Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Beegden

Transcriptie

1 Powered by TCPDF ( Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Beegden

2

3

4

5 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING Aanleiding Doelstellingen Uitgangspunten Werkwijze Leeswijzer 3 2. BELEID EN REGELGEVING Inleiding Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Overzicht beleid en regelgeving Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Het beschermingsbeleid van WML Beleid van het Waterschap Peel en Maasvallei Beleid van de gemeente(n) Algemeen Gemeente Maasgouw Gemeente Leudal Gebiedsgericht grondwaterbeheer De Kempen KENMERKEN WINNING Locatie en diepte winning Vergunde situatie Waterwingebied Type winning Waterbehandeling Toekomstplannen van WML ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM Beschrijving geologie Kwetsbaarheid Fysische kwetsbaarheid Chemische kwetsbaarheid Microbiologische kwetsbaarheid Beoordelingsmethodiek van de huidige toestand grondwaterkwaliteit Kwaliteitsontwikkeling door de tijd Chemie Microbiologie OMGEVING VAN DE WINNING Inleiding Landgebruik in de omgeving Landgebruik in het waterwingebied Landgebruik in het grondwaterbeschermingsgebied Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen Ruimtelijke ontwikkelingen Inrichtingen en ontgrondingen Wegen en infrastructuur Oppervlaktewatersysteem en riolering Verontreinigingen Algemeen 30

6 Bodemloket Zinkassen Actuele informatie Stortplaatsen Overige functies in ondergrond MOGELIJKE KNELPUNTEN, BEDREIGINGEN EN KANSEN Bestaande knelpunten Bestaande risico s MAATREGELEN Oplossingsrichtingen Bestemmen Inrichten Beheer Formulering van maatregelen Prioriteit en trekker SAMENVATTING CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR Contactpersonen Gebruikte literatuur 51 laatste bladzijde 52 BIJLAGEN aantal blz. I Beschrijving beleid en regelgeving 4 II Debietontwikkeling door de tijd 1 III Geologie en hydrogeologie 3 IV Kwaliteitsgegevens 3 V Overzicht van output bodemloket 1

7 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding Ter ondersteuning van het beschermingsbeleid en ter invulling van een deel van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is geadviseerd gebiedsdossiers op te stellen. De KRW is in 2000 van kracht geworden en heeft als doel de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater te beschermen en te verbeteren. De uitvoering van de KRW is een overheidstaak en is voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. De overheid is tevens verantwoordelijk voor de drinkwatervoorziening, drinkwaterbedrijven zijn verantwoordelijk voor de uitvoering daarvan. Het hierboven genoemde gebiedsdossier moet uiteindelijk een set van maatregelen bevatten die gezamenlijk de KRWdoelstelling (afname zuivering, trendomkering kwaliteit) moeten realiseren. Door het RIVM is in 2007 een handreiking opgesteld voor de uitwerking van de gebiedsdossiers (Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen; uitwerking van risico's en ontwikkeling van maatregelen, RIVM, 2007). In 2010 is deze handreiking bijgewerkt op basis van de ervaringen die provincies, waterbeheerders, gemeenten en drinkwaterbedrijven in de tussentijd hebben opgedaan (Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, 2010). Het gebiedsdossier wordt als volgt gedefinieerd: In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die van belang is voor de waterkwaliteit ter plaatse van de drinkwaterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening. Op basis van deze informatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventie en risicobeheersing, ontwikkeld en in het dossier opgenomen. Vervolgens nemen de betrokken partijen - uitgaande van het gebiedsdossier - een besluit over de daadwerkelijk uit te voeren maatregelen. Door alle bij drinkwaterbereiding betrokken partijen (provincies, gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven, RWS, VROM en RIVM) zijn nadere afspraken gemaakt ten aanzien van de gebiedsdossiers. Deze afspraken zijn vastgelegd in het document: Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening (Ministerie van VROM, juni 2010). De belangrijkste afspraken die zijn gemaakt betreffen de reikwijdte (geen nieuwe juridische bevoegdheid of instrumenten), de regie (provincies nemen initiatief), uniformiteit en tijdpad (voor 2012 kwetsbare winningen) Doelstellingen Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de risico s en kansen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater. Op basis daarvan kan worden bepaald of aanvullende beschermingsmaatregelen noodzakelijk zijn. Het gebiedsdossier vormt een aanvulling op het bestaande beschermingsbeleid zoals opgenomen in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Het gebiedsdossier moet worden gezien als een procesdocument en heeft de volgende functies: - als communicatiemiddel om verschillende partijen inzicht te geven in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken water en het geproduceerde drinkwater; - bij het ontwikkelen van effectieve maatregelen voor het bereiken van de KRWdoelstellingen voor wat betreft de bronnen voor drinkwaterbereiding; - als toetsingskader voor de drinkwaterfunctie bij de ontwikkeling van ruimtelijke plannen en vergunningverlening; Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 1

8 - bij de ontwikkeling van waterveiligheidsplannen door waterbedrijven voor het onderdeel bronnen Uitgangspunten Het gebiedsdossier moet zorgen voor een gemeenschappelijk inzicht in de factoren en mogelijke maatregelen die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grondwater. Uitgangspunt bij het opstellen van het gebiedsdossier is dat dit is gebaseerd op de informatie zoals deze nu bekend en voorhanden is. Aanvullend onderzoek wordt in het kader van het gebiedsdossier niet uitgevoerd. Wel kan het gebiedsdossier attenderen op mogelijke kennisleemten. Het opvullen van deze kennisleemten kan als maatregel in het gebiedsdossier opgenomen worden. Het gebiedsdossier dat nu voorligt bevat de momenteel vergunde hoeveelheden en informatie over het huidige landgebruik in het grondwaterbeschermingsgebied. Wijzigingen in het vergunde onttrekkingsdebiet of wijzigingen in landgebruik kunnen aanleiding zijn tot herziening van dit gebiedsdossier. In die zin is dit gebiedsdossier een dynamisch document dat regelmatig op actualiteit getoetst zal moeten worden. In relatie tot beveiliging van terrorismegevoelige objecten is drinkwater aangemerkt als vitale infrastructuur. Door de Nationaal Coördinator Terrorisme Bestrijding is een leidraad opgesteld voor het gebruik van dergelijke informatie. In overleg met WML is deze leidraad in dit project toegepast. Dat betekent dat gevoelige informatie wel gebruikt is in het project, maar niet in detail in dit rapport wordt beschreven. Voor het opstellen van dit gebiedsdossier is het protocol van het RIVM (RIVM, 2010) zoveel als mogelijk gevolgd ten aanzien van de gevraagde inhoud en uitwerking. Wel is in de projectgroep besloten om een eigen indeling van het document te hanteren Werkwijze Dit gebiedsdossier is opgesteld in samenwerking met de provincie Limburg en Waterleiding Maatschappij Limburg (WML). Samen met Witteveen+Bos vormen zij het projectteam voor het opstellen van de gebiedsdossiers van de winningen, weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1. Winningen waarvoor gebiedsdossiers worden opgesteld betreft Freatische winningen Niet-freatische winningen winning IJzeren Kuilen De Tombe Heer-Vroendaal De Dommel Roodborn Craubeek Bergen Mookerheide Beegden Geulle Waterval Schinveld Groote Heide Californië Grubbenvorst Hanik 2 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

9 betreft Diepe winningen Gecombineerde winningen winning Breehei Heel Roosteren Susteren Hoogveld Pey Herten Asselt Hunsel Ospel Heel freatisch en oppervlaktewater Roosteren oevergrondwater Per winning is een projectgroep geformeerd, waaraan naast de provincie en WML de betreffende gemeenten, waterschappen en - in een aantal dossiers Rijkswaterstaat - hebben deelgenomen. Voor het opstellen van de gebiedsdossiers zijn de volgende werkstappen doorlopen: - allereerst is een feitendossier per winning opgesteld. Dit feitendossier is beschreven in de hoofdstukken 3 tot en met 5; - dit feitendossier is besproken met het projectteam, op basis waarvan een knelpuntenanalyse is uitgevoerd; - daarna zijn, op basis van de resultaten van de knelpuntenanalyse, per winning maatregelen gedefinieerd. Dit voorstel is besproken met de projectgroep; - op basis van de beschreven maatregelen en de resultaten van het overleg in de projectgroep zal voor elk gebiedsdossier een uitvoeringsprogramma worden geschreven. Dit uitvoeringsprogramma bevat een lijst van maatregelen waarin is opgenomen, een beschrijving van de maatregel; trekker; uitvoeringstermijn; betrokken actoren; financiering; - op basis van de voorgaande werkstappen is het concepteindrapport met de projectgroep besproken. Na verwerking van de gemaakte opmerkingen is het definitieve rapport opgesteld Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt een toelichting gegeven op het relevante beleidskader met betrekking tot drinkwater en grondwaterbescherming. De hoofdstukken 3 tot en met 5 vormen het feitendossier waarin achtereenvolgens de kenmerken van de winning, de omgeving, de ondergrond en het hydrogeologisch systeem beschreven worden. Bedreigingen en knelpunten die hieruit naar voren komen worden beschreven in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 worden de maatregelen beschreven. Het rapport wordt afgesloten met conclusies in hoofdstuk 8. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 3

10 4 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

11 2. BELEID EN REGELGEVING 2.1. Inleiding Zoals beschreven in hoofdstuk 1 is de uitvoering van de KRW een overheidstaak en is deze voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. In deze hoedanigheid is de provincie verantwoordelijk voor het opstellen van de gebiedsdossiers. Het opstellen van de dossiers zelf gebeurt in nauwe samenwerking met partijen die directe invloed kunnen uitoefenen op de bescherming van de grondwaterkwaliteit. De volgende partijen worden betrokken: - provincie; - WML; - het waterschap; - gemeenten; - Rijkswaterstaat (bij oppervlaktewater- en oever infiltratie winning). Om een overzicht te geven van het beleid van deze partijen en het kader waarbinnen de dossiers worden opgesteld zijn in dit hoofdstuk de volgende punten beschreven: - het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader; - overzicht van beleid en regelgeving; - provinciaal beleid; - beleid van WML; - beleid van het waterschap; - beleid van gemeenten binnen het grondwaterbeschermingsgebied Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Als onderdeel van de uitvoering van de KRW stelt de provincie de gebiedsdossiers op. Het opstellen van de gebiedsdossiers is een bestuurlijke afspraak. Ze zijn een ondersteunend instrument naast de bestaande beleidsinstrumenten. Er is hiervoor gekozen omdat zo de zekerheid wordt gecreëerd dat het gebiedsdossier voor een winning aanwezig is en dat alle noodzakelijke onderwerpen en gegevens hierin zijn uitgewerkt. Het gebiedsdossier blijft echter een ondersteunend instrument, omdat het niet in de plaats komt van bestaande beleidsinstrumenten (afbeelding 2.1). Het gebiedsdossier is voor bijvoorbeeld gemeenten en waterbeheerders een nuttig instrument om een gewogen besluit te nemen. In theorie zijn deze partijen niet verplicht om het gebiedsdossier in de afweging te gebruiken, maar alleen op grond van een goede motivering kunnen zij dit naast zich neerleggen. De maatregelen die in het gebiedsdossier zijn opgenomen zijn voorgestelde maatregelen, bedoeld als input voor de planvorming met de verschillende betrokken partijen. Besluitvorming over maatregelen vindt plaats bij de uiteindelijk verantwoordelijke partij. Dit is conform de werkwijze van de RBO s (Regionaal Bestuurlijk Overleg). Dit overleg, onder regie van de provincie, is ingesteld ten behoeve van de uitvoering van de Nederlandse wateropgave (KRW en Ruimte voor Water). Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 5

12 Afbeelding 2.1. Schematisch overzicht van het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Activiteiten om grondwaterkwaliteit te beschermen Ordenen & inrichten Beheren Europese Unie Nederlandse Overheid Kaderrichtlijn Water (KRW) Actoren Instrumenten Belanghebbende Provincie Provinciaal omgevingsplan Omgevingsverordening Limburg Gemeenten Provincie Bestemmingsplan Structuurvisie Gemeentelijk waterplan Gemeentelijk rioleringsplan Handhaven Meten Vergunningen Ontheffingen Gebiedsdossier WML Handhaven Gemeenten WABO- en Wm-vergunningen Bodemkwaliteitskaart Rijkswaterstaat Beheerplan Rijkswateren Vergunning en Handhaving Waterschap Waterbeheerplan Keur Vergunning en Handhaving 2.3. Overzicht beleid en regelgeving In bijlage I is een overzicht opgenomen van relevante wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds. Samen vormen zij het kader waarbinnen de verschillende actoren (het beleid voor) de kwaliteit van drinkwaterwinningen kunnen bepalen. Het kader wordt op hoofdlijnen bepaald door de Nederlandse wetgeving. Europese richtlijnen, waaraan alle lidstaten dienen te voldoen, zijn hierin overgenomen. Door een onderscheid te maken tussen wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds wordt de betrokken actoren inzicht gegeven in verschillende wijzen, waarop zij de grondwaterkwaliteit kunnen beïnvloeden. Voor de uitvoering van wetten en regels (bijvoorbeeld door een systeem van vergunningen en handhaving) zijn zij gebonden aan wat 6 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

13 deze wetten en regels voorschrijven. Van belang is dat de verschillende wetten en regels dan niet tot tegenstrijdigheden in de uitvoering leiden. Binnen de wettelijke kaders wordt de betrokken actoren echter ook een mate van beleidsvrijheid geboden, die zij in kunnen vullen met (beleids)plannen. De verschillende planstelsels bieden de mogelijkheid om de eerder genoemde tegenstrijdigheden te voorkomen, maar ook om prioriteiten te stellen, bijvoorbeeld met betrekking tot de winning van drinkwater. Door onderling overleg bij de totstandkoming kunnen de betrokken actoren elkaars plannen beïnvloeden Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Afbeelding 2.2. Activiteiten aan maaiveld (RIVM, 2010) Toelichting: Activiteiten aan maaiveld kunnen een risico vormen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater, oevergrondwater en oppervlaktewater waardoor beschermingsbeleid noodzakelijk is Het beleid van de provincie is opgenomen in het Provinciaal Waterplan Limburg en maakt onderdeel uit van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Aandachtspunten in het Provinciaal Waterplan Limburg zijn ruimtelijke ontwikkelingen die bedreigend zijn voor de drinkwaterwinning: stijgende nitraatconcentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslagsystemen en de aanwezigheid van historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Bij de kalksteenwinningen, de freatische winningen en de oevergrondwaterwinningen richt de provincie zich op groene bescherming door het stimuleren van activiteiten die in overeenstemming zijn met de bescherming van de grondwaterkwaliteit, zoals uitbreiding van natuur, bosaanplant, extensieve recreatie en extensieve of biologische landbouw. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 7

14 In de gebieden waar het grondwater van nature beschermd is tegen verontreinigingen vanaf maaiveld doordat het diep gelegen watervoerende pakket wordt afgedekt met slecht doorlatende kleilagen, worden deze kleilagen beschermd (geologische bescherming). Ter bescherming van de (grond)waterkwaliteit ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening heeft de provincie op grond van de Wet Milieubeheer de bevoegdheid om beschermingsgebieden (waterwingebieden, grondwaterbeschermingsgebieden, boringsvrije zone) aan te wijzen. De bescherming in deze gebieden is erop gericht dat de kwaliteit van het grondwater zodanig is en blijft dat het middels eenvoudige zuivering geschikt is voor de openbare drinkwatervoorziening. De exacte begrenzing van deze beschermingsgebieden, als ook de bijbehorende regels, zijn opgenomen in de Omgevingsverordening Limburg. Omgevingsverordening Limburg Een belangrijk onderdeel van het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie is het aanwijzen van beschermingszones. Deze beschermingszones worden vastgelegd in de Omgevingsverordening Limburg en kunnen bestaan uit: - het waterwingebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 60 dagen de winputten bereikt; - het grondwaterbeschermingsgebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 25 jaar de winputten bereikt of het gehele intrekgebied voor de freatische kalksteenwinningen; - een boringsvrije zone: er zijn winningen waarbij (een deel van) de winputten zich onder een slechtdoorlatende kleilaag bevinden, zoals in de Roerdalslenk. In deze kleilagen is maar beperkt grondwaterstroming mogelijk, waardoor er een beschermende werking van uit gaat. Om deze beschermende werking in stand te houden wordt een boringsvrije zone ingesteld, hetgeen betekent dat er in deze zone alleen boringen die aan speciale voorwaarden voldoen, geplaatst mogen worden. Het doel van deze zone is het beschermen van de slechtdoorlatende kleilaag. De regels in de Omgevingsverordening Limburg hebben betrekking op activiteiten aan maaiveld (zoals bouwwerken, schadelijke stoffen, begraafplaatsen, wegen, lozingen en energiesystemen) en bepaalde inrichtingen of stoffen die verboden zijn of waar aanvullende eisen worden gesteld Het beschermingsbeleid van WML Het beschermingsbeleid van WML is gericht op het beschermen van de bronnen (winputten) en het borgen van de waterkwaliteit. WML draagt bij aan de bescherming door onttrekkingsputten en waarnemingsputten zo af te werken dat stoffen vanaf het maaiveld het grondwater niet kunnen bedreigen. Daarnaast probeert WML het waterwingebied in eigendom te hebben. Daardoor kan WML direct het beheer van die gebieden beïnvloeden. WML voert samen met de provincie het project Duurzaam Schoon Grondwater uit. Hierbij wordt in samenwerking met landbouwers het gebruik van bestrijdingsmiddelen en meststoffen gereduceerd. WML steekt veel tijd in het volgen van ruimtelijke ontwikkelingen, neemt deel aan gebiedsontwikkeling en volgt actief het opstellen van bestemmingsplannen. Dit om de belangen van WML voor een goede grondstof voor de drinkwatervoorziening onder de aandacht te brengen. Activiteiten van derden worden beoordeeld op risico s voor de grondstof. Ook monitort WML de grondwaterkwaliteit in de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden en wordt ondersteuning geleverd bij het saneren van bodem- en grondwaterveront- 8 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

15 reinigingen die een grondwaterwinning bedreigen. Andere actieprogramma s die lopen om de grondwater kwaliteit te beschermen zijn bijvoorbeeld het actieprogramma diffuse bronnen of het programma onkruidbestrijding zonder bestrijdingsmiddelen. De maatregelen die WML neemt, zijn uitgewerkt in het strategisch beleid van WML Beleid van het Waterschap Peel en Maasvallei De winning ligt binnen de grenzen van het Waterschap Peel en Maasvallei (WPM). Dit waterschap is als integraal waterbeheerder in Noord- en Midden-Limburg belast met het beheer van het totale watersysteem in het werkgebied. Dit houdt de zorg voor zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de oppervlaktewateren in. Het beheer van de rioolwaterzuiveringsinstallaties en de bijbehorende infrastructuur wordt in opdracht van het waterschap uitgevoerd door het Waterschapsbedrijf Limburg via een gemeenschappelijke regeling met het Waterschap Roer en Overmaas. Het beleid van het waterschap staat beschreven in het Waterbeheerplan : Orde in water - Water in Orde. De maatregelen die WPM neemt ten behoeve van de waterkwaliteit zijn direct gericht op oppervlaktewater en kunnen indirect van belang zijn voor het grondwater. Grondwaterkwaliteit is geen primaire taakstelling van WPM; het waterschap neemt dus geen directe maatregelen ten behoeve van het grondwater. Om te komen tot meer duurzame oplossingen wordt het principe water als medeordenend principe gehanteerd. Dit betekent dat het waterschap actie onderneemt om beoogde gebruiksfuncties en waterbelangen via het ruimtelijk ordeningsspoor op elkaar af te stemmen en dat nieuwe ontwikkelingen niet mogen leiden tot een significante verslechtering van de huidige kwaliteit (morfologisch, hydrologisch, chemisch en als resultante ecologisch) van het watersysteem. Verder voert het waterschap een stimuleringsbeleid voor de agrarische sector en voert het pilot-projecten uit om gedragsveranderingen bij agrariërs te realiseren. De oppervlaktewaterkwaliteit wordt door WPM in circa 200 meetpunten gemonitord. Het water wordt onderzocht op zware metalen, nutriënten en incidenteel gewasbeschermingsmiddelen. Een maatregel tegen wateroverlast vormen de regenwaterbuffers. In de buffers van het waterschap komt alleen regenwater terecht, geen rioolwater. De bodem van de regenwaterbuffers is niet afgedicht. Wel adviseert WPM om een bodempassage aan te brengen in nieuw aan te leggen buffers, maar of dat in de praktijk ook daadwerkelijk gebeurt is niet bekend; er wordt niet nader op gecontroleerd. Het waterschap hanteert geen specifieke maatregelen voor buffers binnen het waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied. Ten aanzien van het herstel van watersystemen is de ambitie om een gezond en veerkrachtig watersysteem te realiseren en te behouden in al zijn facetten (waterkwaliteit, - kwantiteit, morfologie en ecologie). Het waterschap heeft zich, waar mogelijk in 2015, maar uiterlijk in 2027, schone en ecologisch gezonde beken en sloten ten doel gesteld. Hiermee wordt voldaan aan de Europese Kaderrichtlijn Water. De Kaderrichtlijn biedt de mogelijkheid om onder voorwaarden doelen te faseren tot en met Het waterschap maakt hiervan gebruik. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 9

16 WPM verzorgt de vergunningverlening voor beregeningsputten voor de agrarische sector. Momenteel hanteert het waterschap een stand still : er worden geen nieuwe vergunningen meer verleend maar bestaande onttrekkingen mogen blijven bestaan. Om de doelen voor het herstel van watersystemen te bereiken heeft het waterschap de volgende maatregelen gedefinieerd: - beken herstellen; - het herstel van vennen stimuleren; - vervuiling uit de riolering en rioolwaterzuivering verminderen, door samenwerking in de afvalwaterketen; verbetering van de rioolwaterzuiveringen; optimalisering van het beheer van de rioolwaterzuiveringen; aanpak van de riooloverstorten op (zeer) kwetsbare wateren; - aanpak van diffuse bronnen; - aanpak van vervuilde waterbodems. Voor wat betreft het recreatief gebruik geldt dat niet gevaren mag worden op de oppervlaktewateren van het waterschap. Zwemmen mag alleen op die locaties waar WPM het toelaat Beleid van de gemeente(n) Algemeen Huidig en historisch bovengronds ruimtegebruik kunnen een bedreiging vormen voor de grondwaterkwaliteit. Huidig ruimtegebruik is vastgelegd in bestemmingsplannen en in deze bestemmingsplannen dient het grondwaterbeschermingsgebied te zijn opgenomen met de beperkingen zoals vastgelegd in de OvL. Historisch ruimtegebruik kan de grondwaterkwaliteit nu nog beïnvloeden door de aanwezigheid van bodem en of grondwaterverontreinigingen. Bij een geval van bodemverontreiniging is de gemeente de eerste verantwoordelijke en afhankelijk van de aard van de verontreiniging verschuift de verantwoordelijkheid naar de provincie. Bij mobiele grondwaterverontreinigingen wordt de provincie bevoegd gezag. Deze taak wordt uitgevoerd onder de Wet Bodembescherming waarin regels voor sanering van gevallen van bodem- en grondwaterverontreiniging zijn opgesteld Gemeente Maasgouw De gemeenten Beesel, Leudal, Maasgouw en Roermond beschikken over de bodemkwaliteitskaart Regio Maas & Roer. Deze is te raadplegen via de site van de deelnemende gemeenten Gemeente Leudal In de begin 2010 vastgestelde structuurvisie zijn geen bepalingen met betrekking tot het grondwaterbeschermingsgebied of waterwingebied opgenomen. Momenteel is een herijking van deze visie in voorbereiding. Het is de bedoeling om in deze visie aandacht te besteden aan de grondwaterbeschermingsgebieden in de gemeente. 10 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

17 2.8. Gebiedsgericht grondwaterbeheer De Kempen Het grondwater in het gebied De Kempen waartoe ook delen van de gemeenten Leudal en Maasgouw (voormalige gemeenten Heel en Thorn) behoren is verontreinigd met zware metalen. Gehalten van o.a. cadmium en zink liggen (ver) boven de geldende kwaliteitsnormen. De oplossing voor deze regionale problematiek ligt in het opstellen van een gebiedsgericht grondwaterbeheerplan dat in 2011 door Royal Haskoning in opdracht van Actief Bodembeheer de Kempen is opgesteld (Royal Haskoning, 2011). In dit plan is de gemeente Leudal opgenomen als een optionele gemeente voor gebiedsgericht grondwaterbeheer. Dit houdt in, dat de gemeente Leudal maar gedeeltelijk ( < 50 % van het oppervlak) binnen het diffuus beïnvloede gebied ligt. Deze gemeente kan zich, afhankelijk van de wenselijkheid of noodzaak daartoe, in een later stadium alsnog aansluiten bij het gebiedsgericht beheer. De gemeenten Heel en Thorn (nu: gemeente Maasgouw) zijn opgenomen als gemeenten zonder gebiedsgericht grondwaterbeheer. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 11

18 12 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

19 3. KENMERKEN WINNING Op basis van de aangeleverde gegevens van alle betrokken instanties (WML, provincie Limburg, gemeenten en waterschap) worden de belangrijkste kenmerken van de winning Beegden in dit hoofdstuk besproken Locatie en diepte winning De winning Beegden is gelegen tussen de dorpen Beegden en Baexem in de gemeentes Maasgouw en Leudal. Voor deze winning zijn een waterwingebied en een grondwaterbeschermingsgebied vastgesteld (zie afbeelding 3.1, volgende pagina). In de clusterindeling die WML hanteert hoort de winning Beegden tot het Cluster Midden. Ter hoogte van het pompstation is het maaiveld gelegen op circa NAP +29 m. Het grondwater wordt gewonnen tussen circa NAP +13 m en NAP -29 m, wat overeenkomt met een diepte van 16 tot 58 m beneden maaiveld. Binnen het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich geen Natura 2000-gebieden. Wel loopt door het grondwaterbeschermingsgebied een SEF-beek (beek met een Specifiek Ecologische Functie), namelijk de Haelensebeek Vergunde situatie De vergunde hoeveelheid grondwater voor winplaats Beegden bedraagt maximaal m 3 /jaar (Provincie Limburg, 2011). De debietontwikkeling door de tijd is opgenomen in bijlage II Waterwingebied Het waterwingebied is weergegeven in afbeelding 3.1. Van het 16 ha grote waterwingebied heeft WML 69 % in eigendom voor de bedrijfsvoering en ter bescherming van de grondstof Type winning De winning Beegden is een freatische winning. Het grondwater wordt op verschillende dieptes in de Formaties van Beegden en Sterksel (in het eerste watervoerend pakket) gewonnen. Boven de Formatie van Beegden ligt de matig doorlatende deklaag van de Formatie van Boxtel. De winning kan volgens de ABIKOU-indeling (WML, 2007) worden ingedeeld in type A, wat inhoudt dat het een winning in freatisch grondwater uit een zandig watervoerend pakket betreft. De ABIKOU-classificering is een indeling naar het type waterwinning, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen zes verschillende typen op basis van de volgende kenmerken: - freatisch grondwater of (semi)spanningswater; - grondsoort (zand, kalk(zand)steen, of mergel); - grondwater, oppervlaktewater of oevergrondwater; - kunstmatige infiltratie na voorzuivering of directe winning uit oppervlaktewater na verblijf in een spaarbekken. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 13

20 Afbeelding 3.1. Locatie van de winning Beegden 14 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

21 3.5. Waterbehandeling In deze paragraaf beschrijven we de stappen die doorlopen worden bij de behandeling van het opgepompte grondwater op de winning Beegden. De waterbehandeling vindt plaats in vier filterstraten, die alle identiek aan elkaar zijn. Er bestaan daarnaast nog zes dezelfde filterstraten, maar deze zijn buiten gebruik. De eerste stap in de waterbehandeling is een versproeiingsstap met geforceerde beluchting, die zorgt voor de vorming van fijne druppels, waarbij methaan (CH 4 ) en koolstofdioxide (CO 2 ) uit het water verwijderd wordt en zuurstof uit de lucht in het water gebracht wordt. Het ijzer en mangaan dat in het water aanwezig is kan met het zuurstof oxideren. Het geoxideerde ijzer en mangaan wordt in het voorfilter uit het water verwijderd. Daarnaast wordt in het filter ammonium verwijderd onder invloed van bacteriologische processen. De tweede stap in de waterbehandeling betreft wederom een versproeiingsstap met geforceerde ventilatie en nafiltratie, waarmee het ijzer, mangaan, methaan en ammonium die niet in de eerste stap verwijderd zijn, alsnog uit het water worden gehaald. Vanuit de filterstraten wordt het water naar de reinwaterkelder geleid. Deze kelder is een verzamelkelder, er vindt geen behandeling van het water meer plaats. Vanuit de reinwaterkelder wordt het water, nadat het is gemengd met drinkwater uit Waterproductiebedrijf Heel, gedistribueerd Toekomstplannen van WML In het ruwwater van de winning Beegden komen organische microverontreinigingen voor die met de huidige zuivering niet verwijderd kunnen worden (Bentazon, BAM, TPPO). Het water wordt in de huidige situatie opgemengd met water uit WP Heel, waardoor vooralsnog een reinwaterkwaliteit verkregen kan worden die aan de wet en de bedrijfsnormen voldoet. Om PS Beegden volledig te kunnen inzetten zonder bijmenging is uitbreiding van de zuivering met actief kool nodig. Naast organische microverontreinigingen bevat het ruwwater ook relatief veel sulfaat. Momenteel onderzoekt WML hoe en of pompstation Beegden in de toekomst wordt ingezet. Natura2000 In het kader van Natura2000 is vastgesteld dat de huidig vergunde winning van pompstation Beegden geen invloed heeft op Natura2000-gebieden. Wel ligt de winning in de nabijheid van de Natura2000-gebieden Leudal, Swalmdal en Grensmaas, maar de winning heeft hierop geen invloed. De beheerplannen voor Swalmdal en Grensmaas zijn gereed in definitief concept en hierin wordt de winning van Beegden niet genoemd. WML is nog in overleg met de betrokken partijen met de bedoeling om de winning als bestaand gebruik zonder negatief effect op te nemen in het beheerplan voor Leudal. Er is nog enige discussie over de vraag of de winning een negatief effect heeft op de instandhoudings- en verbeterdoelen van het Leudal. Het is dus nog niet geheel zeker of de winning van Beegden als bestaand gebruik zonder negatief effect wordt opgenomen in het definitief concept van het beheerplan voor dit Natura2000-gebied. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 15

22 16 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

23 4. ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM 4.1. Beschrijving geologie Uitgebreide informatie over de geologie is opgenomen in bijlage III. Onderstaande beschrijving en tabel 4.1 geven een samenvatting van deze informatie weer. Geologisch gezien ligt de winning Beegden in de Roerdalslenk. Het eerste watervoerend pakket wordt gevormd door drie formaties: de Formatie van Beegden, Sterksel en Stramproy. De Formatie van Beegden bestaat voornamelijk uit fijn en grof grind met uiterst grof zand. De Formatie van Sterksel wordt gevormd door middelgrof zand, met vrij veel fijn en grof grind. Het bovenste deel van de Formatie van Stramproy bestaat uit matig fijn tot matig grof zand, in het onderste deel van deze formatie komen klei- en bruinkoollagen voor en fijn zand met bruinkoolresten. Van de Formatie van Stramproy hoort alleen het bovenste deel tot het watervoerend pakket. Tabel 4.1. Bodemopbouw ter plaatse van winplaats Beegden diepte (m t.o.v. NAP) van tot lithologie formatie geohydrologie matig fijn, lemig zand Boxtel matig doorlatende laag fijn en grof grind, uiterst grof zand middelgrof zand met fijn en grof grind matig fijn tot matig grof zand met grind Beegden Sterksel Stramproy watervoerend pakket 1A watervoerend pakket 1A watervoerend pakket 1B bruinkoolhoudende klei Kiezeloöliet slecht doorlatende laag grof, grindhoudend zand Kiezeloöliet watervoerend pakket 2A bruinkoolhoudende klei Kiezeloöliet slecht doorlatende laag grof, grindrijk zand Kiezeloöliet watervoerend pakket dieper matig fijn, kleiig zand Breda geohydrologische basis Het eerste watervoerend pakket wordt afgedekt door de afzettingen van de Formatie van Boxtel, welke gekenmerkt worden door matig fijn, lemig zand. Onder het onderste deel van de Formatie van Stramproy liggen de bruinkoolhoudende kleien uit de Kiezeloölietformatie. Tussen de eerste en tweede kleilaag van de Kiezeloölietformatie, die op deze locatie respectievelijk de eerste en tweede slecht doorlatende laag vormen, liggen grove en grindhoudende zanden. Deze zanden behoren ook tot de Kiezeloolietformatie en vormen het tweede watervoerend pakket. Onder de tweede slecht doorlatende laag ligt het derde watervoerend pakket, gevormd door grof en grindrijk zand. Deze zanden behoren eveneens tot de Kiezeloölietformatie. De geohydrologische basis wordt gevormd door de afzettingen van de Formatie van Breda. Deze afzettingen bestaan uit matig fijne en kleiige zanden Kwetsbaarheid De kwetsbaarheid van de winningen wordt onderverdeeld in fysische, chemische en microbiologische kwetsbaarheid. Onderstaand worden deze drie vormen van kwetsbaarheid voor de winning Beegden beschreven. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 17

24 Fysische kwetsbaarheid Het watervoerend pakket waaruit grondwater wordt onttrokken wordt niet beschermd door een slecht doorlatende laag. De winning wordt daardoor als fysisch kwetsbaar beschouwd Chemische kwetsbaarheid De chemische kwetsbaarheid van een watervoerend pakket wordt bepaald door de aanwezigheid van klei- en veenlaagjes, organisch materiaal en mogelijk reactieve stoffen. Aan de hand van de lithostratigrafische nomenclator van TNO is voor de verschillende watervoerende pakketen nagegaan of er dergelijke laagjes en stoffen in voorkomen. De Formaties van Beegden en Sterksel, die samen het waterwinpakket vormen, bevatten slechts sporadisch humeus materiaal, veenlagen of kleilaagjes. Dit geeft aan dat er nauwelijks retardatie en afbraak van verontreinigingen kan plaatsvinden en dat het grondwater daarom chemisch gezien slechts weinig beschermd is voor verontreinigingen. Ten aanzien van de reactiviteit van de watervoerende pakketten zijn er weinig gegevens beschikbaar. Enerzijds zijn er weinig gegevens over de aanwezigheid van reactieve stoffen beschikbaar. Anderzijds is het niet bekend of mogelijke reactiviteit een winning beschermt of niet (omzetting van verontreinigingen kunnen weer andere bedreigende stoffen vormen). Op grond van de reactiviteit kunnen we dus geen uitspraak doen over de chemische kwetsbaarheid van de winning Beegden Microbiologische kwetsbaarheid De microbiologische kwetsbaarheid is door WML onderzocht en beschreven in de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML - inventarisatie (WML, 2007). Uit de rapportage blijkt dat de winning Beegden wordt aangemerkt als een kwetsbare winning Beoordelingsmethodiek van de huidige toestand grondwaterkwaliteit Voor de beoordeling van de huidige toestand van de grondwaterkwaliteit wordt de toetsingsmethodiek door de provincie toegepast zoals beschreven in de KRW Kwaliteitsontwikkeling door de tijd In bijlage IV is een gedetailleerde beschrijving gegeven van de ontwikkeling van de grondwaterkwaliteit, deze is afkomstig uit het rapport Evaluatie Bewaking Grondstofkwaliteit medio 2008 tot medio 2010 (WML, 2010). In tabel 4.2 is deze beschrijving samengevat. Ook is voor deze paragraaf gebruik gemaakt van de gecomprimeerde versie van het Waterbehoeftedekkingsplan SPDL (WML, 2010). De drinkwaternormen zijn afkomstig uit het Waterleidingbesluit van januari De microbiologische verontreinigingen die zijn aangetroffen zijn opgenomen in tabel 4.3 en gebaseerd op de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML - inventarisatie (WML, 2007). Er is voor gekozen om alleen die stoffen in de tabellen op te nemen die een externe herkomst hebben en die recentelijk zijn aangetroffen of stoffen die structureel worden aangetroffen. 18 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

25 Chemie In onderstaande tabel zijn de chemische stoffen die in het puttenveld zijn aangetroffen, weergegeven. Tabel 4.2. Chemie stof concentratie drinkwaternorm voorkomen Bentazon 0,06-0,12 µg/l 0,1 µg/l alle pompputten BAM (2,6- Dichloorbenzamide) 0,04-0,11 µg/l 1 µg/l alle pompputten sulfaat mg/l 150 mg/l alle pompputten In waarnemingsputten in de omgeving van de winning is de stof TPPO (Triphenylphosphine-oxide) aangetroffen in concentraties rond 0,1 µg/l. In de pompputten is de stof niet aangetroffen. Er is nog geen drinkwaternorm voor TPPO opgesteld, maar omdat de stof geen bestrijdingsmiddel is, en niet mutageen, wordt een norm van 1 µg/l verwacht (WML, 2008) Microbiologie In onderstaande tabel zijn de microbiologische verontreinigingen die zijn aangetroffen, weergegeven. Tabel 4.3. Microbiologische verontreinigingen verontreiniging voorkomen oorzaak bacteriën coligroep eenmaal in gezamenlijk ruwwater niet te achterhalen bacteriën coligroep eenmaal in pompput 4 werkzaamheden Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 19

26 20 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

27 5. OMGEVING VAN DE WINNING 5.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de omgeving van de winning (zie afbeelding 5.1) besproken. Om inzichtelijk te maken waar bedreigingen voor de grondwaterkwaliteit liggen is een inventarisatie van het landgebruik gemaakt. Er is gekeken naar de inrichtingen, bestaande wegen en infrastructuur, het oppervlaktewatersysteem, verontreinigingen en stortplaatsen, maar ook naar nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van de winning. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk beschreven hoe de bescherming van de grondwaterkwaliteit in het grondwaterbeschermingsgebied is gewaarborgd in de vigerende bestemmingsplannen. Afbeelding 5.1. Luchtfoto met waterwingebied Beegden 5.2. Landgebruik in de omgeving Voor de inventarisatie van het landgebruik is gebruik gemaakt van een luchtfoto en het LGN6-bestand. Dit bestand is gemaakt op basis van satellietbeelden uit 2007/2008. Op afbeelding 5.2 is het landgebruik weergegeven. Wegen en infrastructuur worden apart besproken in paragraaf 5.6; het oppervlaktewatersysteem bespreken we in paragraaf 5.8. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 21

28 Afbeelding 5.2. Landgebruikskaart LGN6 22 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

29 Landgebruik in het waterwingebied Het grootste deel van het waterwingebied Beegden bestaat uit bos en grasland Landgebruik in het grondwaterbeschermingsgebied Het zuidelijke deel van het grondwaterbeschermingsgebied bestaat uit bossen, heide en water. Ten noorden van dit bosgebied stroomt de Haelense Beek. Het overige landgebruik bestaat vooral uit gras- en bouwlanden. Op de landbouwgronden worden verschillende gewassen geteeld, zoals aardappelen, bieten, granen en maïs. Ook ligt er in het gebied een aantal boomkwekerijen en wordt op twee plekken glastuinbouw bedreven. Verder ligt het dorp Baexem in het grondwaterbeschermingsgebied. Naast woningen en sportvelden is er ook een aantal bedrijven in dit dorp gevestigd, met name aan de Sint Antoniusstraat. Het dorp wordt ontsloten door de N280. In het noorden van het grondwaterbeschermingsgebied loopt een spoorlijn Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen In onderstaande tabel zijn de voor het grondwaterbeschermingsgebied van Beegden vigerende bestemmingsplannen weergegeven en is aangegeven, of het grondwaterbeschermingsgebied in het bestemmingsplan is opgenomen. Voor nadere informatie over deze bestemmingsplannen wordt verwezen naar de website Sinds 1 januari 2010 zijn overheden op grond van de Wet ruimtelijke ordening verplicht nieuwe ruimtelijke plannen te digitaliseren en deze via de genoemde website te ontsluiten. Tabel 5.1. Bestemmingsplannen vigerend voor grondwaterbeschermingsgebied Beegden gemeente bestemmingsplan opgenomen in bestemmingsplan opmerking Leudal Kern Baexem nee Buitengebied Heythuysen 1998 ja Maasgouw Beegden (ontwerp) ja gebiedsaanduiding met bijbehorende regels dubbelbestemming Voor de gemeente Leudal geldt, dat er in het kader van de actualisering van de bestemmingsplannen voor het gehele grondgebied van de gemeente nieuwe bestemmingsplannen worden opgesteld Ruimtelijke ontwikkelingen Ruimtelijke ontwikkelingen die in het grondwaterbeschermingsgebied spelen kunnen in de toekomst van invloed zijn op de kwaliteit van het grondwater. Deze ontwikkelingen kunnen knelpunten opleveren, maar ook kansen. Tegen risicovolle ontwikkelingen voor de kwaliteit van het grondwater die niet passen in het geldende bestemmingsplan, kan het drinkwaterbedrijf bezwaar aantekenen, of indien nodig in beroep treden bij de Raad van State. Het afwijzen van ruimtelijke ontwikkelingen vindt haar grondslag in de Wet ruimtelijke ordening (Wro) en in de provinciale omgevingsverordening. Afwijzing kan en moet plaatsvinden indien er geen sprake is van een goede ruimtelijke ordening. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 23

30 In het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL), aanvulling verstedelijking, gebiedsontwikkeling en kwaliteitsverbetering (vastgesteld d.d. 17 december 2009) is het grondwaterbeschermingsgebied Beegden aangegeven als een gebied voor (zie afbeelding 5.3): - de Ecologische Hoofdstructuur (behouden, ontwikkelen en versterken); - ontwikkelingszone groen (ontwikkelen en versterken); - plattelandskern (behouden, beperkt ontwikkelen); - ruimte voor veerkrachtige watersystemen; - vitaal landelijk gebied; - ontwikkelingsruimte voor landbouw en toerisme. De gemeenten Leudal en Maasgouw hebben twee projecten binnen het grondwaterbeschermingsgebied gepland (website gemeente Leudal en gemeente Maasgouw, 2011): IJzeren Rijn en de N280. De IJzeren Rijn is een goederenspoorlijn die op grond van een verdrag tussen Nederland en België in het verleden Antwerpen met Duitsland verbond. België wenst deze spoorverbinding in ere te herstellen. Voor Leudal zal dit betekenen dat de verbinding via het bestaande spoor tussen Weert en Roermond, over haar grondgebied zal leiden. De opwaardering van de N280 wordt besproken in paragraaf 5.6. We merken op dat de genoemde ruimtelijke ontwikkelingen een momentopname zijn. Op de website kunnen de meest actuele plannen worden geraadpleegd. 24 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

31 Afbeelding 5.3. Provinciaal Omgevingsplan Limburg Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 25

32 5.5. Inrichtingen en ontgrondingen Binnen het grondwaterbeschermingsgebied is alleen de winning Beegden als inrichting Wet milieubeheer gelegen en zijn geen ontgrondingsvergunningen door de provincie Limburg verleend. Op afbeelding 5.4 is de locatie van de inrichting weergegeven. Tabel 5.2. Inrichtingen naam adres plaats WML (P.S. Beegden) Baexemerweg 2 Heel Verder zijn in het grondwaterbeschermingsgebied twee benzinestations gelegen, aan de Rijksweg 2a en aan de Stationsstraat 17a te Baexem. De gemeentes geven verder nog aan, dat binnen de grondwaterbeschermingsgebieden diverse agrarische bedrijven zijn gelegen welke in het algemeen beschikken over bovengrondse brandstoftoeslag, aftapplaatsen en gewasbeschermingsmiddelenopslag. De laatste jaren is er een toename van bedrijven welke een zuuropslag (tanks van 1000 tot 3000 liter) hebben voor een luchtwasser. In de vergunningen worden hiervoor afdoende voorschriften opgenomen ter bescherming van de bodem. In het verleden zijn hiervoor extra voorschriften vanuit de voormalige PMV opgenomen Wegen en infrastructuur Het WML-pompstation ligt aan een onverhard deel van de Baexemerweg. De verharding bestaat hier uit een stoll-verharding. Bij reguliere onderhoudswerkzaamheden aan deze weg worden uitsluitend natuurlijke materialen toegepast. Op deze weg worden geen bestrijdingsmiddelen en/of strooimiddelen toegepast door de gemeente Maasgouw. Door het grondwateronttrekkingsgebied loopt het westelijk gedeelte van de N280, de weg van Weert naar Roermond. De ligging van de weg zal in het kader van de ontwikkelas N280 gewijzigd worden. Momenteel wordt onderzoek uitgevoerd dat moet leiden tot een beslissing over de nieuwe ligging van de weg. Daarnaast lopen diverse andere wegen door het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Beegden. Deze wegen, onder meer de Dorpstraat en de Kasteelweg, verbinden de omliggende dorpen met elkaar. Mogelijk wordt een deel van deze wegen in perioden van gladheid met pekel behandeld. In het noorden loopt het spoor van Weert naar Roermond. Er liggen geen buisleidingen in het grondwaterbeschermingsgebied Oppervlaktewatersysteem en riolering In het waterwingebied komt een tweetal natuurlijke vennen voor. Deze zijn door de gemeente Maasgouw enkele jaren geleden uitgediept zonder schade toe te brengen aan de ondoorlatende veenbodems. Binnen de grenzen van het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich diverse oppervlaktewateren (zie afbeelding 5.5). Zoals reeds in hoofdstuk 3 vermeld, loopt van zuidwest naar noordoost de Haelensebeek, een beek met een Specifiek Ecologische Functie (SEFbeek). Een zijtak van deze beek vormt de Scheidgraaf-Zuid. Eveneens van zuidwest naar noordoost lopen de Rijdt en de Leemskuilen. De Leemkuilen mondt, vrij snel nadat de waterloop het grondwaterbeschermingsgebied binnenkomt, uit in de Rijdt. 26 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

33 Daarnaast liggen er ten noordwesten van Baexem enkele waterlopen, en komt in de omgeving van het kasteel, ten zuiden van Baexem, oppervlaktewater voor. Bij het crematorium (langs de N280) en vlakbij de kruising van de Haelensebeek met de N280 bevinden zich vijvers. In het meest zuidoostelijke deel van het grondwaterbeschermingsgebied, op de Beegderheide komen vennen voor. Deze maken onderdeel uit van het Beegderven. Tot aan het pompstation bevindt zich binnen het waterwingebied en grondwaterbeschermingsgebied een persriolering van de gemeente Maasgouw. In het deel van het grondwaterbeschermingsgebied dat zich in de gemeente Leudal bevindt, ligt in de omgeving van Baexem circa 14,5 km aan riolering met doorsnedes tussen 90 en mm. Er bevinden zich drie rioolwateroverstorten binnen het grondwaterbeschermingsgebied, deze liggen rondom de kern van Baexem. Voor deze overstorten geldt, dat ze gekoppeld zijn aan een bergbezinkbassin. Eveneens in de kern van Baexem wordt een groene berging aangelegd. Regenwaterbuffers en lozingspunten van rioolwaterzuiveringsinstallaties komen binnen het grondwaterbeschermingsgebied niet voor. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 27

34 Afbeelding 5.4. Inrichtingen en ontgrondingen 28 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

35 Afbeelding 5.5. Oppervlaktewatersysteem Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 29

36 5.8. Verontreinigingen Algemeen Voor de aanpak van bodemverontreiniging binnen de provincie Limburg zijn vier instanties bevoegd gezag op grond van de Wet bodembescherming (Wbb). Deze instanties beschikken over informatie met betrekking tot (potentieel) ernstige bodemverontreinigingen. Het betreft de provincie Limburg (hele provincie met uitzondering van grondgebied van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo) en de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo (voor hun respectievelijke grondgebieden). Informatie op hoofdlijnen over potentieel ernstige bodemverontreinigingen voor het grondgebied van de provincie Limburg, met uitzondering van de gemeenten Heerlen en Venlo, is beschikbaar via de website (Informatie van de gemeente Maastricht op de website wordt niet up-to-date gehouden). Opgemerkt wordt dat enkel een indicatie geeft dat plaatselijk een verontreiniging aanwezig kan zijn. Nadere informatie over de verontreinigingen (grond, grondwater, parameters) is niet beschikbaar via bodemloket (terug te vinden in het archief van het bevoegd gezag Wbb). Daarenboven is het onduidelijk in hoeverre gemeenten en provincie de informatie op bodemloket up-to-date houden. Voor een inventarisatie van (mogelijke) bodemverontreinigingen binnen het grondwaterbeschermingsgebied van winning Beegden is gebruik gemaakt van de informatie op De gemeenten Beesel, Leudal, Maasgouw en Roermond beschikken over de bodemkwaliteitskaart Regio Maas & Roer. Deze is te raadplegen via de site van de deelnemende gemeenten. Daarnaast wordt verwezen naar enkele lopende projecten vanuit de provincie Limburg die ten tijde van het opstellen van onderhavig gebiedsdossier nog niet verwerkt konden worden Bodemloket De informatie over bodemverontreinigingen die in het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied aanwezig zijn en die op vermeld staan (geraadpleegd januari 2011), zijn weergegeven in afbeelding 5.6. In bodemloket worden vijf kleurcodes gehanteerd: - rood geeft het gebied waar geen gegevens beschikbaar zijn weer (niet van toepassing voor het grondwaterbeschermingsgebied van onderhavige winning); - paars zijn onderzochte locaties waar geen verdere maatregelen noodzakelijk zijn; - lichtblauw zijn verdachte locaties op basis van historische activiteiten; - oranje/bruin zijn locaties waar bodemonderzoek is uitgevoerd en waarvan de uitslag reden is om vervolgacties te ondernemen; - groen geeft de locaties weer die gesaneerd zijn. De locaties waar mogelijk een verontreinigingsbron aanwezig is (oranje/bruin en lichtblauw) en waar in het verleden een verontreiniging aanwezig geweest is (groen) zijn interessant voor dit gebiedsdossier. Deze locaties worden samengevat in de tabel in bijlage V. De gegevens op bodemloket zijn bijgewerkt tot 5 oktober Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

37 Afbeelding 5.6. Overzicht bodemverontreiniging in waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Beegden op basis van bodemloket Zinkassen Bepaalde delen van de bodem in de Belgische en Nederlandse Kempen zijn met zware metalen verontreinigd. Deze bodemverontreiniging is tussen circa 1892 en 1973 ontstaan als gevolg van het vroegere productieproces van de zinkindustrie in de regio. Bij dit proces Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 31

38 kwamen zware metalen (zink, cadmium, koper, lood en arseen) vrij die via depositie uit de lucht, lozing via oppervlaktewater en het toepassen van het restproduct (zinkassen) als verharding en/of fundering van wegen en erven verspreid zijn over een groot gebied. De verspreiding van het restproduct heeft op grote schaal plaatsgevonden tot circa 1973 in verband met de gemakkelijke beschikbaarheid van het restproduct. De Kempense zinkindustrie produceerde namelijk enorme hoeveelheden restproduct en gemeenten en particulieren mochten deze (gratis) ophalen om toe te passen als fundering- en wegverbeteringsmateriaal. Het restproduct is onder meer toegepast op privépercelen (tuinen en opritten), onder asfaltwegen, in fietspaden en in open zandweggetjes in het gebied. Na de verspreiding van het restproduct bleek deze verontreinigende stoffen te bevatten die schadelijk kunnen zijn voor mens en milieu. Het restproduct wordt doorspoeld met regenwater, waardoor uitloging van zware metalen naar het grondwater plaatsvindt. Hierdoor zal de grondwaterverontreiniging zich ondergronds verspreiden. In Noord-Brabant en Limburg is via bovenstaand beschreven verspreidingsroutes een oppervlakte van circa km² belast met deze zware metalen. Ook de gemeenten Maasgouw en Leudal waarin de winning Beegden gelegen is maken deel uit van dit gebied. Actief Bodembeheer de Kempen (ABdK) wil de bodemverontreiniging met zware metalen in en rond de Kempen in 2015 op een maatschappelijk geaccepteerde manier beheersen en beheren. Hiertoe heeft ABdK sinds 2002 reeds verschillende onderzoeken en saneringen uitgevoerd. Zo heeft in de verschillende gemeenten onderzoek plaatsgevonden naar het voorkomen van zinkassen op erven en wegen. Volgens zijn in Leudal 55 erven onderzocht waarvan er 17 zijn gesaneerd. In Maasgouw zouden geen particuliere percelen zijn aangemeld voor onderzoek. Verder blijkt uit grootschalig onderzoek naar de aanwezigheid van zinkassen in wegen dat in het waterwingebied van Beegden geen invalswegen aanwezig zijn en in het grondwaterbeschermingsgebied op het grondgebied van de gemeente Leudal enkele wegvakken voorkomen waarin zinkassen heterogeen aanwezig zijn. In de gemeente Leudal betreft dit de Parallelweg, de Schoorstraat, de Nieuwstraat en de Reyndersstraat te Baexem Actuele informatie Ten tijde van het opstellen van dit gebiedsdossier werd door de provincie Limburg gewerkt aan twee projecten met betrekking tot het inzichtelijk maken van risico s van bodemverontreinigingen binnen de provincie (met uitzondering van de gemeenten Heerlen, Maastricht en Venlo). Het gaat hierbij om volgende projecten: - bodeminformatiepilot in het kader van de ILG-bestuursovereenkomst: in het kader van de Bestuursovereenkomst Investeringsbudget Landelijk Gebied tussen het Rijk en de provincie Limburg wordt een bodeminformatiepilot uitgevoerd met als doel het bieden van geografisch inzicht in de ligging en eigenschappen van de grondwaterverontreinigingen in Limburg (met uitzondering van het grondgebied van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo). Deze pilot wordt in 2011 uitgevoerd; op basis van het resultaat van deze pilot wordt onder andere beoordeeld voor welke (grootschalige) grondwaterverontreinigingen gebiedsgericht grondwaterbeheer een zinvolle aanpak kan zijn; - genereren van een overzicht van spoedlocaties in het kader van het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties : in het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties is bepaald dat de bevoegde gezagen Wbb uiterlijk op 31 december 2015 een overzicht gereed hebben van de locaties waar sprake is van zodanige verspreidingsrisico s of ecolo- 32 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

39 gische risico s dat spoedige sanering noodzakelijk is (de zogenaamde spoedlocaties); voorts is bepaald dat in dat overzicht per locatie zal worden aangegeven welke (tijdelijke) maatregelen zijn genomen of voorzien. Aangezien bovenstaande informatie tijdens het opstellen van dit gebiedsdossier niet voor handen was, is het niet opgenomen. Bij het maken van beleidskeuzes wordt de lezer verwezen naar de resultaten van de betreffende projecten. Bij de periodieke herziening van dit gebiedsdossier zullen de actuele inzichten in de mogelijke risico s van bodemverontreiniging voor de waterwinning en, voor zover aan de orde, de te nemen maatregelen, worden opgenomen Stortplaatsen Binnen het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Beegden is één voormalige stortlocatie aanwezig (Geodataportaal provincie Limburg, 2011). De gegevens van deze stortlocatie zijn samengevat in onderstaande tabel. In afbeelding 5.7 is de ligging van de stortplaats weergegeven. Door de gemeente Leudal zijn geen saneringen uitgevoerd ter plaatse van deze voormalige stortplaats. In het kader van de Nazorg Voormalige Stortplaatsen (NaVoS) is nagegaan, of er bij deze stortlocaties sprake is van een humane spoedlocatie. Dit is bij geen enkele voormalige stortplaats het geval. Verspreidingsrisico s en/of ecologische risico s zijn hierbij niet geïnventariseerd. Dit onderzoek wordt binnenkort door de provincie Limburg opgestart. Tabel 5.3. Voormalige stortlocatie binnen waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Beegden code naam gemeente start eind oppervlak (m²) inhoud (m³) hoogte (m) diepte (m) stortmateriaal LI B+W huisvuil 1 Heythuysen gewoon huisvuil, bouw- en sloopafval Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 33

40 Afbeelding 5.7. Ligging voormalige stortlocatie binnen grondwaterbeschermingsgebied Beegden Overige functies in ondergrond In het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich geen bodemenergiesystemen of industriële onttrekkingen. Er bevinden zich echter wel circa 40 beregeningsputten binnen het grondwaterbeschermingsgebied. Deze hebben dieptes tussen 18 en 46 m beneden maaiveld. 34 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

41 6. MOGELIJKE KNELPUNTEN, BEDREIGINGEN EN KANSEN In nauw overleg met de projectgroep worden per winning de knelpunten en risico s voor de drinkwaterkwaliteit geïnventariseerd. Hieronder worden verstaan: activiteiten of inrichtingen die in het grondwaterbeschermingsgebied en waterwingebied aanwezig zijn die de grondwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden of inrichtingen en activiteiten die in het verleden hebben plaats gevonden en nu nog de grondwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Knelpunten zijn activiteiten of inrichtingen waarvan bekend en aangetoond is dat deze een negatief effect hebben op de grondwaterkwaliteit in het grondwaterbeschermingsgebied. In de gebiedsdossiers wordt een oordeel gegeven van het te verwachten effect van de knelpunten. Risico s vormen activiteiten of inrichtingen die een negatief effect op de grondwaterkwaliteit kunnen hebben, maar waarvan dat nog niet is vastgesteld. Voor de risico s is in de gebiedsdossiers de grootte van het risico beoordeeld door de kans van voorkomen en het effect van het voorkomen kwalitatief af te wegen. De activiteiten en inrichtingen zijn onderverdeeld in de volgende thema s: - beheer; - wonen en bedrijvigheid; - beheer van oppervlaktewateren; - vergunningverlening en handhaving; - bodemverontreiniging; - landbouw. Naast deze activiteiten en inrichtingen is het gebrek aan kennis, zogenaamde kennislacunes ook een risico voor de kwaliteit van het grondwater. Voor de effectbeoordeling van de knelpunten en risico s worden de volgende kleurcodes gebruikt: Tabel 6.1. Kleurcode knelpunten en risico s omschrijving effect groot negatief effect negatief effect klein negatief effect 6.1. Bestaande knelpunten kleurcode Uit de inventarisatie zijn geen knelpunten naar voren gekomen Bestaande risico s In tabel 6.2 wordt een overzicht en beschrijving gegeven van de geïnventariseerde risico s. Voor de risico s is in de tabel de grootte van het risico beoordeeld door de kans van voorkomen en het effect van het voorkomen kwalitatief af te wegen. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 35

42 Tabel 6.2. Overzicht van de risico s thema activiteit negatief effect maatregel Beheer Handelingen van hulpdiensten - verontreiniging van bodem 16 na gebeurtenis- sen met een risico. en grondwater door gevaarlijke stoffen. Deze stoffen kunnen in de bodem terecht komen tijdens het opruimen van een locatie door hulpdiensten na een calamiteit. Beheer van spoorwegen, wegen en andere infrastructuur. - dit kan een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit doordat bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen 27 uitspoelen naar het grondwater. Wonen en bedrijvigheid Woonwijken in grondwaterbeschermingsgebied. - verontreiniging van grondwater door grote variatie aan stoffen zoals bestrijdingsmiddelen, zware metalen en koolwaterstoffen. Aanleg en beheer van riolering, - verontreiniging grondwater kabels en buislei- door ontstaan van een kort- dingen. sluitstroom door verwijderen van van nature slecht doorlatend materiaal; - verontreiniging grondwater door lekkende riolering en leidingen voor andere vloeistoffen; - verontreiniging grondwater door lekkende buisleiding die worden gebruikt voor transport van gevaarlijke stoffen. Bedrijven, industrie en - verontreiniging grondwater (daarbij behorende) inrichtingenrichtingen t.g.v. bedrijfsactiviteiten, inten en door calamitei- bij bedrijven of industrie; - verontreiniging grondwater door van bedrijventerrein afstromende neerslag. Afkoppeling. - infiltratie van verontreinigde afstromende neerslag. Ontgrondingen. - ontstaan van kortsluitstromen ten gevolge van verwijderen slechtdoorlatende laag; - verontreiniging ontstaan door calamiteit tijdens werkzaamheden. OvL, 2, 21, 23 OvL, 21, Afkoppeltabel en watertoets Afkoppelbeleid en Algemene Regels (AR) in kader van OvL wegen en riolering. Ontgrondingenbeleid 36 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

43 thema activiteit negatief effect maatregel Beheer van oppervlaktewateren Beekherstel. - verontreiniging van het grondwater met verontreinigd water uit beek; - creëren van preferente stroombanen door verwijderen van beschermende beekbodem en -oever. Verdiepen van sloten en - creëren van preferente beken. stroombanen door verwijderen van beschermende beek- en slootbodem en - oever. Aanleg van regenwaterbuffers. door infiltratie van verontrei- - verontreiniging grondwater nigd afstromend regenwater vanuit regenwaterbuffers; - verontreiniging grondwater door rioolwater dat overstort in de regenwaterbuffer. Groene bergingen. - verontreiniging grondwater door infiltratie vanuit groene bergingen. In deze bergingen wordt ook overstortend rioolwater opgevangen. 25 OvL 25 OvL AR buffers en afkoppelbeleid OvL AR buffers en afkoppelbeleid Vergunningverlening en handhaving Aanleg en gebruik van onttrekkings- en beregeningsputten. Organiseren van evenementen. Open en gesloten bodemenergiesystemen. - door de aanleg en het gebruik van diepe putten kunnen kortsluitstromen ontstaan doordat slecht doorlatende lagen worden doorboord; - via putten kunnen bij een calamiteit in de nabijheid van de put verontreinigende stoffen naar de aquifer toestromen. - het grondwater kan worden verontreinigd door calamiteiten tijdens een evenement, bijvoorbeeld daar waar grote aantallen auto s worden geparkeerd op onverhard terrein en het gebruik van stroomaggregaten. - zowel open als gesloten bodemenergiesystemen kunnen de grondwaterkwaliteit beïnvloeden. Deze zijn daar- 17, Nota diepe boringen en onttrekkingen en OvL 3, wordt gedaan via Nota Diepe Boringen en Onttrekkingen 4 18 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 37

44 thema activiteit negatief effect maatregel om verboden in DWG en GWBG. Illegale systemen vormen een risico voor de grondwaterkwaliteit. Bodemverontreiniging Vuilstortplaatsen. - het grondwater kan worden verontreinigd door uitloging van verontreinigende stoffen uit vuilstortplaatsen. Diverse risicolocaties bodemverontreinigingontreinigd - grondwater kan worden ver- door uitloging van stoffen uit locaties waar zich een bodemverontreiniging bevindt. Illegaal storten. - grondwater kan worden verontreinigd door het illegaal storten van gevaarlijke stoffen. Landbouw Aanleg of beheer van veedrenkpoelen of amfibieënpoelen. - door de aanleg of beheer van veedrenkpoelen concentreert afstromend neerslagwater zich op één plek. Van hieruit vindt infiltratie plaats naar het grondwater en met deze infiltratie kunnen gevaarlijke stoffen meestromen. Bemesting. - stijgende nitraatconcentraties in het grondwater; - oxidatie van pyriet waardoor ijzer, sulfaat, aluminium, nikkel, mangaan en zware metalen in het grondwater komen. Gebruik van bestrijdingsmiddelen. - verontreiniging van het grondwater door bestrij- dingsmiddelen. Erfafspoeling. - verontreiniging grondwater door afstromend neerslagwater van agrarisch bedrijventerrein. Bij het werken met bestrijdingsmiddelen of meststoffen kunnen deze stoffen door erfafspoeling in de bodem en het grondwater terechtkomen. Kennislacunes Beperkte kennis over geohydrologisch Door het ontbreken van kennis systeem. over het geohydrologisch systeem wordt de grondwaterkwaliteit bedreigd of kunnen niet de juiste maatregelen worden genomen. 10, monitoring 23, AR opgenomen in de OvL 8, 9, 19, 20 en landelijk beleid en regelgeving 8, 9, 19, 20 en landelijk beleid en regelgeving WM vergunning, handhaving door gemeente en provincie. 38 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

45 thema activiteit negatief effect maatregel Kennis ontbreekt over: - de variatie in de dikte van het lösspakket; 15 - effect van kortsluitstromen 13 - aanwezigheid van (een gedeelte van) slecht doorlatende laag. 15 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 39

46 40 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

47 7. MAATREGELEN 7.1. Oplossingsrichtingen Maatregelen die genomen kunnen worden om de grondwaterkwaliteit te beschermen zijn divers. Om tot deze maatregelen te komen is vanuit de geconstateerde knelpunten en risico s eerst in oplossingsrichtingen gedacht. Deze oplossingsrichtingen kunnen worden onderverdeeld in: - bestemmen en publiek recht; - inrichten; - beheer. Deze zijn schematisch weggegeven in onderstaande afbeelding. Afbeelding 7.1. Oplossingsrichtingen maatregelen Bestemmen en publiek recht Inrichten Beheer maatregelen Bestemmen Onder bestemmen en publiek recht vallen maatregelen die gericht zijn op: - het bestemmen in de zin van de Wro; - het stellen van eisen ten aanzien van het gebruik van een gebied; - het stellen van eisen aan inrichtingen en activiteiten vanuit een ander publiekrechtelijk kader zoals opgenomen in Wet Milieubeheer; OVL; POL etc Inrichten Beheer Onder inrichten verstaan wij fysieke maatregelen die kunnen worden getroffen bij de inrichting of het gebruik van het gebied zelf, zoals het aanbrengen van afwateringssloten bij infrastructuur of het omheinen van waterwingebieden. Beheer is een belangrijk aspect om de voor te stellen maatregelen te realiseren. Voorbeelden hiervan zijn monitoring, onderzoek, calamiteitenplan, toezicht en handhaving etc. Indien er knelpunten zijn op het gebied van bestemmen (het waterwingebied is bijvoorbeeld niet groot genoeg) dan is het denkbaar dat maatregelen worden getroffen in het publiekrechtelijk spoor (bv aanpassen waterwingebied in de OvL). Het is echter ook denkbaar dat er inrichtingsmaatregelen worden getroffen (aankoop gronden door WML en aanpassing Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 41

48 landgebruik) of beheersmaatregelen, zoals het organiseren van voldoende toezicht en handhaving Formulering van maatregelen Uit deze oplossingsrichtingen worden vervolgens maatregelen geformuleerd, die kunnen worden genomen in aanvulling op het huidige beschermingsbeleid. Alle maatregelen zijn opgenomen in de menukaart maatregelen, een ondersteunend document. Uit deze menukaart worden in nauw overleg met de projectgroep de maatregelen die specifiek voor deze winning van belang zijn, gekozen. In verband met de koppeling van maatregelen aan de knelpunten en risico s uit hoofdstuk 6 blijft de nummering van de maatregelen zoals deze is opgenomen in de menukaart behouden. Hierdoor kunnen sommige nummers in de tabellen in het gebiedsdossier ontbreken. Maatregelen leiden naar verwachting van de projectgroep tot een verbetering van de grondwaterkwaliteit, waarmee naar een zo schoon mogelijke grondstof wordt gestreefd, stijgende trends worden omgekeerd en een toename van de zuivering, conform de KRW, zoveel als mogelijk wordt voorkomen Prioriteit en trekker De keuze welke maatregelen worden ingezet worden per dossier bepaald in overleg met de projectgroep. Daarnaast worden ook de prioriteit en de trekker per maatregel bepaald in de projectgroep. De trekker is de partij die het initiatief neemt en houdt voor het realiseren van een maatregel, met, zo nodig en mogelijk, actieve ondersteuning vanuit de andere partners. Dit zal in het op te stellen afsprakenkader nader vastgelegd worden. De trekker en de prioriteit zijn daarom nog niet in deze menukaart opgenomen. Deze worden wel in elk gebiedsdossier opgenomen en kunnen per dossier verschillen. Bij sommige maatregelen staan twee of meer trekkers vermeld. Dat betekent niet dat deze gezamenlijk trekker zijn, maar individueel voor dat deel waarvoor men verantwoordelijk is (bijv. als bevoegd gezag). In de gevallen dat acties op landelijk niveau nodig zijn worden de koepelorganisaties IPO en Vewin als trekker genoemd. Deze organisaties moeten door de provincie en WML, zo mogelijk met steun van actoren in andere provincies, worden gestuurd. Voor de prioritering van de maatregelen wordt in de dossiers de volgende codering gebruikt: 1: direct oppakken 2: in : na 2012 d: doorlopende actie g: gereed Tabel 7.1. Overzicht van de communicatiemaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 1. Blijvende afstemming tussen betrokken partners 2. Communicatie naar bewoners, bedrijven, grondeigenaren en -gebruikers Een maal per jaar is er overleg tussen betrokken partijen over de uitvoering van de maatregelen en nieuwe ontwikkelingen om de gebiedsdossiers up-to-date te houden. Dit overleg zal zoveel mogelijk worden ingebed in bestaande structuren. Structurele communicatie met bewoners en bedrijven over grondwaterbescherming. Deze zal in samenwerking met WML en met betreffende gemeenten verder worden vormgegeven. 1/d Provincie 3 Provincie 42 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

49 maatregel omschrijving prioriteit trekker 3. Informatieverstrekking aanleg en gebruik putten. De gebruikers van putten zijn veelal niet op de hoogte van risico s bij aanleg en onderhoud van putten. Via een goede voorlichting bij de vergunningverlening kan dit mogelijk worden voorkomen. 2 Provincie (boren van de put), Waterschap (gebruik van de put) 4. Bij de vergunningverlening en de locatiekeuze voor een evenement de risico s voor het grondwater meenemen. Bij de vergunningverlening en de locatiekeuze van een evenement de risico s voor het grondwater meenemen. Indien nodig kan dit in overleg met provincie en WML worden ingevuld. 1 Provincie (maakt overzicht van relevante voorschriften) Gemeenten (voert uit bij vergunningverlening) 5. Afstemming handhaving en toezicht. De diverse betrokken partners hebben elk hun eigen taak ten aanzien van handhaving en toezicht. Voor zover toezicht en handhaving raakvlakken hebben met de grondwaterbescherming dient dit onderling tussen de diverse partijen goed afgestemd te worden. 1/d Provincie, gemeente, waterschappen Er vinden diverse overleggen plaats waarin grondwater tot een specifiek aandachtspunt gemaakt kan worden, zoals het overleg van het Samenwerkingsknooppunt Limburg (SKP, waarin nieuwe ontwikkelingen rond beleid en wetgeving op het gebied van fysieke leefomgeving besproken worden) en het milieuhandhavingsoverleg, waarin provincie, gemeenten, waterschap en politie vertegenwoordigd zijn. Tijdens dit kwartaaloverleg worden de concrete ervaringen binnen een bepaalde regio besproken. 6. Signaalfunctie in het veld. 7. Provinciaal beleid bij gemeenten onder de aandacht brengen. WML is een belangrijke partner bij de gebiedsdossiers, maar heeft geen formele rol bij toezicht en handhaving. Alle betrokken partijen kunnen een signaalfunctie voor de overheden vervullen. Het is van belang dat zij alert zijn ( ogen en oren open ) en zaken melden bij de verantwoordelijke overheid of de Milieuklachtentelefoon. Tijdens de overleggen is gebleken dat niet alle medewerkers van de gemeenten op de hoogte zijn van de inhoud van de OvL. Daarnaast bestaat er ook onbekendheid met bepaalde faciliteiten die de provincie biedt zoals informatievoorziening via het Geodataportaal. Het overleg rond het gebiedsdossier wordt benut om de inhoud van de OvL en de bovengenoemde faciliteiten toe te lichten. 1/d Alle partijen 1 Provincie Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 43

50 Tabel 7.2. Overzicht van de stimuleringsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 8. Stimuleren van landbouwpraktijken die niet of minder belastend zijn voor de grondwaterkwaliteit. Met deze maatregel wordt beoogd de uitkomsten van de onderzoeksprojecten middels stimuleringsmaatregelen te bevorderen. Duurzaam Schoon Grondwater (DSG) is het middel hiervoor. Tabel 7.3. Overzicht van de onderzoeksmaatregelen 1 WML maatregel omschrijving prioriteit trekker 9. Onderzoek naar activiteiten die de grondwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. 10. Opzetten Early Warning Systeem. 14. Inventarisatie inrichtingen in waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden. 15. Opstellen van een kwetsbaarheidskaart 16. Onderzoek geneesmiddelen in grondwater Met deze maatregel worden de effecten onderzocht van activiteiten die op dit moment of in het verleden in het grondwaterbeschermingsgebied en in het waterwingebied plaats vinden of hebben gevonden. Bij deze onderzoeken moet worden gedacht aan de effecten van: - de uitspoeling van meststoffen (IwanH); - het gebruik van bestrijdingsmiddelen (PESTO); - opgevulde holle wegen. Door risico s op verontreiniging vroegtijdig te signaleren kunnen de betrokken partijen (gemeente, provincie en drinkwaterbedrijf) tijdig maatregelen treffen en verdere verspreiding van verontreinigingen voorkomen. De monitoring zal worden opgezet conform de voorstellen van RIVM over Early Warning systemen. Deze beogen de risico s voor de waterkwaliteit integraal in beeld te brengen en omvatten: - monitoren grondwaterkwaliteit; - volgen of provinciale grondwaterbeschermingsbeleid in gemeentelijke ruimtelijke plannen wordt geimplementeerd; - inzicht hebben in de mate waarin in de omgeving van een winning stoffen vrijkomen die het grondwater kunnen verontreinigen. Inventarisatie van inrichtingen binnen waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden die een risico vormen. Hierbij aandacht voor de nieuwe lijst van toegestane stoffen en inrichtingen in de OvL De dikte van löss-, leem- en kleilagen is erg bepalend voor de bescherming van de onderliggende watervoerende pakketten. Op dit moment is geen totaalbeeld van de dikte van deze lagen. Om die reden een kaart maken waarop de fysische kwetsbaarheid van de grondwaterpakketten wordt weergegeven. Dit is mogelijk zodra GEOTOP in Limburg klaar is (2017). Via lekkende riolen kunnen geneesmiddelen in het grondwater geraken. Deze worden meegenomen in de brede screening. g g 3 1 1/d 2 Provincie 2 Gemeente 3 (2017) Provincie 1/2 Provincie 44 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

51 Tabel 7.4. Overzicht van de handhavingsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 18. Voorvallen met risico s. De wijze waarop wordt gehandeld verschilt mogelijk 19. Inventarisatie en beheer van bestaande boorgaten die slecht doorlatende lagen beïnvloeden. 20. Inventariseren en eventueel sluiten van illegale bodemenergiesystemen. 21. Controle putten bij inrichtingen. sterk per gemeente, waterschap en per locatie. Mogelijke maatregelen om handelen tijdens voorvallen met een risico te verbeteren zijn: - het hebben van een adequaat en actueel calamiteitenplan en het maken van structurele afspraken over hoe te handelen bij calamiteiten, instructie van hulpdiensten en het actualiseren en onderling afstemmen van calamiteitenplannen; - goede communicatie tussen hulpdiensten en WML; - WML als deskundige betrekken bij het opstellen van calamiteitenplannen; - calamiteitenplan ook afstemmen op voorvallen van illegaal storten; - functioneren milieuklachtentelefoon nagaan. Omdat bestaande boorgaten op dit moment ook een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit (doorboring van slechtdoorlatende kleilagen en ervaringen van WML met eigen putten) wordt binnen het intrekgebied een inventarisatie gemaakt van deze boorgaten en wordt een saneringsvoorstel opgesteld. Deze maatregel wordt uitgevoerd conform de Nota diepe boringen en onttrekkingen In stedelijk en bebouwd gebied zijn mogelijk (illegale) bodemenergiesystemen geplaatst. Om te bepalen of (illegale) bodemenergiesystemen in het grondwaterbeschermingsgebied zijn geplaatst dient er met behulp van de gemeenten een inventarisatie gemaakt te worden van de niet-vergunde systemen. Voor deze inventarisatie dient nog een methodologie geformuleerd te worden. Afhankelijk van het resultaat daarvan zullen eventuele vervolgstappen worden voorgesteld. Wanneer de gemeente controles van inrichtingen uitvoert daarin ook in de inrichting aanwezige putten meenemen, bezien vanuit de bescherming van het grondwater. 2, kan 3 worden, 2 Gemeente/provincie (afhankelijk van wie bevoegd gezag is) Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente Provincie 1 Provincie omdat de AMvB Bodem- energie pas na 2012 van kracht wordt Provincie 2 Gemeente Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 45

52 Tabel 7.5. Overzicht van de beleidsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 22. Opstellen aanpak nitraat- en bestrijdingsmiddelenproblematiek in grondwa- terbeschermingsgebie- den. 23. Lobby richting rijk om rijksbeleid aan te passen op gebied van Wbb- normen, nitraat, bestrijdingsmiddelen en Mijnbouwwet 24. Opnemen van grondwaterbescherming in toekomstvisies. 25. Opnemen van grondwa- terbeschermingsgebie- den in Structuurvisie Buisleidingen Op basis van de uitkomst van de onderzoeken IWANH en PESTO een voorstel maken hoe om te gaan met de nitraat en bestrijdingsmiddelen problematiek. Voor een aantal knelpunten/risico s is de regio afhankelijk van landelijk beleid en regelgeving. Inbreng van regionaal standpunt in landelijke gremia IPO en Vewin. Afstemmen met Covenant Bodem en KRW- doelen voor bodemsaneringsgevallen. Wanneer gemeenten, provincie, waterschappen en RWS toekomstvisies en/of structuurvisies uitwerken, wordt aangeraden in deze visies het belang van waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden op te nemen. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) stelt een Structuurvisie buisleidingen op om ruimte te reserveren voor toekomstige buisleidingen voor gevaarlijke stoffen. Zorgen dat in dit plan het belang van de grondwaterbeschermingsgebieden is opgenomen. Tabel 7.6. Overzicht van de beheersmaatregelen 1 Provincie d Provincie en WML 2/d Provincie, g gemeenten, waterschappen, RWS Provincie maatregel omschrijving prioriteit trekker 26. Tegengaan van effecten van bodemverontreinigingen. 27. Bescherming tegen infiltratie uit oppervlaktewater in m.n. waterwingebied. Dit gebeurt binnen de regels en procedures van de WBb. Aanpakken spoedlocaties (mobiele verontreinigingen) die een risico vormen voor de waterwinning. Dit gebeurt conform het bodemsaneringsbeleid. De aanpak moet passen binnen de doelstellingen van de KRW. Infiltratie van oppervlaktewater in de nabijheid van de winning kan een probleem vormen voor de microbiologische kwaliteit van het grondwater door infiltrerend oppervlaktewater. Om dit tegen te gaan kunnen de volgende maatregelen genomen worden: - kwaliteitsverbetering oppervlaktewateren; - beëindigen of verminderen van riooloverstorten (aantal en frequentie); - geen lozingspunten van effluent van RWZI s in of bovenstrooms van waterwingebieden; - tijdens onderhoud aan en herinrichting van waterlopen zal rekening worden gehouden met de drinkwaterkwaliteit. d 1, is in uitvoering 1 en vervolgens d Provincie Provincie waterschap (oppervlakte water) gemeente (riool) 46 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

53 maatregel omschrijving prioriteit trekker 28. Bescherming tegen infiltratie uit lekkende riolering Regelmatig inspectie riolering (GRP) en reparatie bij lekkage. 1 Gemeente/ WBL in m.n. waterwinge- bied. 29. Bescherming verontreiniging ten gevolge van onderhoud infrastructuur. In overleg met beheerders van infrastructuur en Prorail afspraken maken ter bescherming van de grondwaterkwaliteit. 1 Provincie Tabel 7.7. Overzicht van de bestemmingsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 32. Aanpassen vergunning Toepassen van regels conform inrichtingen- en stoffenbeleid 1 en ver- Provincie en (Wabo en WM). OvL in nieuwe vergunningen volgens d gemeenten 33. Aanpassen van bestemmingsplannen. Als het waterwingebied of grondwaterbeschermingsgebied niet (goed) is opgenomen in een bestemmingsplan moet dit worden verbeterd. d Gemeente Regelgeving moet goed benoemd worden. Maatregel verwijderen indien deze situatie nergens voorkomt. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 47

54 48 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

55 8. SAMENVATTING Doel van het gebiedsdossier In het voorliggende gebiedsdossier zijn de bedreigingen voor de waterkwaliteit van de drinkwaterwinning Beegden van WML beschreven. De drinkwatervoorziening is een dwingende reden van groot openbaar belang. Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de knelpunten en risico s voor de kwaliteit van het te winnen grondwater. De wettelijke basis voor deze zorg wordt gevormd door de Waterwet (implementatie van de Kaderrichtlijn Water), de Wet Milieubeheer, de Wet Bodembescherming en de Drinkwaterwet. Als het bestaande beleid en de toepassing van de regelgeving niet voldoende zijn, worden aanvullende beschermingsmaatregelen gedefinieerd. De provincie Limburg heeft de regie bij het opstellen van de gebiedsdossiers en de uitvoering van de maatregelen. Zij draagt zorg voor het rapporteren over de voortgang daarvan en het actueel houden van het dossier. Overige partijen die daarbij een verantwoordelijkheid hebben zijn WML als drinkwaterbedrijf, de gemeenten en het waterschap. Kenmerken winning Beegden WML wint bij Beegden grondwater voor de productie van drinkwater. Deze winning ligt in de gemeente Maasgouw. Het is een freatische (ondiepe) winning, waar grondwater uit de Formaties van Beegden en Sterksel wordt gewonnen. De vergunde hoeveelheid te onttrekken grondwater bedraagt 4,0 mln m 3 /jaar. Het waterwingebied ligt in de gemeente Maasgouw. Het grondwaterbeschermingsgebied ligt in de gemeenten Maasgouw en Leudal. Knelpunten en risico s Aan de hand van de bodemopbouw, de kwetsbaarheid van de winning, de samenstelling van het opgepompte water en het bodemgebruik in de omgeving zijn de knelpunten en risico s voor de grondwaterkwaliteit bepaald. Voor het dossier Beegden zijn geen knelpunten naar voren gekomen. Er zijn een aantal risico s die zich in alle winningen voordoen. De volgende zijn specifiek voor deze winning. In het grondwaterbeschermingsgebied bevindt zich de N280. In het noordelijk deel van het grondwaterbeschermingsgebied loopt de spoorlijn Roermond-Weert. In het waterwingebied bevindt zich een tweetal natuurlijke vennen. In het grondwaterbeschermingsgebied liggen diverse waterlopen. Aan deze oppervlaktewateren zijn een drietal overstorten gekoppeld welke ook binnen het grondwaterbeschermingsgebied liggen. Voor een aantal beschermingsaspecten zijn de gemeenten bevoegd gezag. Het is belangrijk dat zij bij wijzigingen van beleid en regelgeving, zoals bijv. de Omgevingsverordening Limburg, daarover adequaat worden geïnformeerd, zodat zij hun rol goed kunnen invullen. Ook bewoners, bedrijven en grondgebruikers zijn zich niet altijd bewust van de ligging in een grondwaterbeschermingsgebied. Maatregelen De geconstateerde knelpunten en risico s leiden tot maatregelen. Deze zijn deels generiek voor alle winplaatsen. Belangrijk zijn het maken van een kwetsbaarheidskaart en het opzet- Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 49

56 ten van een Early Warning systeem, conform de voorstellen van RIVM. De overige maatregelen zijn vermeld in tabel 7.2. Soms is er een discrepantie tussen het beleid of de normen van het Rijk, bijv. het verschil in normering tussen de Wet Bodembescherming en het Drinkwaterbesluit. Provincie en WML zullen in die situaties via IPO, resp. de koepelorganisatie Vewin lobbyen voor afstemming. Bij nieuwe ontwikkelingen waarop de Mijnbouwwet van toepassing is, bijv. het realiseren van geothermie en de winning van schaliegas, moeten de risico s voor het grondwater en dus voor de kwaliteit van het drinkwater nadrukkelijk mede een toetsingscriterium zijn bij de beoordeling van de toelaatbaarheid. Daarnaast zijn er specifieke maatregelen per geohydrologisch gebied of per individuele winning. Als gevolg van het ontbreken voor knelpunten voor de winning Beegden is dit hier echter niet van toepassing. Uitvoeringsprogramma Na het verzamelen van de feiten en het formuleren van maatregelen is het opstellen van een uitvoeringsprogramma de volgende stap. Daarin werken de onderscheiden trekkers de maatregelen uit. Er wordt duidelijk beschreven wat een maatregel inhoudt, wat het resultaat moet zijn en wat de rol van de andere betrokken actoren is. Er wordt een inschatting gegeven van de benodigde capaciteit en een indicatie van de kosten.. Het uitvoeringsprogramma is de basis voor een bestuurlijk akkoord dat moet leiden tot ondertekening door alle betrokken partijen in de loop van Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

57 9. CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR 9.1. Contactpersonen Aan het opstellen van dit dossier hebben de volgende personen hun medewerking verleend: Tabel 9.1. Contactpersonen instantie Provincie Limburg WML gemeente Maasgouw gemeente Leudal Witteveen+Bos contactpersonen H. Schouteten mw. E. Frankhuizen mw. M.L. Geurts W. Janssen N. Brouwers J. van den Berg H. Schulpen T. Ruijters B. Majolee mw. N. Visser R. Hoogeveen 9.2. Gebruikte literatuur De volgende literatuur werd gebruikt: 1. Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen; uitwerking van risico's en ontwikkeling van maatregelen, RIVM, Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening, Ministerie van VROM, juni Waterbeheersplan Waterschap Roer en Overmaas , Waterschap Roer en Overmaas, september Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML - inventarisatie, WML, DINO-loket ( TNO, REGIS Limburg II.1, TNO, Over het voorkomen en de afbraak van pyriet in de Nederlandse ondergrond, Witteveen+Bos, augustus Systeemkeuze - Aanpassing zuivering PS Beegden, WML, juni Karakterisering Nederlands Maasstroomgebied, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Evaluatie Bewaking Grondstofkwaliteit, medio medio 2010, WML, oktober Waterbehoeftedekkingsplan SPDL (gecomprimeerde versie), WML, mei Waterleidingbesluit (Besluit van 7 juni 1960, houdende technische, hygiënische, geneeskundige en administratieve uitvoeringsmaatregelen van de Waterleidingwet), januari Hydrologische systeemkaart van Noord- en Midden-Limburg, Iwaco B.V Nota diepe boringen en onttrekkingen, behoud van geologische bescherming van grondwater, provincie Limburg, augustus Beschrijving lithostratigrafische eenheid (nomenclator), Nederlands Instituut voor Toegepaste Geowetenschappen TNO, maart Bodemloket ( BodemPlus, Geodataportaal, website Provincie Limburg, Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden 51

58 19. Informatie over watergangen, buffers, overstorten en lozingspunten RWZI s, Waterschap Roer en Overmaas, Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL), Provincie Limburg, december Pompproef waterwingebied Beegden, WML, Witteveen+Bos, MT900-14/mome/178 definitief d.d. 16 april 2012, Gebiedsdossier winning Beegden

59 BIJLAGE I BESCHRIJVING BELEID EN REGELGEVING Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

60 Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

61 Tabel I.1. Overzicht relevante wetten en regels voor de gebiedsdossiers wetten en regels Rijk Waterwet, inclusief: - Waterbesluit; - Waterregeling; - Besluit kwaliteitseisen en monitoring water; - Besluit lozing afvalwater huishoudens; - Lozingenbesluit Wvo bodemsanering en proefbronnering; - Lozingenbesluit Wvo vaste objecten; - etc. Wabo, inclusief: - Besluit algemene regels voor inrichtingen; - Regeling omgevingsrecht; - etc. Wet milieubeheer Wet bodembescherming Drinkwaterwet en besluiten (waterleidingwet) relevantie Nieuwe taken en bevoegdheden van waterschappen (vergunningverlening kleine grondwateronttrekkingen) en gemeenten (zorgplicht stedelijk waterbeheer). Daarnaast stelt de Waterwet regels voor het onttrekken of het infiltreren van water in de bodem (zowel kwantitatief als kwalitatief). Het voorkomen dan wel beperken van bodem- en grondwaterverontreinigingen (binnen inrichtingen). Beschrijving bevoegdheden van provincies op het gebied van milieubescherming en drinkwaterbescherming. Het voorkomen van het ontstaan van bodemverontreiniging (zorgplicht) en regels voor sanering van gevallen van bodem- en grondwaterverontreiniging. Vastlegging van taken en verantwoordelijkheden ten aanzien van de organisatie van de openbare drinkwatervoorziening. Duurzaam veiligstellen van de openbare drinkwatervoorziening is dwingende reden van openbaar belang. De drinkwaterwet is door de Tweede en Eerste kamer is aangenomen en zal naar verwachting per 1 juli 2001 in werking treden. Wet ruimtelijke ordening, inclusief Besluit ruimtelijke ordening Wet op gewasbeschermingsmiddelen en biociden Artikel 7 van deze nieuwe drinkwaterwet treedt in werking op een nader te bepalen tijdstip. Dit artikel beschrijft een aantal taken van de eigenaar van een drinkwaterbedrijf: Een van die taken is het bijdragen aan de bescherming van de bronnen voor de drinkwatervoorziening in zijn distributiegebied tegen verontreiniging, waaronder in elk geval wordt begrepen: - het verrichten van onderzoek naar de kwaliteit van deze bronnen; - het beheren of medebeheren van terreinen rondom deze bronnen gericht op het voorkomen of beperken van verontreiniging van deze bronnen. Ruimtelijke inpassing van waterfuncties en maatregelen ter bescherming van drinkwater. Toetsing van gevolgen van ruimtelijke plannen op water door het gebruik van de watertoets. Regels voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. De toelaatbaarheid van een middel (in een grondwaterbeschermingsgebied) wordt bepaald door een commissie. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

62 wetten en regels Ontgrondingenwet Waterschapswet Provincie Omgevingsverordening Limburg (vervangt de Provinciale MilieuVerordening) Waterschap Keur(verordening) Gemeente Rioleringsverordening relevantie Op grond van deze wet dienen bij vergunningverlening voor een ontgronding alle belangen van belanghebbenden meegewogen te worden. Indien de ontgronding bij een drinkwaterwinning plaats vindt dient het belang hiervan meegewogen te worden. In deze wet worden de taken en inrichting van het waterschap en de samenstelling van het bestuur van het waterschap geregeld. De taken van waterschappen zijn sinds 2009 verder uitgewerkt in de Waterwet. Vastlegging van regels en ontheffingsmogelijkheden voor bescherming van drinkwater. Aanwijzing en vastlegging van beschermingszones rondom drinkwaterwinningen. de Keur bevat veelal regels en voorschriften met betrekking tot zowel de kwaliteit als kwantiteit van onttrekkingen en lozingen. Regels voor het lozen van afvloeiend hemelwater en vrijkomend afvalwater. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

63 Tabel I.2. Overzicht relevante richtlijnen en beleid voor de gebiedsdossiers richtlijnen en beleid relevantie Europa Kaderrichtlijn Water De KRW beoogt het beschermen, verbeteren en herstellen van de goede toestand van het (grond)water zodat zuiveringsinspanning kan afnemen. Het voorkomen van de inbreng van verontreinigende stoffen en de ombuiging van stijgende trends van verontreiniging. De KRW is in Nederland geïmplementeerd via de Waterwet en bijbehorende besluiten en regels. Europese drinkwaterrichtlijn De Drinkwaterrichtlijn bevat richtlijnen voor het water bestemd voor menselijke consumptie. De Drinkwaterrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Waterleidingwet en het Waterleidingbesluit (gaan medio 2011 samen op in Drinkwaterwet). Grondwaterrichtlijn Vaststellen van drempelwaarden voor grondwater door de lidstaten om de goede toestand te bereiken. De Grondwaterrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Waterwet, Wet bodembescherming en Wet milieubeheer Nitraatrichtlijn Verminderen en voorkomen van uitspoeling van nitraat door de landbouw door het nemen van brongerichte maatregelen. De Nitraatrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Meststoffenwet en de Wet bodembescherming. Rijk Nationaal waterplan Instrument van de gebiedsdossiers als ondersteuning van het beschermingsbeleid wordt aangekondigd. Beheer- en Ontwikkelplan voor de rijkswateren (BPRW) Beheer rijkswateren in de periode , invulling van beleidsopgave uit Nationaal waterplan op rijksniveau. Structuurvisie Het Rijk stelt structuurvisies op voor onder andere de ondergrond, buisleidingen; infrastructuur, ruimte etc. Een structuurvisie is een ambtelijk document in de ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de opsteller bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Provincie Het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL2006) Het POL is zowel Structuurvisie, Streekplan, Waterhuishoudingplan, Milieubeleidplan, als Verkeer en vervoerplan, en bevat de hoofdlijnen van de fysieke onderdelen van het economische, en sociaal-culturele beleid. Provinciaal waterplan (onderdeel van POL) Belangrijke aandachtspunten zijn, ruimtelijke ontwikkelingen die bedreigend zijn voor de drinkwaterwinning; stijgende nitraat concentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslag systemen, aanwezigheid historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

64 richtlijnen en beleid Structuurvisie provincie Waterschap Waterbeheerplan Gemeente Verbreed gemeentelijk rioleringsplan (of gemeentelijk waterplan) Bestemmingsplan Bodemkwaliteitskaart en bodembeheerplan - Structuurvisie WM vergunningen relevantie De provincie stelt structuurvisies op voor ruimtelijke ordening. Een voorbeeld hiervan is het Provinciaal plan voor de ruimtelijke ordening (voorheen streekplan). Een structuurvisie is een ambtelijk document in de ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de provincie bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Invulling van beleidsopgave uit provinciaal waterplan. Verbreding GRP met zorgplicht voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater, zorgplicht voor afvloeiend hemelwater en zorgplicht voor het voorkomen van structureel nadelige gevolgen van grondwaterstanden. Regels, verbeelding en toelichting op de vastlegging van ruimtelijke bestemmingen, waaronder het grondwaterbeschermingsgebied. Een bodemkwaliteitskaart is een kaart waarop zones staan met ieder een eigen bodemkwaliteit. Deze is bedoeld voor iedereen die van plan is grond toe te passen, maar geeft ook een algemeen beeld van de bodemkwaliteit in een gebied. In het bodembeheerplan staan de regels beschreven over hoe om te gaan met de bodemkwaliteitskaart. Voor de inwerkingtreding van de huidige Wet ruimtelijke ordening maakt de gemeente een structuurvisie voor haar grondgebied op het gebied van ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de gemeente bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Beschrijving bevoegdheden van gemeente op het gebied van milieubescherming en drinkwaterbescherming. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

65 BIJLAGE II DEBIETONTWIKKELING DOOR DE TIJD Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

66 Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

67 Debietontwikkeling door de tijd Op de winning Beegden wordt sinds 1952 grondwater opgepompt. In afbeelding II.1 wordt de onttrokken hoeveelheid grondwater vanaf 1992 weergegeven. Vanaf 1992 tot en met 1997 heeft de onttrokken hoeveelheid grondwater meestal tussen ruim 3 en ruim 4 miljoen m 3 /j gelegen. In 1998 neemt de onttrekking af tot ruim 2 miljoen m 3, om in de jaren daarna weer tot circa 3 miljoen m 3 /j toe te nemen. Vanaf 2003 daalt de jaarlijkse onttrekking tot beneden 2 miljoen m 3. In 2006 werd er geen grondwater onttrokken op de winning Beegden. De winning voorziet circa mensen van drinkwater. Afbeelding II.1. Debietontwikkeling door de tijd Onttrekking pompstation Beegden 4 Onttrekking (in miljoen m3/jaar) Jaar Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

68 Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

69 BIJLAGE III GEOLOGIE EN HYDROGEOLOGIE Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

70 Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

71 Beschrijving bodemopbouw Geologisch gezien ligt de winning Beegden in de Roerdalslenk. Deze slenk is gelegen tussen de Peelrandbreuk in het noordoosten en de Feldbissbreuk in het zuidwesten. De Feldbissbreuk wordt als ondoorlatend voor grondwater beschouwd. De onderstaande beschrijving van de bodemopbouw is gebaseerd op het digitaal geologisch model en geohydrologisch model voor Limburg II.1 uit REGIS (TNO, 2009). Ook hebben we voor de beschrijving gebruik gemaakt van het rapport Pompproef waterwingebied Beegden (WML, 1976). In tabel III.1 is de bodemopbouw schematisch weergegeven en in afbeelding III.1 is een geohydrologische doorsnede door het grondwaterbeschermingsgebied opgenomen. Tabel III.1. Bodemopbouw ter plaatse van de winning Beegden diepte (m t.o.v. NAP) van tot lithologie formatie geohydrologie matig fijn, lemig zand Boxtel matig doorlatende laag fijn en grof grind, uiterst grof zand middelgrof zand met fijn en grof grind matig fijn tot matig grof zand met grind Beegden Sterksel Stramproy watervoerend pakket 1A watervoerend pakket 1A watervoerend pakket 1B bruinkoolhoudende klei Kiezeloöliet slecht doorlatende laag grof, grindhoudend zand Kiezeloöliet watervoerend pakket 2A bruinkoolhoudende klei Kiezeloöliet slecht doorlatende laag grof, grindrijk zand Kiezeloöliet watervoerend pakket dieper matig fijn, kleiig zand Breda geohydrologische basis Het eerste watervoerend pakket wordt gevormd door drie formaties: de Formatie van Beegden, Sterksel en Stramproy. De Formatie van Beegden bestaat voornamelijk uit fijn en grof grind met uiterst grof zand. De Formatie van Sterksel wordt gevormd door middelgrof zand, met vrij veel fijn en grof grind. De Formatie van Beegden en de Formatie van Sterksel vormen in de Regis-indeling samen watervoerend pakket 1A. Het bovenste deel van de Formatie van Stramproy bestaat uit matig fijn tot matig grof zand, in het onderste deel van deze formatie komen klei- en bruinkoollagen voor en fijn zand met bruinkoolresten. Van de Formatie van Stramproy hoort alleen het bovenste deel tot het watervoerend pakket. In de Regis-indeling vormt het bovenste deel van de Formatie van Stramproy watervoerend pakket 1B. Het eerste watervoerend pakket wordt afgedekt door de afzettingen van de Formatie van Boxtel, welke gekenmerkt worden door matig fijn lemig zand. Onder het onderste deel van de Formatie van Stramproy liggen de bruinkoolhoudende kleien uit de Kiezeloölietformatie. Tussen de eerste en tweede kleilaag van de Kiezeloölietformatie, die op deze locatie respectievelijk de eerste en tweede slecht doorlatende laag vormen (in de Regis-indeling slecht doorlatende laag 2 en 3), liggen grove en grindhoudende zanden. Deze zanden behoren ook tot de Kiezeloölietformatie en vormen het tweede watervoerend pakket (watervoerend pakket 2A in de Regis-indeling). Onder de tweede slecht doorlatende laag ligt het derde watervoerend pakket, gevormd door grof en grindrijk zand. Deze zanden behoren eveneens tot de Kiezeloölietformatie. Het derde watervoerend pakket wordt door twee kleilagen van maximaal enkele meters Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012

72 onderbroken en is daarom in Regis ingedeeld in watervoerend pakket 3A, 3B en 3C. De kleilagen vormen in Regis de slechtdoorlatende lagen 3A en 3B. De geohydrologische basis wordt gevormd door de afzettingen van de Formatie van Breda. Deze afzettingen bestaan uit matige fijne en kleiige zanden. Door de aanwezigheid van glauconiet is de kleur van de zanden veelal groengrijs tot grijsgroen. Afbeelding III.1. Geohydrologische doorsnede REGIS Limburg II.1 Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/178 d.d. 16 april 2012