Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Schinveld

Transcriptie

1 Powered by TCPDF ( Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Schinveld

2

3

4

5 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING Aanleiding Doelstellingen Uitgangspunten Werkwijze Leeswijzer 3 2. BELEID EN REGELGEVING Inleiding Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Overzicht beleid en regelgeving Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Het beschermingsbeleid van WML Beleid van het Waterschap Roer en Overmaas Beleid van de gemeente(n) Algemeen Gemeente Onderbanken Beleid in Duitsland KENMERKEN WINNING Locatie en diepte winning Vergunde situatie Waterwingebied Type winning Waterbehandeling Toekomstplannen van WML ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM Beschrijving geologie Kwetsbaarheid Fysische kwetsbaarheid Chemische kwetsbaarheid Microbiologische kwetsbaarheid Beoordelingsmethodiek van de huidige toestand grondwaterkwaliteit Kwaliteitsontwikkeling door de tijd Chemie Microbiologie OMGEVING VAN DE WINNING Inleiding Landgebruik in de omgeving Landgebruik in het waterwingebied Landgebruik in het grondwaterbeschermingsgebied Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen Ruimtelijke ontwikkelingen Inrichtingen en ontgrondingen Tankstations Wegen en infrastructuur Oppervlaktewatersysteem Verontreinigingen Algemeen 31

6 Bodemloket Interreg II project (1998) Informatie gemeente Duits deel grondwaterbeschermingsgebied Actuele informatie Stortplaatsen Overige functies in ondergrond MOGELIJKE KNELPUNTEN EN RISICO S Bestaande knelpunten Bestaande risico s MAATREGELEN Oplossingsrichtingen Bestemmen Inrichten Beheer Formulering van maatregelen Prioriteit en trekker SAMENVATTING CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR Contactpersonen Gebruikte literatuur 55 laatste bladzijde 56 BIJLAGEN aantal blz. I Beschrijving beleid en regelgeving 4 II Debietontwikkeling door de tijd 1 III Geologie en hydrogeologie 3 IV Geologische doorsnedes uit rapport Interreg II Project Veiligstelling 3 Drinkwatervoorziening Winplaatsen Gangelt en Schinveld (Witteveen+Bos et al, 1998) V Kwaliteitsgegevens 2 VI Overzicht van output bodemloket 1

7 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding Ter ondersteuning van het beschermingsbeleid en ter invulling van een deel van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is geadviseerd gebiedsdossiers op te stellen. De KRW is in 2000 van kracht geworden en heeft als doel de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater te beschermen en te verbeteren. De uitvoering van de KRW is een overheidstaak en is voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. De overheid is tevens verantwoordelijk voor de drinkwatervoorziening, drinkwaterbedrijven zijn verantwoordelijk voor de uitvoering daarvan. Het hierboven genoemde gebiedsdossier moet uiteindelijk een set van maatregelen bevatten die gezamenlijk de KRWdoelstelling (afname zuivering, trendomkering kwaliteit) moeten realiseren. Door het RIVM is in 2007 een handreiking opgesteld voor de uitwerking van de gebiedsdossiers (Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen; uitwerking van risico's en ontwikkeling van maatregelen, RIVM, 2007). In 2010 is deze handreiking bijgewerkt op basis van de ervaringen die provincies, waterbeheerders, gemeenten en drinkwaterbedrijven in de tussentijd hebben opgedaan (Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, 2010). Het gebiedsdossier wordt als volgt gedefinieerd: In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die van belang is voor de waterkwaliteit ter plaatse van de drinkwaterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening. Op basis van deze informatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventie en risicobeheersing, ontwikkeld en in het dossier opgenomen. Vervolgens nemen de betrokken partijen - uitgaande van het gebiedsdossier - een besluit over de daadwerkelijk uit te voeren maatregelen. Door alle bij drinkwaterbereiding betrokken partijen (provincies, gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven, RWS, VROM en RIVM) zijn nadere afspraken gemaakt ten aanzien van de gebiedsdossiers. Deze afspraken zijn vastgelegd in het document: Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening (Ministerie van VROM, juni 2010). De belangrijkste afspraken die zijn gemaakt betreffen de reikwijdte (geen nieuwe juridische bevoegdheid of instrumenten), de regie (provincies nemen initiatief), uniformiteit en tijdpad (voor 2012 kwetsbare winningen) Doelstellingen Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de risico s en kansen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater. Op basis daarvan kan worden bepaald of aanvullende beschermingsmaatregelen noodzakelijk zijn. Het gebiedsdossier vormt een aanvulling op het bestaande beschermingsbeleid zoals opgenomen in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Het gebiedsdossier moet worden gezien als een procesdocument en heeft de volgende functies: - als communicatiemiddel om verschillende partijen inzicht te geven in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken water en het geproduceerde drinkwater; - bij het ontwikkelen van effectieve maatregelen voor het bereiken van de KRWdoelstellingen voor wat betreft de bronnen voor drinkwaterbereiding; - als toetsingskader voor de drinkwaterfunctie bij de ontwikkeling van ruimtelijke plannen en vergunningverlening; Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 1

8 - bij de ontwikkeling van waterveiligheidsplannen door waterbedrijven voor het onderdeel bronnen Uitgangspunten Het gebiedsdossier moet zorgen voor een gemeenschappelijk inzicht in de factoren en mogelijke maatregelen die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grondwater. Uitgangspunt bij het opstellen van het gebiedsdossier is dat dit is gebaseerd op de informatie zoals deze nu bekend en voorhanden is. Aanvullend onderzoek wordt in het kader van het gebiedsdossier niet uitgevoerd. Wel kan het gebiedsdossier attenderen op mogelijke kennisleemten. Het opvullen van deze kennisleemten kan als maatregel in het gebiedsdossier opgenomen worden. Het gebiedsdossier dat nu voorligt bevat de momenteel vergunde hoeveelheden en informatie over het huidige landgebruik in het grondwaterbeschermingsgebied. Wijzigingen in het vergunde onttrekkingsdebiet of wijzigingen in landgebruik kunnen aanleiding zijn tot herziening van dit gebiedsdossier. In die zin is dit gebiedsdossier een dynamisch document dat regelmatig op actualiteit getoetst zal moeten worden. In relatie tot beveiliging van terrorismegevoelige objecten is drinkwater aangemerkt als vitale infrastructuur. Door de Nationaal Coördinator Terrorisme Bestrijding is een leidraad opgesteld voor het gebruik van dergelijke informatie. In overleg met WML is deze leidraad in dit project toegepast. Dat betekent dat gevoelige informatie wel gebruikt is in het project, maar niet in detail in dit rapport wordt beschreven. Voor het opstellen van dit gebiedsdossier is het protocol van het RIVM (RIVM, 2010) zoveel als mogelijk gevolgd ten aanzien van de gevraagde inhoud en uitwerking. Wel is in de projectgroep besloten om een eigen indeling van het document te hanteren Werkwijze Dit gebiedsdossier is opgesteld in samenwerking met de provincie Limburg en Waterleiding Maatschappij Limburg (WML). Samen met Witteveen+Bos vormen zij het projectteam voor het opstellen van de gebiedsdossiers van de winningen, weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1. Winningen waarvoor gebiedsdossiers worden opgesteld betreft Freatische winningen Niet-freatische winningen winning IJzeren Kuilen De Tombe Heer-Vroendaal De Dommel Roodborn Craubeek Bergen Mookerheide Beegden Geulle Waterval Schinveld Groote Heide Californië Grubbenvorst Hanik 2 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

9 betreft Diepe winningen Gecombineerde winningen winning Breehei Heel Roosteren Susteren Hoogveld Pey Herten Asselt Hunsel Ospel Heel freatisch en oppervlaktewater Roosteren oevergrondwater Per winning is een projectgroep geformeerd, waaraan naast de provincie en WML de betreffende gemeenten, waterschappen en - in een aantal dossiers Rijkswaterstaat - hebben deelgenomen. Voor het opstellen van de gebiedsdossiers zijn de volgende werkstappen doorlopen: - allereerst is een feitendossier per winning opgesteld. Dit feitendossier is beschreven in de hoofdstukken 3 tot en met 5; - dit feitendossier is besproken met het projectteam, op basis waarvan een knelpuntenanalyse is uitgevoerd; - daarna zijn, op basis van de resultaten van de knelpuntenanalyse, per winning maatregelen gedefinieerd. Dit voorstel is besproken met de projectgroep; - op basis van de beschreven maatregelen en de resultaten van het overleg in de projectgroep zal voor elk gebiedsdossier een uitvoeringsprogramma worden geschreven. Dit uitvoeringsprogramma bevat een lijst van maatregelen waarin is opgenomen, een beschrijving van de maatregel; trekker; uitvoeringstermijn; betrokken actoren; financiering; - op basis van de voorgaande werkstappen is het concepteindrapport met de projectgroep besproken. Na verwerking van de gemaakte opmerkingen is het definitieve rapport opgesteld Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt een toelichting gegeven op het relevante beleidskader met betrekking tot drinkwater en grondwaterbescherming. De hoofdstukken 3 tot en met 5 vormen het feitendossier waarin achtereenvolgens de kenmerken van de winning, de omgeving, de ondergrond en het hydrogeologisch systeem beschreven worden. Bedreigingen en knelpunten die hieruit naar voren komen worden beschreven in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 worden de maatregelen beschreven. Het rapport wordt afgesloten met conclusies in hoofdstuk 8. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 3

10 4 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

11 2. BELEID EN REGELGEVING 2.1. Inleiding Zoals beschreven in hoofdstuk 1 is de uitvoering van de KRW een overheidstaak en is deze voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. In deze hoedanigheid is de provincie verantwoordelijk voor het opstellen van de gebiedsdossiers. Het opstellen van de dossiers zelf gebeurt in nauwe samenwerking met partijen die directe invloed kunnen uitoefenen op de bescherming van de grondwaterkwaliteit. De volgende partijen worden betrokken: - provincie; - WML; - het waterschap; - gemeenten; - Rijkswaterstaat (bij oppervlaktewater- en oever infiltratie winning). Om een overzicht te geven van het beleid van deze partijen en het kader waarbinnen de dossiers worden opgesteld zijn in dit hoofdstuk de volgende punten beschreven: - het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader; - overzicht van beleid en regelgeving; - provinciaal beleid; - beleid van WML; - beleid van het waterschap; - beleid van gemeenten binnen het grondwaterbeschermingsgebied Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Als onderdeel van de uitvoering van de KRW stelt de provincie de gebiedsdossiers op. Het opstellen van de gebiedsdossiers is een bestuurlijke afspraak. Ze zijn een ondersteunend instrument naast de bestaande beleidsinstrumenten. Er is hiervoor gekozen omdat zo de zekerheid wordt gecreëerd dat het gebiedsdossier voor een winning aanwezig is en dat alle noodzakelijke onderwerpen en gegevens hierin zijn uitgewerkt. Het gebiedsdossier blijft echter een ondersteunend instrument, omdat het niet in de plaats komt van bestaande beleidsinstrumenten (afbeelding 2.1). Het gebiedsdossier is voor bijvoorbeeld gemeenten en waterbeheerders een nuttig instrument om een gewogen besluit te nemen. In theorie zijn deze partijen niet verplicht om het gebiedsdossier in de afweging te gebruiken, maar alleen op grond van een goede motivering kunnen zij dit naast zich neerleggen. De maatregelen die in het gebiedsdossier zijn opgenomen zijn voorgestelde maatregelen, bedoeld als input voor de planvorming met de verschillende betrokken partijen. Besluitvorming over maatregelen vindt plaats bij de uiteindelijk verantwoordelijke partij. Dit is conform de werkwijze van de RBO s (Regionaal Bestuurlijk Overleg). Dit overleg, onder regie van de provincie, is ingesteld ten behoeve van de uitvoering van de Nederlandse wateropgave (KRW en Ruimte voor Water). Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 5

12 Afbeelding 2.1. Schematisch overzicht van het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Activiteiten om grondwaterkwaliteit te beschermen Ordenen & inrichten Beheren Europese Unie Nederlandse Overheid Kaderrichtlijn Water (KRW) Actoren Instrumenten Belanghebbende Provincie Provinciaal omgevingsplan Omgevingsverordening Limburg Gemeenten Provincie Bestemmingsplan Structuurvisie Gemeentelijk waterplan Gemeentelijk rioleringsplan Handhaven Meten Vergunningen Ontheffingen Gebiedsdossier WML Handhaven Gemeenten WABO- en Wm-vergunningen Bodemkwaliteitskaart Rijkswaterstaat Beheerplan Rijkswateren Vergunning en Handhaving Waterschap Waterbeheerplan Keur Vergunning en Handhaving 2.3. Overzicht beleid en regelgeving In bijlage I is een overzicht opgenomen van relevante wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds. Samen vormen zij het kader waarbinnen de verschillende actoren (het beleid voor) de kwaliteit van drinkwaterwinningen kunnen bepalen. Het kader wordt op hoofdlijnen bepaald door de Nederlandse wetgeving. Europese richtlijnen, waaraan alle lidstaten dienen te voldoen, zijn hierin overgenomen. Door een onderscheid te maken tussen wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds wordt de betrokken actoren inzicht gegeven in verschillende wijzen, waarop zij de grondwaterkwaliteit kunnen beïnvloeden. Voor de uitvoering van wetten en regels (bijvoorbeeld door een systeem van vergunningen en handhaving) zijn zij gebonden aan wat 6 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

13 deze wetten en regels voorschrijven. Van belang is dat de verschillende wetten en regels dan niet tot tegenstrijdigheden in de uitvoering leiden. Binnen de wettelijke kaders wordt de betrokken actoren echter ook een mate van beleidsvrijheid geboden, die zij in kunnen vullen met (beleids)plannen. De verschillende planstelsels bieden de mogelijkheid om de eerder genoemde tegenstrijdigheden te voorkomen, maar ook om prioriteiten te stellen, bijvoorbeeld met betrekking tot de winning van drinkwater. Door onderling overleg bij de totstandkoming kunnen de betrokken actoren elkaars plannen beïnvloeden Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Afbeelding 2.2. Activiteiten aan maaiveld (RIVM, 2010) Toelichting: Activiteiten aan maaiveld kunnen een risico vormen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater, oevergrondwater en oppervlaktewater waardoor beschermingsbeleid noodzakelijk is Het beleid van de provincie is opgenomen in het Provinciaal Waterplan Limburg en maakt onderdeel uit van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Aandachtspunten in het Provinciaal Waterplan Limburg zijn ruimtelijke ontwikkelingen die bedreigend zijn voor de drinkwaterwinning: stijgende nitraatconcentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslagsystemen en de aanwezigheid van historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Bij de kalksteenwinningen, de freatische winningen en de oevergrondwaterwinningen richt de provincie zich op groene bescherming door het stimuleren van activiteiten die in overeenstemming zijn met de bescherming van de grondwaterkwaliteit, zoals uitbreiding van natuur, bosaanplant, extensieve recreatie en extensieve of biologische landbouw. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 7

14 In de gebieden waar het grondwater van nature beschermd is tegen verontreinigingen vanaf maaiveld doordat het diep gelegen watervoerende pakket wordt afgedekt met slecht doorlatende kleilagen, worden deze kleilagen beschermd (geologische bescherming). Ter bescherming van de (grond)waterkwaliteit ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening heeft de provincie op grond van de Wet Milieubeheer de bevoegdheid om beschermingsgebieden (waterwingebieden, grondwaterbeschermingsgebieden, boringsvrije zone) aan te wijzen. De bescherming in deze gebieden is erop gericht dat de kwaliteit van het grondwater zodanig is en blijft dat het middels eenvoudige zuivering geschikt is voor de openbare drinkwatervoorziening. De exacte begrenzing van deze beschermingsgebieden, als ook de bijbehorende regels, zijn opgenomen in de Omgevingsverordening Limburg. Omgevingsverordening Limburg Een belangrijk onderdeel van het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie is het aanwijzen van beschermingszones. Deze beschermingszones worden vastgelegd in de Omgevingsverordening Limburg en kunnen bestaan uit: - het waterwingebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 60 dagen de winputten bereikt; - het grondwaterbeschermingsgebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 25 jaar de winputten bereikt of het gehele intrekgebied voor de freatische kalksteenwinningen; - een boringsvrije zone: er zijn winningen waarbij (een deel van) de winputten zich onder een slechtdoorlatende kleilaag bevinden, zoals in de Roerdalslenk. In deze kleilagen is maar beperkt grondwaterstroming mogelijk, waardoor er een beschermende werking van uit gaat. Om deze beschermende werking in stand te houden wordt een boringsvrije zone ingesteld, hetgeen betekent dat er in deze zone alleen boringen die aan speciale voorwaarden voldoen, geplaatst mogen worden. Het doel van deze zone is het beschermen van de slechtdoorlatende kleilaag. De regels in de Omgevingsverordening Limburg hebben betrekking op activiteiten aan maaiveld (zoals bouwwerken, schadelijke stoffen, begraafplaatsen, wegen, lozingen en energiesystemen) en bepaalde inrichtingen of stoffen die verboden zijn of waar aanvullende eisen worden gesteld Het beschermingsbeleid van WML Het beschermingsbeleid van WML is gericht op het beschermen van de bronnen (winputten) en het borgen van de waterkwaliteit. WML draagt bij aan de bescherming door onttrekkingsputten en waarnemingsputten zo af te werken dat stoffen vanaf het maaiveld het grondwater niet kunnen bedreigen. Daarnaast probeert WML het waterwingebied in eigendom te hebben. Daardoor kan WML direct het beheer van die gebieden beïnvloeden. WML voert samen met de provincie het project Duurzaam Schoon Grondwater uit. Hierbij wordt in samenwerking met landbouwers het gebruik van bestrijdingsmiddelen en meststoffen gereduceerd. WML steekt veel tijd in het volgen van ruimtelijke ontwikkelingen, neemt deel aan gebiedsontwikkeling en volgt actief het opstellen van bestemmingsplannen. Dit om de belangen van WML voor een goede grondstof voor de drinkwatervoorziening onder de aandacht te brengen. Activiteiten van derden worden beoordeeld op risico s voor de grondstof. Ook monitort WML de grondwaterkwaliteit in de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden en wordt ondersteuning geleverd bij het saneren van bodem- en grondwaterverontreinigingen die een grondwaterwinning bedreigen. Andere actieprogramma s die lopen om 8 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

15 de grondwater kwaliteit te beschermen zijn bijvoorbeeld het actieprogramma diffuse bronnen of het programma onkruidbestrijding zonder bestrijdingsmiddelen. De maatregelen die WML neemt, zijn uitgewerkt in het strategisch beleid van WML Beleid van het Waterschap Roer en Overmaas De winning ligt binnen de grenzen van het Waterschap Roer en Overmaas. Dit waterschap is als integraal waterbeheerder in Zuid- en Midden-Limburg belast met beheer van het totale watersysteem in het werkgebied. Dit houdt in de zorg voor zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de oppervlaktewateren. Daarnaast is het waterschap verantwoordelijk voor de vergunningverlening en handhaving met betrekking tot grondwatergebruik, zoals bijvoorbeeld voor beregeningsputten voor de agrarische sector. Het beheer van de rioolwaterzuiveringsinstallaties met de bijbehorende infrastructuur wordt in opdracht van het waterschap uitgevoerd door het Waterschapsbedrijf Limburg via een gemeenschappelijke regeling met het Waterschap Peel en Maasvallei. Het beleid van het waterschap staat beschreven in het Waterbeheersplan Waterschap Roer en Overmaas , dit is het centrale beleidsplan van het waterschap. De kwaliteit van oppervlaktewater kan de kwaliteit van grondwater beïnvloeden. In het geval van deze winning, zijn een aantal oppervlaktewaterlichamen aanwezig, deze worden besproken in hoofdstuk 5. Het waterschap legt regenwaterbuffers aan om afstromend regenwater te bufferen en zo in laag gelegen gebieden water- en modderoverlast te voorkomen. Deze buffers worden meestal aangelegd in landelijk gebied waar afstromend hemelwater van landbouwgronden wordt opgevangen. Dit water kan daarom bestrijdingsmiddelen en nitraten bevatten. Soms zijn deze landelijk gelegen buffers met stedelijk(dorps) water gecombineerd, deze gecombineerde regenwaterbuffers komen voor in dorpen waar landelijk water en rioolwater samen wordt gebufferd. Het rioolwater is afkomstig van riooloverstorten. Omdat er in steden weinig ruimte is worden buffers niet vaak in stedelijk gebied toegepast, als er een stedelijke buffer wordt aangelegd komt hierop vaak een riooloverstort uit. Door de regenwaterbuffers te voorzien van een ondoorlatende basis wordt de grondwaterkwaliteit beschermd tegen infiltrerend, mogelijk vervuild, oppervlaktewater Beleid van de gemeente(n) Algemeen Huidig en historisch bovengronds ruimtegebruik kunnen een bedreiging vormen voor de grondwaterkwaliteit. Huidig ruimtegebruik is vastgelegd in bestemmingsplannen en in deze bestemmingsplannen dient het grondwaterbeschermingsgebied te zijn opgenomen met de beperkingen zoals vastgelegd in de OvL. Historisch ruimtegebruik kan de grondwaterkwaliteit nu nog beïnvloeden door de aanwezigheid van bodem en of grondwaterverontreinigingen. Bij een geval van bodemverontreiniging is de gemeente de eerste verantwoordelijke en afhankelijk van de aard van de verontreiniging verschuift de verantwoordelijkheid naar de provincie. Bij mobiele grondwaterverontreinigingen wordt de provincie bevoegd gezag. Deze taak wordt uitgevoerd onder de Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 9

16 Wet Bodembescherming waarin regels voor sanering van gevallen van bodem- en grondwaterverontreiniging zijn opgesteld Gemeente Onderbanken De gemeente beschikt over een bodemfunctieklassekaart. Ten aanzien van het grondwaterbeschermingsgebied staan er geen aparte vermeldingen in de bodemfunctieklassekaart. De gemeente heeft geen eigen structuurvisie; wel valt de gemeente Onderbanken onder de structuurvisie Parkstad. Hierin is het aspect water echter niet opgenomen Beleid in Duitsland Met betrekking tot beleid in het Duitse deel van het grondwaterbeschermingsgebied is informatie opgevraagd bij Kreis Heinsberg. We hebben hier echter geen reactie op ontvangen. Uit informatie die gedurende het opstellen van de gebiedsdossiers verkregen is van andere Kreise (bijvoorbeeld Kreis Viersen en Kreis Kleve) blijkt dat de grondwaterbescherming in Duitsland niet op dezelfde manier is geregeld als in Nederland en dat de feitelijke situatie per winning verschilt. Daarom heeft de provincie Limburg uitgezocht hoe de grondwaterbescherming alsnog goed geregeld kan worden. De informatie is afkomstig van het Regierungsbezirk Köln. De begrenzingen van de grondwaterbeschermingsgebieden moeten door de Bezirksregierung in het Regionalplan worden opgenomen. Voor de Duitse winningen zijn de voorschriften die binnen grondwaterbeschermingsgebieden gelden, niet uniform maar toegesneden op de specifieke geohydrologische situatie van de winningen en de te verwachten risico's op basis van de bestemmingen binnen de grondwaterbeschermingsgebieden. Er is geen algemeen geldende verordening zoals de OvL, maar de voorschriften worden vastgelegd in zogenaamde "ordnungsbehördliche Verordnungen" van de Bezirksregierung. Per winning is een dergelijke verordening nodig. Voor de Nederlandse winningen, waarvan het grondwaterbeschermingsgebied deels op Duits grondgebied valt, moet bij de Bezirksregierung een aanvraag worden ingediend met een geohydrologische onderbouwing. Voor Schinveld moet dit in Keulen gebeuren. Een aanvraag wordt intern en door andere betrokkenen (organisaties van bedrijven en boeren) beoordeeld. Vervolgens worden de aanvraag en ontwerp-verordening in de betreffende gemeente(n) openbaar ter inzage gelegd, met de mogelijkheid om zienswijzen in te brengen. In de verordening wordt opgenomen wat niet is toegestaan of onder voorwaarden. Daarnaast bevat ze een algemene schadebepaling. Niet duidelijk is of de aanvraag door het drinkwaterbedrijf moet worden gedaan of door de provincie. 10 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

17 3. KENMERKEN WINNING Op basis van de aangeleverde gegevens van alle betrokken instanties (WML, provincie Limburg, gemeenten en waterschap) worden de belangrijkste kenmerken van de winning Schinveld in dit hoofdstuk besproken Locatie en diepte winning De winning Schinveld is gelegen ten noordoosten van het dorp Schinveld in de gemeente Onderbanken. Voor deze winning zijn een waterwingebied en een grondwaterbeschermingsgebied vastgesteld (zie afbeelding 3.1, volgende pagina). Het noordelijk en oostelijk deel van het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich in Duitsland, in de Kreis Heinsberg. In de clusterindeling die WML hanteert vormt de winning Schinveld op zichzelf het cluster Schinveld. De indeling van clusters is gebaseerd op fysieke uitwisselingsmogelijkheden in de infrastructuur van WML. De clusters zijn zodanig ingedeeld dat er binnen clusters, tot op zekere hoogte, zonder grote investeringen wijzigingen kunnen worden aangebracht in de waterverdeling. Bij de winning Schinveld is dus geen uitwisseling met andere winningen mogelijk. Ter hoogte van het pompstation is het maaiveld gelegen op circa NAP +61 m. Het grondwater wordt gewonnen tussen circa NAP +14 m en NAP -140 m, wat overeenkomt met een diepte van 47 tot 201 m beneden maaiveld. Binnen het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich geen Natura 2000-gebieden en SEF-beken (beken met een Specifiek Ecologische Functie). Wel loopt langs de westelijke rand van het grondwaterbeschermingsgebied een SEF-beek, namelijk de Rode Beek Vergunde situatie De vergunde hoeveelheid grondwater voor winplaats Schinveld bedraagt maximaal m 3 /jaar (Provincie Limburg, 2011). De debietontwikkeling door de tijd is opgenomen in bijlage II Waterwingebied Het waterwingebied is weergegeven in afbeelding 3.1. Van het 41 ha grote waterwingebied heeft WML 88 % in eigendom voor de bedrijfsvoering en ter bescherming van de grondstof Type winning De winning Schinveld is een niet-freatische winning. Het grondwater wordt op twee verschillende dieptes in de Kiezeloölietformatie (in het tweede en derde watervoerend pakket, de voormalige Zanden van Pey en Zanden van Waubach) en in de Formatie van Breda (in het vierde watervoerend pakket, de voormalige Formatie van Heksenberg) gewonnen onder één of meerdere slecht doorlatende lagen van de Kiezeloölietformatie (slecht doorlatende laag 1 en 2, de voormalige Bovenste en Onderste Brunssumklei) en de Formatie van Breda (slecht doorlatende laag 3, de voormalige Formatie van Inden). De winning kan volgens de ABIKOU-indeling (WML, 2007) worden ingedeeld in type B (diepe winning), wat inhoudt dat het een winning uit (semi)spanningswater in een zandig watervoerend pakket betreft. De ABIKOU-classificering is een indeling naar het type water- Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 11

18 winning, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen zes verschillende typen op basis van de volgende kenmerken: - freatisch grondwater of (semi)spanningswater; - grondsoort (zand, kalk(zand)steen, of mergel); - grondwater, oppervlaktewater of oevergrondwater; - kunstmatige infiltratie na voorzuivering of directe winning uit oppervlaktewater na verblijf in een spaarbekken. 12 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

19 Afbeelding 3.1. Locatie van de winning Schinveld Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 13

20 3.5. Waterbehandeling In deze paragraaf beschrijven we de behandeling van het opgepompte grondwater op de winning Schinveld. De waterbehandeling op de winning Schinveld is beperkt en omvat alleen een marmerfiltratie (afbeelding 3.3). Door het marmer worden de ph en het waterstofcarbonaat- en calciumgehalte in het water verhoogd. Het filter zorgt tevens voor de verwijdering van ijzer. Van het beschreven marmerfilter zijn tien identieke exemplaren operationeel. Met deze tien filters is er voldoende zuiveringscapaciteit aanwezig om het opgepompte grondwater van de winning Schinveld te kunnen behandelen. Na de marmerfilters wordt het water naar de reinwaterkelder geleid. Deze kelder is een verzamelkelder, er vindt geen behandeling van het water in plaats. Zoals uit de bovenstaande beschrijving blijkt, vindt in de waterbehandeling geen verwijdering van methaan, mangaan of ammonium plaats. Het gehalte van deze parameters in het opgepompte grondwater is dermate laag dat verwijdering niet nodig is. Afbeelding 3.2. Zuiveringsschema 3.6. Toekomstplannen van WML De gezamenlijke Roerdalslenkwinningen hebben volgens de voor Natura2000 geproduceerde verlagingskaarten effect op een gedeelte van het noordelijk deel van de Brunsummerheide (WML, 2010). Daar dit het gecombineerde effect van de diepe Roerdalslenkwinningen is, en het effect bovendien marginaal is ten opzichte van het effect van de bruinkoolwinning aan Duitse zijde van de grens, is in de definitief-conceptversie van het beheerplan van de Brunsummerheide de winning van Schinveld opgenomen als bestaand gebruik zonder negatief effect. 14 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

21 De winning Schinveld ligt tevens in de nabijheid van het Duitse Natura2000-gebied Teverener Heide. Het is nog niet bekend of dit in de toekomst consequenties kan hebben voor de winning in Schinveld. Voor de winning Schinveld zijn met de huidige inzichten in ieder geval geen wijzigingen van de winhoeveelheden ten opzichte van de bestaande situatie voorzien. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 15

22 16 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

23 4. ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM 4.1. Beschrijving geologie Uitgebreide informatie over de geologie is opgenomen in bijlage III. Onderstaande beschrijving en tabel 4.1 geven een samenvatting van deze informatie weer. Geologisch gezien ligt de winning Schinveld in de Roerdalslenk (Witteveen+Bos et al, 1998). Het eerste watervoerend pakket wordt gevormd door de grindrijke afzettingen van de Formatie van Stramproy en de Kiezeloölietformatie (voorheen de Formatie van Tegelen en de Zanden van Schinveld). Binnen het eerste watervoerend pakket komt in de omgeving van de winplaats een kleilaag voor behorend tot de Kiezeloölietformatie (de voormalige Klei van Reuver), welke een slecht doorlatende laag vormt. De klei dagzoomt ten oosten van de winplaats en heeft plaatselijk een grotere dikte dan 5 m. Het eerste watervoerend pakket wordt afgedekt door de afzettingen van de Formatie van Boxtel, welke gekenmerkt worden door fijn lemig zand en zandige leem. Tabel 4.1. Bodemopbouw ter plaatse van de winning Schinveld lithologie formatie voormalige lithostratigrafie geohydrologie matig fijn, lemig zand Boxtel Formaties van Twente / Eindhoven matig doorlatende laag matig fijn tot grof zand met grind bruinkoolhoudende klei fijn zand bruinkoolhoudende klei Stramproy Formatie van Tegelen Kiezeloölietformatie; Klei van Reuver Kiezeloölietformatie; Zanden van Schinveld Kiezeloölietformatie; Bovenste Brunssumklei watervoerend pakket 1 slecht doorlatende laag watervoerend pakket 1 slecht doorlatende laag 1 grof, grindhoudend zand Kiezeloölietformatie; Zanden van Pey watervoerend pakket 2 bruinkoolhoudende klei grof, grindrijk zand fijn zand met klei en bruinkool fijn zand met bruinkool bruinkool en sterk humeuze klei Kiezeloöliet Breda Kiezeloölietformatie; Onderste Brunssumklei slecht doorlatende laag 2 Kiezeloölietformatie; Zanden van Waubach watervoerend pakket 3 Formatie van Inden slecht doorlatende laag 3 Formatie van Heksenberg (Neurather Sand) Formatie van Heksenberg, bruinkoollaag van Frimmersdorf watervoerend pakket 4 geohydrologische basis Onder het eerste watervoerend pakket liggen de bruinkoolhoudende kleien uit de Kiezeloolietformatie, die voorheen de Brunssumkleien genoemd werden. Tussen de Bovenste en Onderste Brunssumklei, die respectievelijk de eerste en tweede slecht doorlatende laag vormen, liggen de Zanden van Pey. Deze grove en grindhoudende zanden vormen het tweede watervoerend pakket. Het derde watervoerend pakket ligt onder de Onderste Brunssumklei en wordt gevormd door de grove en grindrijke Zanden van Waubach. De Zanden van Waubach behoren eveneens tot de Kiezeloölietformatie. De derde slecht doorlatende laag wordt gevormd door fijn zand met klei en bruinkool uit de voormalige Formatie van Inden. Onder deze fijne zanden ligt het vierde watervoerend pakket, bestaande uit fijn en matig grof zand met ingeschakelde bruinkoollagen en behorend Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 17

24 tot de Formatie van Heksenberg. De Formatie van Heksenberg wordt in de huidige nomenclator tot de Formatie van Breda gerekend. De geohydrologische basis wordt gevormd door de bruinkoollaag van Frimmersdorf (Formatie van Heksenberg). Deze afzetting bestaat uit bruinkool en sterk humeuze kleien Kwetsbaarheid De kwetsbaarheid van de winningen wordt onderverdeeld in fysische, chemische en microbiologische kwetsbaarheid. Onderstaand worden deze drie vormen van kwetsbaarheid voor de winning Schinveld beschreven Fysische kwetsbaarheid Zoals vermeld is in hoofdstuk 3, is de winning Schinveld een niet-freatische winning en wordt het grondwater gewonnen onder één of meerdere slecht doorlatende lagen. De aanwezigheid van slecht doorlatende lagen en de hydraulische weerstand van deze lagen zijn een maat voor de fysische kwetsbaarheid van de winning. De bovenste slecht doorlatende laag (slecht doorlatende laag 1), waaronder het tweede watervoerend pakket het grondwater wint, heeft een hydraulische weerstand van minimaal d, en biedt daarmee in principe een goede bescherming voor het tweede watervoerend pakket. Hierbij merken we wel op dat ter plaatse van groeves, daar waar tot in de voormalige Bovenste Brunssumklei is gegraven (zie paragraaf 5.5) de beschermende werking van de kleilaag verminderd is. De werkelijke invloed van de vergravingen op de hydraulische weerstand van de kleilaag, en daarmee op de kwetsbaarheid van de winning, is niet bekend. Verder merken we op dat ten zuidoosten van het grondwaterbeschermingsgebied, in Duitsland, de Bovenste Brunssumklei aan het maaiveld komt. Ook wigt de Onderste Brunssumklei naar het zuidoosten uit. Dit betekent dat de Zanden van Pey en de Zanden van Waubach (het tweede en derde watervoerend pakket) ter hoogte van de Teverener Heide aan het maaiveld komen. Ondanks dat deze situatie alleen buiten het grondwaterbeschermingsgebied voorkomt, maakt het ontbreken van de kleilagen de winning uit het tweede en derde watervoerend pakket fysisch gezien kwetsbaar. Het vierde watervoerende pakket ligt onder nog een derde slecht doorlatende laag. Deze is in de wijde omtrek van de winning aanwezig. De winning uit het vierde watervoerend pakket wordt daarom fysisch gezien als niet kwetsbaar beschouwd Chemische kwetsbaarheid De chemische kwetsbaarheid van een watervoerend pakket wordt bepaald door de aanwezigheid van klei- en veenlaagjes, organisch materiaal en mogelijk reactieve stoffen. Aan de hand van de lithostratigrafische nomenclator van TNO is voor de verschillende watervoerende pakketen nagegaan of er dergelijke laagjes en stoffen in voorkomen. De algemene lithologie van de Kiezeloölietformatie (watervoerende pakketen 2 en 3) bevat op veel plaatsen tot bruinkool ingekoolde veenlagen en kleilagen. Humeus ingespoelde lagen afkomstig van bodemvorming en veenlagen behoren tot de dominantie lithologie. Dit geeft aan dat het grondwater enigszins beschermd is voor verontreinigingen, omdat er retardatie en mogelijk afbraak van verontreinigingen plaatsvindt in de kleilagen en in veenlagen. 18 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

25 Ten aanzien van de reactiviteit van de watervoerende pakketten zijn weinig gegevens beschikbaar. In de Kiezeloölietformatie komt pyriet voor en in de tot nu toe niet-beïnvloede lagen maar weinig opgeloste zware metalen; zo ook in Schinveld, hetgeen is af te leiden uit de geringe concentraties zwavelverbindingen en de anoxische (c.q. zuurstofloze) waterkwaliteit. Omdat reactieve stoffen, zoals nitraat, de winning zover bekend nog niet beïnvloeden, hebben deze ook nog geen invloed op de opgepompte waterkwaliteit. De chemische waterkwaliteit zal wijzigen, indien kleilagen in de buurt van de winning worden doorsneden door slecht afgedichte putten en op langere termijn als gevolg van een slechtere waterkwaliteit in het intrekgebied Microbiologische kwetsbaarheid De microbiologische kwetsbaarheid is door WML onderzocht en beschreven in de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML - inventarisatie (WML, 2007). Uit de rapportage is gebleken dat PS Schinveld geen kwetsbare winning is Beoordelingsmethodiek van de huidige toestand grondwaterkwaliteit Voor de beoordeling van de huidige toestand van de grondwaterkwaliteit wordt de toetsingsmethodiek door de provincie toegepast zoals beschreven in de KRW Kwaliteitsontwikkeling door de tijd Chemie In bijlage V is een gedetailleerde beschrijving gegeven van de ontwikkeling van de grondwaterkwaliteit, deze is afkomstig uit het rapport Evaluatie Bewaking Grondstofkwaliteit medio 2008 tot medio 2010 (WML, 2010). In tabel 4.2 is deze beschrijving samengevat. De drinkwaternormen zijn afkomstig uit het Waterleidingsbesluit van januari De microbiologische verontreinigingen die zijn aangetroffen zijn opgenomen in tabel 4.3 en gebaseerd op de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML - inventarisatie (WML, 2007). Er is voor gekozen om alleen die stoffen in de tabellen op te nemen die een externe herkomst hebben en die recentelijk zijn aangetroffen of stoffen die structureel worden aangetroffen. Er zijn geen structurele waterkwaliteitsproblemen bij PS Schinveld. Wel wordt de freatische grondwaterkwaliteit gemonitord om eventuele invloed van het nabijgelegen vliegveld Geilenkirchen op de grondwaterkwaliteit in het freatisch pakket (verontreiniging met brandstoffen en antivriesmiddelen) vroegtijdig te kunnen signaleren. In onderstaande tabel zijn de chemische stoffen die in het puttenveld zijn aangetroffen, weergegeven. Tabel 4.2. Chemie stof concentratie drinkwaternorm voorkomen chloride maximaal 26 mg/l 150 mg/l pompput 3B, stijgende ijzer 1,4 tot 1,9 mg/l 200 µg/l pompput 3B trend Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 19

26 De chloride- en ijzergehalten in pompput 3B wijken sterk af van de gehalten in de andere pompputten. Een gecomprimeerde versie van het Waterbehoeftedekkingsplan SPDL (WML, 2010) vermeldt verder dat het ruwwater zwak gebufferd en sterk kalkagressief is Microbiologie Met uitzondering van een tijdelijke contaminatie tijdens en na het boren van een put zijn er geen microbiologische besmettingen in Schinveld vastgesteld. 20 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

27 5. OMGEVING VAN DE WINNING 5.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de omgeving van de winning (zie afbeelding 5.1) besproken. Om inzichtelijk te maken waar bedreigingen voor de grondwaterkwaliteit liggen is een inventarisatie van het landgebruik gemaakt. Er is gekeken naar de inrichtingen, bestaande wegen en infrastructuur, het oppervlaktewatersysteem, verontreinigingen en stortplaatsen, maar ook naar nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van de winning. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk beschreven hoe de bescherming van de grondwaterkwaliteit in het grondwaterbeschermingsgebied is gewaarborgd in de vigerende bestemmingsplannen. Afbeelding 5.1. Luchtfoto met waterwingebied Schinveld 5.2. Landgebruik in de omgeving Voor de inventarisatie van het landgebruik is gebruik gemaakt van een luchtfoto en het LGN6 bestand. Dit bestand is gemaakt op basis van satellietbeelden uit 2007/2008. Op afbeelding 5.2 is het landgebruik weergegeven. Wegen en infrastructuur worden apart besproken in paragraaf 5.6; het oppervlaktewatersysteem bespreken we in paragraaf 5.7. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 21

28 Afbeelding 5.2. Landgebruik Duitsland Schinveld 22 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

29 Landgebruik in het waterwingebied Het grootste deel van het waterwingebied Schinveld bestaat uit bos. Een klein deel is in gebruik als grasland Landgebruik in het grondwaterbeschermingsgebied Het grondwaterbeschermingsgebied bestaat voornamelijk uit bos, gras- en bouwlanden en een aantal oppervlaktewateren. Op de landbouwgronden worden verschillende gewassen geteeld, zoals aardappelen, granen en mais. Ook ligt er in het gebied een aantal boomkwekerijen. Er loopt een aantal wegen door het gebied. Langs deze wegen ligt wat bebouwing. Verder liggen in het grondwaterbeschermingsgebied de Handelsstal Daelmans, Nonke Buusjke en enkele vakantiewoningen. Het grondwaterbeschermingsgebied ligt deels in Duitsland. Hier is voor de inventarisatie alleen gebruik gemaakt van de luchtfoto; van Kreis Heinsberg is geen aanvullende informatie verkregen. Het landgebruik in het Duitse deel komt overeen met het landgebruik in Nederland: bos, gras- en bouwlanden. Verder ligt er een waterplas in het Duitse deel van het grondwaterbeschermingsgebied. De provincie en WML hebben geen invloed op de landgebruikvormen in het Duitse gedeelte van grondwaterbeschermingsgebied. Als belanghebbende kunnen ze Duitse overheden wel attenderen op de aanwezigheid van het Wasserschutzgebiet en hiermee hun zienswijze op de bescherming van het gebied kenbaar maken Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen In onderstaande tabel is het voor het grondwaterbeschermingsgebied van Schinveld vigerende bestemmingsplan weergegeven en is aangegeven, of het grondwaterbeschermingsgebied in het bestemmingsplan is opgenomen. Voor nadere informatie over deze bestemmingsplannen wordt verwezen naar de website Sinds 1 januari 2010 zijn overheden op grond van de Wet ruimtelijke ordening verplicht nieuwe ruimtelijke plannen te digitaliseren en deze via de genoemde website te ontsluiten. Tabel 5.1. Bestemmingsplannen vigerend voor grondwaterbeschermingsgebied Schinveld gemeente bestemmingsplan opgenomen in bestemmingsplan Onderbanken Buitengebied ja - opmerking Het is niet bekend welke bestemmingsplannen vigerend zijn in het Duitse deel van het grondwaterbeschermingsgebied en hoe het grondwaterbeschermingsgebied hierin is opgenomen. Informatie van Kreis Heinsberg is hierover niet verkregen Ruimtelijke ontwikkelingen Ruimtelijke ontwikkelingen die in het grondwaterbeschermingsgebied spelen kunnen in de toekomst van invloed zijn op de kwaliteit van het grondwater. Deze ontwikkelingen kunnen knelpunten opleveren, maar ook kansen. Tegen risicovolle ontwikkelingen voor de kwaliteit van het grondwater die niet passen in het geldende bestemmingsplan, kan het drinkwaterbedrijf bezwaar aantekenen, of indien nodig in beroep treden bij de Raad van State. Het afwijzen van ruimtelijke ontwikkelingen vindt haar grondslag in de Wet ruimtelijke ordening Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 23

30 (Wro) en in de provinciale omgevingsverordening. Afwijzing kan en moet plaatsvinden indien er geen sprake is van een goede ruimtelijke ordening. In het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL), aanvulling verstedelijking, gebiedsontwikkeling en kwaliteitsverbetering (vastgesteld d.d. 17 december 2009) is het grondwaterbeschermingsgebied Schinveld aangegeven als een gebied voor (zie afbeelding 5.3): - ruimte voor veerkrachtige watersystemen; - de Ecologische Hoofdstructuur (behouden, ontwikkelen en versterken); - ontwikkelingszone groen (ontwikkelen en versterken). In de gemeente Onderbanken spelen binnen het grondwaterbeschermingsgebied verder de volgende ontwikkelingen: - herverkaveling van de Schinveldse Es: hierbij wordt onder andere het Ruisscherbeekje heringericht. Hierdoor gaat de beek meanderen en zal de omgeving vernatten; - oude visvijver: deze zal binnen nu en twee jaar natuurtechnisch worden ingericht. Dat wil zeggen dat de vijver verondiept zal worden, waardoor de omgeving van de vijver zal vernatten. We merken op dat de genoemde ruimtelijke ontwikkelingen een momentopname zijn. Op de website kunnen de meest actuele plannen worden geraadpleegd. 24 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

31 Afbeelding 5.3. Provinciaal Omgevingsplan Limburg Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 25

32 5.5. Inrichtingen en ontgrondingen Binnen het grondwaterbeschermingsgebied is één inrichting Wet milieubeheer gelegen en zijn voor zover nu bekend zeven ontgrondingsvergunningen verleend. In het verleden zijn er meer ontgrondingen vergund volgens het oude provinciale archief. Hieruit blijkt dat een aanzienlijk gedeelte van de gronden binnen het grondwaterbeschermingsgebied vanaf het midden van de vorige eeuw is ontgrond. De oudste gevonden vergunning is in 1958 verleend. In een vergunning uit 1977 is vermeld dat een gedeelte van de Brunssummerheide in het verleden door Gedeputeerde Staten, op voorstel van de zogenaamde Brunssummerkleicommissie is vrijgegeven voor ontgrondingen. De diepte van de ontgrondingen is niet altijd in de vergunningen vermeld. Die moet worden aangegeven in een vooraf te overleggen afgravingsplan. Er zijn vergunningen verleend tot 12 m-mv. In afbeelding 5.4 is de locatie van de inrichting en de percelen waarvoor de ontgrondingsvergunningen zijn verleend weergegeven. Tabel 5.2. Inrichtingen naam WML (P.S. Schinveld) Elzc Zweefvliegterrein Daelmans-handel in dieren adres Heringsweg Leiffenderhofweg Leiffenderhofweg Cafe im Heidestubl Heringsbosch 5 Nonke Buusjke Boven Water Tabel 5.3. Ontgrondingen ontgrondingsvergunningen status opmerking 104 Opgeleverd * 102 Opgeleverd 1659 Opgeleverd Heringsweg Aan de Voegelstang 158 (visvijver) Opgeleverd ontgronding van 4,5 m tot max. NAP + 50,60 m 1579 Opgeleverd 42 Opgeleverd Toelichting: 103 Borger Opgeleverd ontgronding van ongeveer 2 m; n.a.v. bezwaarschrift WML is bepaald dat Kiezeloölietklei niet mag worden afgegraven * Als een ontgronding de aanduiding opgeleverd heeft, betekent dat formeel dat de ontgronding is uitgevoerd en conform de vergunningvoorwaarden is afgewerkt. Bij de kleivergravingen zijn het eerste watervoerend pakket en de daarbinnen voorkomende klei weggegraven. Een voorbeeld van een dergelijke ontgraving is de voormalige kleien zandgroeve Ruscher. Zoals reeds bovenstaand aangegeven, is soms zelfs tot in de eerste beschermende kleilaag, de voorheen genoemde Bovenste Brunssumklei (behorend tot de Kiezeloölietformatie), gegraven. Een deel van de groeves staan vol water, zoals de groeve Mols. In sommige groeves is de bodem tijdens de vergraving opgebarsten. Het andere deel van de groeves is droog. Het is niet volledig bekend wat er na sluiting met de groeves gebeurd is. Enkele zijn in gebruik als vuilstort, zoals bij Hohenbusch in Gangelt, of als mijnsteendeponie, zoals de Her- 26 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

33 ingsboschgroeve. Verder is niet bekend of de (grond)waterkwaliteit beïnvloed wordt door de activiteiten in de groeves en of, en zo ja, hoe, de groeves de winning beïnvloeden. Volgens de informatie van de gemeenten zijn er geen signalen dat de grondwaterkwaliteit door de activiteiten in de groeves beïnvloed wordt. Daar waar de vergravingen tot in de voormalige Bovenste Brunssumklei hebben plaatsgevonden is de beschermende werking van de kleilaag verminderd. Mogelijk bestaat er een verbinding tussen de groeves en de winputten, wat een bedreiging kan vormen voor de winning, ook als de groeves zich buiten het grondwaterbeschermingsgebied bevinden. Van de 1 e Noordoost Hoofdbreuk, die zich ten zuiden van de winning bevindt, is de hydraulische dichtheid niet bekend. Indien deze breuk niet dicht is, dan zouden ook groeves ten zuiden van deze breuk (de zilverzandgroeves rondom Brunssum) een bedreiging voor de winning kunnen vormen Tankstations Binnen het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich geen tankstations Wegen en infrastructuur In het grondwaterbeschermingsgebied lopen meerdere wegen, waaronder de Heringsweg en Leiffenderweg. De meeste wegen in het grondwaterbeschermingsgebied zijn niet geasfalteerd. Mogelijk wordt één weg in de toekomst geasfalteerd. Naar verwachting zal het verkeer in het grondwaterbeschermingsgebied de komende tijd niet toenemen. De grasvelden ten noorden van het waterwingebied worden gebruikt als zweefvliegterrein. In Duitsland ligt ten zuidoosten van het grondwaterbeschermingsgebied het NAVO- Vliegveld Teveren (bij Geilenkirchen). Omdat de aanvliegroute over het grondwaterbeschermingsgebied gaat, en hierdoor het risico van kerosinelosingen boven het grondwaterbeschermingsgebied bestaat, wordt dit vliegveld hier genoemd. In het grondwaterbeschermingsgebied zijn geen buisleidingen gelegen. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 27

34 Afbeelding 5.4. Inrichtingen en ontgrondingen 5.8. Oppervlaktewatersysteem Er bevinden zich diverse oppervlaktewateren binnen het grondwaterbeschermingsgebied (zie afbeelding 5.5). Centraal door het grondwaterbeschermingsgebied en langs de oostgrens van het waterwingebied stroomt het Ruischerbeekje (of Ruscherbeekje). Dit beekje 28 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

35 stroomt door de noordoosthoek van het waterwingebied en buigt daar, bij de visvijver, af naar het westen. Vanuit het oosten voegt zich ter hoogte van de visvijver een waterloop bij het Ruischerbeekje. De visvijver wordt binnen nu en twee jaar verplaatst naar het terrein van de voormalige rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI). Langs de westgrens van het grondwaterbeschermingsgebied stroomt de Rode Beek. Het Ruischerbeekje mondt buiten het grondwaterbeschermingsgebied uit in de Rode Beek. Aan beide zijden van het Ruischerbeekje liggen in het noordwestelijk deel van het grondwaterbeschermingsgebied nog twee waterlopen. Ter hoogte van de voormalige RWZI bevindt zich een zijtak van de Rode Beek. In het noordelijk deel van het grondwaterbeschermingsgebied bevindt zich - op Duits grondgebied - de Rodebach. Ook ligt hier een vijver. In het bosgebied binnen het grondwaterbeschermingsgebied bevindt zich verder nog een aantal meertjes, die ontstaan zijn als gevolg van de onder paragraaf 5.5 beschreven kleivergravingen. Er bevinden zich geen rioolwateroverstorten, regenwaterbuffers of lozingspunten van rioolwaterzuiveringsinstallaties binnen het grondwaterbeschermingsgebied. Wel liggen er in het grondwaterbeschermingsgebied zes IBA s: bij vier woningen in Schinveld (Heringsweg 3, Kinkenweg 1, Heringsbosch 17 (Leiffenderhof) en Krekelbergerweg 1), bij Nonke Buusjke (Heringsweg) en bij de visvijvers (Leiffenderhofweg). Drukriolering bevindt zich bij het zweefvliegveld, bij Nonke Buusjke en bij Handelsstal Daelmans (Leiffenderhofweg). Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 29

36 Afbeelding 5.5. Oppervlaktewatersysteem 30 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

37 5.9. Verontreinigingen Algemeen Voor de aanpak van bodemverontreiniging binnen de provincie Limburg zijn vier instanties bevoegd gezag op grond van de Wet bodembescherming (Wbb) en beschikken over informatie met betrekking tot (potentieel) ernstige bodemverontreinigingen. Het betreft de provincie Limburg (hele provincie met uitzondering van grondgebied van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo) en de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo (voor hun respectievelijke grondgebieden). Informatie op hoofdlijnen over potentieel ernstige bodemverontreinigingen voor het grondgebied van de provincie Limburg, met uitzondering van de gemeenten Heerlen en Venlo, is beschikbaar via de website (Informatie van de gemeente Maastricht op de website wordt niet up-to-date gehouden). Opgemerkt wordt dat enkel een indicatie geeft dat plaatselijk een verontreiniging aanwezig kan zijn. Nadere informatie over de verontreinigingen (grond, grondwater, parameters) is niet beschikbaar via bodemloket (terug te vinden in het archief van het bevoegd gezag Wbb). Daarenboven is het onduidelijk in hoeverre gemeenten en provincie de informatie op bodemloket up-to-date houden. Voor een inventarisatie van (mogelijke) bodemverontreinigingen is gebruik gemaakt van de informatie op Verder is het rapport van het Interreg II project omtrent de veiligheidsstelling van drinkwater van winningen Gangelt en Schinveld geraadpleegd. Daarnaast is informatie verkregen van de gemeente Onderbanken. Tot slot wordt verwezen naar enkele lopende projecten vanuit de provincie Limburg die ten tijde van het opstellen van onderhavig gebiedsdossier nog niet verwerkt konden worden Bodemloket De informatie over bodemverontreinigingen die in het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied aanwezig zijn en die op vermeld staan (geraadpleegd januari 2011), zijn weergegeven in afbeelding 5.6. In bodemloket worden vijf kleurcodes gehanteerd: - rood geeft het gebied waar geen gegevens beschikbaar zijn weer (niet van toepassing voor binnen het grondwaterbeschermingsgebied van onderhavige winning); - paars zijn onderzochte locaties waar geen verdere maatregelen noodzakelijk zijn; - lichtblauw zijn verdachte locaties op basis van historische activiteiten; - oranje/bruin zijn locaties waar bodemonderzoek is uitgevoerd en waarvan de uitslag reden is om vervolgacties te ondernemen; - groen geeft de locaties weer die gesaneerd zijn. De locaties waar mogelijk een verontreinigingsbron aanwezig is (oranje/bruin en lichtblauw) en waar in het verleden een verontreiniging aanwezig geweest is (groen) zijn interessant voor dit gebiedsdossier en worden samengevat in de tabel in bijlage VI. De gegevens op bodemloket zijn bijgewerkt tot 5 oktober Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 31

38 Afbeelding 5.6. Overzicht bodemverontreiniging in waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Schinveld op basis van bodemloket Interreg II project (1998) In 1998 is in het kader van Interreg II een onderzoek gedaan om inzicht te krijgen in de bedreigingen van de grondwaterwinningen bij Schinveld en Gangelt (Interreg II project veiligstelling drinkwatervoorziening winplaatsen Gangelt en Schinveld, Witteveen+Bos, 1998). 32 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

39 Op basis van een inventarisatie van de verontreinigingen in het intrekgebied van Schinveld worden onderstaande uitspraken gedaan. Mogelijk zijn sommige gegevens inmiddels achterhaald: - Duits grondgebied: de meeste verontreinigingen bevinden zich op Duits grondgebied. Het gaat hierbij vooral om opgevulde afgravingen; op basis van een risico-inventarisatie werden geen onmiddellijke bedreigingen voor het grondwater verwacht; onderzoek van grond en grondwater wees uit dat kleine hoeveelheden lood, zink, PAK, fenol, cyanide en EOX aanwezig waren (concentraties kleiner dan de interventiewaarde). Op basis van deze resultaten is destijds verondersteld dat dit geen bedreiging vormt voor het grondwater van winning Schinveld. Of dit nu nog steeds zo is, is niet verder onderzocht; - Nederlands grondgebied: op Nederlands grondgebied liggen enkele opgevulde kleigroeves; in het freatisch grondwater bij groeve Swelsen zijn licht verhoogde gehaltes aan nikkel, sulfaat en minerale olie en sterk verhoogde gehaltes aan ammonium gevonden. Stroomafwaarts nemen de concentraties echter snel af; bij RWZI Onderbanken zijn verhoogde concentraties zink, tolueen en xyleen in het grondwater aangetroffen. Gezien de afstand tot winning Schinveld vormt dit geen risico, indien er geen putten (door derden) tot in het waterwinpakket zijn gemaakt, waarbij de kleilaag niet goed is afgedicht; er heeft geen onderzoek plaatsgevonden naar de invloeden van kleigroeven Mols, Heringsbosch en Eggen, noch naar stortplaats Greymansstraat welke dicht bij de winning ligt; ter plaatse van het stortplaatsencomplex Abdissenbosch is een grondwaterverontreiniging aanwezig (ammonium en chloride); - twee grondwaterverontreinigingen liggen aan de rand van het intrekgebied: Informatie gemeente enerzijds betreft het verhoogde sulfaat- en ijzergehaltes waarbij tevens een verhoogde geleidbaarheid en een licht zure ph gemeten is. Verspreiding van de verontreiniging zou onderzocht moeten worden. Waarschijnlijk is de verontreiniging veroorzaakt door oxidatie van ijzersulfaat van mijnsteen bij steenberg Hendrik of kleigroeve Swelsen; anderzijds zijn aan de oostzijde van het intrekgebied verhoogde concentraties aan ijzer en sulfaat aanwezig en een zeer lage ph (3,8). Van de gemeente Onderbanken is informatie uit het bodeminformatiesysteem (Strabis) ter beschikking gesteld. Deze is in onderstaande tabel samengevat. Tabel 5.4. Informatie Strabis strabiscode naam/adres onderzoek resultaat/vervolg AA Molsgroeve oriënterend onderzoek, 1997 geen vervolg noodzakelijk (lichte verontreiniging PAK en EOX) AA Stortplaats Krekelberg monitoringsplan, 1999 zorgmaatregel AA RWZI Pastoor Greijmansstraat oriënterend onderzoek, 1991 In bovengrond PAK > A door verhoogde achtergrondwaarde. In grondwater zink > B als gevolg van voormalige bedrijfsactiviteit, droogbedden. In grondwater chroom en BTEX > A. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 33

40 strabiscode naam/adres onderzoek resultaat/vervolg nader onderzoek noodzakelijk naar zink in grondwater. AA RWZI Pastoor Greijmansstraat AA Leiffenderhofweg (nabij de voormalige RWZI) Uitkijkheuvel Leiffenderhofweg indicatief onderzoek, 1990 verkennend onderzoek, 1999 aanvullend grondwateronderzoek, 2002 verkennend bodemonderzoek, 2006 aanvullend grondwateronderzoek, 2006 grondwateronderzoek t.b.v. de herinrichting RWZI en visvijver, 2007 aanvullende berekeningen aanleg visvijver, 2008 verkennend onderzoek, 2004 nader onderzoek noodzakelijk in verband met sterke verontreiniging PAK in de grond en zink, cadmium en kwik in het grondwater (bepalen of stortplaats bron van verontreiniging van het grondwater is, zijn er risico s voor de drinkwaterwinning conclusie: hypothese verdacht is deels bevestigd en deels verworpen conclusie: aangetroffen verontreiniging als natuurlijk karakteriseren conclusie: hypothese onverdacht dient te worden verworpen advies: bepalen kwaliteit huidige vijver conclusie: plaatselijk teveel zink en zwevende delen, te laag zuurstofgehalte, ph aan de lage kant resultaat: invloed van de visvijver op het grondwater is bepaald de grond is licht verontreinigd (>streefwaarde). Geen vervolg noodzakelijk. AA Elzc, Leiffenderven 1 nulsituatieonderzoek, 1996 milieutechnisch gezien is er geen verontreiniging van de bodem. De nulsituatie van de ondiepe bodem is vastgelegd. Het grondwater is wel verontreinigd (>tussenwaarde). Er zal een extra peilbuis worden geplaatst om de kwaliteit van het instromend grondwater te bepalen. AA Rode Beek verkennend onderzoek, 2003 de grond is licht verontreinigd (>streefwaarde). Vervolg: sanering bij civieltechnisch werk AA Voormalige kleigroeve Heringsweg verkennend onderzoek, Duits deel grondwaterbeschermingsgebied AA Rode Beek verkennend onderzoek, 2003 de grond is licht verontreinigd (>streefwaarde). Vervolg: gebruiksbeperking. de grond is sterk verontreinigd (>interventiewaarde). Aanvullend onderzoek noodzakelijk. Met betrekking tot eventuele verontreinigingen in het Duitse deel van het grondwaterbeschermingsgebied is informatie opgevraagd bij Kreis Heinsberg. We hebben hier echter geen reactie op ontvangen. Afgezien van de - mogelijk verouderde - gegevens uit het Interreg II project zijn er dus geen gegevens met betrekking tot verontreinigingen in het Duitse deel van het grondwaterbeschermingsgebied in dit gebiedsdossier opgenomen. 34 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

41 Zoals is aangegeven in paragraaf dient de grondwaterbescherming voor het Duitse deel van het grondwaterbeschermingsgebied geregeld te worden met de Bezirksregierung van Keulen. Zodra deze contacten zijn gelegd kunnen ook de verontreinigingen op Duits grondgebied in kaart worden gebracht. Ook kan dan nog contact worden opgenomen bij het Verbandswasserwerk Gangelt; mogelijk hebben zij informatie over verontreinigingen op Duits grondgebied Actuele informatie Ten tijde van het opstellen van dit gebiedsdossier werd door de provincie Limburg gewerkt aan twee projecten met betrekking tot het inzichtelijk maken van risico s van bodemverontreinigingen binnen de provincie (met uitzondering van de gemeenten Heerlen, Maastricht en Venlo). Het gaat hierbij om volgende projecten: - bodeminformatiepilot in het kader van de ILG-bestuursovereenkomst: in het kader van de Bestuursovereenkomst Investeringsbudget Landelijk Gebied tussen het Rijk en de provincie Limburg wordt een bodeminformatiepilot uitgevoerd met als doel het bieden van geografisch inzicht in de ligging en eigenschappen van de grondwaterverontreinigingen in Limburg (met uitzondering van het grondgebied van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo). Deze pilot wordt in 2011 uitgevoerd; op basis van het resultaat van deze pilot wordt onder andere beoordeeld voor welke (grootschalige) grondwaterverontreinigingen gebiedsgericht grondwaterbeheer een zinvolle aanpak kan zijn; - genereren van een overzicht van spoedlocaties in het kader van het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties : in het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties is bepaald dat de bevoegde gezagen Wbb uiterlijk op 31 december 2015 een overzicht gereed hebben van de locaties waar sprake is van zodanige verspreidingsrisico s of ecologische risico s dat spoedige sanering noodzakelijk is (de zogenaamde spoedlocaties); Voorts is bepaald dat in dat overzicht per locatie zal worden aangegeven welke (tijdelijke) maatregelen zijn genomen of voorzien. Aangezien bovenstaande informatie tijdens het opstellen van dit gebiedsdossier niet voor handen was, is het niet opgenomen. Bij het maken van beleidskeuzes wordt de lezer verwezen naar de resultaten van de betreffende projecten. Bij de periodieke herziening van dit gebiedsdossier zullen de actuele inzichten in de mogelijke risico s van bodemverontreiniging voor de waterwinning en, voor zover aan de orde, de te nemen maatregelen, worden opgenomen Stortplaatsen Binnen het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Schinveld is één voormalige stortlocatie aanwezig (Geodataportaal provincie Limburg, 2011). De gegevens van deze stortlocatie zijn samengevat in onderstaande tabel. In afbeelding 5.7 is de ligging van de stortplaats weergegeven. In het kader van de Nazorg Voormalige Stortplaatsen (NaVoS) is nagegaan, of er bij deze stortlocaties sprake is van een humane spoedlocatie. Dit is bij geen enkele voormalige stortplaats het geval. Verspreidingsrisico s en/of ecologische risico s zijn hierbij niet geïnventariseerd. Dit onderzoek wordt binnenkort door de provincie Limburg opgestart. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 35

42 Tabel 5.5. Voormalige stortlocatie binnen waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Schinveld LI Krekelberg, Schinveld aal Onderbanken code naam gemeente start eind oppervlak (m²) inhoud (m³) hoogte (m) diepte (m) huishoudelijk stortmateri- afval, bouw- en sloopafval Afbeelding 5.7. Ligging voormalige stortlocatie binnen grondwaterbeschermingsgebied Schinveld Overige functies in ondergrond Binnen het grondwaterbeschermingsgebied is een tweetal industriële onttrekkingen van de gemeente Onderbanken geregistreerd. Eén onttrekking, ter hoogte van de visvijver, heeft in 2007 en in 2009 plaatsgevonden. De onttrokken hoeveelheden waren resp m 3 en 533 m 3. Ter plaatse van de onttrekking in het zuiden van het grondwaterbeschermingsgebied heeft vóór 2010 nog geen onttrekking van grondwater plaatsgevonden. Het is onbekend of er in 2010 wel grondwater onttrokken is, omdat deze gegevens nog niet bij de provincie beschikbaar zijn. De vergunning van beide onttrekkingen liep tot en met 31 december De diepte van de genoemde industriële winningen is onbekend, maar op basis van de gegevens van de provincie Limburg is de kleilaag ter plaatse van deze winningen niet doorboord. 36 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

43 Volgens de gemeente is bij de huidige visvijver door het waterschap een onttrekkingsput geplaatst ten behoeve van het vullen van de vijver. Bodemenergiesystemen en Beregenen-Op-Maat-onttrekkingen (BOM-onttrekkingen) komen in het grondwaterbeschermingsgebied van Schinveld niet voor volgens de gegevens van de provincie. De gegevens over de bodemenergiesystemen en de industriële onttrekkingen van de provincie lopen tot en met De gegevens over de BOM-onttrekkingen dateren uit Het is daarom niet bekend of de onttrekkingen nog steeds in gebruik zijn. Eveneens is het niet bekend of onttrekkingen die uit gebruik worden genomen afgedicht worden. Verder is het onbekend of er nieuwe bodemenergiesystemen of industriële winningen zijn bijgekomen, en of er onvergunde of illegale activiteiten, zoals het slaan van waterputten, plaatsvinden in het grondwaterbeschermingsgebied. In het kader van de Nota diepe boringen en onttrekkingen (Provincie Limburg, 2006) wordt onderzoek gedaan naar putten waaruit onttrekkingen onder de kleilaag plaatsvinden. Op grond hiervan kan de integriteit van de boringen door de kleilaag vastgesteld worden en kunnen zonodig maatregelen worden getroffen. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 37

44 38 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

45 6. MOGELIJKE KNELPUNTEN EN RISICO S In nauw overleg met de projectgroep zijn per winning de knelpunten en risico s voor de drinkwaterkwaliteit geïnventariseerd. Hieronder worden verstaan: activiteiten of inrichtingen die in het grondwaterbeschermingsgebied en waterwingebied aanwezig zijn die de grondwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden of inrichtingen en activiteiten die in het verleden hebben plaats gevonden en nu nog de grondwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Knelpunten zijn activiteiten of inrichtingen waarvan bekend en aangetoond is dat deze een negatief effect hebben op de grondwaterkwaliteit in het grondwaterbeschermingsgebied. In de gebiedsdossiers wordt een oordeel gegeven van het te verwachten effect van de knelpunten. Risico s vormen activiteiten of inrichtingen die een negatief effect op de grondwaterkwaliteit kunnen hebben, maar waarvan dat nog niet is vastgesteld. Voor de risico s is in de gebiedsdossiers de grootte van het risico beoordeeld door de kans van voorkomen en het effect van het voorkomen kwalitatief af te wegen. De activiteiten en inrichtingen zijn onderverdeeld in de volgende thema s: - beheer; - wonen en bedrijvigheid; - beheer van oppervlaktewateren; - vergunningverlening en handhaving; - bodemverontreiniging; - landbouw. Naast deze activiteiten en inrichtingen is het gebrek aan kennis, zogenaamde kennislacunes ook een risico voor de kwaliteit van het grondwater. Voor de effectbeoordeling van de knelpunten en risico s worden de volgende kleurcodes gebruikt: Tabel 6.1. Kleurcode knelpunten en risico s omschrijving effect groot negatief effect negatief effect klein negatief effect 6.1. Bestaande knelpunten kleurcode In het grondwaterbeschermingsgebied komen volgens onze inventarisatie geen knelpunten voor Bestaande risico s In tabel 6.2 wordt een overzicht en beschrijving gegeven van de geïnventariseerde risico s. Voor de risico s is in de tabel de grootte van het risico beoordeeld door de kans van voorkomen en het effect van het voorkomen kwalitatief af te wegen. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 39

46 Tabel 6.2. Overzicht van de risico s thema activiteit negatief effect maatregel Beheer Handelingen van hulpdiensten - verontreiniging van bodem 18 na gebeurtenissen met een risico, en grondwater eveneens met het oog door gevaarlijke stoffen. op de aanvliegroute van Deze stoffen kun- vliegveld Teveren nen in de bodem terecht komen tijdens het opruimen van een locatie door hulpdiensten na een calamiteit. Beheer van spoorwegen, wegen en andere infrastructuur - dit kan een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit doordat bijvoorbeeld 30 bestrij- dingsmiddelen uitspoelen naar het grondwater. Beleid en regelgeving Grondwaterbeschermingsgebied is niet opgenomen in buitenlandse plannen - doordat grondwaterbeschermingsgebied niet is opgenomen in buitenlandse wetgeving kan buurland dit niet toepassen bij vergunningverlening of handhaving. 31 Wonen en bedrijvigheid Enkele woningen en agrarische bedrijven in grondwaterbeschermingsgebied Aanleg en beheer van riolering, kabels en buisleidingen - verontreiniging van grondwater door grote variatie aan stoffen zoals bestrijdingsmiddelen, zware metalen en koolwaterstoffen. - verontreiniging grondwater door ontstaan van een kortsluitstroom door verwijderen van van nature slecht doorlatend materiaal; - verontreiniging grondwater door lekkende riolering en leidingen voor andere vloeistoffen; - verontreiniging grondwater door lekkende buisleiding die worden gebruikt voor transport van gevaarlijke stoffen. OvL, 2, 23 OvL, 23, Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

47 thema activiteit negatief effect maatregel Bedrijven, industrie en (daarbij behorende) inrichtingen - verontreiniging grondwater t.g.v. bedrijfsactiviteiten, inrichtingen en door calamiteiten bij bedrijven of industrie; 18 Afkoppeltabel en watertoets - verontreiniging grondwater door van bedrijventerrein afstromende neerslag. Ontgrondingen - ontstaan van kortsluitstromen ten gevolge van verwijderen slechtdoorlatende laag; Ontgrondingenbeleid - verontreiniging ontstaan door calamiteit tijdens werkzaamheden. Beheer van oppervlaktewateren Beekherstel - verontreiniging van het grondwater met verontreinigd water uit beek; - creëren van preferente stroombanen door verwijderen van beschermende beekbodem en -oever. 28 OvL Vergunningverlening handhaving en Bouwen in waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Aanleg en gebruik van onttrekkings- en beregeningsputten Organiseren van evenementen - uitloging van materialen uit de bouwsector kunnen de grondwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. - door de aanleg en het gebruik van diepe putten kunnen kortsluitstromen ontstaan doordat slecht doorlatende lagen worden doorboord; - via putten kunnen bij een calamiteit in de nabijheid van de put verontreinigende stoffen naar de aquifer toestromen. - het grondwater kan worden verontreinigd door calamiteiten tijdens een evenement, bijvoorbeeld daar waar grote aantallen auto s OvL, afkoppeltabel en AR wegen en riolering 19, Nota diepe boringen en onttrekkingen en OvL 3, wordt gedaan via Nota Diepe Boringen en Onttrekkingen 4 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 41

48 thema activiteit negatief effect maatregel worden geparkeerd op onverhard terrein en het gebruik van stroomaggregaten. Open en gesloten bodemenergiesystemen - zowel open als gesloten bodemenergiesystemen 20 kunnen de grondwaterkwaliteit beinvloeden. Deze zijn daarom verboden in DWG en GWBG. Illegale systemen vormen een risico voor de grondwaterkwaliteit. Bodemverontreiniging Vuilstortplaatsen - het grondwater kan worden verontreinigd door uitloging van verontreinigende stoffen uit vuilstortplaatsen. Diverse risicolocaties bodemverontreiniging - grondwater kan worden verontreinigd door uit- loging van stoffen uit locaties waar zich een bodemverontreiniging bevindt. Illegaal storten - grondwater kan worden verontreinigd door het illegaal storten van gevaarlijke stoffen. 10, monitoring 26, Landbouw Aanleg of beheer van veedrenkpoelen of amfibieënpoelelen - door de aanleg of beheer van veedrenkpoestromend concentreert af- neerslagwater zich op één plek. Van hieruit vindt infiltratie plaats naar het grondwater en met deze infiltratie kunnen gevaarlijke stoffen meestromen. Bemesting - stijgende nitraatconcentraties in het grondwater; - oxidatie van pyriet waardoor ijzer, sulfaat, aluminium, nikkel, mangaan en zware metalen in het grondwater komen. AR opgenomen in de OvL 8, 9, 22, 23 en landelijk beleid en regelgeving 42 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

49 thema activiteit negatief effect maatregel Gebruik van bestrijdingsmiddelen - verontreiniging van het grondwater door bestrijdingsmiddelen. 8, 9, 22, 23 en landelijk beleid en regelgeving Erfafspoeling - verontreiniging grondwater door afstromend WM vergunning, handhaving door gemeente neerslagwater van en provincie. agrarisch bedrijventerrein. Bij het werken met bestrijdingsmiddelen of meststoffen kunnen deze stoffen door erfafspoeling in de bodem en het grondwater terechtkomen Kennislacunes Beperkte kennis over geohydrologisch systeem Door het ontbreken van kennis over het geohydrologisch systeem wordt de grondwaterkwaliteit bedreigd of kunnen niet de juiste maatregelen worden genomen. Kennis ontbreekt over: - de variatie in de dikte van het lösspakket; - effect van kortsluitstromen; - aanwezigheid van (een gedeelte van) slecht doorlatende laag; - hydraulische dichtheid van de 1 e Noordoost Hoofdbreuk Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 43

50 44 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

51 7. MAATREGELEN 7.1. Oplossingsrichtingen Maatregelen die genomen kunnen worden om de grondwaterkwaliteit te beschermen zijn divers. Om tot deze maatregelen te komen is vanuit de geconstateerde knelpunten en risico s eerst in oplossingsrichtingen gedacht. Deze oplossingsrichtingen kunnen worden onderverdeeld in: - bestemmen en publiek recht; - inrichten; - beheer. Deze zijn schematisch weggegeven in onderstaande afbeelding. Afbeelding 7.1. Oplossingsrichtingen maatregelen Bestemmen en publiek recht Inrichten Beheer maatregelen 7.2. Bestemmen Onder bestemmen en publiek recht vallen maatregelen die gericht zijn op: - het bestemmen in de zin van de Wro; - het stellen van eisen ten aanzien van het gebruik van een gebied; - het stellen van eisen aan inrichtingen en activiteiten vanuit een ander publiekrechtelijk kader zoals opgenomen in Wet Milieubeheer; OVL; POL etc Inrichten Beheer Onder inrichten verstaan wij fysieke maatregelen die kunnen worden getroffen bij de inrichting of het gebruik van het gebied zelf, zoals het aanbrengen van afwateringssloten bij infrastructuur of het omheinen van waterwingebieden. Beheer is een belangrijk aspect om de voor te stellen maatregelen te realiseren. Voorbeelden hiervan zijn monitoring, onderzoek, calamiteitenplan, toezicht en handhaving etc. Indien er knelpunten zijn op het gebied van bestemmen (het waterwingebied is bijvoorbeeld niet groot genoeg) dan is het denkbaar dat maatregelen worden getroffen in het publiekrechtelijk spoor (bv aanpassen waterwingebied in de OvL). Het is echter ook denkbaar dat er inrichtingsmaatregelen worden getroffen (aankoop gronden door WML en aanpassing Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 45

52 landgebruik) of beheersmaatregelen, zoals het organiseren van voldoende toezicht en handhaving Formulering van maatregelen Uit deze oplossingsrichtingen worden vervolgens maatregelen geformuleerd, die kunnen worden genomen in aanvulling op het huidige beschermingsbeleid. Alle maatregelen zijn opgenomen in de menukaart maatregelen, een ondersteunend document. Uit deze menukaart worden in nauw overleg met de projectgroep de maatregelen die specifiek voor deze winning van belang zijn, gekozen. In verband met de koppeling van maatregelen aan de knelpunten en risico s uit hoofdstuk 6 blijft de nummering van de maatregelen zoals deze is opgenomen in de menukaart behouden. Hierdoor kunnen sommige nummers in de tabellen in het gebiedsdossier ontbreken. Maatregelen leiden naar verwachting van de projectgroep tot een verbetering van de grondwaterkwaliteit, waarmee naar een zo schoon mogelijke grondstof wordt gestreefd, stijgende trends worden omgekeerd en een toename van de zuivering, conform de KRW, zoveel als mogelijk wordt voorkomen Prioriteit en trekker De keuze welke maatregelen worden ingezet worden per dossier bepaald in overleg met de projectgroep. Daarnaast worden ook de prioriteit en de trekker per maatregel bepaald in de projectgroep. De trekker is de partij die het initiatief neemt en houdt voor het realiseren van een maatregel, met, zo nodig en mogelijk, actieve ondersteuning vanuit de andere partners. Dit zal in het op te stellen afsprakenkader nader vastgelegd worden. De trekker en de prioriteit zijn daarom nog niet in de menukaart opgenomen. Deze worden wel in elk gebiedsdossier opgenomen en kunnen per dossier verschillen. Bij sommige maatregelen staan twee of meer trekkers vermeld. Dat betekent niet dat deze gezamenlijk trekker zijn, maar individueel voor dat deel waarvoor men verantwoordelijk is (bijv. als bevoegd gezag). In de gevallen dat acties op landelijk niveau nodig zijn worden de koepelorganisaties IPO en Vewin als trekker genoemd. Deze organisaties moeten door de provincie en WML, zo mogelijk met steun van actoren in andere provincies, worden gestuurd. Voor de prioritering van de maatregelen wordt in de dossiers de volgende codering gebruikt: 1: direct oppakken 2: in : na 2012 d: doorlopende actie g: gereed 46 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

53 Tabel 7.1. Overzicht van de communicatiemaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 1. Blijvende afstemming tussen betrokken partners. 2. Communicatie naar bewoners, bedrijven en grondeigenaren. 3. Informatieverstrekking aanleg en gebruik putten. 4. Bij de vergunningverlening en de locatiekeuze voor een evenement de risico s voor het grondwater meenemen. 5. Afstemming handhaving en toezicht. Een maal per jaar is er overleg tussen betrokken partijen over de uitvoering van de maatregelen en nieuwe ontwikkelingen om de gebiedsdossiers up-to-date te houden. Dit overleg zal zoveel mogelijk worden ingebed in bestaande structuren. 1/d Provincie Structurele communicatie met bewoners en bedrijven 3 Provincie over grondwaterbescherming. Deze zal in samenwerking met WML en met betreffende gemeenten verder worden vormgegeven. De gebruikers van putten zijn veelal niet op de hoogte 2 Provincie van risico s bij aanleg en onderhoud van putten. Via (boren van een goede voorlichting bij de vergunningverlening kan de put), dit mogelijk worden voorkomen. Waterschap (gebruik van de put) Bij de vergunningverlening en de locatiekeuze van een 1 Gemeenten evenement de risico s voor het grondwater meenemen. (vanwege Indien nodig kan dit in overleg met provincie en WML vergunningverlening) worden ingevuld. De diverse betrokken partners hebben elk hun eigen 1/d Provincie, taak ten aanzien van handhaving en toezicht. Voor zover gemeente, toezicht en handhaving raakvlakken hebben met de waterschap- grondwaterbescherming dient dit onderling tussen de pen diverse partijen goed afgestemd te worden. Er vinden diverse overleggen plaats waarin grondwater tot een specifiek aandachtspunt gemaakt kan worden, zoals het overleg van het Samenwerkingsknooppunt Limburg (SKP, waarin nieuwe ontwikkelingen rond beleid en wetgeving op het gebied van fysieke leefomgeving besproken worden) en het milieuhandhavingsoverleg, waarin provincie, gemeenten, waterschap en politie vertegenwoordigd zijn. Tijdens dit kwartaaloverleg worden de concrete ervaringen binnen een bepaalde regio besproken. 6. Signaalfunctie in het veld. WML is een belangrijke partner bij de gebiedsdossiers, maar heeft geen formele rol bij toezicht en handhaving. Alle betrokken partijen kunnen een signaalfunctie voor de overheden vervullen. Het is van belang dat zij alert zijn ( ogen en oren open ) en zaken melden bij de verantwoordelijke overheid of de Milieuklachtentelefoon. WML 1/d Alle partijen Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 47

54 maatregel omschrijving prioriteit trekker 7. Provinciaal beleid bij gemeenten onder de aandacht brengen. Tijdens de overleggen is gebleken dat niet alle medewerkers van de gemeenten op de hoogte zijn van de inhoud van de OvL. Daarnaast bestaat er ook onbekendheid met bepaalde faciliteiten die de provincie biedt zoals informatievoorziening via het Geodataportaal. Het overleg rond het gebiedsdossier wordt benut om de inhoud van de OvL en de bovengenoemde faciliteiten toe te lichten. Tabel 7.2. Overzicht van de stimuleringsmaatregelen 1 Provincie maatregel omschrijving prioriteit trekker 8. Stimuleren van landbouwpraktijken die niet of minder belastend zijn voor de grondwaterkwaliteit. Met deze maatregel wordt beoogd de uitkomsten van de onderzoeksprojecten middels stimuleringsmaatregelen te bevorderen. Duurzaam Schoon Grondwater (DSG) is het middel hiervoor. Tabel 7.3. Overzicht van de onderzoeksmaatregelen 1 WML maatregel omschrijving prioriteit trekker 9. Onderzoek naar activiteiten die de grondwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. 10. Opzetten Early Warning Systeem. Met deze maatregel worden de effecten onderzocht van activiteiten die op dit moment of in het verleden in het grondwaterbeschermingsgebied en in het waterwingebied plaats vinden of hebben gevonden. Bij deze onderzoeken moet worden gedacht aan de effecten van: - de uitspoeling van meststoffen (IwanH); - het gebruik van bestrijdingsmiddelen (PESTO); - verzuring. Door risico s op verontreiniging vroegtijdig te signaleren kunnen de betrokken partijen (gemeente, provincie en drinkwaterbedrijf) tijdig maatregelen treffen en verdere verspreiding van verontreinigingen voorkomen. De monitoring zal worden opgezet conform de voorstellen van RIVM over Early Warning systemen. Deze beogen de risico s voor de waterkwaliteit integraal in beeld te brengen en omvatten: - monitoren grondwaterkwaliteit; - volgen of provinciale grondwaterbeschermingsbeleid in gemeentelijke ruimtelijke plannen wordt geimplementeerd; - inzicht hebben in de mate waarin in de omgeving van een winning stoffen vrijkomen die het grondwater kunnen verontreinigen. g g 3 1 1/d 2 Provincie Provincie 48 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

55 maatregel omschrijving prioriteit trekker 11. Herberekenen van het grondwaterbeschermingsgebied en waterwingebied. Om meerdere redenen kunnen de in het verleden berekende grenzen van waterwingebieden of grondwaterbeschermingsgebieden niet meer juist zijn. Deze redenen zijn: 2 Provincie (geeft uitgangspunten en randvoorwaarden - ruimtelijke ingrepen in de bodem of het oppervlaktewater met een hydrologisch effect; aan) - aanpasssen van REGIS met nieuwe inzichten; WML (berekent - het gebruik van de modellen Ibrahym en IwanH. be- schermings- gebieden). Provincie (beoordeelt de consequenties van de gewijzigde begrenzingen en besluit over wijziging van de OvL 12. Onderzoek naar de effecten van verandering van Maaspeilen. Met werkzaamheden aan de Maas veranderen de waterpeilen in de Maas. De effecten van deze veranderingen op het geohydrologisch systeem worden onderzocht. Bij uitvoering Maaswerken en realiseren van hoogwatergeulen invloed op waterwingebied en grondwaterbeschermingsgebied nagaan. 1 RWS (bij planvorming) Consortium grindexploitanten (bij vergunningaanvragen) 14. Inventarisatie inrichtingen Inventarisatie van inrichtingen binnen waterwingebie- 2 Gemeente in waterwingebieden den en grondwaterbeschermingsgebieden die een risi- en grondwaterbeschermingsgebieden. co vormen. Hierbij aandacht voor de nieuwe lijst van toegestane stoffen en inrichtingen in de OvL. 15. Opstellen van een De dikte van löss-, leem- en kleilagen is erg bepalend 3 (2017) Provincie kwetsbaarheidskaart. voor de bescherming van de onderliggende watervoerende pakketten. Op dit moment is geen totaalbeeld van de dikte van deze lagen. Om die reden een kaart maken waarop de fysische kwetsbaarheid van de grondwaterpakketten wordt weergegeven. Dit is mogelijk zodra GEOTOP in Limburg klaar is (2017). 16. Onderzoek geneesmiddelen Via lekkende riolen kunnen geneesmiddelen in het 1/2 Provincie in grondwater. grondwater geraken. Deze worden meegenomen in de brede screening. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 49

56 Tabel 7.4. Overzicht van de handhavingsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 18. Voorvallen met risico s. De wijze waarop wordt gehandeld verschilt mogelijk 19. Inventarisatie en beheer van bestaande boorgaten die slecht doorlatende lagen beïnvloeden. 20. Inventariseren en eventueel sluiten van illegale bodemenergiesystemen. 21. Controle putten bij inrichtingen. sterk per gemeente, waterschap en per locatie. Mogelijke maatregelen om handelen tijdens voorvallen met een risico te verbeteren zijn: - het hebben van een adequaat en actueel calamiteitenplan en het maken van structurele afspraken over hoe te handelen bij calamiteiten, instructie van hulpdiensten en het actualiseren en onderling afstemmen van calamiteitenplannen; - goede communicatie tussen hulpdiensten en WML; - WML als deskundige betrekken bij het opstellen van calamiteitenplannen; - calamiteitenplan ook afstemmen op voorvallen van illegaal storten. - functioneren milieuklachtentelefoon nagaan. Omdat bestaande boorgaten op dit moment ook een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit (doorboring van slechtdoorlatende kleilagen en ervaringen van WML met eigen putten) wordt binnen het intrekgebied een inventarisatie gemaakt van deze boorgaten en wordt een saneringsvoorstel opgesteld. Deze maatregel wordt uitgevoerd conform de Nota diepe boringen en onttrekkingen In stedelijk en bebouwd gebied zijn mogelijk (illegale) bodemenergiesystemen geplaatst. Om te bepalen of (illegale) bodemenergiesystemen in het grondwaterbeschermingsgebied zijn geplaatst dient er met behulp van de gemeenten een inventarisatie gemaakt te worden van de niet-vergunde systemen. Voor deze inventarisatie dient nog een methodologie geformuleerd te worden. Afhankelijk van het resultaat daarvan zullen eventuele vervolgstappen worden voorgesteld. Wanneer de gemeente controles van inrichtingen uitvoert daarin ook in de inrichting aanwezige putten meenemen, bezien vanuit de bescherming van het grondwater. 2 Gemeente/provincie (afhankelijk van wie bevoegd gezag is) Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Provincie 1 Provincie 2, kan 3 worden, omdat de AMvB Bodem- energie pas na 2012 van kracht wordt Provincie 2 Gemeente 50 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

57 Tabel 7.5. Overzicht van de beleidsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 22. Opstellen aanpak nitraat- en bestrijdingsmiddelenproblematiek in grondwa- terbeschermingsgebie- den. 23. Lobby richting rijk om rijksbeleid aan te passen op gebied van Wbb- normen, nitraat, bestrijdingsmiddelen en Mijnbouwwet. 24. Opnemen van grondwaterbescherming in toekomstvisies. 25. Opnemen van grondwa- terbeschermingsgebie- den in Structuurvisie Buisleidingen. Op basis van de uitkomst van de onderzoeken IWANH en PESTO een voorstel maken hoe om te gaan met de nitraat- en bestrijdingsmiddelenproblematiek. Voor een aantal knelpunten/risico s is de regio afhankelijk van landelijk beleid en regelgeving. Inbreng van regionaal standpunt in landelijke gremia IPO en Vewin. Afstemmen met Covenant Bodem en KRW- doelen voor bodemsaneringsgevallen. Wanneer gemeenten, provincie, waterschappen en RWS toekomstvisies en/of structuurvisies uitwerken, wordt aangeraden in deze visies het belang van waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden op te nemen. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) stelt een Structuurvisie buisleidingen op om ruimte te reserveren voor toekomstige buisleidingen voor gevaarlijke stoffen. Zorgen dat in dit plan het belang van de grondwaterbeschermingsgebieden is opgenomen. Tabel 7.6. Overzicht van de beheersmaatregelen 1 Provincie d Provincie en WML 2/d Provincie, g gemeenten, waterschappen, RWS Provincie maatregel omschrijving prioriteit trekker 26. Tegengaan van effecten van bodemverontreinigingen. 28. Bescherming tegen infiltratie uit oppervlaktewater in m.n. waterwingebied. Dit gebeurt binnen de regels en procedures van de WBb. Aanpakken spoedlocaties (mobiele verontreinigingen) die een risico vormen voor de waterwinning. Dit gebeurt conform het bodemsaneringsbeleid. De aanpak moet passen binnen de doelstellingen van de KRW. Infiltratie van oppervlaktewater in de nabijheid van de winning kan een probleem vormen voor de microbiologische kwaliteit van het grondwater door infiltrerend oppervlaktewater. Om dit tegen te gaan kunnen de volgende maatregelen genomen worden: - kwaliteitsverbetering oppervlaktewateren; - beëindigen of verminderen van riooloverstorten (aantal en frequentie); - geen lozingspunten van effluent van RWZI s in of bovenstrooms van waterwingebieden; - tijdens onderhoud aan en herinrichting van waterlopen zal rekening worden gehouden met de drinkwaterkwaliteit. d 1, is in uitvoering 1 en vervolgens d Provincie Provincie waterschap (oppervlaktewater) gemeente (riool) Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 51

58 maatregel omschrijving prioriteit trekker 29. Bescherming tegen infiltratie uit lekkende riolering Regelmatig inspectie riolering (GRP) en reparatie bij lekkage. 1 gemeente/ WBL in m.n. waterwinge- bied. 30. Bescherming verontreiniging In overleg met beheerders van infrastructuur en Prorail 1 Provincie ten gevolge van onderhoud infrastructuur. afspraken maken ter bescherming van de grondwaterkwaliteit. 31. Grensoverschrijdende grondwaterbeschermingsgebieden vastleggen. Grondwaterbeschermingsgebieden die deels in België en Duitsland zijn gelegen, vastleggen conform de daar geldende regels en procedures. 2 WML Tabel 7.7. Overzicht van de bestemmingsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 33. Aanpassen vergunning Toepassen van regels conform inrichtingen- en stoffenbeleid 1 en ver- Provincie en (Wabo en Wm). OvL in nieuwe vergunningen. volgens d gemeenten 52 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

59 8. SAMENVATTING Doel van het gebiedsdossier In het voorliggende gebiedsdossier zijn de bedreigingen voor de waterkwaliteit van de drinkwaterwinning Schinveld van WML beschreven. De drinkwatervoorziening is een dwingende reden van groot openbaar belang. Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de knelpunten en risico s voor de kwaliteit van het te winnen grondwater. De wettelijke basis voor deze zorg wordt gevormd door de Waterwet (implementatie van de Kaderrichtlijn Water), de Wet Milieubeheer, de Wet Bodembescherming en de Drinkwaterwet. Als het bestaande beleid en de toepassing van de regelgeving niet voldoende zijn, worden aanvullende beschermingsmaatregelen gedefinieerd. De provincie Limburg heeft de regie bij het opstellen van de gebiedsdossiers en de uitvoering van de maatregelen. Zij draagt zorg voor het rapporteren over de voortgang daarvan en het actueel houden van het dossier. Overige partijen die daarbij een verantwoordelijkheid hebben zijn WML als drinkwaterbedrijf, de gemeenten en het waterschap. Kenmerken winning Schinveld WML wint bij Schinveld grondwater voor de productie van drinkwater. Deze winning ligt in de gemeente Onderbanken. Het is een niet-freatische (diepe) grondwaterwinning, waar grondwater onder de Kiezeloölietklei wordt gewonnen in het tweede, derde en vierde watervoerend pakket. De vergunde hoeveelheid te onttrekken grondwater bedraagt 5,0 mln m 3 /jaar. Het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied liggen in de gemeente Onderbanken. Het noordelijk en oostelijk deel van het grondwaterbeschermingsgebied liggen op Duits grondgebied. Knelpunten en risico s Aan de hand van de bodemopbouw, de kwetsbaarheid van de winning, de samenstelling van het opgepompte water en het bodemgebruik in de omgeving zijn de knelpunten en risico s voor de grondwaterkwaliteit bepaald. Uit de inventarisatie zijn geen knelpunten voor de winning Schinveld naar voren gekomen. Er is een aantal risico s die zich in alle winningen voordoen. De volgende zijn specifiek voor deze winning. Ter plaatse van de ontgrondingen is mogelijk de eerste beschermende kleilaag weggegraven. Een deel van deze groeves staan onder water. Het niet bekend, of deze groeves een negatieve invloed hebben op de grondwaterkwaliteit. De wegen die zich in het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zijn grotendeels onverhard. De aanvliegroute van het NAVO-vliegveld bevindt zich ook boven het grondwaterbeschermingsgebied. Vlak langs het waterwingebied stroomt het Ruischerbeekje en langs de westgrens van het grondwaterbeschermingsgebied stroomt de Rode Beek. Een ander aandachtspunt is de ligging van het grondwaterbeschermingsgebied op Duits grondgebied. Het grondwaterbeschermingsgebied is namelijk niet opgenomen in Duitse plannen. Voor een aantal beschermingsaspecten zijn de gemeenten bevoegd gezag. Het is belangrijk dat zij bij wijzigingen van beleid en regelgeving, zoals bijv. de Omgevingsverordening Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 53

60 Limburg, daarover adequaat worden geïnformeerd, zodat zij hun rol goed kunnen invullen. Ook bewoners, bedrijven en grondgebruikers zijn zich niet altijd bewust van de ligging in een grondwaterbeschermingsgebied. Maatregelen De geconstateerde knelpunten en risico s leiden tot maatregelen. Deze zijn deels generiek voor alle winplaatsen. Belangrijk zijn het maken van een kwetsbaarheidskaart en het opzetten van een Early warning systeem, conform de voorstellen van RIVM. De overige maatregelen zijn vermeld in tabel 7.2. Soms is er een discrepantie tussen het beleid of de normen van het Rijk, bijv. het verschil in normering tussen de Wet Bodembescherming en het Drinkwaterbesluit. Provincie en WML zullen in die situaties via IPO, resp. de koepelorganisatie Vewin lobbyen voor afstemming. Bij nieuwe ontwikkelingen waarop de Mijnbouwwet van toepassing is, bijv. het realiseren van geothermie en de winning van schaliegas, moeten de risico s voor het grondwater en dus voor de kwaliteit van het drinkwater nadrukkelijk mede een toetsingscriterium zijn bij de beoordeling van de toelaatbaarheid. Daarnaast zijn er specifieke maatregelen per geohydrologisch gebied of per individuele winning. Voor de winning Schinveld zijn deze gericht op het opnemen van het grondwaterbeschermingsgebied in Duitse plannen en het onderzoeken van de effecten van de ontgravingen op de grondwaterkwaliteit. Uitvoeringsprogramma Na het verzamelen van de feiten en het formuleren van maatregelen is het opstellen van een uitvoeringsprogramma de volgende stap. Daarin werken de onderscheiden trekkers de maatregelen uit. Er wordt duidelijk beschreven wat een maatregel inhoudt, wat het resultaat moet zijn en wat de rol van de andere betrokken actoren is. Er wordt een inschatting gegeven van de benodigde capaciteit en een indicatie van de kosten. Het uitvoeringsprogramma is de basis voor een bestuurlijk akkoord dat moet leiden tot ondertekening door alle betrokken partijen in de loop van Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

61 9. CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR 9.1. Contactpersonen Aan het opstellen van dit dossier hebben de volgende personen hun medewerking verleend: Tabel 9.1. Contactpersonen instantie gemeente Onderbanken provincie Limburg WML Witteveen+Bos contactpersonen dhr. T. Senden dhr. M. Pilipiec mw. W. Smeets mw. R. Bougie dhr. H. Schouteten mw. M.L. Geurts mw. L. Weijers dhr. R. Hoogeveen 9.2. Gebruikte literatuur De volgende literatuur werd gebruikt: 1. Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen; uitwerking van risico's en ontwikkeling van maatregelen, RIVM, Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening, Ministerie van VROM, juni Waterbeheersplan Waterschap Roer en Overmaas , Waterschap Roer en Overmaas, september Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML - inventarisatie, WML, Interreg II project, Veiligstelling drinkwatervoorziening winplaatsen Gangelt en Schinveld, Witteveen+Bos, Bieske und Partner, Van Rooijen Adviezen BV, Verbandswasserwerk Gangelt en Waterleidingmaatschappij Limburg, DINO-loket ( TNO, REGIS Limburg II.1, TNO, Over het voorkomen en de afbraak van pyriet in de Nederlandse ondergrond, Witteveen+Bos, augustus Karakterisering Nederlands Maasstroomgebied, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Evaluatie Bewaking Grondstofkwaliteit, medio medio 2010, WML, oktober Waterbehoeftedekkingsplan SPDL (gecomprimeerde versie), WML, mei Waterleidingbesluit (Besluit van 7 juni 1960, houdende technische, hygiënische, geneeskundige en administratieve uitvoeringsmaatregelen van de Waterleidingwet), januari Hydrologische systeemkaart van noord- en Midden-Limburg, Iwaco B.V Nota diepe boringen en onttrekkingen, behoud van geologische bescherming van grondwater, provincie Limburg, augustus Beschrijving lithostratigrafische eenheid (nomenclator), Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO, maart Website gemeente Onderbanken, Bodemloket ( BodemPlus, Geodataportaal, website Provincie Limburg, Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld 55

62 20. Informatie over watergangen, buffers, overstorten en lozingspunten RWZI s, Waterschap Roer en Overmaas, Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL), Provincie Limburg, december Witteveen+Bos, MT900-14/mome/165 definitief d.d. 10 januari 2012, Gebiedsdossier winning Schinveld

63 BIJLAGE I BESCHRIJVING BELEID EN REGELGEVING Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

64 Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

65 Tabel I.1. Overzicht relevante wetten en regels voor de gebiedsdossiers wetten en regels Rijk Waterwet, inclusief: - Waterbesluit; - Waterregeling; - Besluit kwaliteitseisen en monitoring water; - Besluit lozing afvalwater huishoudens; - Lozingenbesluit Wvo bodemsanering en proefbronnering; - Lozingenbesluit Wvo vaste objecten; - etc. Wabo, inclusief: - Besluit algemene regels voor inrichtingen; - Regeling omgevingsrecht; - etc. Wet milieubeheer Wet bodembescherming Drinkwaterwet en besluiten (waterleidingwet) relevantie Nieuwe taken en bevoegdheden van waterschappen (vergunningverlening kleine grondwateronttrekkingen) en gemeenten (zorgplicht stedelijk waterbeheer). Daarnaast stelt de Waterwet regels voor het onttrekken of het infiltreren van water in de bodem (zowel kwantitatief als kwalitatief). Het voorkomen dan wel beperken van bodem- en grondwaterverontreinigingen (binnen inrichtingen). Beschrijving bevoegdheden van provincies op het gebied van milieubescherming en drinkwaterbescherming. Het voorkomen van het ontstaan van bodemverontreiniging (zorgplicht) en regels voor sanering van gevallen van bodem- en grondwaterverontreiniging. Vastlegging van taken en verantwoordelijkheden ten aanzien van de organisatie van de openbare drinkwatervoorziening. Duurzaam veiligstellen van de openbare drinkwatervoorziening is dwingende reden van openbaar belang. De drinkwaterwet is door de Tweede en Eerste kamer is aangenomen en zal naar verwachting per 1 juli 2001 in werking treden. Wet ruimtelijke ordening, inclusief Besluit ruimtelijke ordening Wet op gewasbeschermingsmiddelen en biociden Artikel 7 van deze nieuwe drinkwaterwet treedt in werking op een nader te bepalen tijdstip. Dit artikel beschrijft een aantal taken van de eigenaar van een drinkwaterbedrijf: Een van die taken is het bijdragen aan de bescherming van de bronnen voor de drinkwatervoorziening in zijn distributiegebied tegen verontreiniging, waaronder in elk geval wordt begrepen: - het verrichten van onderzoek naar de kwaliteit van deze bronnen; - het beheren of medebeheren van terreinen rondom deze bronnen gericht op het voorkomen of beperken van verontreiniging van deze bronnen. Ruimtelijke inpassing van waterfuncties en maatregelen ter bescherming van drinkwater. Toetsing van gevolgen van ruimtelijke plannen op water door het gebruik van de watertoets. Regels voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. De toelaatbaarheid van een middel (in een grondwaterbeschermingsgebied) wordt bepaald door een commissie. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

66 wetten en regels Ontgrondingenwet Waterschapswet Provincie Omgevingsverordening Limburg (vervangt de Provinciale MilieuVerordening) Waterschap Keur(verordening) Gemeente Rioleringsverordening relevantie Op grond van deze wet dienen bij vergunningverlening voor een ontgronding alle belangen van belanghebbenden meegewogen te worden. Indien de ontgronding bij een drinkwaterwinning plaats vindt dient het belang hiervan meegewogen te worden. In deze wet worden de taken en inrichting van het waterschap en de samenstelling van het bestuur van het waterschap geregeld. De taken van waterschappen zijn sinds 2009 verder uitgewerkt in de Waterwet. Vastlegging van regels en ontheffingsmogelijkheden voor bescherming van drinkwater. Aanwijzing en vastlegging van beschermingszones rondom drinkwaterwinningen. de Keur bevat veelal regels en voorschriften met betrekking tot zowel de kwaliteit als kwantiteit van onttrekkingen en lozingen. Regels voor het lozen van afvloeiend hemelwater en vrijkomend afvalwater. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

67 Tabel I.2. Overzicht relevante richtlijnen en beleid voor de gebiedsdossiers richtlijnen en beleid relevantie Europa Kaderrichtlijn Water De KRW beoogt het beschermen, verbeteren en herstellen van de goede toestand van het (grond)water zodat zuiveringsinspanning kan afnemen. Het voorkomen van de inbreng van verontreinigende stoffen en de ombuiging van stijgende trends van verontreiniging. De KRW is in Nederland geïmplementeerd via de Waterwet en bijbehorende besluiten en regels. Europese drinkwaterrichtlijn De Drinkwaterrichtlijn bevat richtlijnen voor het water bestemd voor menselijke consumptie. De Drinkwaterrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Waterleidingwet en het Waterleidingbesluit (gaan medio 2011 samen op in Drinkwaterwet). Grondwaterrichtlijn Vaststellen van drempelwaarden voor grondwater door de lidstaten om de goede toestand te bereiken. De Grondwaterrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Waterwet, Wet bodembescherming en Wet milieubeheer Nitraatrichtlijn Verminderen en voorkomen van uitspoeling van nitraat door de landbouw door het nemen van brongerichte maatregelen. De Nitraatrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Meststoffenwet en de Wet bodembescherming. Rijk Nationaal waterplan Instrument van de gebiedsdossiers als ondersteuning van het beschermingsbeleid wordt aangekondigd. Beheer- en Ontwikkelplan voor de rijkswateren (BPRW) Beheer rijkswateren in de periode , invulling van beleidsopgave uit Nationaal waterplan op rijksniveau. Structuurvisie Het Rijk stelt structuurvisies op voor onder andere de ondergrond, buisleidingen; infrastructuur, ruimte etc. Een structuurvisie is een ambtelijk document in de ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de opsteller bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Provincie Het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL2006) Het POL is zowel Structuurvisie, Streekplan, Waterhuishoudingplan, Milieubeleidplan, als Verkeer en vervoerplan, en bevat de hoofdlijnen van de fysieke onderdelen van het economische, en sociaal-culturele beleid. Provinciaal waterplan (onderdeel van POL) Belangrijke aandachtspunten zijn, ruimtelijke ontwikkelingen die bedreigend zijn voor de drinkwaterwinning; stijgende nitraat concentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslag systemen, aanwezigheid historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

68 richtlijnen en beleid Structuurvisie provincie Waterschap Waterbeheerplan Gemeente Verbreed gemeentelijk rioleringsplan (of gemeentelijk waterplan) Bestemmingsplan Bodemkwaliteitskaart en bodembeheerplan - Structuurvisie WM vergunningen relevantie De provincie stelt structuurvisies op voor ruimtelijke ordening. Een voorbeeld hiervan is het Provinciaal plan voor de ruimtelijke ordening (voorheen streekplan). Een structuurvisie is een ambtelijk document in de ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de provincie bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Invulling van beleidsopgave uit provinciaal waterplan. Verbreding GRP met zorgplicht voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater, zorgplicht voor afvloeiend hemelwater en zorgplicht voor het voorkomen van structureel nadelige gevolgen van grondwaterstanden. Regels, verbeelding en toelichting op de vastlegging van ruimtelijke bestemmingen, waaronder het grondwaterbeschermingsgebied. Een bodemkwaliteitskaart is een kaart waarop zones staan met ieder een eigen bodemkwaliteit. Deze is bedoeld voor iedereen die van plan is grond toe te passen, maar geeft ook een algemeen beeld van de bodemkwaliteit in een gebied. In het bodembeheerplan staan de regels beschreven over hoe om te gaan met de bodemkwaliteitskaart. Voor de inwerkingtreding van de huidige Wet ruimtelijke ordening maakt de gemeente een structuurvisie voor haar grondgebied op het gebied van ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de gemeente bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Beschrijving bevoegdheden van gemeente op het gebied van milieubescherming en drinkwaterbescherming. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

69 BIJLAGE II DEBIETONTWIKKELING DOOR DE TIJD Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

70 Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

71 Debietontwikkeling door de tijd Op de winning Schinveld wordt sinds 1949 grondwater opgepompt. In afbeelding II.1 wordt de onttrokken hoeveelheid grondwater vanaf 1992 weergegeven. Vanaf 1992 tot en met 2010 heeft de onttrokken hoeveelheid grondwater meestal tussen de 4 en 4,5 miljoen m 3 /j gelegen. Alleen in de jaren 93 t/m 96 lag de hoeveelheid iets lager. In 1996 werd (vanaf 1992 bezien) de kleinste hoeveelheid grondwater onttrokken: circa 3,5 miljoen m 3. De winning voorziet mensen van drinkwater. Afbeelding II.1. Debietontwikkeling door de tijd Onttrekking pompstation Schinveld 5 4,5 4 Onttrekking (in miljoen m3/jaar) 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0, Jaar Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

72 Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

73 BIJLAGE III GEOLOGIE EN HYDROGEOLOGIE Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

74 Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

75 Beschrijving bodemopbouw Geologisch gezien ligt de winning Schinveld in de Roerdalslenk (Witteveen+Bos et al, 1998). Deze slenk is gelegen tussen de Peelrandbreuk in het noordoosten en de Feldbissbreuk in het zuidwesten. De winning zelf ligt tussen de 1 e Noordoost Hoofdbreuk en de Gangeltbreuk. De Feldbissbreuk wordt als ondoorlatend voor grondwater beschouwd; van de 1 e Noordoost Hoofdbreuk en de Gangeltbreuk is de doorlatendheid niet bekend, mogelijk zijn ze doorlatend voor grondwater. De onderstaande beschrijving van de bodemopbouw is gebaseerd op het rapport Interreg II project veiligstelling drinkwatervoorziening winplaatsen Gangelt en Schinveld (Witteveen+Bos et al, 1998). Het digitaal geologisch model en geohydrologisch model voor Limburg II.1 uit REGIS (TNO, 2009) hebben we eveneens geraadpleegd, maar omdat REGIS niet alle gegevens bevat, die wel van belang zijn voor deze beschrijving, is het genoemde rapport als leidend beschouwd. (Dit betekent dat de indeling van de watervoerende pakketten in voorliggend gebiedsdossier niet conform de REGIS-indeling is, zoals in de overige gebiedsdossiers in grote lijnen wel het geval is.) In tabel III.1 is de bodemopbouw schematisch weergegeven. In Bijlage IV van dit gebiedsdossier zijn de geologische doorsnedes I-I, II-II (beide zuidwest-noordoost georiënteerd) en V-V (noordwest-zuidoost georiënteerd) uit het Interreg II rapport opgenomen. Het eerste watervoerend pakket wordt gevormd door de grindrijke afzettingen van Maas en Rijn. De afzettingen van het eerste watervoerend pakket behoren tot de Formatie van Stramproy en de Kiezeloölietformatie (voorheen de Formatie van Tegelen en de Zanden van Schinveld). Binnen het eerste watervoerend pakket komt in de omgeving van de winplaats een kleilaag voor behorend tot de Kiezeloölietformatie (de voormalige Klei van Reuver), welke een slecht doorlatende laag vormt. De klei dagzoomt ten oosten van de winplaats en is ten behoeve van de porselein- en aardewerkindustrie in het gebied gewonnen en heeft plaatselijk een grotere dikte dan 5 m. De natte natuur in de omgeving dankt zijn bestaan aan stagnerend water op deze kleilaag. Het eerste watervoerend pakket wordt afgedekt door de afzettingen van de Formatie van Boxtel, welke gekenmerkt worden door fijn lemig zand en zandige leem. Tabel III.1. Bodemopbouw ter plaatse van de winning Schinveld lithologie formatie voormalige lithostratigrafie geohydrologie matig fijn, lemig zand Boxtel Formaties van Twente / Eindhoven matig doorlatende laag matig fijn tot grof zand met grind bruinkoolhoudende klei fijn zand bruinkoolhoudende klei Stramproy Formatie van Tegelen Kiezeloölietformatie; Klei van Reuver Kiezeloölietformatie; Zanden van Schinveld Kiezeloölietformatie; Bovenste Brunssumklei watervoerend pakket 1 slecht doorlatende laag watervoerend pakket 1 slecht doorlatende laag 1 grof, grindhoudend zand Kiezeloölietformatie; Zanden van Pey watervoerend pakket 2 bruinkoolhoudende klei grof, grindrijk zand fijn zand met klei en bruinkool fijn zand met bruinkool Kiezeloöliet Breda Kiezeloölietformatie; Onderste Brunssumklei slecht doorlatende laag 2 Kiezeloölietformatie; Zanden van Waubach watervoerend pakket 3 Formatie van Inden slecht doorlatende laag 3 Formatie van Heksenberg (Neurather Sand) watervoerend pakket 4 Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

76 lithologie formatie voormalige lithostratigrafie geohydrologie bruinkool en sterk humeuze klei Formatie van Heksenberg, bruinkoollaag van Frimmersdorf geohydrologische basis Onder het eerste watervoerend pakket liggen de bruinkoolhoudende kleien uit de Kiezeloolietformatie, die voorheen de Brunssumkleien genoemd werden. Tussen de Bovenste en Onderste Brunssumklei, die respectievelijk de eerste en tweede slecht doorlatende laag vormen, liggen de Zanden van Pey. Deze grove en grindhoudende zanden vormen het tweede watervoerend pakket. Het derde watervoerend pakket ligt onder de Onderste Brunssumklei en wordt gevormd door de grove en grindrijke Zanden van Waubach. De Zanden van Waubach behoren eveneens tot de Kiezeloölietformatie. De diepere lagen zijn in REGIS II voorlopig door NITG-TNO tot de Formatie van Breda gerekend. In feite zijn tot nu toe de diepere lagen aan Nederlandse zijde niet verder beschreven. Hieronder worden deze lagen beschreven onder de oude benamingen, daar dit beter recht doet aan de grote verschillen tussen de lagen en hun verschillende geohydrologische betekenis. De derde slecht doorlatende laag wordt gevormd door fijn zand met klei en bruinkool uit de voormalige Formatie van Inden. Onder deze fijne zanden ligt het vierde watervoerend pakket, bestaande uit fijn en matig grof zand met ingeschakelde bruinkoollagen en behorend tot de Formatie van Heksenberg. De Formatie van Heksenberg wordt in de huidige nomenclator tot de Formatie van Breda gerekend. De geohydrologische basis wordt gevormd door de bruinkoollaag van Frimmersdorf (Formatie van Heksenberg). Deze afzetting bestaat uit bruinkool en sterk humeuze kleien. De bruinkoollaag wordt in Duitsland grootschalig afgegraven. Grondwaterstroming en wegzijging/kwel Het grondwater in de waterwinpakketten stroomt ter plaatse van de winning Schinveld in noordwestelijke richting. Ook de regionale stroming van het grondwater is noordwestelijk gericht. Het oostelijk deel van het grondwaterbeschermingsgebied is een infiltratiegebied. Lokaal stroomt hier het geïnfiltreerde regenwater naar het noorden, waar het langs de west-oost verlopende grens met Duitsland in de beekdalen van het Ruischerbeekje (of Ruscherbeekje), de Rodebach en de Rigolbach weer naar buiten treedt (Iwaco, 1994). Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

77 BIJLAGE IV GEOLOGISCHE DOORSNEDES UIT RAPPORT INTERREG II PROJECT VEILIGSTELLING DRINKWATERVOORZIENING WINPLAATSEN GAN- GELT EN SCHINVELD (WITTEVEEN+BOS ET AL, 1998) Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

78 Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

79

80

81

82

83

84

85 BIJLAGE V KWALITEITSGEGEVENS Witteveen+Bos, bijlage V behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

86 Witteveen+Bos, bijlage V behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

87 In (WML, 2010) zijn de volgende tekst en afbeeldingen opgenomen: PS Schinveld Diepe winning Pompputten Het pompstation wordt gevoed door 16 productieputten. Eind 2009 zijn er 3 putten vervangen. Zo is PP 5a, 7a en PP 16 komen te vervallen. PP 17, 18 en 19 zijn nieuw geboord. Verder is PP 7b geboord maar op grond van tegenvallende wateropbrengst niet geheel afgewerkt tot pompput. Mocht er een watertekort ontstaan dan kan deze put in de toekomst wel redelijk eenvoudig in bedrijf worden genomen. In de nieuw geplaatste PP 19 is op een nitraatgehalte gemeten van 2,5 mg/l, in latere metingen was het gehalte lager dan de detectiegrens (<0,3 mg/l). Het chloridegehalte van de putten varieert tussen 5 en 10 mg/l, pompput 3B is afwijkend en heeft een verhoogd chloride gehalte tot maximaal 26 mg/l, deze put laat een stijgende trend zien. Ook is de ijzerconcentratie van PP 3B afwijkend ten opzichte van de overige putten. Het vermoeden bestaat dat deze afwijkende waardes veroorzaakt worden door een kortsluitstroming in de put. Er volgt nog een onderzoek waarbij o.a. gekeken wordt naar mogelijke lekkages. Ruwwater Het ruwwater is zwak gebufferd, sterk agressief. Door filtratie over calciumcarbonaat (marmer) wordt de buffering verbeterd en de agressiviteit weggenomen. Structurele waterkwaliteitsaspecten Er zijn geen structurele aandachtspunten. De ijzerconcentratie van PP 3b is sterk afwijkend. Nieuwe en overige waterkwaliteitsaspecten Er is onderzoek verricht naar de eventuele gevolgen van het vliegveld in de directe omgeving van het pompstation. In het najaar van 2006 zijn een aantal ondiepe waarnemingsputten bemonsterd om te bekijken of er gevolgen zijn voor de grondwaterkwaliteit. Er is onderzoek uitgevoerd naar kerosine gerelateerde stoffen in het freatisch pakket, hierbij zijn watermonsters genomen in WP2, WP13 en WP99. Uit de resultaten blijkt dat er geen gevaar is voor de grondwaterkwaliteit. Resultaten onderzoek en advies In het kader van de Inspectierichtlijn Analyse microbiologische veiligheid drinkwater is nagegaan of het een kwetsbare winning betreft. Uit de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML (maart 2007), is gebleken dat PS Schinveld geen kwetsbare winning is. De afwijkende waterkwaliteit van PP 3B wordt in 2011 nog onderzocht. Nieuw geboorde putten 2009: De microbiologische waterkwaliteit van PP 17 en 19 is enige maanden na het afronden van de boring niet in orde geweest. De besmettingen werden veroorzaakt doordat deze 2 putten niet volgens protocol direct na het boren lang genoeg zijn schoongespoten en voldoende zijn ontwikkeld (jutteren met H2O2), waardoor in de periode van stilstaan bacteriegroei heeft kunnen plaatsvinden die moeilijk te verwijderen was. Door een lang aanhoudende vorstperiode direct na het boren moesten de ontwikkelingswerkzaamheden enkele weken worden uitgesteld, met alle gevolgen van dien. Dit was een belangrijk leerpunt voor WML om niet tijdens de winterperiode putten te gaan boren. Witteveen+Bos, bijlage V behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012

88 Witteveen+Bos, bijlage V behorende bij rapport MT900-14/mome/165 d.d. 10 januari 2012