Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

Transcriptie

1 Powered by TCPDF ( Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

2

3

4

5 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING Aanleiding Doelstellingen Uitgangspunten Werkwijze Leeswijzer 3 2. BELEID EN REGELGEVING Inleiding Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Overzicht beleid en regelgeving Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Het beschermingsbeleid van WML Beleid van het Waterschap Peel en Maasvallei Beleid van de gemeente(n) Algemeen Gemeente Horst aan de Maas Beleid van de gemeente Venlo Rijkswaterstaat KENMERKEN WINNING Locatie en diepte winning Vergunde situatie Waterwingebied Type winning Waterbehandeling Toekomstplannen van WML ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM Beschrijving geologie Kwetsbaarheid Fysische kwetsbaarheid Chemische kwetsbaarheid Microbiologische kwetsbaarheid Beoordelingsmethodiek van de huidige toestand grondwaterkwaliteit Kwaliteitsontwikkeling door de tijd Inleiding Chemie Microbiologie OMGEVING VAN DE WINNING Inleiding Landgebruik en bestemmingen in omgeving Het waterwingebied Het grondwaterbeschermingsgebied Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen Ruimtelijke ontwikkelingen Inrichtingen en ontgrondingen Wegen en infrastructuur Benzinestations Oppervlaktewater en riolering 28

6 5.9. Verontreinigingen Algemeen Bodemloket Informatie gemeenten Actuele informatie Stortplaatsen Overige functies in ondergrond MOGELIJKE KNELPUNTEN EN RISICO S Activiteiten en inrichtingen Bestaande knelpunten Bestaande risico s MAATREGELEN Oplossingsrichtingen Bestemmen Inrichten Beheer Formulering van maatregelen Prioriteit en trekker SAMENVATTING CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR Contactpersonen Gebruikte literatuur 49 laatste bladzijde 49 BIJLAGEN aantal blz. I Beschrijving beleid en regelgeving 4 II Debietontwikkeling door de tijd 1 III Geologie en hydrogeologie 2 IV Kwaliteitsgegevens 6 V Overzicht van output bodemloker 2

7 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding Ter ondersteuning van het beschermingsbeleid en ter invulling van een deel van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is geadviseerd gebiedsdossiers op te stellen. De KRW is in 2000 van kracht geworden en heeft als doel de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater te beschermen en te verbeteren. De uitvoering van de KRW is een overheidstaak en is voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. De overheid is tevens verantwoordelijk voor de drinkwatervoorziening, drinkwaterbedrijven zijn verantwoordelijk voor de uitvoering daarvan. Het hierboven genoemde gebiedsdossier moet uiteindelijk een set van maatregelen bevatten die gezamenlijk de KRWdoelstelling (afname zuivering, trendomkering kwaliteit) moeten realiseren. Door het RIVM is in 2007 een handreiking opgesteld voor de uitwerking van de gebiedsdossiers (Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen; uitwerking van risico's en ontwikkeling van maatregelen, RIVM, 2007). In 2010 is deze handreiking bijgewerkt op basis van de ervaringen die provincies, waterbeheerders, gemeenten en drinkwaterbedrijven in de tussentijd hebben opgedaan (Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, 2010). Het gebiedsdossier wordt als volgt gedefinieerd: In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die van belang is voor de waterkwaliteit ter plaatse van de drinkwaterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening. Op basis van deze informatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventie en risicobeheersing, ontwikkeld en in het dossier opgenomen. Vervolgens nemen de betrokken partijen - uitgaande van het gebiedsdossier - een besluit over de daadwerkelijk uit te voeren maatregelen. Door alle bij drinkwaterbereiding betrokken partijen (provincies, gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven, RWS, VROM en RIVM) zijn nadere afspraken gemaakt ten aanzien van de gebiedsdossiers. Deze afspraken zijn vastgelegd in het document: Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening (Ministerie van VROM, juni 2010). De belangrijkste afspraken die zijn gemaakt betreffen de reikwijdte (geen nieuwe juridische bevoegdheid of instrumenten), de regie (provincies nemen initiatief), uniformiteit en tijdpad (voor 2012 kwetsbare winningen) Doelstellingen Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de risico s en kansen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater. Op basis daarvan kan worden bepaald of aanvullende beschermingsmaatregelen noodzakelijk zijn. Het gebiedsdossier vormt een aanvulling op het bestaande beschermingsbeleid zoals opgenomen in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Het gebiedsdossier moet worden gezien als een procesdocument en heeft de volgende functies: - als communicatiemiddel om verschillende partijen inzicht te geven in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken water en het geproduceerde drinkwater; - bij het ontwikkelen van effectieve maatregelen voor het bereiken van de KRWdoelstellingen voor wat betreft de bronnen voor drinkwaterbereiding; - als toetsingskader voor de drinkwaterfunctie bij de ontwikkeling van ruimtelijke plannen en vergunningverlening; Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 1

8 - bij de ontwikkeling van waterveiligheidsplannen door waterbedrijven voor het onderdeel bronnen Uitgangspunten Het gebiedsdossier moet zorgen voor een gemeenschappelijk inzicht in de factoren en mogelijke maatregelen die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grondwater. Uitgangspunt bij het opstellen van het gebiedsdossier is dat dit is gebaseerd op de informatie zoals deze nu bekend en voorhanden is. Aanvullend onderzoek wordt in het kader van het gebiedsdossier niet uitgevoerd. Wel kan het gebiedsdossier attenderen op mogelijke kennisleemten. Het opvullen van deze kennisleemten kan als maatregel in het gebiedsdossier opgenomen worden. Het gebiedsdossier dat nu voorligt bevat de momenteel vergunde hoeveelheden en informatie over het huidige landgebruik in het grondwaterbeschermingsgebied. Wijzigingen in het vergunde onttrekkingsdebiet of wijzigingen in landgebruik kunnen aanleiding zijn tot herziening van dit gebiedsdossier. In die zin is dit gebiedsdossier een dynamisch document dat regelmatig op actualiteit getoetst zal moeten worden. In relatie tot beveiliging van terrorismegevoelige objecten is drinkwater aangemerkt als vitale infrastructuur. Door de Nationaal Coördinator Terrorisme Bestrijding is een leidraad opgesteld voor het gebruik van dergelijke informatie. In overleg met WML is deze leidraad in dit project toegepast. Dat betekent dat gevoelige informatie wel gebruikt is in het project, maar niet in detail in dit rapport wordt beschreven. Voor het opstellen van dit gebiedsdossier is het protocol van het RIVM (RIVM, 2010) zoveel als mogelijk gevolgd ten aanzien van de gevraagde inhoud en uitwerking. Wel is in de projectgroep besloten om een eigen indeling van het document te hanteren Werkwijze Dit gebiedsdossier is opgesteld in samenwerking met de provincie Limburg en Waterleiding Maatschappij Limburg (WML). Samen met Witteveen+Bos vormen zij het projectteam voor het opstellen van de gebiedsdossiers van de winningen, weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1. Winningen waarvoor gebiedsdossiers worden opgesteld betreft Freatische winningen Niet-freatische winningen winning IJzeren Kuilen De Tombe Heer-Vroendaal De Dommel Roodborn Craubeek Bergen Mookerheide Beegden Geulle Waterval Schinveld Groote Heide Californië Grubbenvorst Hanik 2 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

9 betreft Diepe winningen Gecombineerde winningen winning Breehei Heel Roosteren Susteren Hoogveld Pey Herten Asselt Hunsel Ospel Heel freatisch en oppervlaktewater Roosteren oevergrondwater Per winning is een projectgroep geformeerd, waaraan naast de provincie en WML de betreffende gemeenten, waterschappen en - in een aantal dossiers Rijkswaterstaat - hebben deelgenomen. Voor het opstellen van de gebiedsdossiers zijn de volgende werkstappen doorlopen: - allereerst is een feitendossier per winning opgesteld. Dit feitendossier is beschreven in de hoofdstukken 3 tot en met 5; - dit feitendossier is besproken met het projectteam, op basis waarvan een knelpuntenanalyse is uitgevoerd; - daarna zijn, op basis van de resultaten van de knelpuntenanalyse, per winning maatregelen gedefinieerd. Dit voorstel is besproken met de projectgroep; - op basis van de beschreven maatregelen en de resultaten van het overleg in de projectgroep zal voor elk gebiedsdossier een uitvoeringsprogramma worden geschreven. Dit uitvoeringsprogramma bevat een lijst van maatregelen waarin is opgenomen, een beschrijving van de maatregel; trekker; uitvoeringstermijn; betrokken actoren; financiering; - op basis van de voorgaande werkstappen is het concepteindrapport met de projectgroep besproken. Na verwerking van de gemaakte opmerkingen is het definitieve rapport opgesteld Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt een toelichting gegeven op het relevante beleidskader met betrekking tot drinkwater en grondwaterbescherming. De hoofdstukken 3 tot en met 5 vormen het feitendossier waarin achtereenvolgens de kenmerken van de winning, de omgeving, de ondergrond en het hydrogeologisch systeem beschreven worden. Bedreigingen en knelpunten die hieruit naar voren komen worden beschreven in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 worden de maatregelen beschreven. Het rapport wordt afgesloten met conclusies in hoofdstuk 8. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 3

10 4 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

11 2. BELEID EN REGELGEVING 2.1. Inleiding Zoals beschreven in hoofdstuk 1 is de uitvoering van de KRW een overheidstaak en is deze voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. In deze hoedanigheid is de provincie verantwoordelijk voor het opstellen van de gebiedsdossiers. Het opstellen van de dossiers zelf gebeurt in nauwe samenwerking met partijen die directe invloed kunnen uitoefenen op de bescherming van de grondwaterkwaliteit. De volgende partijen worden betrokken: - provincie; - WML; - het waterschap; - gemeenten; - Rijkswaterstaat (bij oppervlaktewater- en oever infiltratie winning). Om een overzicht te geven van het beleid van deze partijen en het kader waarbinnen de dossiers worden opgesteld zijn in dit hoofdstuk de volgende punten beschreven: - het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader; - overzicht van beleid en regelgeving; - provinciaal beleid; - beleid van WM; - beleid van het waterschap; - beleid van gemeenten binnen het grondwaterbeschermingsgebied Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Als onderdeel van de uitvoering van de KRW stelt de provincie de gebiedsdossiers op. Het opstellen van de gebiedsdossiers is een bestuurlijke afspraak. Ze zijn een ondersteunend instrument naast de bestaande beleidsinstrumenten. Er is hiervoor gekozen omdat zo de zekerheid wordt gecreëerd dat het gebiedsdossier voor een winning aanwezig is en dat alle noodzakelijke onderwerpen en gegevens hierin zijn uitgewerkt. Het gebiedsdossier blijft echter een ondersteunend instrument, omdat het niet in de plaats komt van bestaande beleidsinstrumenten (afbeelding 2.1). Het gebiedsdossier is voor bijvoorbeeld gemeenten en waterbeheerders een nuttig instrument om een gewogen besluit te nemen. In theorie zijn deze partijen niet verplicht om het gebiedsdossier in de afweging te gebruiken, maar alleen op grond van een goede motivering kunnen zij dit naast zich neerleggen. De maatregelen die in het gebiedsdossier zijn opgenomen zijn voorgestelde maatregelen, bedoeld als input voor de planvorming met de verschillende betrokken partijen. Besluitvorming over maatregelen vindt plaats bij de uiteindelijk verantwoordelijke partij. Dit is conform de werkwijze van de RBO s (Regionaal Bestuurlijk Overleg). Dit overleg, onder regie van de provincie, is ingesteld ten behoeve van de uitvoering van de Nederlandse wateropgave (KRW en Ruimte voor Water). Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 5

12 Afbeelding 2.1. Schematisch overzicht van het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Activiteiten om grondwaterkwaliteit te beschermen Ordenen & inrichten Beheren Europese Unie Nederlandse Overheid Kaderrichtlijn Water (KRW) Actoren Instrumenten Belanghebbende Provincie Provinciaal omgevingsplan Omgevingsverordening Limburg Gemeenten Provincie Bestemmingsplan Structuurvisie Gemeentelijk waterplan Gemeentelijk rioleringsplan Handhaven Meten Vergunningen Ontheffingen Gebiedsdossier WML Handhaven Gemeenten WABO- en Wm-vergunningen Bodemkwaliteitskaart Rijkswaterstaat Beheerplan Rijkswateren Vergunning en Handhaving Waterschap Waterbeheerplan Keur Vergunning en Handhaving 2.3. Overzicht beleid en regelgeving In bijlage I is een overzicht opgenomen van relevante wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds. Samen vormen zij het kader waarbinnen de verschillende actoren (het beleid voor) de kwaliteit van drinkwaterwinningen kunnen bepalen. Het kader wordt op hoofdlijnen bepaald door de Nederlandse wetgeving. Europese richtlijnen, waaraan alle lidstaten dienen te voldoen, zijn hierin overgenomen. Door een onderscheid te maken tussen wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds wordt de betrokken actoren inzicht gegeven in verschillende wijzen, waarop zij de grondwaterkwaliteit kunnen beïnvloeden. Voor de uitvoering van wetten en regels (bijvoorbeeld door een systeem van vergunningen en handhaving) zijn zij gebonden aan wat 6 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

13 deze wetten en regels voorschrijven. Van belang is dat de verschillende wetten en regels dan niet tot tegenstrijdigheden in de uitvoering leiden. Binnen de wettelijke kaders wordt de betrokken actoren echter ook een mate van beleidsvrijheid geboden, die zij in kunnen vullen met (beleids)plannen. De verschillende planstelsels bieden de mogelijkheid om de eerder genoemde tegenstrijdigheden te voorkomen, maar ook om prioriteiten te stellen, bijvoorbeeld met betrekking tot de winning van drinkwater. Door onderling overleg bij de totstandkoming kunnen de betrokken actoren elkaars plannen beïnvloeden Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Afbeelding 2.2. Activiteiten aan maaiveld (RIVM, 2010) Toelichting: Activiteiten aan maaiveld kunnen een risico vormen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater, oevergrondwater en oppervlaktewater waardoor beschermingsbeleid noodzakelijk is Het beleid van de provincie is opgenomen in het Provinciaal Waterplan Limburg en maakt onderdeel uit van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Aandachtspunten in het Provinciaal Waterplan Limburg zijn ruimtelijke ontwikkelingen die bedreigend zijn voor de drinkwaterwinning: stijgende nitraatconcentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslagsystemen en de aanwezigheid van historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Bij de kalksteenwinningen, de freatische winningen en de oevergrondwaterwinningen richt de provincie zich op groene bescherming door het stimuleren van activiteiten die in overeenstemming zijn met de bescherming van de grondwaterkwaliteit, zoals uitbreiding van natuur, bosaanplant, extensieve recreatie en extensieve of biologische landbouw. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 7

14 In de gebieden waar het grondwater van nature beschermd is tegen verontreinigingen vanaf maaiveld doordat het diep gelegen watervoerende pakket wordt afgedekt met slecht doorlatende kleilagen, worden deze kleilagen beschermd (geologische bescherming). Ter bescherming van de (grond)waterkwaliteit ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening heeft de provincie op grond van de Wet Milieubeheer de bevoegdheid om beschermingsgebieden (waterwingebieden, grondwaterbeschermingsgebieden, boringsvrije zone) aan te wijzen. De bescherming in deze gebieden is erop gericht dat de kwaliteit van het grondwater zodanig is en blijft dat het middels eenvoudige zuivering geschikt is voor de openbare drinkwatervoorziening. De exacte begrenzing van deze beschermingsgebieden, als ook de bijbehorende regels, zijn opgenomen in de Omgevingsverordening Limburg. Omgevingsverordening Limburg Een belangrijk onderdeel van het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie is het aanwijzen van beschermingszones. Deze beschermingszones worden vastgelegd in de Omgevingsverordening Limburg en kunnen bestaan uit: - het waterwingebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 60 dagen de winputten bereikt; - het grondwaterbeschermingsgebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 25 jaar de winputten bereikt of het gehele intrekgebied voor de freatische kalksteenwinningen; - een boringsvrije zone: er zijn winningen waarbij (een deel van) de winputten zich onder een slechtdoorlatende kleilaag bevinden, zoals in de Roerdalslenk. In deze kleilagen is maar beperkt grondwaterstroming mogelijk, waardoor er een beschermende werking van uit gaat. Om deze beschermende werking in stand te houden wordt een boringsvrije zone ingesteld, hetgeen betekent dat er in deze zone alleen boringen die aan speciale voorwaarden voldoen, geplaatst mogen worden. Het doel van deze zone is het beschermen van de slechtdoorlatende kleilaag. De regels in de Omgevingsverordening Limburg hebben betrekking op activiteiten aan maaiveld (zoals bouwwerken, schadelijke stoffen, begraafplaatsen, wegen, lozingen en energiesystemen) en bepaalde inrichtingen of stoffen die verboden zijn of waar aanvullende eisen worden gesteld 2.5. Het beschermingsbeleid van WML Het beschermingsbeleid van WML is gericht op het beschermen van de bronnen (winputten) en het borgen van de waterkwaliteit. WML draagt bij aan de bescherming door onttrekkingsputten en waarnemingsputten zo af te werken dat stoffen vanaf het maaiveld het grondwater niet kunnen bedreigen. Daarnaast probeert WML het waterwingebied in eigendom te hebben. Daardoor kan WML direct het beheer van die gebieden beïnvloeden. WML voert samen met de provincie het project Duurzaam Schoon Grondwater uit. Hierbij wordt in samenwerking met landbouwers het gebruik van bestrijdingsmiddelen en meststoffen gereduceerd. WML steekt veel tijd in het volgen van ruimtelijke ontwikkelingen, neemt deel aan gebiedsontwikkeling en volgt actief het opstellen van bestemmingsplannen. Dit om de belangen van WML voor een goede grondstof voor de drinkwatervoorziening onder de aandacht te brengen. Activiteiten van derden worden beoordeeld op risico s voor de grondstof. Ook monitort WML de grondwaterkwaliteit in de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden en wordt ondersteuning geleverd bij het saneren van bodem- en grondwaterveront- 8 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

15 reinigingen die een grondwaterwinning bedreigen. Andere actieprogramma s die lopen om de grondwater kwaliteit te beschermen zijn bijvoorbeeld het actieprogramma diffuse bronnen of het programma onkruidbestrijding zonder bestrijdingsmiddelen. De maatregelen die WML neemt, zijn uitgewerkt in het strategisch beleid van WML Beleid van het Waterschap Peel en Maasvallei De winning ligt binnen de grenzen van het Waterschap Peel en Maasvallei (WPM). Dit waterschap is als integraal waterbeheerder in Noord- en Midden-Limburg belast met het beheer van het totale watersysteem in het werkgebied. Dit houdt de zorg voor zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de oppervlaktewateren in. Het beheer van de rioolwaterzuiveringsinstallaties en de bijbehorende infrastructuur wordt in opdracht van het waterschap uitgevoerd door het Waterschapsbedrijf Limburg via een gemeenschappelijke regeling met het Waterschap Roer en Overmaas. Het beleid van het waterschap staat beschreven in het Waterbeheerplan : Orde in water - Water in Orde. De maatregelen die WPM neemt ten behoeve van de waterkwaliteit zijn direct gericht op oppervlaktewater en kunnen indirect van belang zijn voor het grondwater. Grondwaterkwaliteit is geen primaire taakstelling van WPM; het waterschap neemt dus geen directe maatregelen ten behoeve van het grondwater. Om te komen tot meer duurzame oplossingen wordt het principe water als medeordenend principe gehanteerd. Dit betekent dat het waterschap actie onderneemt om beoogde gebruiksfuncties en waterbelangen via het ruimtelijk ordeningsspoor op elkaar af te stemmen en dat nieuwe ontwikkelingen niet mogen leiden tot een significante verslechtering van de huidige kwaliteit (morfologisch, hydrologisch, chemisch en als resultante ecologisch) van het watersysteem. Verder voert het waterschap een stimuleringsbeleid voor de agrarische sector en voert het pilot-projecten uit om gedragsveranderingen bij agrariërs te realiseren. De oppervlaktewaterkwaliteit wordt door WPM in circa 200 meetpunten gemonitord. Het water wordt onderzocht op zware metalen, nutriënten en incidenteel gewasbeschermingsmiddelen. Een maatregel tegen wateroverlast vormen de regenwaterbuffers. In de buffers van het waterschap komt alleen regenwater terecht, geen rioolwater. De bodem van de regenwaterbuffers is niet afgedicht. Wel adviseert WPM om een bodempassage aan te brengen in nieuw aan te leggen buffers, maar of dat in de praktijk ook daadwerkelijk gebeurt is niet bekend; er wordt niet nader op gecontroleerd. Het waterschap hanteert geen specifieke maatregelen voor buffers binnen het waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied. Ten aanzien van het herstel van watersystemen is de ambitie om een gezond en veerkrachtig watersysteem te realiseren en te behouden in al zijn facetten (waterkwaliteit, - kwantiteit, morfologie en ecologie). Het waterschap heeft zich, waar mogelijk in 2015, maar uiterlijk in 2027, schone en ecologisch gezonde beken en sloten ten doel gesteld. Hiermee wordt voldaan aan de Europese Kaderrichtlijn Water. De Kaderrichtlijn biedt de mogelijkheid om onder voorwaarden doelen te faseren tot en met Het waterschap maakt hiervan gebruik. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 9

16 WPM verzorgt de vergunningverlening voor beregeningsputten voor de agrarische sector. Momenteel hanteert het waterschap een stand still : er worden geen nieuwe vergunningen meer verleend maar bestaande onttrekkingen mogen blijven bestaan. Om de doelen voor het herstel van watersystemen te bereiken heeft het waterschap de volgende maatregelen gedefinieerd: - beken herstellen; - het herstel van vennen stimuleren; - vervuiling uit de riolering en rioolwaterzuivering verminderen, door samenwerking in de afvalwaterketen; verbetering van de rioolwaterzuiveringen; optimalisering van het beheer van de rioolwaterzuiveringen; aanpak van de riooloverstorten op (zeer) kwetsbare wateren; - aanpak van diffuse bronnen; - aanpak van vervuilde waterbodems. Voor wat betreft het recreatief gebruik geldt dat niet gevaren mag worden op de oppervlaktewateren van het waterschap. Zwemmen mag alleen op die locaties waar WPM het toelaat Beleid van de gemeente(n) Algemeen Huidig en historisch bovengronds ruimtegebruik kunnen een bedreiging vormen voor de grondwaterkwaliteit. Huidig ruimtegebruik is vastgelegd in bestemmingsplannen en in deze bestemmingsplannen dient het grondwaterbeschermingsgebied te zijn opgenomen met de beperkingen zoals vastgelegd in de OvL. Historisch ruimtegebruik kan de grondwaterkwaliteit nu nog beïnvloeden door de aanwezigheid van bodem en of grondwaterverontreinigingen. Bij een geval van bodemverontreiniging is de gemeente de eerste verantwoordelijke en afhankelijk van de aard van de verontreiniging verschuift de verantwoordelijkheid naar de provincie. Bij mobiele grondwaterverontreinigingen wordt de provincie bevoegd gezag. Deze taak wordt uitgevoerd onder de Wet Bodembescherming waarin regels voor sanering van gevallen van bodem- en grondwaterverontreiniging zijn opgesteld Gemeente Horst aan de Maas De bodemkwaliteitskaart van de gemeente Horst aan de Maas is niet meer van kracht. Er is nu, conform het Besluit bodemkwaliteit, een bodemfunctieklassekaart, welke via de site beschikbaar is of zal worden gemaakt Beleid van de gemeente Venlo Structuurvisie De gemeente Venlo heeft een Ruimtelijke Structuurvisie opgesteld. Hierin zijn richtlijnen met betrekking tot water opgenomen. Algemeen uitgangspunt is dat negatieve effecten van de uitbreiding van verhard oppervlak, de uitbreiding van het watergebruik en de waterverontreiniging zoveel mogelijk teruggedrongen worden. Randvoorwaarden daarbij zijn dat er geen nieuwbouw wordt toegestaan in kwelgebieden en potentiële retentiegebieden en het beter benutten van waterstromen binnen het stedelijk gebied. Bij het laatste kan het dan o.a. gaan om hergebruik van regenwater, infiltratie en afkoppe- 10 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

17 ling van regenwater. De ruimtelijke inpassing van deze aspecten van duurzaam waterbeheer leveren een meerwaarde op voor de belevingskwaliteit in de gebouwde omgeving. Voor het functioneren van het watersysteem is naast de kwantiteit de kwaliteit van het water van belang. De kwaliteit van het water kan in de komende perioden worden verbeterd door een aanpak bij de bron van de vervuiling en de vervuiling per stroomgebied. In het buitengebied wordt waterkwaliteit in relatie tot intensieve land- en tuinbouw een belangrijk thema. Integraal waterplan In het Integrale Waterplan Venlo staat het gemeentelijk beleid om wateroverlast te voorkomen dan wel op te lossen, in samenhang met verbetering van de waterkwaliteit, behoud of herstel van ecologische waarden, verbetering van de recreatieve aantrekkelijkheid en het stedenschoon. In het uitvoeringsprogramma zijn 9 deelgebieden gedefinieerd, waarvoor steeds vijf sporen in de aanpak worden onderscheiden. Eén van de sporen betreft de verbetering van de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater. Gemeentelijk Rioleringsplan Op het gebied van water zijn het Integraal waterplan en Gemeentelijk Rioleringsplan leidraad. Het Integraal Waterplan geeft invulling aan de keuze voor het ambitieniveau waarop maatregelen aan het waterhuishoudkundige systeem, het rioleringssysteem en o.a. de inrichting van beken dienen te worden vormgegeven. In het Gemeentelijk Rioleringsplan Venlo is de uitwerking van beleid ten aanzien van stedelijk waterbeheer verwoord. Het GRP+ richt zich in brede op het gemeentelijk rioolstelsel, en ook op oppervlaktewater, afvoer van hemelwater en grondwater. Het anticipeert daarbij op de voorspelde klimaatsverandering. Een van de doelstellingen uit het Rioleringsplan is de realisatie van een duurzaam watersysteem. Dit betekent het beperken van vuilemissie (vanuit de riolering) naar oppervlaktewater en bodem en op een duurzame wijze met (hemel)water omgaan volgens de trits schoonhouden-scheiden-schoonmaken. Het lange termijn beleid is gericht op een ontvlechting van het regen- en vuilwatersysteem, om zo waterkwaliteitsverbetering te bewerkstelligen. Er dienen wel alternatieven voor de opvang en berging van regenwater beschikbaar te zijn. Indien het niet mogelijk is om regenwater lokaal te infiltreren zal dit leiden tot een gemeentelijk regenwatersysteem. Bij voorkeur is dit systeem open en bovengronds, anders ondergronds. Daarnaast is het mogelijk om een afkoppelfonds in te stellen, waaruit investeringen kunnen worden gedaan op locaties waar het meest doelmatig een bijdrage kan worden geleverd aan de gewenste kwaliteitsverbetering van oppervlaktewater. Bodemenergiesystemen Open bodemenergiesystemen worden alleen toegestaan tot boven de kleilaag, gesloten bodemenergiesystemen worden niet vergund. De gemeente toetst de ruimte (kelder, container) waar het bodemenergiesysteem in staat opgesteld aan het bouwbesluit. De installatie van het bodemenergiesysteem wordt niet aan het bouwbesluit getoetst. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 11

18 2.8. Rijkswaterstaat Op de westoever van de Maas zijn ontwikkelingen enkele ontwikkelingen van belang (De Maaswerken): - hoogwatergeul Grubbenvorst; hier zal een verruiming van de rivier en natuurontwikkeling plaatsvinden. Deze sluit aan op de weerdverlaging in het kader van het deelproject Zandmaas; - rivierverruiming bij Lottum; de verruiming van de rivier zal worden gecombineerd met natuurontwikkeling (uitbreiding Broekhuizerweerd in het kader van het project Maascorridor) en extensief agrarisch gebruik landinwaarts. Het is niet bekend, of deze ontwikkelingen van invloed zullen zijn op de grondwaterkwaliteit. 12 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

19 3. KENMERKEN WINNING 3.1. Locatie en diepte winning De winning Grubbenvorst ligt circa 1,5 km ten noorden van het plaatsje Lottum aan de Broekhuizerweg in de gemeente Horst aan de Maas in Noord-Limburg (zie afbeelding 3.1) en is in 1963 in bedrijf genomen. De eerste vergunning is verleend in De Maas bevindt zich ten oosten van de winning op ongeveer 800 m afstand. Voor deze winning is een waterwingebied en een grondwaterbeschermingsgebied vastgesteld. Het noordoostelijk deel van het grondwaterbeschermingsgebied breidt zich uit tot over de Maas in de plaats Arcen, behorend tot de gemeente Venlo. Ten zuidoosten van het grondwaterbeschermingsgebied, op 1,5 km afstand van de winplaats bevindt zich het Natura2000- gebied Maasduinen. Ten westen van de winning ontspringt in het natuurreservaat Schuitwater de Broekhuizer Molenbeek, welke vervolgens ten noorden van de winning in de Maas uitmondt. Aan de oostelijke rand van het grondwaterbeschermingsgebied bevindt zich de Lingsforterbeek, deze mondt ter hoogte van Arcen uit in de Maas. Ter plaatse van de winplaats ligt het maaiveld op NAP +20 m (WML, 1994). Bij pompstation Grubbenvorst wordt grondwater onttrokken uit het tweede watervoerend pakket. Het grondwater wordt gewonnen tussen circa NAP -5 m en NAP -44 m (circa 22 tot 65 m-mv) Vergunde situatie De vergunde hoeveelheid grondwater voor winplaats Grubbenvorst bedraagt maximaal m 3 /jaar (Provincie Limburg, 2003). De debietontwikkeling door de tijd is opgenomen in bijlage II Waterwingebied Het waterwingebied is weergegeven in afbeelding 3.1. Van het 16 ha grote waterwingebied heeft WML 38 % in eigendom voor de bedrijfsvoering en ter bescherming van de grondstof Type winning De winplaats Grubbenvorst onttrekt niet-freatisch water. De onttrekkingen zijn in het tweede watervoerende pakket. Het waterwinpakket wordt naar boven toe beschermd door een slechtdoorlatende kleilaag (zie verder hoofdstuk 4). De winputten in het oostelijk deel van de winplaats onttrekken uit het bovenste gedeelte van het 2 e watervoerende pakket. De putten vanaf 1970 (pompput 9-13), gelegen in het westelijk deel van de winplaats, zijn dieper doorgeboord en onttrekken vanuit het dieper gelegen deel van het 2 e watervoerende pakket De opbrengst van de westelijke putten is beduidend hoger dan de oude putten in het oostelijk winveld. De doorlatendheid van het 2 e watervoerend pakket varieert over het winveld. De winning kan volgens de ABIKOU-indeling (WML, 2007) worden ingedeeld in type B ((semi)spanningswater uit zandige watervoerende pakketten). Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 13

20 Afbeelding 3.1. Geografische ligging winning Grubbenvorst 14 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

21 3.5. Waterbehandeling In deze paragraaf beschrijven we de stappen die doorlopen worden bij de behandeling van het opgepompte grondwater op de winning Grubbenvorst. De waterbehandeling is schematisch weergegeven in afbeelding 3.2. De afbeelding laat zien dat er sprake is van twee typen waterbehandeling: de behandeling van het water uit de conventionele pompputten en de behandeling van het water uit de pompputten waarin DCP is aangetroffen. Winning conventioneel Zoals uit afbeelding 3.2 blijkt vindt de behandeling van het water dat afkomstig is uit de conventionele pompputten plaats in vijf nagenoeg identieke filterstraten. Met vijf filterstraten is er voldoende capaciteit aanwezig voor de zuivering van het met de conventionele pompputten opgepompte grondwater. Afbeelding 3.2. Zuiveringsschema De eerste stap in de behandeling van het water uit de conventionele winning is een dubbele versproeiingsstap met geforceerde beluchting, die zorgt voor de vorming van fijne druppels, waardoor het meeste methaan uit het water verwijderd wordt en zuurstof uit de lucht wordt opgenomen. In het voorfilter oxideert het in het water aanwezige ijzer en mangaan en wordt aldaar, in het filter, afgevangen. Ook wordt ammonium en resten methaan verwijderd. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 15

22 De tweede stap in de behandeling van het water uit de conventionele winning betreft wederom een dubbele versproeiing met geforceerde beluchting en nafiltratie, waarmee de laatste resten ijzer, mangaan en ammonium uit het water worden verwijderd. De bovenbeschreven stappen zijn in alle vijf filterstraten gelijk. Na de nafiltratie wordt het water uit vier van de vijf filterstraten direct naar de reinwaterkelder geleid. In één van de vijf filterstraten wordt het water na de nafiltratie eerst nog over een UV-filter geleid, voordat het naar de reinwaterkelder gaat. De UV-filter heeft echter geen directe functie en staat uit(voorheen was het nafilter in deze filterstraat een Actief Koolfilter; een UV-filter was toen benodigd om eventuele micro-organismen uit het Actief Koolfilter (die bij de opstart van het filter kunnen vrijkomen) te afdoden). Winning DCP-putten De behandeling van het water dat afkomstig is uit de DCP-pompputten vindt plaats in drie identieke filterstraten (afbeelding 3.2). Met drie filterstraten is er voldoende capaciteit aanwezig voor de zuivering van het met de DCP-pompputten opgepompte grondwater. De eerste stap in de behandeling van het water uit de DCP-pompputten, een dubbele versproeiing en een voorfiltratie is hetzelfde als de eerste stap in de behandeling van het water uit de conventionele pompputten. In de tweede stap van de behandeling van het water uit de DCP-pompputten vindt weer een dubbele versproeiing met geforceerde beluchting plaats en wordt het water over een Actief Koolfilter geleid. Het water neemt zuurstof op en staat eventueel CO 2 af.. In deze filterstap wordt primair DCP uit het water verwijderd. Daarnaast worden nog resten ijzer, mangaan en ammonium afgevangen die met de voorfiltratie niet verwijderd werden. Voor de situatie waarin de filters uit bedrijf zijn geweest (na reactiveren kool) en vervolgens weer in bedrijf worden gesteld, zijn er volgend op de Actief Koolfilters UV-filters in de filterstraten aangebracht. Na opstart van het filter zijn deze UV-filters in bedrijf, zodat eventueel vrijkomende micro-organismen uit het Actief Koolfilter afgedood kunnen worden. Zodra de koloniegetallen in orde zijn worden de UV filters weer uitgezet. Vanuit deze drie filterstraten wordt het water naar de reinwaterkelder geleid, waarin ook het water uit de andere vijf filterstraten wordt verzameld. Deze kelder is een verzamelkelder, er vindt geen behandeling van het water meer plaats. Vanuit de reinwaterkelder wordt het water gedistribueerd Toekomstplannen van WML WML gaat in 2011 onderzoeken of de winning Grubbenvorst open blijft (noodzaak) of dat de winning mogelijk in 2017 gesloten zal moeten worden. Mogelijk dient de winning gerenoveerd te worden en moet het zout onder controle gehouden worden door middel van bijvoorbeeld een zoethouder. Een uitbreiding of verplaatsing van winveld naar het westen behoort eveneens tot de mogelijkheden. 16 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

23 4. ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM 4.1. Beschrijving geologie Uitgebreide informatie over de geologie inclusief geologische doorsnede is opgenomen in bijlage III. Onderstaande beschrijving en tabel 4.1 geeft een samenvatting van deze informatie weer. De deklaag in het onderzoeksgebied bestaat uit zand- en leemafzettingen van de formatie van Boxtel. Het eerste watervoerende pakket wordt gevormd door de pleistocene afzettingen van Beegden en Peize-Waalre en bestaat uit grof, grindhoudend zand. De formatie van Waalre bevat onderin stenen van enkele centimeters tot bijna 1 dm doorsnee (grindlaag). Onder dit watervoerend pakket bevindt zich een slechtdoorlatende kleilaag met bruinkoolinschakelingen van de Kiezeloöliet-Formatie (vroeger Venlo-klei genoemd). Het tweede watervoerende pakket bevindt zich onder deze kleilaag en wordt gevormd door grove, grindhoudende zanden van de Kiezeloöliet-Formatie. Uit dit watervoerende pakket wordt bij pompstation Grubbenvorst het grondwater gewonnen. De geohydrologische basis is de formatie van Breda en bestaat veelal uit fijne klei- en glauconiethoudende zanden. Tabel 4.1 is opgesteld met behulp van het digitaal geologisch model en geohydrologisch model voor Limburg II.1 uit REGIS (TNO). De diepteligging van de verschillende formaties is in afbeelding III.1 (bijlage III) af te lezen. De geohydrologische basis is in deze afbeelding niet weergegeven. Tabel 4.1. Bodemopbouw ter plaatse van de winning Grubbenvorst lithologie formatie geohydrologie grof, grindhoudend zand Beegden watervoerend pakket 1a grof, grindhoudend zand Peize-Waalre watervoerend pakket 1b bruinkool en klei waarin soms een ingeschakelde zandlaag Kiezeloöliet slecht doorlatende laag 2 grof, grindhoudend zand Kiezeloöliet watervoerend pakket 2a grof, grindhoudend zand Kiezeloöliet watervoerend pakket 2b fijn, leemhoudig zand Breda geohydrologische basis 4.2. Kwetsbaarheid De kwetsbaarheid van de winningen wordt onderverdeeld in fysische, chemische en microbiologische kwetsbaarheid. Onderstaand worden deze drie vormen van kwetsbaarheid voor de winning Grubbenvorst beschreven Fysische kwetsbaarheid De winning Grubbenvorst is een niet-freatische winning. Het watervoerend pakket waaruit grondwater gewonnen wordt is afgesloten door een kleilaag met een dikte van circa 5 m (Kiezeloöliet-Formatie). De winning wordt daardoor op fysisch gebied als niet kwetsbaar beschouwd Chemische kwetsbaarheid De chemische kwetsbaarheid van een watervoerend pakket wordt bepaald door de aanwezigheid van klei- en veenlaagjes, organisch materiaal en mogelijk reactieve stoffen. Aan de hand van de lithostratigrafische nomenclator van TNO is nagegaan, of er zich in de watervoerende pakketten dergelijke laagjes en stoffen bevinden. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 17

24 De watervoerende pakketten 1A en 1B (formatie van Beegden en Peize-Waalre) bevat slechts sporadisch humeus materiaal, veenlagen of kleilaagjes. De algemene lithologie van de Kiezeloöliet-Formatie (watervoerende pakketen 2A en 2B) bevat daarentegen op veel plaatsen tot bruinkool ingekoolde veenlagen en kleilagen. Humeus ingespoelde lagen afkomstig van bodemvorming en veenlagen behoren tot de dominantie lithologie. Dit geeft aan dat het grondwater enigszins beschermd is voor verontreinigingen, omdat er retardatie en mogelijk afbraak van verontreinigingen plaatsvindt in de kleilagen en in veenlagen. Ten aanzien van de reactiviteit van de watervoerende pakketten zijn weinig gegevens beschikbaar. Enerzijds zijn er geen gegevens over de aanwezigheid van reactieve stoffen, zoals pyriet, beschikbaar. Anderzijds is het niet bekend of mogelijke reactiviteit een winning beschermt of niet (omzetting van verontreinigingen kunnen weer andere bedreigende stoffen vormen). Op grond van reactiviteit kunnen we dus geen uitspraak doen over de chemische kwetsbaarheid van de winning Grubbenvorst Microbiologische kwetsbaarheid De microbiologische kwetsbaarheid is door WML onderzocht en beschreven in de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML (maart 2007). In het verleden zijn enkele besmettingen voorgekomen waarvan de oorzaak kon worden achterhaald. Uit onderzoek is gebleken dat de integriteit van enkele putten niet in orde was. Zo bleken PP 1 en PP 7 te lekken. Ook ligt er een riool in de 60 dagen zone welke een gevaar zou kunnen vormen indien de ondergrondse integriteit van putten niet in orde is. PP 1 en 7 zijn ondertussen vakkundig gedicht en vormen geen gevaar meer voor de waterwinning. De van lekkage verdachte putten PP 6 en PP 8 bleken na onderzoek niet lek te zijn. Ook de overige winmiddelen zijn zover bekend in orde. Uit dien gronde wordt de winning Grubbenvorst microbiologisch als beheerst risico beoordeeld (ter Maat et al, 2007) Beoordelingsmethodiek van de huidige toestand grondwaterkwaliteit Voor de beoordeling van de huidige toestand van de grondwaterkwaliteit wordt de toetsingsmethodiek door de provincie toegepast zoals beschreven in de KRW Kwaliteitsontwikkeling door de tijd Inleiding Chemie In bijlage IV is een gedetailleerde beschrijving gegeven van de ontwikkeling van de grondwaterkwaliteit, deze is afkomstig uit het rapport Evaluatie Bewaking Grondstofkwaliteit medio 2008 tot medio 2010 (WML, 2010). In onderstaande paragrafen is deze beschrijving in tabellen samengevat. Er is voor gekozen om alleen die stoffen op te nemen die een externe herkomst hebben en die recentelijk zijn aangetroffen of stoffen die structureel worden aangetroffen. In onderstaande tabel zijn de chemische stoffen die in het puttenveld zijn aangetroffen, weergegeven. 18 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

25 Tabel 4.2. Chemie stof concentratie drinkwaternorm voorkomen DCP (1,2-dichloorpropaan) > 1 µg/l 0,1 µg/l in enkele PP regelmatig, in andere PP niet 1,2,3-Trichloorpropaan 0,05-0,08 µg/l 0,1 µg/l in één pp af en toe chloride > 100 mg/l 150 mg/l in enkele pompputten sterk Microbiologie verhoogd, incidenteel overschrijding van de drinkwaternorm, ten gevolge van de grondwaterwinning van In onderstaande tabel zijn de microbiologische verontreinigingen die zijn aangetroffen, weergegeven. Tabel 4.3. Microbiologische verontreinigingen verontreiniging voorkomen oorzaak groenalgen en ééncelligen eind 2008 begin 2009 in PP 7, daardoor ook in PP 8 WML freatisch water in de put, via pompfilter en wvp naar PP 8 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 19

26 20 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

27 5. OMGEVING VAN DE WINNING 5.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de omgeving van de winning (zie afbeelding 5.1) besproken. Om inzichtelijk te maken waar bedreigingen voor de grondwaterkwaliteit liggen is een inventarisatie van het landgebruik gemaakt. Verder is gekeken naar de inrichtingen, bestaande wegen en infrastructuur, het oppervlaktewatersysteem, verontreinigingen en stortplaatsen, maar ook naar nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van de winning. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk beschreven hoe de bescherming van de grondwaterkwaliteit in het grondwaterbeschermingsgebied is gewaarborgd in de vigerende bestemmingsplannen. Afbeelding 5.1. Luchtfoto met waterwingebied Grubbenvorst 5.2. Landgebruik en bestemmingen in omgeving Voor de inventarisatie van het landgebruik is gebruik gemaakt van een luchtfoto en het LGN6-bestand. Dit bestand is gemaakt op basis van satellietbeelden uit 2007 en Op afbeelding 5.2 is het landgebruik weergegeven Het waterwingebied Het grootste deel van het waterwingebied bestaat uit bossen en graslanden. Een klein deel wordt gebruikt voor de boomkwekerij. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 21

28 Afbeelding 5.2. Landgebruikskaart LGN6 Broekhuizen Stokt Arcen Homberg Lottum 22 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

29 Het grondwaterbeschermingsgebied Het grondwaterbeschermingsgebied bestaat voornamelijk uit bossen, water (Maas), grasen bouwlanden. Op de landbouwgronden worden onder andere bieten, aardappelen, granen, maïs en overige landbouwgewassen geteeld. Daarnaast zijn er een aantal boom- en fruitkwekerijen in het gebied gelegen. Verder liggen in het grondwaterbeschermingsgebied (deels) de dorpen Broekhuizen, Lottum, de kern Arcen en de gehuchten Homberg en Stokt. Deze worden door verschillende wegen met elkaar verbonden Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen In onderstaande tabel zijn de voor het grondwaterbeschermingsgebied van Grubbenvorst vigerende bestemmingsplannen weergegeven en is aangegeven, of het grondwaterbeschermingsgebied in het bestemmingsplan is opgenomen. Voor nadere informatie over deze bestemmingsplannen wordt verwezen naar de website Sinds 1 januari 2010 zijn overheden op grond van de Wet ruimtelijke ordening verplicht nieuwe ruimtelijke plannen te digitaliseren en via deze website te ontsluiten. Tabel 5.1. Bestemmingsplannen vigerend voor grondwaterbeschermingsgebied Grubbenvorst gemeente bestemmingsplan opgenomen in bestemmingsplan opmerking Venlo Arcen en Velden ja begrenzing grondwaterbeschermingsgebied in bestemmingplan komt niet overeen met daadwerkelijke begrenzing Venlo Arcen Dorp 2005 ja het grondwaterbeschermingsgebied is als aanduiding Horst aan de Maas Horst aan de Maas Buitengebied, deelgebied III 5.4. Ruimtelijke ontwikkelingen ja - Maaskernen ja - opgenomen op de verbeelding. Er is geen aparte regeling in het bestemmingsplan opgenomen, verwezen wordt naar het PMV. Wel is in artikel 3 een zonebepaling opgenomen, waarin is aangegeven dat rekening gehouden dient te worden met de belangen van de grondwaterbescherming. Ruimtelijke ontwikkelingen die in het grondwaterbeschermingsgebied spelen kunnen in de toekomst van invloed zijn op de kwaliteit van het grondwater. Deze ontwikkelingen kunnen knelpunten opleveren, maar ook kansen. Tegen risicovolle ontwikkelingen voor de kwaliteit van het grondwater die niet passen in het geldende bestemmingsplan, kan het drinkwaterbedrijf bezwaar aantekenen, of indien nodig in beroep treden bij de Raad van State. Het afwijzen van ruimtelijke ontwikkelingen vindt haar grondslag in de Wet ruimtelijke ordening (Wro) en in de provinciale omgevingsverordening. Afwijzing kan en moet plaatsvinden indien er geen sprake is van een goede ruimtelijke ordening. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 23

30 In het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL), aanvulling verstedelijking, gebiedsontwikkeling en kwaliteitsverbetering (vastgesteld d.d. 17 december 2009) is het grondwaterbeschermingsgebied Grubbenvorst aangegeven als een gebied voor (zie afbeelding 5.3): - vitaal landelijk gebied; - de Ecologische Hoofdstructuur (behouden, ontwikkelen en versterken); - ontwikkelingszone groen (ontwikkelen en versterken); - ruimte voor veerkrachtige watersystemen; - plattelandskern. De structuurvisie van de gemeente Arcen en Velden (gemeente-atlas 2015, vastgesteld 16 februari 2006) geeft aan dat aan de Maasoever ruimte is voor natuurontwikkeling en binnen de kern Arcen op enkele plaatsen ruimte is voor een aantal kleine ontwikkelingen (bron: gemeente Venlo): - aan de zuidrand van Arcen wordt aan de Schans een Multifunctionele Accommodatie (MFA) gerealiseerd; - aan de Wal zijn plannen voor vervangende nieuwbouw (woningen); - aan de noordrand wordt aan de Lage Lei een aantal woningen gerealiseerd ter afronding van de buurt. In het grondwaterbeschermingsgebied, gelegen in de gemeente Horst aan de Maas, zijn geen ruimtelijke ontwikkelingen gepland (website gemeente Horst aan de Maas). We merken op dat de genoemde ruimtelijke ontwikkelingen een momentopname zijn. Op de website kunnen de meest actuele plannen worden geraadpleegd. 24 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

31 Afbeelding 5.3. Provinciaal Omgevingsplan Limburg Woningen Lage Lei Nieuwbouw aan de Wal MFA Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 25

32 5.5. Inrichtingen en ontgrondingen Binnen het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied is alleen de winning Grubbenvorst als inrichting met een vergunning Wet milieubeheer gelegen (website Provincie Limburg, 2011) en zijn elf ontgrondingsvergunningen verleend. Op afbeelding 5.4 is de locatie van de inrichting en de percelen waarvoor de ontgrondingsvergunningen zijn verleend weergegeven. Tabel 5.2. Inrichtingen naam adres plaats WML (P.S. Grubbenvorst) Broekhuizerweg 59 Lottum Tabel 5.3. Ontgrondingen adres plaats status 1. Veerweg 7 Lottum-Grubbenvorst opgeleverd 2. Roermond opgeleverd 3. Lottum-Grubbenvorst opgeleverd 4. Markt 4 Lottum-Grubbenvorst opgeleverd 5. Broekhuizerweg 38 Lottum-Grubbenvorst opgeleverd 6. Veerweg 3 Broekhuizen opgeleverd 7. Steenstraat 20 Horst opgeleverd 8. Grubbenvorst opgeleverd 9. Lottum-Grubbenvorst opgeleverd 10. Broekhuizerweg 38 Grubbenvorst opgeleverd 11. opgeleverd 5.6. Wegen en infrastructuur Midden door het grondwaterbeschermingsgebied, van zuid naar noord, loopt de N555. Daarnaast zijn er ook verschillende landwegen aanwezig, zoals de Stokter-/Horsterweg, Lottumse-/Broekhuizerweg en de Hombergerweg. Een deel van deze wegen wordt tijdens perioden van gladheid met pekel behandeld. In het grondwaterbeschermingsgebied liggen geen buisleidingen Benzinestations In het grondwaterbeschermingsgebied ligt een benzinestation. Dit is gelegen aan de Lottumseweg 18 te Broekhuizen. 26 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

33 Afbeelding 5.4. Inrichtingen en ontgrondingen Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 27

34 5.8. Oppervlaktewater en riolering In het grondwaterbeschermingsgebied, ten oosten van de winning, bevindt zich de Maas (zie afbeelding 5.5). Delen van de grens van het grondwaterbeschermingsgebied worden gevormd door de Lingsforterbeek en de Broekhuizer Molenbeek. Binnen het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich de waterlopen Aarsbeek, Staatsbemden, Cannegieter en Vogtwinkel. Langs de wegen in het buitengebied liggen veelal gemeentelijke sloten. Dit kunnen zaksloten zijn (voor het afstromend hemelwater van de weg) of afvoerende sloten die het hemelwater uiteindelijk afvoeren naar een (grotere) sloot van het waterschap. In het grondwaterbeschermingsgebied ligt een riooloverstort. Deze stortte de afgelopen jaren 3 à 4 keer per jaar over op de waterlossing van het waterschap (Vogtwinkel). Er bevinden zich geen regenwaterbuffers of rioolwaterzuiveringsinstallaties in het grondwaterbeschermingsgebied. Er ligt drukriolering in het waterwingebied, in het grondwaterbeschermingsgebied ligt drukriolering en vrijvervalriolering. Regenwaterbuffers of groene bergingen zijn niet aanwezig, niet in het waterwingebied en niet in het grondwaterbeschermingsgebied. Afkoppeling van hemelwater op grote schaal wordt door de gemeente niet toegepast. Dit vindt hoogstens plaats op kleine schaal op particulier niveau. 28 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

35 Afbeelding 5.5. Oppervlaktewatersystemen Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 29

36 5.9. Verontreinigingen Algemeen Voor de aanpak van bodemverontreiniging binnen de provincie Limburg zijn vier instanties bevoegd gezag op grond van de Wet bodembescherming (Wbb) en beschikken over informatie met betrekking tot (potentieel) ernstige bodemverontreinigingen. Het betreft de provincie Limburg (hele provincie met uitzondering van grondgebied van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo) en de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo (voor hun respectievelijke grondgebieden). Informatie op hoofdlijnen over potentieel ernstige bodemverontreinigingen voor het grondgebied van de provincie Limburg, met uitzondering van de gemeenten Heerlen en Venlo, is beschikbaar via de website (Informatie van de gemeente Maastricht op de website wordt niet up-to-date gehouden). Op deze website is zeer beperkte informatie voor het grondgebied van Venlo aanwezig. De bodemkwaliteitsinformatie van de gemeente Venlo is verder niet via een (gemeentelijke) website ontsloten. Nadere detailinformatie met betrekking tot de verontreinigingssituaties is terug te vinden in de archieven van de bevoegde gezagen Wbb. Opgemerkt wordt dat enkel een indicatie geeft dat plaatselijk een verontreiniging aanwezig kan zijn. Nadere informatie over de verontreinigingen (grond, grondwater, parameters) is niet beschikbaar via bodemloket (terug te vinden in het archief van het bevoegd gezag Wbb). Daarenboven is het onduidelijk in hoeverre gemeenten en provincie de informatie op bodemloket up-to-date houden. Voor een inventarisatie van (mogelijke) bodemverontreinigingen binnen het grondwaterbeschermingsgebied van winning Grubbenvorst is gebruik gemaakt van de informatie op Daarnaast wordt verwezen naar enkele lopende projecten vanuit de provincie Limburg die ten tijde van het opstellen van onderhavig gebiedsdossier nog niet verwerkt konden worden Bodemloket De informatie over bodemverontreinigingen die in het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied aanwezig zijn en die op vermeld staan (geraadpleegd januari 2011), zijn weergegeven in afbeelding 5.6. In bodemloket worden vijf kleurcodes gehanteerd: - rood geeft het gebied waar geen gegevens beschikbaar zijn weer (niet van toepassing binnen het grondwaterbeschermingsgebied van onderhavige winning); - paars zijn onderzochte locaties waar geen verdere maatregelen noodzakelijk zijn; - lichtblauw zijn verdachte locaties op basis van historische activiteiten; - oranje/bruin zijn locaties waar bodemonderzoek is uitgevoerd en waarvan de uitslag reden is om vervolgacties te ondernemen; - groen geeft de locaties weer die gesaneerd zijn. De locaties waar mogelijk een verontreinigingsbron aanwezig is (oranje/bruin en lichtblauw) en waar in het verleden een verontreiniging aanwezig geweest is (groen) zijn interessant voor dit gebiedsdossier en worden samengevat in de tabel in bijlage V. De gegevens op bodemloket zijn bijgewerkt tot 5 oktober Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

37 Afbeelding 5.6. Overzicht bodemverontreiniging in waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Grubbenvorst op basis van bodemloket Informatie gemeenten Het waterwingebied en een groot deel van het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich in de gemeente Horst aan de Maas, terwijl een klein gedeelte van het grondwaterbe- Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 31

38 schermingsgebied in de gemeente Venlo gelegen is. In deze paragraaf is beschikbare informatie over bodem- en grondwaterverontreinigingen voor beide gemeenten weergegeven. Gemeente Horst aan de Maas In het grondwaterbeschermingsgebied in de gemeente Horst aan de Maas bevinden zich voor zover bekend geen risicovolle bodem- en/of grondwaterverontreinigingen. Gemeente Venlo Van de gemeente Venlo is informatie verkregen over de bodemkwaliteit van diverse locaties gelegen binnen grondwaterbeschermingsgebied Grubbenvorst. Het betreffen gegevens van bodemonderzoeksrapporten uit de periode 1988 t/m Hieruit volgt dat in de grond plaatselijk sterk verhoogde gehalten aan lood, zink, kwik, PAK, DDT en minerale olie zijn aangetroffen en licht tot matig verhoogde gehalten aan zware metalen, BTEXN en minerale olie. In het grondwater is plaatselijk een sterk verhoogde concentratie van minerale olie gemeten en matig verhoogde gehalten aan zink en EOX. Van enkele zware metalen, BTEXN, fenol en minerale olie zijn licht verhoogde concentraties aangetroffen Actuele informatie Ten tijde van het opstellen van dit gebiedsdossier werd door de provincie Limburg gewerkt aan twee projecten met betrekking tot het inzichtelijk maken van risico s van bodemverontreinigingen binnen de provincie (met uitzondering van de gemeenten Heerlen, Maastricht en Venlo). Het gaat hierbij om volgende projecten: - bodeminformatiepilot in het kader van de ILG-bestuursovereenkomst: in het kader van de Bestuursovereenkomst Investeringsbudget Landelijk Gebied tussen het Rijk en de provincie Limburg wordt een bodeminformatiepilot uitgevoerd met als doel het bieden van geografisch inzicht in de ligging en eigenschappen van de grondwaterverontreinigingen in Limburg (met uitzondering van het grondgebied van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo). Deze pilot wordt in 2011 uitgevoerd; op basis van het resultaat van deze pilot wordt onder andere beoordeeld voor welke (grootschalige) grondwaterverontreinigingen gebiedsgericht grondwaterbeheer een zinvolle aanpak kan zijn; - genereren van een overzicht van spoedlocaties in het kader van het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties : in het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties is bepaald dat de bevoegde gezagen Wbb uiterlijk op 31 december 2015 een overzicht gereed hebben van de locaties waar sprake is van zodanige verspreidingsrisico s of ecologische risico s dat spoedige sanering noodzakelijk is (de zogenaamde spoedlocaties); voorts is bepaald dat in dat overzicht per locatie zal worden aangegeven welke (tijdelijke) maatregelen zijn genomen of voorzien. De gemeenten Heerlen, Maastricht en Venlo zijn eveneens bezig met het opstellen van een overzicht van de spoedlocaties op hun grondgebied. Aangezien bovenstaande informatie tijdens het opstellen van dit gebiedsdossier niet voor handen was, is het niet opgenomen. Bij het maken van beleidskeuzes wordt de lezer verwezen naar de resultaten van de betreffende projecten. 32 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

39 Bij de periodieke herziening van dit gebiedsdossier zullen de actuele inzichten in de mogelijke risico s van bodemverontreiniging voor de waterwinning en, voor zover aan de orde, de te nemen maatregelen, worden opgenomen Stortplaatsen Binnen het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Grubbenvorst zijn twee voormalige stortlocaties aanwezig. De gegevens van deze stortlocaties zijn samengevat in onderstaande tabel. In afbeelding 5.7 is de ligging van de stortplaatsen weergegeven. In het kader van de Nazorg Voormalige Stortplaatsen (NaVoS) is nagegaan, of er bij deze stortlocaties sprake is van een humane spoedlocatie. Dit is bij geen enkele voormalige stortplaats het geval. Verspreidingsrisico s en/of ecologische risico s zijn hierbij niet geïnventariseerd. Dit onderzoek wordt binnenkort door de provincie Limburg opgestart. Tabel 5.4. Voormalige stortlocaties binnen grondwaterbeschermingsgebied Grubbenvorst LI LI Looweg vlak Broekhuizen In de Bergen Grubbenvorst code naam plaats start eind opper- (m²) inhoud (m³) hoogte (m) diepte (m) stortmateriaal huishoudelijk afval, bouw- en sloopafval gewoon huisvuil, bouw- en sloopafval Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 33

40 Afbeelding 5.7. Ligging voormalige stortlocaties binnen grondwaterbeschermingsgebied Grubbenvorst Overige functies in ondergrond Voor zover bekend bevinden zich geen bodemenergiesystemen of industriële grondwateronttrekkingen in het grondwaterbeschermingsgebied. Momenteel wordt er door privéonttrekkingen water gewonnen van onder de beschermende kleilagen (Venlo-klei). Er wordt onderzoek gedaan naar deze onttrekkingsputten in het kader van de Nota diepe boringen en onttrekkingen (Provincie Limburg, 2006). 34 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

41 6. MOGELIJKE KNELPUNTEN EN RISICO S 6.1. Activiteiten en inrichtingen In nauw overleg met de projectgroep worden per winning de knelpunten en risico s voor de drinkwaterkwaliteit geïnventariseerd. Hieronder worden verstaan: activiteiten of inrichtingen die in het grondwaterbeschermingsgebied en waterwingebied aanwezig zijn die de grondwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden of inrichtingen en activiteiten die in het verleden hebben plaats gevonden en nu nog de grondwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Knelpunten zijn activiteiten of inrichtingen waarvan bekend en aangetoond is dat deze een negatief effect hebben op de grondwaterkwaliteit in het grondwaterbeschermingsgebied. In de gebiedsdossiers wordt een oordeel gegeven van het te verwachten effect van de knelpunten. Risico s vormen activiteiten of inrichtingen die een negatief effect op de grondwaterkwaliteit kunnen hebben, maar waarvan dat nog niet is vastgesteld. Voor de risico s is in de gebiedsdossiers de grootte van het risico beoordeeld door de kans van voorkomen en het effect van het voorkomen kwalitatief af te wegen. De activiteiten en inrichtingen zijn onderverdeeld in de volgende thema s: - beheer; - wonen en bedrijvigheid; - beheer van oppervlaktewateren; - vergunningverlening en handhaving; - bodemverontreiniging; - landbouw. Naast deze activiteiten en inrichtingen is het gebrek aan kennis, zogenaamde kennislacunes ook een risico voor de kwaliteit van het grondwater. Voor de effectbeoordeling van de knelpunten en risico s worden de volgende kleurcodes gebruikt: Tabel 6.1. Kleurcode knelpunten en risico s omschrijving effect groot negatief effect negatief effect klein negatief effect 6.2. Bestaande knelpunten kleurcode In tabel 6.2 wordt een overzicht en beschrijving gegeven van de geïnventariseerde knelpunten. Tabel 6.2. Overzicht van de knelpunten thema activiteit negatief effect maatregel Landbouw Gebruik van bestrijdingsmiddelen - verontreiniging van het grondwater door bestrijdingsmiddelen 8, 9, 22, 23 en landelijk beleid en regelgeving Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 35

42 6.3. Bestaande risico s In tabel 6.3 wordt een overzicht en beschrijving gegeven van de geïnventariseerde risico s. Voor de risico s is in de tabel de grootte van het risico beoordeeld door de kans van voorkomen en het effect van het voorkomen kwalitatief af te wegen. Tabel 6.3. Overzicht van de risico s thema activiteit negatief effect maatregel Beheer handelingen van hulpdiensten na gebeurtenissen met een risico beheer van spoorwegen, wegen en andere infrastructuur - verontreiniging van bodem en grondwater door gevaarlijke stoffen. Deze stoffen kunnen in de bodem terecht komen tijdens het opruimen van een locatie door hulpdiensten na een calamiteit. - dit kan een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit doordat bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen uitspoelen naar het grondwater Beleid en regelgeving Onjuiste verbeelding van waterwingebied en grondwaterbeschermingsgebied in bestemmingsplannen - onjuiste verbeelding van waterwingebied en grondwaterbeschermingsgebied in bestemmingsplannen geeft probleem bij vergunning verlening en handhaving. 34 Wonen en bedrijvigheid Aanleg en beheer van riolering, kabels en buisleidingen - verontreiniging grondwater door ontstaan van een kortsluitstroom door verwijderen van van nature slecht doorlatend materiaal; - verontreiniging grondwater door lekkende riolering en leidingen voor andere vloeistoffen; - verontreiniging grondwater door lekkende buisleiding die worden gebruikt voor transport van gevaarlijke stoffen. OvL, 23, Vergunningverlening en handhaving Aanleg en gebruik van onttrekkings- en beregeningsputten - door de aanleg en het gebruik van diepe putten kunnen kortsluitstromen ontstaan doordat slecht 19, Nota diepe boringen en onttrekkingen en OvL 36 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

43 thema activiteit negatief effect maatregel doorlatende lagen worden doorboord; - via putten kunnen bij een calamiteit in de nabijheid van de put verontreinigende stoffen naar de 3, wordt gedaan via Nota Diepe Boringen en Onttrekkingen aquifer toestromen. Organiseren van evenementeden - het grondwater kan wor- 4 verontreinigd door calamiteiten tijdens een evenement, bijvoorbeeld daar waar grote aantallen auto s worden geparkeerd op onverhard terrein en het gebruik van stroomaggregaten. Open en gesloten bodemenergiesystemen - zowel open als gesloten bodemenergiesystemen kunnen de grondwaterkwaliteit 20 beïnvloeden. Deze zijn daarom verboden in DWG en GWBG. Illegale systemen vormen een risico voor de grondwaterkwaliteit. Bodemverontreiniging Vuilstortplaatsen - het grondwater kan worden verontreinigd door uitloging van verontreinigende stoffen uit vuilstortplaatsen. Illegaal storten - grondwater kan worden verontreinigd door het illegaal storten van gevaarlijke stoffen. 10, monitoring 18 Landbouw Bemesting - stijgende nitraatconcentraties in het grondwater; - oxidatie van pyriet waardoor ijzer, sulfaat, aluminium, nikkel, mangaan en zware metalen in het grondwater komen. 8, 9, 22, 23 en landelijk beleid en regelgeving Beheer van oppervlaktewateren Verdiepen van sloten en beken - creëren van preferente stroombanen door verwijderen van beschermende beek- en slootbodem en -oever. Beheer van de Maas - beheer van het Maaspeil, Maasdebiet en Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 37

44 thema activiteit negatief effect maatregel stroomgeul van de Maas beïnvloeden het hydrogeologisch systeem. Door wijzigingen kan de begrenzing van het grondwaterbeschermingsgebied wijzigen en kan de grondwaterkwaliteit worden beïnvloed. 38 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

45 7. MAATREGELEN 7.1. Oplossingsrichtingen Maatregelen die genomen kunnen worden om de grondwaterkwaliteit te beschermen zijn divers. Om tot deze maatregelen te komen is vanuit de geconstateerde knelpunten en risico s eerst in oplossingsrichtingen gedacht. Deze oplossingsrichtingen kunnen worden onderverdeeld in: - Bestemmen en publiek recht; - Inrichten; - Beheer. Deze zijn schematisch weggegeven in onderstaande afbeelding. Afbeelding 7.1. Oplossingsrichtingen maatregelen Bestemmen en publiek recht Inrichten Beheer maatregelen Bestemmen Onder bestemmen en publiek recht vallen maatregelen die gericht zijn op: - het bestemmen in de zin van de Wro; - het stellen van eisen ten aanzien van het gebruik van een gebied; - het stellen van eisen aan inrichtingen en activiteiten vanuit een ander publiekrechtelijk kader zoals opgenomen in Wet Milieubeheer; OVL; POL etc Inrichten Beheer Onder inrichten verstaan wij fysieke maatregelen die kunnen worden getroffen bij de inrichting of het gebruik van het gebied zelf, zoals het aanbrengen van afwateringssloten bij infrastructuur of het omheinen van waterwingebieden. Beheer is een belangrijk aspect om de voor te stellen maatregelen te realiseren. Voorbeelden hiervan zijn monitoring, onderzoek, calamiteitenplan, toezicht en handhaving etc. Indien er knelpunten zijn op het gebied van bestemmen (het waterwingebied is bijvoorbeeld niet groot genoeg) dan is het denkbaar dat maatregelen worden getroffen in het publiekrechtelijk spoor (bv aanpassen waterwingebied in de OvL). Het is echter ook denkbaar dat er inrichtingsmaatregelen worden getroffen (aankoop gronden door WML en aanpassing Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 39

46 landgebruik) of beheersmaatregelen, zoals het organiseren van voldoende toezicht en handhaving Formulering van maatregelen Uit deze oplossingsrichtingen worden vervolgens maatregelen geformuleerd, die kunnen worden genomen in aanvulling op het huidige beschermingsbeleid. Alle maatregelen zijn opgenomen in de menukaart maatregelen, een ondersteunend document. Uit deze menukaart worden in nauw overleg met de projectgroep de maatregelen die specifiek voor deze winning van belang zijn, gekozen. In verband met de koppeling van maatregelen aan de knelpunten en risico s uit hoofdstuk 6 blijft de nummering van de maatregelen zoals deze is opgenomen in de menukaart behouden. Hierdoor kunnen sommige nummers in de tabellen in het gebiedsdossier ontbreken. Maatregelen leiden naar verwachting van de projectgroep tot een verbetering van de grondwaterkwaliteit, waarmee naar een zo schoon mogelijke grondstof wordt gestreefd, stijgende trends worden omgekeerd en een toename van de zuivering, conform de KRW, zoveel als mogelijk wordt voorkomen Prioriteit en trekker De keuze welke maatregelen worden ingezet worden per dossier bepaald in overleg met de projectgroep. Daarnaast worden ook de prioriteit en de trekker per maatregel bepaald in de projectgroep. De trekker is de partij die het initiatief neemt en houdt voor het realiseren van een maatregel, met, zo nodig en mogelijk, actieve ondersteuning vanuit de andere partners. Dit zal in het op te stellen afsprakenkader nader vastgelegd worden. De trekker en de prioriteit zijn daarom nog niet in deze menukaart opgenomen. Deze worden wel in elk gebiedsdossier opgenomen en kunnen per dossier verschillen. Bij sommige maatregelen staan twee of meer trekkers vermeld. Dat betekent niet dat deze gezamenlijk trekker zijn, maar individueel voor dat deel waarvoor men verantwoordelijk is (bijv. als bevoegd gezag). In de gevallen dat acties op landelijk niveau nodig zijn worden de koepelorganisaties IPO en Vewin als trekker genoemd. Deze organisaties moeten door de provincie en WML, zo mogelijk met steun van actoren in andere provincies, worden gestuurd. Voor de prioritering van de maatregelen wordt in de dossiers de volgende codering gebruikt: 1: direct oppakken 2: in : na 2012 d: doorlopende actie g: gereed 40 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

47 Tabel 7.1. Overzicht van de communicatiemaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 1. Blijvende afstemming tussen Een maal per jaar is er overleg tussen betrok- 1/d Provincie betrokken partners. ken partijen over de uitvoering van de maat- regelen en nieuwe ontwikkelingen om de gebiedsdossiers up-to-date te houden. Dit overleg zal zoveel mogelijk worden ingebed in bestaande structuren. 2. Communicatie naar bewoners, Structurele communicatie met bewoners en 3 Provincie bedrijven en grondeigenaren. bedrijven over grondwaterbescherming. Deze zal in samenwerking met WML en met betreffende gemeenten verder worden vormgegeven. 3. Informatieverstrekking aanleg en gebruik putten. De gebruikers van putten zijn veelal niet op de hoogte van risico s bij aanleg en onderhoud van putten. Via een goede voorlichting bij de vergunningverlening kan dit mogelijk worden 2 Provincie (boren van de put), Waterschap (gebruik van de put) voorkomen. 4. Bij de vergunningverlening en de locatiekeuze Bij de vergunningverlening en de locatiekeuze van een evenement de risico s voor het 1 Gemeenten (vanwege vergunningverlening) voor een evenement de risico s voor het grondwater meenemen. grondwater meenemen. Indien nodig kan dit in overleg met provincie en WML worden ingevuld. 5. Afstemming handhaving en toezicht. De diverse betrokken partners hebben elk hun eigen taak ten aanzien van handhaving en toezicht. Voor zover toezicht en handhaving raakvlakken hebben met de grondwaterbescherming dient dit onderling tussen de diverse partijen goed afgestemd te worden. 1/d Provincie, gemeente, waterschappen Er vinden diverse overleggen plaats waarin grondwater tot een specifiek aandachtspunt gemaakt kan worden, zoals het overleg van het Samenwerkingsknooppunt Limburg (SKP, waarin nieuwe ontwikkelingen rond beleid en wetgeving op het gebied van fysieke leefomgeving besproken worden) en het milieuhandhavingsoverleg, waarin provincie, gemeenten, waterschap en politie vertegenwoordigd zijn. Tijdens dit kwartaaloverleg worden de concrete ervaringen binnen een bepaalde regio besproken. WML WML is een belangrijke partner bij de gebiedsdossiers, maar heeft geen formele rol bij toezicht en handhaving. 6. Signaalfunctie in het veld. Alle betrokken partijen kunnen een signaalfunctie voor de overheden vervullen. Het is van belang dat zij alert zijn ( ogen en oren open ) en zaken melden bij de verantwoordelijke overheid of de Milieuklachtentelefoon. 1/d Alle partijen Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 41

48 maatregel omschrijving prioriteit trekker 7. Provinciaal beleid bij gemeenten onder de aandacht brengen. Tijdens de overleggen is gebleken dat niet alle medewerkers van de gemeenten op de hoogte zijn van de inhoud van de OvL. Daarnaast bestaat er ook onbekendheid met bepaalde faciliteiten die de provincie biedt zoals informatievoorziening via het Geo-dataportaal. Het overleg rond het gebiedsdossier wordt benut om de inhoud van de OvL en de bovengenoemde faciliteiten toe te lichten. Tabel 7.2. Overzicht van de stimuleringsmaatregelen 1 Provincie maatregel omschrijving prioriteit trekker 8. Stimuleren van landbouwpraktijken die niet of minder belastend zijn voor de grondwaterkwaliteit. Met deze maatregel wordt beoogd de uitkomsten van de onderzoeksprojecten middels stimuleringsmaatregelen te bevorderen. Duurzaam Schoon Grondwater (DSG) is het middel hiervoor. Tabel 7.3. Overzicht van de onderzoeksmaatregelen 1 WML maatregel omschrijving prioriteit trekker 9. Onderzoek naar activiteiten die de grondwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. 10. Opzetten Early Warning Systeem. Met deze maatregel worden de effecten onderzocht van activiteiten die op dit moment of in het verleden in het grondwaterbeschermingsgebied en in het waterwingebied plaats vinden of hebben gevonden. Bij deze onderzoeken moet worden gedacht aan de effecten van: - de uitspoeling van meststoffen (IwanH); - het gebruik van bestrijdingsmiddelen (PESTO); - verzuring. Door risico s op verontreiniging vroegtijdig te signaleren kunnen de betrokken partijen (gemeente, provincie en drinkwaterbedrijf) tijdig maatregelen treffen en verdere verspreiding van verontreinigingen voorkomen. De monitoring zal worden opgezet conform de voorstellen van RIVM over Early Warning systemen. Deze beogen de risico s voor de waterkwaliteit integraal in beeld te brengen en omvatten: - monitoren grondwaterkwaliteit; - volgen of provinciale grondwaterbeschermingsbeleid in gemeentelijke ruimtelijke plannen wordt geïmplementeerd; - inzicht hebben in de mate waarin in de omgeving van een winning stoffen vrijkomen die het grondwater kunnen verontreinigen. g g 3 1 1/d 2 Provincie Provincie 42 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

49 maatregel omschrijving prioriteit trekker 12. Onderzoek naar de effecten van verandering van Maaspeilen. Met werkzaamheden aan de Maas veranderen de waterpeilen in de Maas. De effecten van deze veranderingen op het geohydrologisch systeem worden onderzocht. 1 RWS 14. Inventarisatie inrichtingen in waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden. 15. Opstellen van een kwetsbaarheidskaart. 16. Onderzoek geneesmiddelen in grondwater. Bij uitvoering Maaswerken en realiseren van hoogwatergeulen invloed op waterwingebied en grondwaterbeschermingsgebied nagaan. Inventarisatie van inrichtingen binnen waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden die een risico vormen. Hierbij aandacht voor de nieuwe lijst van toegestane stoffen en inrichtingen in de OvL. De dikte van löss-, leem- en kleilagen is erg bepalend voor de bescherming van de onderliggende watervoerende pakketten. Op dit moment is geen totaalbeeld van de dikte van deze lagen. Om die reden een kaart maken waarop de fysische kwetsbaarheid van de grondwaterpakketten wordt weergegeven. Dit is mogelijk zodra GEOTOP in Limburg klaar is (2017). Via lekkende riolen kunnen geneesmiddelen in het grondwater geraken. Deze worden meegenomen in de brede screening. 2 Gemeenten 3 (2017) Provincie 1/2 Provincie Tabel 7.4. Overzicht van de handhavingsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 18. Voorvallen met risico s. De wijze waarop wordt gehandeld verschilt 19. Inventarisatie en beheer van bestaande boorgaten die slecht doorlatende lagen beïnvloeden mogelijk sterk per gemeente, waterschap en per locatie. Mogelijke maatregelen om handelen tijdens voorvallen met een risico te verbeteren zijn: - het hebben van een adequaat en actueel calamiteitenplan en het maken van structurele afspraken over hoe te handelen bij calamiteiten, instructie van hulpdiensten en het actualiseren en onderling afstemmen van calamiteitenplannen; - goede communicatie tussen hulpdiensten en WML; - WML als deskundige betrekken bij het opstellen van calamiteitenplannen; - calamiteitenplan ook afstemmen op voorvallen van illegaal storten; - functioneren milieuklachtentelefoon nagaan. Omdat bestaande boorgaten op dit moment ook een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit (doorboring van slechtdoorlatende kleilagen en ervaringen van WML met eigen putten) 2 Gemeente/provincie (afhankelijk van wie bevoegd gezag is) Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Provincie 1 Provincie Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 43

50 maatregel omschrijving prioriteit trekker wordt binnen het intrekgebied een inventarisatie gemaakt van deze boorgaten en wordt een saneringsvoorstel opgesteld. Deze maatregel wordt uitgevoerd conform de Nota diepe boringen en onttrekkingen Inventariseren en eventueel In stedelijk en bebouwd gebied zijn mogelijk (illegale) 2, kan 3 Provincie sluiten van illegale bodemenergiesystemen. bodemenergiesystemen geplaatst. Om te bepalen of (illegale) bodemenergiesystemen in het grondwaterbeschermingsgebied zijn geplaatst dient er met behulp van de gemeenten een inventarisatie gemaakt te worden van de niet-vergunde systemen. Voor deze inventarisatie dient nog een methodologie geformuleerd te worden. Afhankelijk van het resultaat daarvan zullen eventuele vervolgstappen worden voorgesteld. worden, omdat de AMvB Bodemenergie pas na 2012 van kracht wordt 21. Controle putten bij inrichtingen. Wanneer de gemeente controles van inrichtingen uitvoert daarin ook in de inrichting aanwezige putten meenemen, bezien vanuit de bescherming van het grondwater. 2 Gemeente Tabel 7.5. Overzicht van de beleidsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 22. Opstellen aanpak nitraaten bestrijdingsmiddelenproblematiek in grondwaterbeschermingsgebieden. 23. Lobby richting rijk om rijksbeleid aan te passen op gebied van Wbb- normen, nitraat, bestrijdingsmiddelen en Mijnbouwwet. 24. Opnemen van grondwaterbescherming in toekomstvisies. 25. Opnemen van grondwaterbeschermingsgebieden in Structuurvisie Buisleidingen. Op basis van de uitkomst van de onderzoeken IWANH en PESTO een voorstel maken hoe om te gaan met de nitraat- en bestrijdingsmiddelenproblematiek. 1 Provincie Voor een aantal knelpunten/risico s is de regio d Provincie en WML afhankelijk van landelijk beleid en regelgeving. Inbreng van regionaal standpunt in landelijke gremia IPO en Vewin. Afstemmen met Covenant Bodem en KRW- doelen voor bodemsaneringsgevallen. Wanneer gemeenten, provincie, waterschappen 2/d Provincie, gemeenten, en RWS toekomstvisies en/of structuurvi- waterschappen, RWS sies uitwerken, wordt aangeraden in deze visies het belang van waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden op te nemen. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu g Provincie (IenM) stelt een Structuurvisie buisleidingen op om ruimte te reserveren voor toekomstige buisleidingen voor gevaarlijke stoffen. Zorgen dat in dit plan het belang van de grondwaterbeschermingsgebieden is opgenomen. 44 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

51 Tabel 7.6. Overzicht van de beheersmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 28. Bescherming tegen infiltratie Regelmatig inspectie riolering (GRP) en reparatie 1 Gemeente/ WBL uit lekkende riole- ring in m.n. waterwingebied. bij lekkage. 30. Bescherming verontreiniging ten gevolge van onderhoud infrastructuur. In overleg met beheerders van infrastructuur en Prorail afspraken maken ter bescherming van de grondwaterkwaliteit. 1 Provincie Tabel 7.7. Overzicht van de bestemmingsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 33. Aanpassen vergunning Toepassen van regels conform inrichtingen- en 1 en vervolgens Provincie en gemeen- (Wabo en Wm). stoffenbeleid OvL in nieuwe vergunningen. d ten 34. Aanpassen van bestemmingsplannen. Als het waterwingebied of grondwaterbeschermingsgebied niet (goed) is opgenomen in een bestemmingsplan moet dit worden verbeterd. d Gemeenten Regelgeving moet goed benoemd worden. Maatregel verwijderen indien deze situatie nergens voorkomt. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 45

52 46 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

53 8. SAMENVATTING Doel van het gebiedsdossier In het voorliggende gebiedsdossier zijn de bedreigingen voor de waterkwaliteit van de drinkwaterwinning Grubbenvorst van WML beschreven. De drinkwatervoorziening is een dwingende reden van groot openbaar belang. Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de knelpunten en risico s voor de kwaliteit van het te winnen grondwater. De wettelijke basis voor deze zorg wordt gevormd door de Waterwet (implementatie van de Kaderrichtlijn Water), de Wet Milieubeheer, de Wet Bodembescherming en de Drinkwaterwet. Als het bestaande beleid en de toepassing van de regelgeving niet voldoende zijn, worden aanvullende beschermingsmaatregelen gedefinieerd. De provincie Limburg heeft de regie bij het opstellen van de gebiedsdossiers en de uitvoering van de maatregelen. Zij draagt zorg voor het rapporteren over de voortgang daarvan en het actueel houden van het dossier. Overige partijen die daarbij een verantwoordelijkheid hebben zijn WML als drinkwaterbedrijf, de gemeenten en het waterschap. Kenmerken winning Grubbenvorst WML wint bij Grubbenvorst grondwater voor de productie van drinkwater. Deze winning ligt in de gemeente Horst aan de Maas. Het is een niet-freatische grondwaterwinning, waar grondwater onder de Kiezeloölietklei wordt gewonnen in het tweede watervoerend pakket. De vergunde hoeveelheid te onttrekken grondwater bedraagt 3,0 mln m 3 /jaar. Het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied liggen in de gemeente Horst aan de Maas. Het grondwaterbeschermingsgebied ligt voor een klein deel in de gemeente Venlo. Knelpunten en risico s Aan de hand van de bodemopbouw, de kwetsbaarheid van de winning, de samenstelling van het opgepompte water en het bodemgebruik in de omgeving zijn de knelpunten en risico s voor de grondwaterkwaliteit bepaald. Een knelpunten voor het dossier Grubbenvorst vormen de bestrijdingsmiddelen, veroorzaakt door landbouwactiviteiten. Het verhoogde chloridegehalte in de putten wordt veroorzaakt door de waterwinning zelf en wordt daarom niet als knelpunt in dit dossier opgenomen. Er zijn een aantal risico s die zich in alle winningen voordoen. De volgende zijn specifiek voor deze winning. Van noord naar zuid doorkruist de N255 het grondwaterbeschermingsgebied. In het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich naast de Maas ook een aantal kleine waterlopen waaruit verontreinigingen in het grondwater kunnen infiltreren. Veranderingen in de waterpeilen van de Maas kunnen effect hebben op het geohydrologisch systeem. Voor een aantal beschermingsaspecten zijn de gemeenten bevoegd gezag. Het is belangrijk dat zij bij wijzigingen van beleid en regelgeving, zoals bijv. de Omgevingsverordening Limburg, daarover adequaat worden geïnformeerd, zodat zij hun rol goed kunnen invullen. Ook bewoners, bedrijven en grondgebruikers zijn zich niet altijd bewust van de ligging in een grondwaterbeschermingsgebied. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 47

54 Maatregelen De geconstateerde knelpunten en risico s leiden tot maatregelen. Deze zijn deels generiek voor alle winplaatsen. Belangrijk zijn het maken van een kwetsbaarheidskaart en het opzetten van een Early Warning systeem, conform de voorstellen van RIVM. De overige maatregelen zijn vermeld in tabel 7.2. Soms is er een discrepantie tussen het beleid of de normen van het Rijk, bijv. het verschil in normering tussen de Wet Bodembescherming en het Drinkwaterbesluit. Provincie en WML zullen in die situaties via IPO, resp. de koepelorganisatie Vewin lobbyen voor afstemming. Bij nieuwe ontwikkelingen waarop de Mijnbouwwet van toepassing is, bijv. het realiseren van geothermie en de winning van schaliegas, moeten de risico s voor het grondwater en dus voor de kwaliteit van het drinkwater nadrukkelijk mede een toetsingscriterium zijn bij de beoordeling van de toelaatbaarheid. Daarnaast zijn er specifieke maatregelen per geohydrologisch gebied of per individuele winning. Voor de winning Grubbenvorst zijn deze met name gericht op de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen in het grondwater en het uitvoeren van onderzoek naar de effecten van veranderende Maaspeilen. Uitvoeringsprogramma Na het verzamelen van de feiten en het formuleren van maatregelen is het opstellen van een uitvoeringsprogramma de volgende stap. Daarin werken de onderscheiden trekkers de maatregelen uit. Er wordt duidelijk beschreven wat een maatregel inhoudt, wat het resultaat moet zijn en wat de rol van de andere betrokken actoren is. Er wordt een inschatting gegeven van de benodigde capaciteit en een indicatie van de kosten. Het uitvoeringsprogramma is de basis voor een bestuurlijk akkoord dat moet leiden tot ondertekening door alle betrokken partijen in de loop van Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst

55 9. CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR 9.1. Contactpersonen Aan het opstellen van dit dossier hebben de volgende personen hun medewerking verleend: Tabel 9.1. Contactpersonen persoon provincie Limburg WML gemeente Horst aan de Maas gemeente Venlo Witteveen+Bos bedrijf/instantie dhr. H. Schouteten mw. M.L. Geurts dhr. H. de Zeeuw dhr. J. Bok mw. L. Savelkoul dhr. T. Regli dhr. R. van Weert dhr. R. Hoogeveen dhr. N. Visser 9.2. Gebruikte literatuur De volgende literatuur werd gebruikt: 1. Evaluatie bewaking grondstofkwaliteit medio medio 2010, WML, oktober Besluit van Gedeputeerde Staten van Limburg, Provincie Limburg, maart DINO-loket ( TNO, Weerstand van de klei van Venlo ter plaatse van de winplaats Grubbenvorst, N.V. Waterleiding Maatschappij Limburg, Waterkwaliteit winplaats Grubbenvorst, Royal Haskoning, Verduurzaming Grubbenvorst, N.V. Waterleiding Maatschappij Limburg, Ontwerpfase DCP Verwijdering PS Grubbenvorst E&U, N.V. Waterleiding Maatschappij Limburg, Hydrologische systeemkaart van noord- en Midden-Limburg, Iwaco B.V Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen, RIVM, Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, Karakterisering Nederlands Maasstroomgebied, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Over het voorkomen en de afbraak van pyriet in de Nederlandse ondergrond, Witteveen+Bos, augustus Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML - Inventarisatie, Maat, ter R. et. al., Waterbeheerplan : Orde in water - Water in Orde, WPM, Provinciaal Omgevingsplan Limburg Aanvulling Zandmaas, De Maaswerken. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/155 definitief d.d. 3 januari 2012, Gebiedsdossier winning Grubbenvorst 49

56

57 BIJLAGE I BESCHRIJVING BELEID EN REGELGEVING Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

58 Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

59 Tabel I.1. Overzicht relevante wetten en regels voor de gebiedsdossiers wetten en regels Rijk Waterwet, inclusief: - Waterbesluit; - Waterregeling; - Besluit kwaliteitseisen en monitoring water; - Besluit lozing afvalwater huishoudens; - Lozingenbesluit Wvo bodemsanering en proefbronnering; - Lozingenbesluit Wvo vaste objecten; - etc. Wabo, inclusief: - Besluit algemene regels voor inrichtingen; - Regeling omgevingsrecht; - etc. Wet milieubeheer Wet bodembescherming Drinkwaterwet en besluiten (waterleidingwet) relevantie Nieuwe taken en bevoegdheden van waterschappen (vergunningverlening kleine grondwateronttrekkingen) en gemeenten (zorgplicht stedelijk waterbeheer). Daarnaast stelt de Waterwet regels voor het onttrekken of het infiltreren van water in de bodem (zowel kwantitatief als kwalitatief). Het voorkomen dan wel beperken van bodem- en grondwaterverontreinigingen (binnen inrichtingen). Beschrijving bevoegdheden van provincies op het gebied van milieubescherming en drinkwaterbescherming. Het voorkomen van het ontstaan van bodemverontreiniging (zorgplicht) en regels voor sanering van gevallen van bodem- en grondwaterverontreiniging. Vastlegging van taken en verantwoordelijkheden ten aanzien van de organisatie van de openbare drinkwatervoorziening. Duurzaam veiligstellen van de openbare drinkwatervoorziening is dwingende reden van openbaar belang. De drinkwaterwet is door de Tweede en Eerste kamer is aangenomen en zal naar verwachting per 1 juli 2001 in werking treden. Wet ruimtelijke ordening, inclusief Besluit ruimtelijke ordening Artikel 7 van deze nieuwe drinkwaterwet treedt in werking op een nader te bepalen tijdstip. Dit artikel beschrijft een aantal taken van de eigenaar van een drinkwaterbedrijf: Een van die taken is het bijdragen aan de bescherming van de bronnen voor de drinkwatervoorziening in zijn distributiegebied tegen verontreiniging, waaronder in elk geval wordt begrepen: - het verrichten van onderzoek naar de kwaliteit van deze bronnen; - het beheren of medebeheren van terreinen rondom deze bronnen gericht op het voorkomen of beperken van verontreiniging van deze bronnen. Ruimtelijke inpassing van waterfuncties en maatregelen ter bescherming van drinkwater. Toetsing van gevolgen van ruimtelijke plannen op water door het gebruik van de watertoets. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

60 wetten en regels Wet op gewasbeschermingsmiddelen en biociden Meststoffenwet Ontgrondingenwet Waterschapswet Provincie Omgevingsverordening Limburg (vervangt de Provinciale MilieuVerordening) Waterschap Keur(verordening) Gemeente Rioleringsverordening relevantie Regels voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. De toelaatbaarheid van een middel (in een grondwaterbeschermingsgebied) wordt bepaald door een commissie. Hierin zijn bepalingen opgenomen die bodem en grondwater moeten beschermen tegen de gevolgen van het gebruik van meststoffen. Op grond van deze wet dienen bij vergunningverlening voor een ontgronding alle belangen van belanghebbenden meegewogen te worden. Indien de ontgronding bij een drinkwaterwinning plaats vindt dient het belang hiervan meegewogen te worden. In deze wet worden de taken en inrichting van het waterschap en de samenstelling van het bestuur van het waterschap geregeld. De taken van waterschappen zijn sinds 2009 verder uitgewerkt in de Waterwet. Vastlegging van regels en ontheffingsmogelijkheden voor bescherming van drinkwater. Aanwijzing en vastlegging van beschermingszones rondom drinkwaterwinningen. De Keur bevat veelal regels en voorschriften met betrekking tot zowel de kwaliteit als kwantiteit van onttrekkingen en lozingen. Regels voor het lozen van afvloeiend hemelwater en vrijkomend afvalwater. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

61 Tabel I.2. Overzicht relevante richtlijnen en beleid voor de gebiedsdossiers richtlijnen en beleid relevantie Europa Kaderrichtlijn Water De KRW beoogt het beschermen, verbeteren en herstellen van de goede toestand van het (grond)water zodat zuiveringsinspanning kan afnemen. Het voorkomen van de inbreng van verontreinigende stoffen en de ombuiging van stijgende trends van verontreiniging. De KRW is in Nederland geïmplementeerd via de Waterwet en bijbehorende besluiten en regels. Europese drinkwaterrichtlijn De Drinkwaterrichtlijn bevat richtlijnen voor het water bestemd voor menselijke consumptie. De Drinkwaterrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Waterleidingwet en het Waterleidingbesluit (gaan medio 2011 samen op in Drinkwaterwet). Grondwaterrichtlijn Vaststellen van drempelwaarden voor grondwater door de lidstaten om de goede toestand te bereiken. De Grondwaterrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Waterwet, Wet bodembescherming en Wet milieubeheer. Nitraatrichtlijn Verminderen en voorkomen van uitspoeling van nitraat door de landbouw door het nemen van brongerichte maatregelen. De Nitraatrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Meststoffenwet en de Wet bodembescherming. Rijk Nationaal waterplan Instrument van de gebiedsdossiers als ondersteuning van het beschermingsbeleid wordt aangekondigd. Beheer- en Ontwikkelplan voor de rijkswateren (BPRW) Beheer rijkswateren in de periode , invulling van beleidsopgave uit Nationaal waterplan op rijksniveau. Structuurvisie Het Rijk stelt structuurvisies op voor onder andere de ondergrond, buisleidingen; infrastructuur, ruimte etc. Een structuurvisie is een ambtelijk document in de ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de opsteller bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Provincie Het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL2006) Het POL is zowel Structuurvisie, Streekplan, Waterhuishoudingplan, Milieubeleidplan, als Verkeer en vervoerplan, en bevat de hoofdlijnen van de fysieke onderdelen van het economische, en sociaal-culturele beleid. Provinciaal waterplan (onderdeel van POL) Belangrijke aandachtspunten zijn, ruimtelijke ontwikkelingen die bedreigend zijn voor de drinkwaterwinning; stijgende nitraat concentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslag systemen, aanwezigheid historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

62 richtlijnen en beleid Structuurvisie provincie Waterschap Waterbeheerplan Gemeente Verbreed gemeentelijk rioleringsplan (of gemeentelijk waterplan) Bestemmingsplan Bodemkwaliteitskaart en bodembeheerplan - Structuurvisie WM vergunningen relevantie De provincie stelt structuurvisies op voor ruimtelijke ordening. Een voorbeeld hiervan is het Provinciaal plan voor de ruimtelijke ordening (voorheen streekplan). Een structuurvisie is een ambtelijk document in de ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de provincie bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Invulling van beleidsopgave uit provinciaal waterplan. Verbreding GRP met zorgplicht voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater, zorgplicht voor afvloeiend hemelwater en zorgplicht voor het voorkomen van structureel nadelige gevolgen van grondwaterstanden. Regels, verbeelding en toelichting op de vastlegging van ruimtelijke bestemmingen, waaronder het grondwaterbeschermingsgebied. Een bodemkwaliteitskaart is een kaart waarop zones staan met ieder een eigen bodemkwaliteit. Deze is bedoeld voor iedereen die van plan is grond toe te passen, maar geeft ook een algemeen beeld van de bodemkwaliteit in een gebied. In het bodembeheerplan staan de regels beschreven over hoe om te gaan met de bodemkwaliteitskaart. Voor de inwerkingtreding van de huidige Wet ruimtelijke ordening maakt de gemeente een structuurvisie voor haar grondgebied op het gebied van ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de gemeente bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien a twintig jaar. Beschrijving bevoegdheden van gemeente op het gebied van milieubescherming en drinkwaterbescherming. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

63 BIJLAGE II DEBIETONTWIKKELING DOOR DE TIJD Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

64 Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

65 Debietontwikkeling door de tijd In de jaren 1992 tot 1996 onttrok de winning Grubbenvorst gemiddeld ongeveer m 3 /jaar (zie afbeelding II.1). In de daaropvolgende jaren varieerde de gewonnen hoeveelheid grondwater tussen 2,2 en 2,5 mln m 3 /jaar met een gemiddelde van 2,3 mln m 3 /jaar. In 2010 lag de onttrokken hoeveelheid lager dan ooit, bij ongeveer 1,9 mln m 3. Het onttrokken grondwater voorziet in de omgeving zo n inwoners van drinkwater. Afbeelding II.1. Debietontwikkeling door de tijd Onttrekking pompstation Grubbenvorst 3,5 3 Onttrekking (in miljoen m3/jaar) 2,5 2 1,5 1 0, Jaar Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

66 Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

67 BIJLAGE III GEOLOGIE EN HYDROGEOLOGIE Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

68 Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

69 Beschrijving bodemopbouw De winning Grubbenvorst ligt regionaal geologisch gezien in de laaggelegen Slenk van Venlo die wordt begrensd door de Viersenbreuk en de Tegelenbreuk. Circa 2 km ten westen van de winning ligt de Breuk van Velden. De deklaag in het onderzoeksgebied bestaat uit zand- en leemafzettingen van de formatie van Boxtel. Op de winplaats zelf zijn plaatselijk bovendien door de wind aangevoerde stuifduinen aanwezig. Het eerste watervoerende pakket wordt gevormd door de pleistocene afzettingen van Beegden en Peize-Waalre en bestaat uit grof, grindhoudend zand. De formatie van Waalre bevat onderin stenen van enkele centimeters tot bijna 1 dm doorsnee (grindlaag). Onder dit watervoerend pakket bevindt zich een slechtdoorlatende kleilaag met bruinkoolinschakelingen van de Kiezeloöliet- Formatie (vroeger Venlo-klei genoemd). Het tweede watervoerende pakket bevindt zich onder deze kleilaag en wordt gevormd door grove, grindhoudende zanden van de Kiezeloöliet-Formatie. Het tweede watervoerende pakket kan worden onderverdeeld in wvp 2a en 2b. Het wvp 2a is slechts enkele meters dik en meestal fijnzandiger dan wvp 2b. Tussen wvp 2a en 2b bevindt zich meestal een dunne kleilaag, maar ook in het laaggelegen deel van het tweede watervoerende pakket zitten ingeschakelde kleilagen die voor de waterwinning van betekenis kunnen zijn. De geohydrologische basis is de formatie van Breda en bestaat veelal uit fijne klei- en glauconiethoudende zanden, waardoor de kleur van zanden vaak groengrijs tot grijsgroen is. Er zijn in de formatie van Breda echter ook grovere zandlagen in boringen aangetroffen. Vanaf circa 90 m beneden maaiveld zijn ook schelpengruis en leembrokjes aanwezig. Tabel III.1 is opgesteld met behulp van het digitaal geologisch model en geohydrologisch model voor Limburg II.1 uit REGIS (TNO) en de notitie Weerstand van de klei van Venlo ter plaatse van de winplaats Grubbenvorst, WML, In afbeelding III.1 wordt de bodemopbouw in een doorsnede geschematiseerd op basis van de geohydrologische eigenschappen; hierbij geldt dat er onderscheid wordt gemaakt tussen watervoerende lagen en slecht doorlatende lagen. De geohydrologische basis is in deze afbeelding niet weergegeven. Tabel III.1. Bodemopbouw ter plaatse van de winning Grubbenvorst lithologie formatie geohydrologie zand en leem Boxtel matig doorlatende laag grof, grindhoudend zand Beegden watervoerend pakket 1a grof, grindhoudend zand Peize-Waalre watervoerend pakket 1b bruinkool en klei waarin soms een ingeschakelde zandlaag Kiezeloöliet slecht doorlatende laag 2 grof, grindhoudend zand Kiezeloöliet watervoerend pakket 2a grof, grindhoudend zand Kiezeloöliet watervoerend pakket 2b fijn, leemhoudig zand Breda geohydrologische basis Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

70 Afbeelding III.1. Geohydrologische doorsnede west-oost REGIS Limburg II.1 Grondwaterstroming en wegzijging/kwel Ter plaatse van de winning stroomt zowel het ondiepe freatische grondwater in het eerste watervoerende pakket als ook het diepe spanningswater in het tweede watervoerende pakket richting de Maas, dat wil zeggen in oostelijke richting. Het eerste watervoerende pakket wordt door de Maas gedraineerd. Vanuit het tweede watervoerende pakket vindt er kwel naar de Maas plaats, de hoeveelheid is echter beperkt daar de bovenliggende Venlo-klei, welke onder de rivier doorloopt, weerstand biedt. Er is in het gebied geen aangetoonde infiltratie, op basis van modelresultaten wordt infiltratie wel mogelijk geacht (Iwaco, 1994). Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

71 BIJLAGE IV KWALITEITSGEGEVENS Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

72 Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

73 In (WML, 2010) zijn de volgende tekst en afbeeldingen opgenomen: PS Grubbenvorst Middeldiepe winning Pompputten Het pompstation wordt gevoed door 9 productieputten. In april 2009 zijn er twee nieuwe pompputten bijgeplaatst. De bestaande PP 12 is vervangen door PP 12a en PP 13 is er nieuw bijgeplaatst. Beide putten liggen in het noordwestelijk deel van het puttenveld waar het zoet-zoutvlak relatief lager ligt dan in het overige deel van het puttenveld, en de chloride- en sulfaatconcentraties zodoende duidelijk lager zijn dan gemiddeld. Medio 2009 is pompput 7 vervallen. Pompput 1 is in het voorjaar van 2010 tijdens regeneratiewerkzaamheden bij onderzoek naar lekkage defect geraakt. Zowel pompput 1 als ook pompput 7 worden vooralsnog niet vervangen, er is met de twee nieuwe pompputten 12a en 13 genoeg ruwwater beschikbaar om aan de watervraag te voldoen. De putten verschillen onderling sterk in het gehalte aan anorganische macro-ionen en DCP. Ook per put kunnen de gehalten sterk fluctueren. De hoogst gemeten chloride-, sulfaat- en DCP-gehalten bedragen respectievelijk 240 mg/l, 140 mg/l en 2,1 µg/l. Deze hoge concentraties zijn sinds 2008 echter niet meer waargenomen. De organische microverontreiniging 1,2,3-Trichloorpropaan is in PP 08 op en op aangetroffen met 0,05 µg/l. Deze waarde is reeds sinds 2002 vrij constant. Waren er tot medio 2008 nog 2 pompputten waar een methaangehalte hoger dan 0,5 mg/l werd gemeten, zo bedroeg de methaanconcentratie de laatste 2 jaar in elke put minder dan 0,5 mg/l. Ruwwater Het gezamenlijk ruwwater 2 is niet op de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen onderzocht. Het ruwwater 1 (conv.) daarentegen wel. Er is hier tot op heden niets van bestrijdingsmiddelen in aangetroffen. DCP-vrij en DCP-houdend ruwwater wordt apart gezuiverd. Het DCP-houdend ruwwater van PP 06, 08 en 10 bevat een significant hoger sulfaat- en chloridegehalte dan het conventioneel ruwwater van de DCP-vrije putten. Structurele waterkwaliteitsaspecten DCP In bijgaande tabel zijn gemiddelde, minimale en maximale concentratie weergegeven in de pompputten, over de periode 2000 tot medio pompput gemiddeld minimaal maximaal 2 <0,05 <0,02 <0,05 3 <0,05 <0,02 <0,05 6 0,11 <0,02 1,0 8 1,25 0,22 2,2 9 <0,05 <0,02 0, ,66 <0,19 1,6 11 <0,05 <0,02 <0,05 12a* <0,05 <0,02 <0,05 13* <0,02 <0,02 <0,02 * deze pompputten zijn pas 3 keer bemeten. Over het algemeen is er sprake van een lichte trendmatige daling van de DCP concentratie in pompput 6, 8 en ook in de voormalige pompput 7 daalde het DCP gehalte licht. De concentratie in PP 08 is sinds medio 2008 vrij constant. In pompput 10 is daarentegen sprake van een stijgende trend. De eenmalig hoge concentratie van 1,6 µg/l gemeten in oktober 2005 is echter sindsdien niet meer waargenomen. Op de volgende blz. zijn enkele trendgrafieken weergegeven. Belangrijk is ook het feit dat de overgebleven DCP vrije putten 2, 3, 9, 11, maar ook de nieuwe pompputten 12a Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

74 en 13 nog steeds DCP vrij zijn. Deze putten worden met een lage frequentie bemonsterd, slechts één keer per jaar. Er is een eenmalige waarneming in pompput 9 gedaan van 0,04 µg/l DCP op Sindsdien is er echter geen DCP meer aangetroffen in deze put, zodoende wordt ook deze put maar 1 x per jaar bemonsterd op DCP. Sulfaat In dezelfde ruwwaterleiding waarop DCP binnenkomt, komt ook het meeste sulfaat binnen. Sulfaat is eveneens afkomstig uit het eerste watervoerende pakket. Vooral de pompputten 6, 8 en 10 hebben hoge concentraties sulfaat. In de putten, 6, 9, 11 en 12a is de concentratie redelijk constant. In de putten 2, 3 en 10 nam de concentratie tot medio 2008 licht toe, daarna zijn de concentraties gestabiliseerd of zelfs lichtelijk gedaald. Het sulfaatgehalte in PP 13 lijkt te dalen en is de laatste maanden zelfs beneden de detectiegrens. pompput gemiddeld mg/l A Ten opzichte van de analyseperiode 2006 medio 2008 zijn vrijwel alle sulfaatconcentraties daarna gelijk gebleven of zelfs iets gedaald. Alleen het sulfaatgehalte in PP 11 lijkt licht te stijgen. Upconing van o.a. chloride Vanuit de geohydrologische basis, de formatie van Breda, kwelt zout water op. Dit speelt vooral in de voormalige pompput 7, maar ook in mindere mate in enkele andere putten zoals PP 2, 3, 6 en 10. Er is een licht stijgende trend in pompputten 10 en 12a. Een min of meer neutrale trend in de putten 6, 8, 9, 11 en 13. De putten 2, 3 hebben een dalende trend. De mate van upconing hangt sterk af van het schakelen van de pompputten. pompput gemiddeld mg/l trend Dalend 3 55 Dalend 6 64 Neutraal, licht dalend 8 34 Neutraal 9 21 Neutraal licht stijgend Neutraal 12a 10 licht stijgend 13a 8 neutraal Uit de analyseresultaten blijkt (zie ook grafieken op de volgende pagina s) dat er vooralsnog geen reden is tot bezorgdheid wat betreft het chloridegehalte. Het trendmatig volgen van het chloride blijft echter ook in de toekomst een aandachtspunt. Nieuwe en overige waterkwaliteit aspecten In de periode eind begin 2009 is er onderzoek verricht naar de herkomst van het groen gekleurd water in PP 07. Uit een ballonproef is gebleken dat er sprake was van een lekkage op de boorbuis, waardoor o.a. groenalgen en ééncelligen via het freatische water de put in geraakten. De herkomst van de ééncelligen en groenalgen kon echter Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

75 ook na uitvoerig onderzoek niet nauwkeurig worden achterhaald. Er is besloten om de pompput dusdanig te dempen, dat er geen lekwater meer de put in kan stromen zodat het waterwinpakket niet verder vervuild raakt. Pompput 8 was namelijk ook betroffen van door ééncelligen veroorzaakt zwak groen gekleurd ruwwater, doch deze put lekt zelf niet. Na het dempen van pompput 7 is de waterkwaliteit van pompput 8 geleidelijk aan weer hersteld. Het vermoeden dat PP 8 besmet werd via het lekwater van PP 07 wordt hierdoor bekrachtigd. De verstopte PP 01 zorgde herhaaldelijk voor vertroebeling van het gezamenlijk ruwwater. Tijdens de schoonmaakactie is deze pompput defect geraakt waardoor er zand naar binnen stroomde. Helaas kon de put niet meer worden gered en is besloten om de put te dempen. Resultaten onderzoek en advies De monitoring van de waterkwaliteit en de sturing van de winning zijn in orde, er zijn weinig mogelijkheden tot verdere optimalisatie aanwezig. Wel wordt ook hier geadviseerd om de onttrekking zoveel mogelijk over het winveld te verspreiden om de stijging van het zoet-zout grensvlak te minimaliseren en gelijkmatig te verdelen. In het kader van de Inspectierichtlijn Analyse microbiologische veiligheid drinkwater is nagegaan of het een kwetsbare winning betreft. Uit de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML (maart 2007), is gebleken dat PS Grubbenvorst in de categorie beheerst risico valt. In het verleden zijn enkele besmettingen geconstateerd, maar de oorzaken hiervan zijn achterhaald. De lekkende PP 07 is ondertussen gedempt. Wel ligt in de 60-dagen-zone een riool dat een risicofactor vormt voor de winning, indien de ondergrondse integriteit van de winmiddelen niet in orde is. De bovengrondse integriteit is in orde. PP 6 werd verdacht van lekkage door cordelldraadverbindingen, doch dit kon tijdens een ballonproef (juli 2010) niet worden bevestigd. De overige winmiddelen zijn zover bekend in orde. De winning wordt daardoor beschouwd als beheerst risico. De winning is voorzien van een UV in verband met de actiefkoolzuivering. De UV is alleen in bedrijf als de actiefkool geregenereerd is en fungeert dus niet als aanvullende desinfectiestap. Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

76 Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

77 Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012

78 Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/155 d.d. 3 januari 2012