of niet (omzetting van verontreinigingen kunnen weer andere bedreigende stoffen vormen). Op grond van reactiviteit kunnen we dus geen uitspraak doen over de chemische kwetsbaarheid van de winning Waterval Microbiologische kwetsbaarheid Uit de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML (maart 2007), is gebleken dat PS Waterval een kwetsbare winning is. In het gezamenlijk ruwwater en in pompput 6 zijn tot 2008 in totaal drie keer bacteriën van de coligroep aangetroffen. Daarnaast werden in het reinwater één keer thermotolerante bacteriën van de coligroep aangetroffen. Omdat de oorzaken van deze besmettingen niet kunnen worden achterhaald, is het pompstation ingedeeld als kwetsbare winning. Sinds 2008 zijn er geen onverwachte besmettingen meer in de pompputten en gezamenlijk ruwwater geweest. Verwacht wordt dat bij de volgende rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen PS Waterval niet meer als kwetsbare winning wordt ingedeeld Beoordelingsmethodiek van de huidige toestand grondwaterkwaliteit Voor de beoordeling van de huidige toestand van de grondwaterkwaliteit wordt de toetsingsmethodiek door de provincie toegepast zoals beschreven in de KRW Kwaliteitsontwikkeling door de tijd Inleiding Chemie In bijlage IV is een gedetailleerde beschrijving gegeven van de ontwikkeling van de grondwaterkwaliteit, deze is afkomstig uit het rapport Evaluatie Bewaking Grondstofkwaliteit medio 2008 tot medio 2010 (WML, 2010). In onderstaande paragrafen is deze beschrijving in tabellen samengevat. Er is voor gekozen om alleen die stoffen op te nemen die een externe herkomst hebben en die recentelijk zijn aangetroffen of stoffen die structureel worden aangetroffen. In onderstaande tabel zijn de chemische stoffen die in het puttenveld zijn aangetroffen, weergegeven. Tabel 4.2. Chemie stof concentratie drinkwaternorm voorkomen sulfaat tot 260 mg/l 150 mg/l door oxidatie van pyriet nikkel > norm 20 µg/l twee v.d. zeven pompputten 16 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

23 Microbiologie In onderstaande tabel zijn de microbiologische verontreinigingen die zijn aangetroffen, weergegeven. Tabel 4.3. Microbiologische verontreinigingen verontreiniging voorkomen oorzaak bacteriën coligroep tot 2008, zowel in ruwwater, reinwater als in een enkele pompput onbekend Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 17

24 18 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

25 5. OMGEVING VAN DE WINNING 5.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de omgeving van de winning (zie afbeelding 5.1) besproken. Om inzichtelijk te maken waar bedreigingen voor de grondwaterkwaliteit liggen is een inventarisatie van het landgebruik gemaakt. Er is gekeken naar de inrichtingen, bestaande wegen en infrastructuur, het oppervlaktewatersysteem, verontreinigingen en stortplaatsen, maar ook naar nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van de winning. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk beschreven hoe de bescherming van de grondwaterkwaliteit in het grondwaterbeschermingsgebied is gewaarborgd in de vigerende bestemmingsplannen. Afbeelding 5.1. Luchtfoto met waterwingebied Waterval 5.2. Landgebruik en bestemmingen in omgeving Voor de inventarisatie van het landgebruik is gebruik gemaakt van een luchtfoto en het LGN6-bestand. Dit bestand is gemaakt op basis van satellietbeelden uit 2007/2008. Op afbeelding 5.2 is het landgebruik weergegeven. Wegen en infrastructuur worden apart besproken in paragraaf 5.6; het oppervlaktewatersysteem bespreken we in paragraaf 5.8. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 19

26 Afbeelding 5.2. Landgebruikskaart LGN6 Ulestraten Meerssen Houthem 20 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

27 Het waterwingebied De meeste gronden in het waterwingebied Waterwal zijn in gebruik als gras- en bouwland. Op deze gronden worden maïs en granen geteeld en is een fruitkwekerij gevestigd. Daarnaast ligt er enige bebouwing, waaronder enkele boerderijen, een manege en een brasserie Het grondwaterbeschermingsgebied Het land in het grondwaterbeschermingsgebied is diverser in gebruik. Van oost naar west lopen de snelweg A79 en de spoorlijn Maastricht - Heerlen. Aan het spoor en de verschillende wegen liggen bebouwde gebieden met onder meer woningen, kleine bedrijven en een camping. Ten westen van het grondwaterbeschermingsgebied ligt het vliegveld Maastricht Aachen Airport (MAA). In het noorden en oosten van het grondwaterbeschermingsgebied ligt bosgebied. Deels behoren deze gebieden tot het Natura 2000-gebied Geuldal. De overige gronden zijn in gebruik als gras- en bouwland. Op deze gronden worden vooral aardappelen, bieten, maïs en granen verbouwd. Ook liggen er een aantal boomgaarden, en boom- en fruitkwekerijen in het gebied Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen In onderstaande tabel zijn de voor het grondwaterbeschermingsgebied van Waterval vigerende bestemmingsplannen weergegeven en is aangegeven, of het grondwaterbeschermingsgebied in het bestemmingsplan is opgenomen. Voor nadere informatie over deze bestemmingsplannen wordt verwezen naar de website Sinds 1 januari 2010 zijn overheden op grond van de Wet ruimtelijke ordening verplicht nieuwe ruimtelijke plannen te digitaliseren en via deze website te ontsluiten. Tabel 5.1. Bestemmingsplannen vigerend voor grondwaterbeschermingsgebied Waterval gemeente bestemmingsplan verbeelding regels verwijzing naar Meerssen Buitengebied 1995 dubbelbestemming* ja ja Meerssen Meerssen, Rothem en Weert dubbelbestemming ja ja Valkenburg a/d Geul Valkenburg a/d Geul Toelichting: Kernen 2010 aanduiding** ja ja Buitengebied (voorontwerp) aanduiding ja ja * (Dubbel)bestemming: Met een bestemming wordt tot uitdrukking gebracht welke gebruiksdoelen of functies aan de in het plan begrepen gronden zijn toegekend. Er is sprake van een dubbelbestemming als op een stuk grond twee of meer onafhankelijk van elkaar voorkomende bestemmingen voorkomen, waarbij er sprake is van een rangorde tussen de dubbelbestemming en de daarmee samenvallende bestemming. Deze bestemmingen beslaan veelal een relatief groot gebied en hebben op meerdere bestemmingen betrekking. ** Aanduiding: Aanduidingen bevatten specificaties van bestemmingen en dubbelbestemmingen met betrekking tot het gebruik of het bouwen. PMV Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 21

28 5.4. Ruimtelijke ontwikkelingen Ruimtelijke ontwikkelingen die in het grondwaterbeschermingsgebied spelen kunnen in de toekomst van invloed zijn op de kwaliteit van het grondwater. Deze ontwikkelingen kunnen knelpunten opleveren, maar ook kansen. Tegen risicovolle ontwikkelingen voor de kwaliteit van het grondwater die niet passen in het geldende bestemmingsplan, kan het drinkwaterbedrijf bezwaar aantekenen, of indien nodig in beroep treden bij de Raad van State. Het afwijzen van ruimtelijke ontwikkelingen vindt haar grondslag in de Wet ruimtelijke ordening (Wro) en in de provinciale omgevingsverordening. Afwijzing kan en moet plaatsvinden indien er geen sprake is van een goede ruimtelijke ordening. In het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL), aanvulling verstedelijking, gebiedsontwikkeling en kwaliteitsverbetering (vastgesteld d.d. 17 december 2009) is het grondwaterbeschermingsgebied Waterval aangegeven als een gebied voor (zie afbeelding 5.3): - de Ecologische Hoofdstructuur (behouden, ontwikkelen en versterken); - ontwikkelingszone groen (ontwikkelen en versterken); - ruimte voor veerkrachtige watersystemen (versterken en ontwikkelen); - plattelandskern (behouden, beperkt ontwikkelen); - vitaal landelijk gebied; - stedelijke ontwikkelingszone. In de directe omgeving van het waterwingebied Waterval ligt het woningbouwproject Damiaanberg in Meerssen. Dit project omvat nieuwbouw van negen vrijstaande woningen, acht luxe koopappartementen en drie penthouses met parkeerkelder (website gemeente Meerssen). In of nabij het waterwingebied zoekt het waterschap Roer en Overmaas naar een locatie voor een regenwaterbuffer. Deze dient, bovenstrooms de bebouwde kom van Meerssen, het water van de Watervalderbeek (liefst samen met het water van de beek uit Ulestraten) te kunnen bufferen. 22 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

29 Afbeelding 5.3. Provinciaal Omgevingsplan Limburg Damiaanberg Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 23

30 5.5. Inrichtingen en ontgrondingen Binnen het grondwaterbeschermingsgebied zijn drie inrichtingen Wet milieubeheer gelegen (website Provincie Limburg, 2011) en zijn twee ontgrondingsvergunningen opgeleverd. Op afbeelding 5.4. zijn de locaties van deze inrichtingen en ontgrondingen weergegeven. Tabel 5.2. Inrichtingen naam adres plaats WML (P.S. Waterval) Watervalderweg 1 Ulestraten Curfs BV Bronsdalweg 5 Berg en Terblijt Zwembad Meerssen Molenveldweg 15 Meerssen Tabel 5.3. Ontgrondingen ontgrondingsvergunningen status 1. opgeleverd 2. opgeleverd 5.6. Wegen en infrastructuur In het zuiden van het grondwaterbeschermingsgebied ligt de snelweg A79. Daarnaast lopen diverse kleinere wegen in het gebied, zoals de Houthemerweg, Raar en Humcoven. Mogelijk wordt een deel van deze wegen in perioden van gladheid met pekel behandeld. Van oost naar west door het grondwaterbeschermingsgebied loopt de spoorlijn Heerlen - Maastricht. In het grondwaterbeschermingsgebied ligt een buisleiding van de Gasunie (zie afbeelding 5.4.) 24 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

31 Afbeelding 5.4. Inrichtingen, ontgrondingen en infrastructuur Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 25

32 5.7. Benzinestations In het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich geen benzinestations Oppervlaktewatersysteem en riolering Zowel in het waterwingebied als in het gehele grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich een aantaal beken en waterlopen (afbeelding 5.5). Door het waterwingebied stroomt de Watervalderbeek. Aan deze beek en de zijtakken ervan liggen in totaal zeven regenwaterbuffers. Ook aan de Stassenbeek, welke uitmondt op de Geul, ligt een regenwaterbuffer. De Geul stroomt langs de gehele zuidgrens van het grondwaterbeschermingsgebied. De Geul heeft hier een drainerende werking. In of nabij het waterwingebied zoekt het waterschap Roer en Overmaas naar een locatie voor een regenwaterbuffer. Deze dient, bovenstrooms de bebouwde kom van Meerssen, het water van de Watervalderbeek (liefst samen met het water van de beek uit Ulestraten) te kunnen bufferen. In het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich verschillende soorten riolering. Het betreft voornamelijk gemengd riool en op enkele plekken gescheiden riool. Alle woningen zijn aangesloten op de riolering, er komen geen ongezuiverde lozingen in het grondwaterbeschermingsgebied voor. Er bevinden zich ook geen IBA s in het grondwaterbeschermingsgebied. 26 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

33 Afbeelding 5.5. Oppervlaktewatersysteem Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 27

34 5.9. Verontreinigingen Algemeen Voor de aanpak van bodemverontreiniging binnen de provincie Limburg zijn vier instanties bevoegd gezag op grond van de Wet bodembescherming (Wbb) en beschikken over informatie met betrekking tot (potentieel) ernstige bodemverontreinigingen. Het betreft de provincie Limburg (hele provincie met uitzondering van grondgebied van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo) en de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo (voor hun respectievelijke grondgebieden). Informatie op hoofdlijnen over potentieel ernstige bodemverontreinigingen voor het grondgebied van de provincie Limburg, met uitzondering van de gemeenten Heerlen en Venlo, is beschikbaar via de website (Informatie van de gemeente Maastricht op de website wordt niet up-to-date gehouden). Opgemerkt wordt dat enkel een indicatie geeft dat plaatselijk een verontreiniging aanwezig kan zijn. Nadere informatie over de verontreinigingen (grond, grondwater, parameters) is niet beschikbaar via bodemloket (terug te vinden in het archief van het bevoegd gezag Wbb). Daarenboven is het onduidelijk in hoeverre gemeenten en provincie de informatie op bodemloket up-to-date houden. Voor een inventarisatie van (mogelijke) bodemverontreinigingen is gebruik gemaakt van de informatie op Daarnaast wordt verwezen naar enkele lopende projecten vanuit de provincie Limburg die ten tijde van het opstellen van onderhavig gebiedsdossier nog niet verwerkt konden worden Bodemloket De informatie over bodemverontreinigingen die in het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied aanwezig zijn en die op vermeld staan (geraadpleegd januari 2011), zijn weergegeven in afbeelding 5.6. In bodemloket worden vijf kleurcodes gehanteerd: - rood geeft het gebied waar geen gegevens beschikbaar zijn weer (niet van toepassing voor binnen het grondwaterbeschermingsgebied van onderhavige winning); - paars zijn onderzochte locaties waar geen verdere maatregelen noodzakelijk zijn; - lichtblauw zijn verdachte locaties op basis van historische activiteiten; - oranje/bruin zijn locaties waar bodemonderzoek is uitgevoerd en waarvan de uitslag reden is om vervolgacties te ondernemen; - groen geeft de locaties weer die gesaneerd zijn. De locaties waar mogelijk een verontreinigingsbron aanwezig is (oranje/bruin en lichtblauw) en waar in het verleden een verontreiniging aanwezig geweest is (groen) zijn interessant voor dit gebiedsdossier en worden samengevat in de tabel in bijlage V. De gegevens op bodemloket zijn bijgewerkt tot 5 oktober Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

35 Afbeelding 5.6. Overzicht bodemverontreiniging in waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Waterval op basis van bodemloket Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 29

36 Actuele informatie Ten tijde van het opstellen van dit gebiedsdossier werd door de provincie Limburg gewerkt aan twee projecten met betrekking tot het inzichtelijk maken van risico s van bodemverontreinigingen binnen de provincie (met uitzondering van de gemeenten Heerlen, Maastricht en Venlo). Het gaat hierbij om volgende projecten: - bodeminformatiepilot in het kader van de ILG-bestuursovereenkomst: in het kader van de Bestuursovereenkomst Investeringsbudget Landelijk Gebied tussen het Rijk en de provincie Limburg wordt een bodeminformatiepilot uitgevoerd met als doel het bieden van geografisch inzicht in de ligging en eigenschappen van de grondwaterverontreinigingen in Limburg (met uitzondering van het grondgebied van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo). Deze pilot wordt in 2011 uitgevoerd; op basis van het resultaat van deze pilot wordt onder andere beoordeeld voor welke (grootschalige) grondwaterverontreinigingen gebiedsgericht grondwaterbeheer een zinvolle aanpak kan zijn; - genereren van een overzicht van spoedlocaties in het kader van het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties : in het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties is bepaald dat de bevoegde gezagen Wbb uiterlijk op 31 december 2015 een overzicht gereed hebben van de locaties waar sprake is van zodanige verspreidingsrisico s of ecologische risico s dat spoedige sanering noodzakelijk is (de zogenaamde spoedlocaties); voorts is bepaald dat in dat overzicht per locatie zal worden aangegeven welke (tijdelijke) maatregelen zijn genomen of voorzien. Aangezien bovenstaande informatie tijdens het opstellen van dit gebiedsdossier niet voor handen was, is het niet opgenomen. Bij het maken van beleidskeuzes wordt de lezer verwezen naar de resultaten van de betreffende projecten. Bij de periodieke herziening van dit gebiedsdossier zullen de actuele inzichten in de mogelijke risico s van bodemverontreiniging voor de waterwinning en, voor zover aan de orde, de te nemen maatregelen, worden opgenomen Stortplaatsen Binnen het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Geulle is één voormalige stortlocatie aanwezig (Geodataportaal provincie Limburg, 2011). De gegevens van deze stortlocatie is samengevat in onderstaande tabel. In afbeelding 5.7 is de ligging van de stortplaats weergegeven. In het kader van de Nazorg Voormalige Stortplaatsen (NaVoS) is nagegaan, of er bij deze stortlocaties sprake is van een humane spoedlocatie. Dit is bij geen enkele voormalige stortplaats het geval. Verspreidingsrisico s en/of ecologische risico s zijn hierbij niet geïnventariseerd. Dit onderzoek wordt binnenkort door de provincie Limburg opgestart. De gemeente heeft wel aangegeven dat er zich ter plaatse van de Hetjensweg te Raar een VoSlocatie bevindt. Er zijn geen specifieke gegevens voor deze locatie. 30 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

37 Tabel 5.4. Voormalige stortlocatie binnen waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Waterval LI Raarslakweg, Ulestraten Overige functies in ondergrond code naam gemeente start eind oppervlak (m²) inhoud (m³) hoogte (m) diepte Meerssen (m) stortmateriaal In het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich geen bodemenergiesystemen, beregenings- of onttrekkingsputten of industriële onttrekkingen. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 31

38 Afbeelding 5.7. Ligging voormalige stortlocatie binnen grondwaterbeschermingsgebied Waterval 32 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

39 6. MOGELIJKE KNELPUNTEN EN RISICO S 6.1. Activiteiten en inrichtingen In nauw overleg met de projectgroep worden per winning de knelpunten en risico s voor de drinkwaterkwaliteit geïnventariseerd. Hieronder worden verstaan: activiteiten of inrichtingen die in het grondwaterbeschermingsgebied en waterwingebied aanwezig zijn die de grondwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden of inrichtingen en activiteiten die in het verleden hebben plaats gevonden en nu nog de grondwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Knelpunten zijn activiteiten of inrichtingen waarvan bekend en aangetoond is dat deze een negatief effect hebben op de grondwaterkwaliteit in het grondwaterbeschermingsgebied. In de gebiedsdossiers wordt een oordeel gegeven van het te verwachten effect van de knelpunten. Risico s vormen activiteiten of inrichtingen die een negatief effect op de grondwaterkwaliteit kunnen hebben, maar waarvan dat nog niet is vastgesteld. Voor de risico s is in de gebiedsdossiers de grootte van het risico beoordeeld door de kans van voorkomen en het effect van het voorkomen kwalitatief af te wegen. De activiteiten en inrichtingen zijn onderverdeeld in de volgende thema s: - beheer; - wonen en bedrijvigheid; - beheer van oppervlaktewateren; - vergunningverlening en handhaving; - bodemverontreiniging; - landbouw. Naast deze activiteiten en inrichtingen is het gebrek aan kennis, zogenaamde kennislacunes ook een risico voor de kwaliteit van het grondwater. Voor de effectbeoordeling van de knelpunten en risico s worden de volgende kleurcodes gebruikt: Tabel 6.1. Kleurcode knelpunten en risico s omschrijving effect groot negatief effect negatief effect klein negatief effect 6.2. Bestaande knelpunten kleurcode Op dit moment zijn er voor de winning Waterval geen knelpunten Bestaande risico s In tabel 6.2 wordt een overzicht en beschrijving gegeven van de geïnventariseerde risico s. Bij elk risico worden de bijhorende maatregelen genoemd. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 33

40 Tabel 6.2. Overzicht van de risico s thema activiteit negatief effect maatregel Beheer handelingen van hulpdiensten - verontreiniging van bodem en grond- 18 na gebeurtenissen water door gevaarlijke stoffen. Deze met een risico stoffen kunnen in de bodem terecht komen tijdens het opruimen van een locatie door hulpdiensten na een calamiteit. beheer van spoorwegen, wegen en andere infrastructuur - dit kan een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit doordat bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen uitspoelen naar het grondwater. 30 Wonen en bedrijvigheid Woonwijken in grondwaterbeschermingsgebied - verontreiniging van grondwater door grote variatie aan stoffen zoals bestrijdingsmiddelen, zware metalen en koolwaterstoffen. Aanleg en beheer van riolering, - verontreiniging grondwater door ontdingen kabels en buisleistaan van een kortsluitstroom door verwijderen van van nature slecht doorlatend materiaal; - verontreiniging grondwater door lekkende riolering en leidingen voor andere vloeistoffen; - verontreiniging grondwater door lekkende buisleiding die worden gebruikt voor transport van gevaarlijke stoffen. Bedrijven, industrie en - verontreiniging grondwater t.g.v. bedrijfsactiviteiten, (daarbij behorende) inrichtingen inrichtingen en door calamiteiten bij bedrijven of industrie; - verontreiniging grondwater door van bedrijventerrein afstromende neerslag. Afkoppeling - infiltratie van verontreinigde afstromende neerslag. Diepte-infiltratie - verontreiniging ten gevolge van infiltratie verontreinigd water. Ontgrondingen - ontstaan van kortsluitstromen ten gevolge van verwijderen slechtdoorlatende laag; - verontreiniging ontstaan door calamiteit tijdens werkzaamheden. OvL, 2,23, 24, 25 OvL, 23, , 14 Afkoppeltabel en watertoets Afkoppelbeleid en Algemene Regels (AR) in kader van OvL wegen en riolering. Afkoppeltabel, OvL (wordt opgenomen in de nog op te stellen AR wegen en riolering) Ontgrondingen beleid 34 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

41 thema activiteit negatief effect maatregel Beheer van oppervlaktewateren Beekherstel - verontreiniging van het grondwater 28 met verontreinigd water uit beek; - creëren van preferente stroombanen OvL door verwijderen van beschermende beekbodem en -oever. Verdiepen van sloten en - creëren van preferente stroombanen 28 beken door verwijderen van beschermende beek- en slootbodem en -oever. Aanleg van regenwaterbuffertratie - verontreiniging grondwater door infil- OvL AR buffers van verontreinigd afstromend en afkoppelbe- regenwater vanuit regenwaterbuffers; leid - verontreiniging grondwater door rioolwater dat overstort in de regenwaterbuffer. Afvoer van neerslag via - microbiologische verontreiniging 13 holle weg in waterwingebied grondwater. Vergunningverlening en handhaving Bouwen in waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied. Aanleg en gebruik van onttrekkings- en beregeningsputten Organiseren van evenementen Open en gesloten bodemenergiesystemen - uitloging van materialen uit de bouwsector kunnen de grondwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. - door de aanleg en het gebruik van diepe putten kunnen kortsluitstromen ontstaan doordat slecht doorlatende lagen worden doorboord; - via putten kunnen bij een calamiteit in de nabijheid van de put verontreinigende stoffen naar de aquifer toestromen. - het grondwater kan worden verontreinigd door calamiteiten tijdens een evenement, bijvoorbeeld daar waar grote aantallen auto s worden geparkeerd op onverhard terrein en het gebruik van stroomaggregaten. - zowel open als gesloten bodemenergiesystemen kunnen de grondwaterkwaliteit beïnvloeden. Deze zijn daarom verboden in DWG en GWBG. Illegale systemen vormen een risico voor de grondwaterkwaliteit. OvL, afkoppeltabel en AR wegen en riolering 19, Nota diepe boringen en onttrekkingen en OvL 3, wordt gedaan via Nota Diepe Boringen en Onttrekkingen 4 20 Bodemverontreiniging Vuilstortplaatsen - het grondwater kan worden verontreinigd door uitloging van verontreinigende stoffen uit vuilstortplaatsen. Diverse risicolocaties bodemverontreiniging - grondwater kan worden verontreinigd door uitloging van stoffen uit locaties waar zich een bodemverontreiniging bevindt. 10, monitoring 26,10 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 35

42 thema activiteit negatief effect maatregel Illegaal storten - grondwater kan worden verontreinigd 18 door het illegaal storten van gevaarlijke stoffen. Opgevulde holle wegen - grondwater kan worden verontreinigd door uitloging van gevaarlijke stoffen uit materiaal waar holle wegen ooit mee zijn opgevuld. 13 Landbouw Kennislacunes Aanleg of beheer van veedrenkpoelen of amfibieënpoelen - door de aanleg of beheer van veedrenkpoelen concentreert afstromend neerslagwater zich op één plek. Van hieruit vindt infiltratie plaats naar het grondwater en met deze infiltratie kunnen gevaarlijke stoffen meestromen. Bemesting - stijgende nitraatconcentraties in het grondwater; - oxidatie van pyriet waardoor ijzer, sulfaat, aluminium, nikkel, mangaan en zware metalen in het grondwater komen. Gebruik van bestrijdingsmiddelen - verontreiniging van het grondwater door bestrijdingsmiddelen. Erfafspoeling - verontreiniging grondwater door afstromend neerslagwater van agrarisch bedrijventerrein. Bij het werken met bestrijdingsmiddelen of meststoffen kunnen deze stoffen door erfafspoeling in de bodem en het grondwater terechtkomen. Beperkte kennis over geohydrologisch systeem geohydrologisch systeem wordt de grond- Door het ontbreken van kennis over het waterkwaliteit bedreigd of kunnen niet de juiste maatregelen worden genomen. Kennis ontbreekt over: - de variatie in de dikte van het lösspakket; - effect van kortsluitstromen; - aanwezigheid van (een gedeelte van) slecht doorlatende laag. AR opgenomen in de OvL 8, 9, 22, 23 en landelijk beleid en regelgeving 8, 9, 22, 23 en landelijk beleid en regelgeving WM vergunning, handhaving door gemeente en provincie Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

43 7. MAATREGELEN 7.1. Oplossingsrichtingen Maatregelen die genomen kunnen worden om de grondwaterkwaliteit te beschermen zijn divers. Om tot deze maatregelen te komen is vanuit de geconstateerde knelpunten en risico s eerst in oplossingsrichtingen gedacht. Deze oplossingsrichtingen kunnen worden onderverdeeld in: - Bestemmen en publiek recht; - Inrichten; - Beheer. Deze zijn schematisch weggegeven in onderstaande afbeelding. Afbeelding 7.1. Oplossingsrichtingen maatregelen Bestemmen en publiek recht Inrichten Beheer maatregelen Bestemmen Onder bestemmen en publiek recht vallen maatregelen die gericht zijn op: - het bestemmen in de zin van de Wro; - het stellen van eisen ten aanzien van het gebruik van een gebied; - het stellen van eisen aan inrichtingen en activiteiten vanuit een ander publiekrechtelijk kader zoals opgenomen in Wet Milieubeheer; OVL; POL etc Inrichten Beheer Onder inrichten verstaan wij fysieke maatregelen die kunnen worden getroffen bij de inrichting of het gebruik van het gebied zelf, zoals het aanbrengen van afwateringssloten bij infrastructuur of het omheinen van waterwingebieden. Beheer is een belangrijk aspect om de voor te stellen maatregelen te realiseren. Voorbeelden hiervan zijn monitoring, onderzoek, calamiteitenplan, toezicht en handhaving etc. Indien er knelpunten zijn op het gebied van bestemmen (het waterwingebied is bijvoorbeeld niet groot genoeg) dan is het denkbaar dat maatregelen worden getroffen in het publiekrechtelijk spoor (bv aanpassen waterwingebied in de OvL). Het is echter ook denkbaar dat er inrichtingsmaatregelen worden getroffen (aankoop gronden door WML en aanpassing Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 37

44 landgebruik) of beheersmaatregelen, zoals het organiseren van voldoende toezicht en handhaving Formulering van maatregelen Uit deze oplossingsrichtingen worden vervolgens maatregelen geformuleerd, die kunnen worden genomen in aanvulling op het huidige beschermingsbeleid. Alle maatregelen zijn opgenomen in de menukaart maatregelen, een ondersteunend document. Uit deze menukaart worden in nauw overleg met de projectgroep de maatregelen die specifiek voor deze winning van belang zijn, gekozen. In verband met de koppeling van maatregelen aan de knelpunten en risico s uit hoofdstuk 6 blijft de nummering van de maatregelen zoals deze is opgenomen in de menukaart behouden. Hierdoor kunnen sommige nummers in de tabellen in het gebiedsdossier ontbreken. Maatregelen leiden naar verwachting van de projectgroep tot een verbetering van de grondwaterkwaliteit, waarmee naar een zo schoon mogelijke grondstof wordt gestreefd, stijgende trends worden omgekeerd en een toename van de zuivering, conform de KRW, zoveel als mogelijk wordt voorkomen Prioriteit en trekker De keuze welke maatregelen worden ingezet worden per dossier bepaald in overleg met de projectgroep. Daarnaast worden ook de prioriteit en de trekker per maatregel bepaald in de projectgroep. De trekker is de partij die het initiatief neemt en houdt voor het realiseren van een maatregel, met, zo nodig en mogelijk, actieve ondersteuning vanuit de andere partners. Dit zal in het op te stellen afsprakenkader nader vastgelegd worden. De trekker en de prioriteit zijn daarom nog niet in deze menukaart opgenomen. Deze worden wel in elk gebiedsdossier opgenomen en kunnen per dossier verschillen. Bij sommige maatregelen staan twee of meer trekkers vermeld. Dat betekent niet dat deze gezamenlijk trekker zijn, maar individueel voor dat deel waarvoor men verantwoordelijk is (bijv. als bevoegd gezag). In de gevallen dat acties op landelijk niveau nodig zijn worden de koepelorganisaties IPO en Vewin als trekker genoemd. Deze organisaties moeten door de provincie en WML, zo mogelijk met steun van actoren in andere provincies, worden gestuurd. Voor de prioritering van de maatregelen wordt in de dossiers de volgende codering gebruikt: 1: direct oppakken 2: in : na 2012 d: doorlopende actie g: gereed 38 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

45 Tabel 7.1. Overzicht van de communicatiemaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 1. Blijvende afstemming tussen betrokken partners. 2. Communicatie naar bewoners, bedrijven en grondeigenaren. 3. Informatieverstrekking aanleg en gebruik putten. 4. Bij de vergunningverlening en de locatiekeuze voor een evenement de risico s voor het grondwater meenemen. 5. Afstemming handhaving en toezicht. Een maal per jaar is er overleg tussen betrokken partijen over de uitvoering van de maatregelen en nieuwe ontwikkelingen om de gebiedsdossiers up-to-date te houden. Dit overleg zal zoveel mogelijk worden ingebed in bestaande structuren. 1/d Provincie Structurele communicatie met bewoners en bedrijven 3 Provincie over grondwaterbescherming. Deze zal in samenwerking met WML en met betreffende gemeenten verder worden vormgegeven. De gebruikers van putten zijn veelal niet op de hoogte 2 Provincie van risico s bij aanleg en onderhoud van putten. Via (boren van een goede voorlichting bij de vergunningverlening kan de put), dit mogelijk worden voorkomen. Waterschap (gebruik van de put) Bij de vergunningverlening en de locatiekeuze van een 1 Gemeenten evenement de risico s voor het grondwater meenemen. (vanwege Indien nodig kan dit in overleg met provincie en WML vergunningverlening) worden ingevuld. De diverse betrokken partners hebben elk hun eigen 1/d Provincie, taak ten aanzien van handhaving en toezicht. Voor zover gemeente, toezicht en handhaving raakvlakken hebben met de waterschap- grondwaterbescherming dient dit onderling tussen de pen diverse partijen goed afgestemd te worden. Er vinden diverse overleggen plaats waarin grondwater tot een specifiek aandachtspunt gemaakt kan worden, zoals het overleg van het Samenwerkingsknooppunt Limburg (SKP, waarin nieuwe ontwikkelingen rond beleid en wetgeving op het gebied van fysieke leefomgeving besproken worden) en het milieuhandhavingsoverleg, waarin provincie, gemeenten, waterschap en politie vertegenwoordigd zijn. Tijdens dit kwartaaloverleg worden de concrete ervaringen binnen een bepaalde regio besproken. 6. Signaalfunctie in het veld. WML is een belangrijke partner bij de gebiedsdossiers, maar heeft geen formele rol bij toezicht en handhaving. Alle betrokken partijen kunnen een signaalfunctie voor de overheden vervullen. Het is van belang dat zij alert zijn ( ogen en oren open ) en zaken melden bij de verantwoordelijke overheid of de Milieuklachtentelefoon. WML 1/d Alle partijen Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 39

46 maatregel omschrijving prioriteit trekker 7. Provinciaal beleid bij gemeenten onder de aandacht brengen. Tijdens de overleggen is gebleken dat niet alle medewerkers van de gemeenten op de hoogte zijn van de inhoud van de OvL. Daarnaast bestaat er ook onbekendheid met bepaalde faciliteiten die de provincie 1 Provincie biedt zoals informatievoorziening via het Geodataportaal. Het overleg rond het gebiedsdossier wordt benut om de inhoud van de OvL en de bovengenoemde faciliteiten toe te lichten. Tabel 7.2. Overzicht van de stimuleringsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 8. Stimuleren van landbouwpraktijken die niet of minder belastend zijn voor de grondwaterkwaliteit. Met deze maatregel wordt beoogd de uitkomsten van de onderzoeksprojecten middels stimuleringsmaatregelen te bevorderen. Duurzaam Schoon Grondwater (DSG) is het middel hiervoor. Tabel 7.3. Overzicht van de onderzoeksmaatregelen 1 WML maatregel omschrijving prioriteit trekker 9. Onderzoek naar activiteiten die de grondwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. 10. Opzetten Early Warning Systeem. Met deze maatregel worden de effecten onderzocht van activiteiten die op dit moment of in het verleden in het grondwaterbeschermingsgebied en in het waterwingebied plaats vinden of hebben gevonden. Bij deze onderzoeken moet worden gedacht aan de effecten van: - de uitspoeling van meststoffen (IwanH); - het gebruik van bestrijdingsmiddelen (PESTO); - verzuring. Door risico s op verontreiniging vroegtijdig te signaleren kunnen de betrokken partijen (gemeente, provincie en drinkwaterbedrijf) tijdig maatregelen treffen en verdere verspreiding van verontreinigingen voorkomen. De monitoring zal worden opgezet conform de voorstellen van RIVM over Early Warning systemen. Deze beogen de risico s voor de waterkwaliteit integraal in beeld te brengen en omvatten: - monitoren grondwaterkwaliteit; - volgen of provinciale grondwaterbeschermingsbeleid in gemeentelijke ruimtelijke plannen wordt geimplementeerd; - inzicht hebben in de mate waarin in de omgeving van een winning stoffen vrijkomen die het grondwater kunnen verontreinigen. g g 3 1 1/d 2 Provincie Provincie 40 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

47 maatregel omschrijving prioriteit trekker 11. Herberekenen van het grondwaterbeschermingsgebied en waterwingebied. 12. Onderzoek naar de effecten van verandering van Maaspeilen. 13. Onderzoek naar de effecten van kortsluitstromen bij holle wegen. 14. Inventarisatie inrichtingen in waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden. 15. Opstellen van een kwetsbaarheidskaart. 16. Onderzoek geneesmiddelen in grondwater. Om meerdere redenen kunnen de in het verleden berekende grenzen van waterwingebieden of grondwaterbeschermingsgebieden niet meer juist zijn. Deze redenen zijn: - ruimtelijke ingrepen in de bodem of het oppervlaktewater met een hydrologisch effect; - aanpassen van REGIS met nieuwe inzichten - het gebruik van de modellen Ibrahym en IwanH. Met werkzaamheden aan de Maas veranderen de waterpeilen in de Maas. De effecten van deze veranderingen op het geohydrologisch systeem worden onderzocht.. Bij uitvoering Maaswerken en realiseren van hoogwatergeulen invloed op waterwingebied en grondwaterbeschermingsgebied nagaan. In het waterwingebied van de winning liggen een aantal holle wegen die worden aangesneden door breuken. Activiteiten in deze holle wegen zoals afvoer van neerslag en opvulling met afval kunnen door kortsluitstromen via de breuken de grondwaterkwaliteit beïnvloeden. Er wordt onderzocht of er verdachte locaties zijn en vervolgens wordt het effect van kortsluitstromen vastgesteld. Inventarisatie van inrichtingen binnen waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden die een risico vormen. Hierbij aandacht voor de nieuwe lijst van toegestane stoffen en inrichtingen in de OvL. De dikte van löss-, leem- en kleilagen is erg bepalend voor de bescherming van de onderliggende watervoerende pakketten. Op dit moment is geen totaalbeeld van de dikte van deze lagen. Om die reden een kaart maken waarop de fysische kwetsbaarheid van de grondwaterpakketten wordt weergegeven. Dit is mogelijk zodra GEOTOP in Limburg klaar is (2017). Via lekkende riolen kunnen geneesmiddelen in het grondwater geraken. Deze worden meegenomen in de brede screening. 2 Provincie (geeft uitgangspunten en randvoorwaarden aan) WML (berekent be- schermings- gebieden). Provincie (beoordeelt de consequenties van de gewijzigde begrenzingen en besluit over wijziging van de OvL 1 RWS (bij planvorming) Consortium grindexploitanten (bij 2 WML vergunningaanvragen) 2 Gemeente 3 (2017) Provincie 1/2 Provincie Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 41

48 Tabel 7.4. Overzicht van de handhavingsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 18. Voorvallen met risico s. De wijze waarop wordt gehandeld verschilt mogelijk 19. Inventarisatie en beheer van bestaande boorgaten die slecht doorlatende lagen beïnvloeden. 20. Inventariseren en eventueel sluiten van illegale bodemenergiesystemen. 21. Controle putten bij inrichtingen. sterk per gemeente, waterschap en per locatie. Mogelijke maatregelen om handelen tijdens voorvallen met een risico te verbeteren zijn: - het hebben van een adequaat en actueel calamiteitenplan en het maken van structurele afspraken over hoe te handelen bij calamiteiten, instructie van hulpdiensten en het actualiseren en onderling afstemmen van calamiteitenplannen; - goede communicatie tussen hulpdiensten en WML; - WML als deskundige betrekken bij het opstellen van calamiteitenplannen; - calamiteitenplan ook afstemmen op voorvallen van illegaal storten; - functioneren milieuklachtentelefoon nagaan. Omdat bestaande boorgaten op dit moment ook een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit (doorboring van slechtdoorlatende kleilagen en ervaringen van WML met eigen putten) wordt binnen het intrekgebied een inventarisatie gemaakt van deze boorgaten en wordt een saneringsvoorstel opgesteld. Deze maatregel wordt uitgevoerd conform de Nota diepe boringen en onttrekkingen In stedelijk en bebouwd gebied zijn mogelijk (illegale) bodemenergiesystemen geplaatst. Om te bepalen of (illegale) bodemenergiesystemen in het grondwaterbeschermingsgebied zijn geplaatst dient er met behulp van de gemeenten een inventarisatie gemaakt te worden van de niet-vergunde systemen. Voor deze inventarisatie dient nog een methodologie geformuleerd te worden. Afhankelijk van het resultaat daarvan zullen eventuele vervolgstappen worden voorgesteld. Wanneer de gemeente controles van inrichtingen uitvoert daarin ook in de inrichting aanwezige putten meenemen, bezien vanuit de bescherming van het grondwater. 2 Gemeente/provincie (afhankelijk van wie bevoegd gezag is) Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Provincie 1 Provincie 2, kan 3 worden, omdat de AMvB Bodem- energie pas na 2012 van kracht wordt Provincie 2 Gemeente 42 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

49 Tabel 7.5. Overzicht van de beleidsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 22. Opstellen aanpak nitraat- en bestrijdingsmiddelenproblematiek in grondwa- terbeschermingsgebie- den. 23. Lobby richting rijk om rijksbeleid aan te passen op gebied van Wbb- normen, nitraat, bestrijdingsmiddelen en Mijnbouwwet. 24. Opnemen van grondwaterbescherming in toekomstvisies. 25. Opnemen van grondwa- terbeschermingsgebie- den in Structuurvisie Buisleidingen. Op basis van de uitkomst van de onderzoeken IWANH en PESTO een voorstel maken hoe om te gaan met de nitraat- en bestrijdingsmiddelenproblematiek. Voor een aantal knelpunten/risico s is de regio afhankelijk van landelijk beleid en regelgeving. Inbreng van regionaal standpunt in landelijke gremia IPO en Vewin. Afstemmen met Covenant Bodem en KRW- doelen voor bodemsaneringsgevallen. Wanneer gemeenten, provincie, waterschappen en RWS toekomstvisies en/of structuurvisies uitwerken, wordt aangeraden in deze visies het belang van waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden op te nemen. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) stelt een Structuurvisie buisleidingen op om ruimte te reserveren voor toekomstige buisleidingen voor gevaarlijke stoffen. Zorgen dat in dit plan het belang van de grondwaterbeschermingsgebieden is opgenomen. Tabel 7.6. Overzicht van de beheersmaatregelen 1 Provincie d Provincie en WML 2/d Provincie, g gemeenten, waterschappen, RWS Provincie maatregel omschrijving prioriteit trekker 26. Tegengaan van effecten van bodemverontreinigingen 28. Bescherming tegen infiltratie uit oppervlaktewater in m.n. waterwingebied. Dit gebeurt binnen de regels en procedures van de WBb. Aanpakken spoedlocaties (mobiele verontreinigingen) die een risico vormen voor de waterwinning. Dit gebeurt conform het bodemsaneringsbeleid. De aanpak moet passen binnen de doelstellingen van de KRW. Infiltratie van oppervlaktewater in de nabijheid van de winning kan een probleem vormen voor de microbiologische kwaliteit van het grondwater door infiltrerend oppervlaktewater. Om dit tegen te gaan kunnen de volgende maatregelen genomen worden: - kwaliteitsverbetering oppervlaktewateren; - beëindigen of verminderen van riooloverstorten (aantal en frequentie); - geen lozingspunten van effluent van RWZI s in of bovenstrooms van waterwingebieden; - tijdens onderhoud aan en herinrichting van waterlopen zal rekening worden gehouden met de drinkwaterkwaliteit. d 1, is in uitvoering 1 en vervolgens d Provincie Provincie Waterschap (oppervlakte water), gemeente (riool) Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 43

50 maatregel omschrijving prioriteit trekker 29. Bescherming tegen infiltratie uit lekkende riolering Regelmatig inspectie riolering (GRP) en reparatie bij lekkage 1 Gemeente/ WBL in m.n. waterwinge- bied. 30. Bescherming verontreiniging ten gevolge van onderhoud infrastructuur. In overleg met beheerders van infrastructuur en Prorail afspraken maken ter bescherming van de grondwaterkwaliteit. 1 Provincie Tabel 7.7. Overzicht van de bestemmingsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 33. Aanpassen vergunning Toepassen van regels conform inrichtingen- en stoffenbeleid 1 en ver- Provincie en (Wabo en Wm). OvL in nieuwe vergunningen. volgens d gemeenten 44 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

51 8. SAMENVATTING Doel van het gebiedsdossier In het voorliggende gebiedsdossier zijn de bedreigingen voor de waterkwaliteit van de drinkwaterwinning Waterval van WML beschreven. De drinkwatervoorziening is een dwingende reden van groot openbaar belang. Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de knelpunten en risico s voor de kwaliteit van het te winnen grondwater. De wettelijke basis voor deze zorg wordt gevormd door de Waterwet (implementatie van de Kaderrichtlijn Water), de Wet Milieubeheer, de Wet Bodembescherming en de Drinkwaterwet. Als het bestaande beleid en de toepassing van de regelgeving niet voldoende zijn, worden aanvullende beschermingsmaatregelen gedefinieerd. De provincie Limburg heeft de regie bij het opstellen van de gebiedsdossiers en de uitvoering van de maatregelen. Zij draagt zorg voor het rapporteren over de voortgang daarvan en het actueel houden van het dossier. Overige partijen die daarbij een verantwoordelijkheid hebben zijn WML als drinkwaterbedrijf, de gemeenten en het waterschap. Kenmerken winning Waterval WML wint bij Waterval grondwater voor de productie van drinkwater. Deze winning ligt in de gemeente Meerssen. Het is een niet-freatische winning, waar grondwater uit het kalksteenpakket van de Formaties van Houthem, Maastricht en Gulpen wordt gewonnen. De vergunde hoeveelheid te onttrekken grondwater bedraagt 2,5 mln m 3 /jaar, hoewel de capaciteit van het puttenveld te laag is om deze hoeveelheid te onttrekken. Het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied liggen in de gemeenten Meerssen en Valkenburg aan de Geul. De winning Waterval is gelegen op het Plateau van Schimmert, vlak bij de vijf winningen op de westrand van het Mergelland. Omdat de winningen Geulle en Waterval geen nitraat bevatten, kan door het variëren van de mengverhouding met de nitraathoudende winningen IJzeren Kuilen, de Tombe en Heer-Vroendaal het nitraat van het gemengd water in OPB IJzeren Kuilen worden gestuurd tot een concentratie < 50 mg/l, de maximaal toelaatbare concentratie in het Drinkwaterbesluit. Nikkel en sulfaat vormen bij deze winning ook een aandachtspunt. Knelpunten en risico s Aan de hand van de bodemopbouw, de kwetsbaarheid van de winning, de samenstelling van het opgepompte water en het bodemgebruik in de omgeving zijn de knelpunten en risico s voor de grondwaterkwaliteit bepaald. Knelpunten zijn er op dit moment niet voor de winning Waterval. Naast de risico s die zich in alle winningen voordoen, zijn er een aantal specifieke risico s voor deze winning. De spoorlijn Maastricht - Heerlen loopt door het zuidelijk deel van het grondwaterbeschermingsgebied. Hier loopt ook de autosnelweg A79. Parallel aan de spoorlijn ligt een buisleiding van de Gasunie. In het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich een aantal waterlopen waaruit verontreinigingen in het grondwater kunnen infiltreren. Holle wegen in het gebied zijn in het verleden vaak aangevuld met materiaal waarvan de herkomst niet altijd bekend is. In dit verband worden zinkslakken genoemd. Er wordt onderzoek gedaan naar de risico s van mogelijke verontreinigingen. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 45

52 Voor een aantal beschermingsaspecten zijn de gemeenten bevoegd gezag. Het is belangrijk dat zij bij wijzigingen van beleid en regelgeving, zoals bijv. de Omgevingsverordening Limburg, daarover adequaat worden geïnformeerd, zodat zij hun rol goed kunnen invullen. Ook bewoners, bedrijven en grondgebruikers zijn zich niet altijd bewust van de ligging in een grondwaterbeschermingsgebied. Maatregelen De geconstateerde knelpunten en risico s leiden tot maatregelen. Deze zijn deels generiek voor alle winplaatsen. Belangrijk zijn het maken van een kwetsbaarheidskaart en het opzetten van een Early Warning systeem, conform de voorstellen van RIVM. De overige maatregelen zijn vermeld in tabel 7.2. Soms is er een discrepantie tussen het beleid of de normen van het Rijk, bijv. het verschil in normering tussen de Wet Bodembescherming en het Drinkwaterbesluit. Provincie en WML zullen in die situaties via IPO, resp. de koepelorganisatie Vewin lobbyen voor afstemming. Bij nieuwe ontwikkelingen waarop de Mijnbouwwet van toepassing is, bijv. het realiseren van geothermie en de winning van schaliegas, moeten de risico s voor het grondwater en dus voor de kwaliteit van het drinkwater nadrukkelijk mede een toetsingscriterium zijn bij de beoordeling van de toelaatbaarheid. Daarnaast zijn er specifieke maatregelen per geohydrologisch gebied of per individuele winning. Voor de winning Waterval zijn deze gericht op de ontwikkeling van de nitraatconcentratie. Het IWANH-model is een belangrijk instrument om de nitraatconcentratie en het effect van maatregelen te berekenen. WML volgt voortdurend de ontwikkeling van de nitraatconcentratie in de kalksteenwinningen. Omdat het water van alle winningen in het westelijk deel van het Mergelland wordt gemengd in OPB IJzeren Kuilen, is het niet waarschijnlijk dat de nitraatconcentratie in het gemengde water tot een knelpunt zal leiden. In 2011 is het onderzoek naar de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen in grondwater (PESTO) afgerond. Op basis van de resultaten daarvan zullen aan het Provinciaal Bestuur maatregelen worden voorgesteld. Uitvoeringsprogramma Na het verzamelen van de feiten en het formuleren van maatregelen is het opstellen van een uitvoeringsprogramma de volgende stap. Daarin werken de onderscheiden trekkers de maatregelen uit. Er wordt duidelijk beschreven wat een maatregel inhoudt, wat het resultaat moet zijn en wat de rol van de andere betrokken actoren is. Er wordt een inschatting gegeven van de benodigde capaciteit en een indicatie van de kosten.. Het uitvoeringsprogramma is de basis voor een bestuurlijk akkoord dat moet leiden tot ondertekening door alle betrokken partijen in de loop van Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval

53 9. CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR 9.1. Contactpersonen Aan het opstellen van dit dossier hebben de volgende personen hun medewerking verleend: Tabel 9.1. Contactpersonen persoon Provincie Limburg WML gemeente Meerssen gemeente Valkenburg a/d Geul Witteveen+Bos bedrijf/instantie dhr. H. Schouteten mw. M.L.Geurts dhr. F. Vaessen dhr. E. Moonen dhr. S. Swier dhr. S. van Mulken dhr. R. Hoogeveen mw. N. Visser 9.2. Gebruikte literatuur De volgende literatuur werd gebruikt: 1. Besluit van Gedeputeerde Staten van Limburg, Provincie Limburg, Waterbehoeftedekkingsplan SPDL , WML, Invloed van winplaatsen Waterval en Geulle op Natura2000-gebied Bunder- en Elsloerbos, Witteveen+Bos, Evaluatie bewaking grondstofkwaliteit medio medio 2010, WML, oktober DINO-loket ( TNO, Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen, RIVM, Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, Karakterisering Nederlands Maasstroomgebied, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Over het voorkomen en de afbraak van pyriet in de Nederlandse ondergrond, Witteveen+Bos, augustus Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML - Inventarisatie, WML, Waterval 2 e puttenveld, onderbouwing locatie, WML, Witteveen+Bos, MT900-14/mome/160 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Waterval 47

54

55 BIJLAGE I BESCHRIJVING BELEID EN REGELGEVING Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

56 Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

57 Tabel I.1. Overzicht relevante wetten en regels voor de gebiedsdossiers wetten en regels Rijk Waterwet, inclusief: - Waterbesluit; - Waterregeling; - Besluit kwaliteitseisen en monitoring water; - Besluit lozing afvalwater huishoudens; - Lozingenbesluit Wvo bodemsanering en proefbronnering; - Lozingenbesluit Wvo vaste objecten; - etc. Wabo, inclusief: - Besluit algemene regels voor inrichtingen; - Regeling omgevingsrecht; - etc. Wet milieubeheer Wet bodembescherming Drinkwaterwet en besluiten (waterleidingwet) relevantie Nieuwe taken en bevoegdheden van waterschappen (vergunningverlening kleine grondwateronttrekkingen) en gemeenten (zorgplicht stedelijk waterbeheer). Daarnaast stelt de Waterwet regels voor het onttrekken of het infiltreren van water in de bodem (zowel kwantitatief als kwalitatief). Het voorkomen dan wel beperken van bodem- en grondwaterverontreinigingen (binnen inrichtingen). Beschrijving bevoegdheden van provincies op het gebied van milieubescherming en drinkwaterbescherming. Het voorkomen van het ontstaan van bodemverontreiniging (zorgplicht) en regels voor sanering van gevallen van bodem- en grondwaterverontreiniging. Vastlegging van taken en verantwoordelijkheden ten aanzien van de organisatie van de openbare drinkwatervoorziening. Duurzaam veiligstellen van de openbare drinkwatervoorziening is dwingende reden van openbaar belang. De drinkwaterwet is door de Tweede en Eerste kamer is aangenomen en zal naar verwachting per 1 juli 2001 in werking treden. Wet ruimtelijke ordening, inclusief Besluit ruimtelijke ordening Wet op gewasbeschermingsmiddelen en biociden Artikel 7 van deze nieuwe drinkwaterwet treedt in werking op een nader te bepalen tijdstip. Dit artikel beschrijft een aantal taken van de eigenaar van een drinkwaterbedrijf: Een van die taken is het bijdragen aan de bescherming van de bronnen voor de drinkwatervoorziening in zijn distributiegebied tegen verontreiniging, waaronder in elk geval wordt begrepen: - het verrichten van onderzoek naar de kwaliteit van deze bronnen; - het beheren of medebeheren van terreinen rondom deze bronnen gericht op het voorkomen of beperken van verontreiniging van deze bronnen. Ruimtelijke inpassing van waterfuncties en maatregelen ter bescherming van drinkwater. Toetsing van gevolgen van ruimtelijke plannen op water door het gebruik van de watertoets. Regels voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. De toelaatbaarheid van een middel (in een grondwaterbeschermingsgebied) wordt bepaald door een commissie. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

58 wetten en regels Meststoffenwet Ontgrondingenwet Waterschapswet Provincie Omgevingsverordening Limburg (vervangt de Provinciale MilieuVerordening) Waterschap Keur(verordening) Gemeente Rioleringsverordening relevantie Hierin zijn bepalingen opgenomen die bodem en grondwater moeten beschermen tegen de gevolgen van het gebruik van meststoffen. Op grond van deze wet dienen bij vergunningverlening voor een ontgronding alle belangen van belanghebbenden meegewogen te worden. Indien de ontgronding bij een drinkwaterwinning plaats vindt dient het belang hiervan meegewogen te worden. In deze wet worden de taken en inrichting van het waterschap en de samenstelling van het bestuur van het waterschap geregeld. De taken van waterschappen zijn sinds 2009 verder uitgewerkt in de Waterwet. Vastlegging van regels en ontheffingsmogelijkheden voor bescherming van drinkwater. Aanwijzing en vastlegging van beschermingszones rondom drinkwaterwinningen. De Keur bevat veelal regels en voorschriften met betrekking tot zowel de kwaliteit als kwantiteit van onttrekkingen en lozingen. Regels voor het lozen van afvloeiend hemelwater en vrijkomend afvalwater. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

59 Tabel I.2. Overzicht relevante richtlijnen en beleid voor de gebiedsdossiers richtlijnen en beleid relevantie Europa Kaderrichtlijn Water De KRW beoogt het beschermen, verbeteren en herstellen van de goede toestand van het (grond)water zodat zuiveringsinspanning kan afnemen. Het voorkomen van de inbreng van verontreinigende stoffen en de ombuiging van stijgende trends van verontreiniging. De KRW is in Nederland geïmplementeerd via de Waterwet en bijbehorende besluiten en regels. Europese drinkwaterrichtlijn De Drinkwaterrichtlijn bevat richtlijnen voor het water bestemd voor menselijke consumptie. De Drinkwaterrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Waterleidingwet en het Waterleidingbesluit (gaan medio 2011 samen op in Drinkwaterwet). Grondwaterrichtlijn Vaststellen van drempelwaarden voor grondwater door de lidstaten om de goede toestand te bereiken. De Grondwaterrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Waterwet, Wet bodembescherming en Wet milieubeheer Nitraatrichtlijn Verminderen en voorkomen van uitspoeling van nitraat door de landbouw door het nemen van brongerichte maatregelen. De Nitraatrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Meststoffenwet en de Wet bodembescherming. Rijk Nationaal waterplan Instrument van de gebiedsdossiers als ondersteuning van het beschermingsbeleid wordt aangekondigd. Beheer- en Ontwikkelplan voor de rijkswateren (BPRW) Beheer rijkswateren in de periode , invulling van beleidsopgave uit Nationaal waterplan op rijksniveau. Structuurvisie Het Rijk stelt structuurvisies op voor onder andere de ondergrond, buisleidingen; infrastructuur, ruimte etc. Een structuurvisie is een ambtelijk document in de ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de opsteller bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Provincie Het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL2006) Het POL is zowel Structuurvisie, Streekplan, Waterhuishoudingplan, Milieubeleidplan, als Verkeer en vervoerplan, en bevat de hoofdlijnen van de fysieke onderdelen van het economische, en sociaal-culturele beleid. Provinciaal waterplan (onderdeel van POL) Belangrijke aandachtspunten zijn, ruimtelijke ontwikkelingen die bedreigend zijn voor de drinkwaterwinning; stijgende nitraat concentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslag systemen, aanwezigheid historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

60 richtlijnen en beleid Structuurvisie provincie Waterschap Waterbeheerplan Gemeente Verbreed gemeentelijk rioleringsplan (of gemeentelijk waterplan) Bestemmingsplan Bodemkwaliteitskaart en bodembeheerplan Structuurvisie WM vergunningen relevantie De provincie stelt structuurvisies op voor ruimtelijke ordening. Een voorbeeld hiervan is het Provinciaal plan voor de ruimtelijke ordening (voorheen streekplan). Een structuurvisie is een ambtelijk document in de ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de provincie bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Invulling van beleidsopgave uit provinciaal waterplan. Verbreding GRP met zorgplicht voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater, zorgplicht voor afvloeiend hemelwater en zorgplicht voor het voorkomen van structureel nadelige gevolgen van grondwaterstanden. Regels, verbeelding en toelichting op de vastlegging van ruimtelijke bestemmingen, waaronder het grondwaterbeschermingsgebied. Een bodemkwaliteitskaart is een kaart waarop zones staan met ieder een eigen bodemkwaliteit. Deze is bedoeld voor iedereen die van plan is grond toe te passen, maar geeft ook een algemeen beeld van de bodemkwaliteit in een gebied. In het bodembeheerplan staan de regels beschreven over hoe om te gaan met de bodemkwaliteitskaart. Voor de inwerkingtreding van de huidige Wet ruimtelijke ordening maakt de gemeente een structuurvisie voor haar grondgebied op het gebied van ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de gemeente bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Beschrijving bevoegdheden van gemeente op het gebied van milieubescherming en drinkwaterbescherming. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

61 BIJLAGE II DEBIETONTWIKKELING DOOR DE TIJD Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

62 Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

63 Debietontwikkeling door de tijd Van 1992 tot 2001 werd er bij de winning Waterval tussen 1,3 en 1,85 mln m 3 grondwater onttrokken. Na 2001 is een afname zichtbaar (zie afbeelding II.1). De laagst onttrokken hoeveelheid bedraagt 0,4 mln m 3 in Daarna steeg de onttrokken hoeveelheid weer naar hoeveelheden tussen 0,8 en 1,4 mln m 3. Met het onttrokken grondwater worden in de omgeving zo n personen van drinkwater voorzien. Afbeelding II.1. Debietontwikkeling door de tijd Onttrekking pompstation Waterval 2 1,8 1,6 Onttrekking (in miljoen m3/jaar) 1,4 1,2 1 0,8 0,6 0,4 0, Jaar Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

64 Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

65 BIJLAGE III GEOLOGIE EN HYDROGEOLOGIE Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

66 Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

67 Beschrijving bodemopbouw Het hydrogeologische systeem ter hoogte van de winplaatsen Geulle en Waterval is schematisch weergegeven in afbeelding III.1. Afbeelding III.1. Schematische weergave van het hydrogeologische systeem Het hydrogeologische systeem in het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Waterval kan onderverdeeld worden in een ondiep grondwatersysteem en een diep grondwatersysteem (Witteveen+Bos, 2008): - het ondiepe systeem bestaat uit neerslag en oppervlaktewater in de omgeving van het Natura 2000-gebied en uit grondwater in de Formatie van Beegden en Breda en de slecht doorlatende Oligocene afzettingen (Rupel en Tongeren); - het diepe systeem wordt gevormd door grondwater in de kalksteenformaties van Houthem en Maastricht. Bij de winplaats Waterval staat het bovenste deel van het kalksteenpakket droog. het watervoerende deel van de kalksteen staat hydraulisch in verbinding met het laaggelegen freatische Geul- en Maasdal (WML, 2008). De winplaats Waterval ligt op het Plateau van Schimmert ten westen van de Geullebreuk. Ter plaatse van de winning zelf ontbreekt het eerste watervoerende pakket (Beegden en Breda) en de formatie van Rupel en ligt direct onder de deklaag (Boxtel) de scheidende laag van de formatie van Tongeren. Deze situatie is weergegeven in tabel III.1. Tabel III.1 is opgesteld met behulp van het digitaal geologisch model en geohydrologisch model voor Limburg II.1 uit REGIS (TNO). In afbeelding III.1 wordt de bodemopbouw in een doorsnede geschematiseerd op basis van de geohydrologische eigenschappen; hierbij geldt dat er onderscheid wordt gemaakt tussen watervoerende lagen en slecht doorlatende lagen. De diepteligging van de verschillende formaties is in deze afbeelding af te lezen. De geohydrologische basis is in deze afbeelding niet weergegeven. Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012

68 Tabel III.1. Bodemopbouw lithologie formatie geohydrologie leem Boxtel matig doorlatende laag zand, fijn, sterk kleihoudend Tongeren scheidende laag kalksteen Houthem, Maastricht en Gulpen watervoerend pakket 2a zand, fijn, kleihoudend Vaals zand, fijn en grof, kleihoudend Aken geohydrologische basis Afbeelding III.2. Geohydrologische doorsnede REGIS Limburg II.1 Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/160 d.d. 3 januari 2012