Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Craubeek

Transcriptie

1 Powered by TCPDF ( Provincie Limburg Gebiedsdossier winning Craubeek

2

3

4

5 INHOUDSOPGAVE blz. 1. INLEIDING Aanleiding Doelstellingen Uitgangspunten Werkwijze Leeswijzer 3 2. BELEID EN REGELGEVING Inleiding Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Overzicht beleid en regelgeving Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Het beschermingsbeleid van WML Beleid van het Waterschap Roer en Overmaas Bodembeschermingsgebied Mergelland Beleid van de gemeente(n) Algemeen KENMERKEN WINNING Locatie en diepte winning Vergunde situatie Waterwingebied Type winning Waterbehandeling ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM Beschrijving bodemopbouw Kwetsbaarheid Fysische kwetsbaarheid Chemische kwetsbaarheid Microbiologische kwetsbaarheid Beoordelingsmethodiek van de huidige toestand grondwaterkwaliteit Kwaliteitsontwikkeling door de tijd Inleiding Chemie Microbiologie OMGEVING VAN DE WINNING Inleiding Landgebruik en bestemmingen in omgeving Het waterwingebied Het grondwaterbeschermingsgebied Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen Ruimtelijke ontwikkelingen Inrichtingen Ontgrondingen Wegen en infrastructuur Benzinestations Oppervlaktewatersysteem Verontreinigingen Algemeen 26

6 Bodemloket Actuele informatie Stortplaatsen Overige functies in ondergrond MOGELIJKE KNELPUNTEN, BEDREIGINGEN EN KANSEN Activiteiten en inrichtingen Bestaande knelpunten Bestaande risico s MAATREGELEN Bestemmen Inrichten Beheer Formulering van maatregelen Prioriteit en trekker SAMENVATTENDE CONCLUSIES EN VERVOLG CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR Contactpersonen Gebruikte literatuur 47 laatste bladzijde 47 BIJLAGEN aantal blz. I Beschrijving beleid en regelgeving 4 II Debietontwikkeling door de tijd 1 III Geologie en hydrogeologie 2 IV Kwaliteitsgegevens 3 V Overzicht van output bodemloket 2

7 1. INLEIDING 1.1. Aanleiding Ter ondersteuning van het beschermingsbeleid en ter invulling van een deel van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) is geadviseerd gebiedsdossiers op te stellen. De KRW is in 2000 van kracht geworden en heeft als doel de kwaliteit van oppervlakte- en grondwater te beschermen en te verbeteren. De uitvoering van de KRW is een overheidstaak en is voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. De overheid is tevens verantwoordelijk voor de drinkwatervoorziening, drinkwaterbedrijven zijn verantwoordelijk voor de uitvoering daarvan. Het hierboven genoemde gebiedsdossier moet uiteindelijk een set van maatregelen bevatten die gezamenlijk de KRWdoelstelling (afname zuivering, trendomkering kwaliteit) moeten realiseren. Door het RIVM is in 2007 een handreiking opgesteld voor de uitwerking van de gebiedsdossiers (Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen; uitwerking van risico's en ontwikkeling van maatregelen, RIVM, 2007). In 2010 is deze handreiking bijgewerkt op basis van de ervaringen die provincies, waterbeheerders, gemeenten en drinkwaterbedrijven in de tussentijd hebben opgedaan (Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, 2010). Het gebiedsdossier wordt als volgt gedefinieerd: In een gebiedsdossier wordt door de betrokken partijen informatie verzameld die van belang is voor de waterkwaliteit ter plaatse van de drinkwaterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening. Op basis van deze informatie worden mogelijke beschermingsmaatregelen, gericht op preventie en risicobeheersing, ontwikkeld en in het dossier opgenomen. Vervolgens nemen de betrokken partijen - uitgaande van het gebiedsdossier - een besluit over de daadwerkelijk uit te voeren maatregelen. Door alle bij drinkwaterbereiding betrokken partijen (provincies, gemeenten, waterschappen, drinkwaterbedrijven, RWS, VROM en RIVM) zijn nadere afspraken gemaakt ten aanzien van de gebiedsdossiers. Deze afspraken zijn vastgelegd in het document: Afspraken invoering gebiedsdossiers waterwinning voor de openbare drinkwatervoorziening (Ministerie van VROM, juni 2010). De belangrijkste afspraken die zijn gemaakt betreffen de reikwijdte (geen nieuwe juridische bevoegdheid of instrumenten), de regie (provincies nemen initiatief), uniformiteit en tijdpad (voor 2012 kwetsbare winningen) Doelstellingen Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de risico s en kansen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater. Op basis daarvan kan worden bepaald of aanvullende beschermingsmaatregelen noodzakelijk zijn. Het gebiedsdossier vormt een aanvulling op het bestaande beschermingsbeleid zoals opgenomen in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Het gebiedsdossier moet worden gezien als een procesdocument en heeft de volgende functies: - als communicatiemiddel om verschillende partijen inzicht te geven in de factoren die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken water en het geproduceerde drinkwater; - bij het ontwikkelen van effectieve maatregelen voor het bereiken van de KRWdoelstellingen voor wat betreft de bronnen voor drinkwaterbereiding; - als toetsingskader voor de drinkwaterfunctie bij de ontwikkeling van ruimtelijke plannen en vergunningverlening; Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 1

8 - bij de ontwikkeling van waterveiligheidsplannen door waterbedrijven voor het onderdeel bronnen Uitgangspunten Het gebiedsdossier moet zorgen voor een gemeenschappelijk inzicht in de factoren en mogelijke maatregelen die van belang zijn voor de kwaliteit van het onttrokken grondwater. Uitgangspunt bij het opstellen van het gebiedsdossier is dat dit is gebaseerd op de informatie zoals deze nu bekend en voorhanden is. Aanvullend onderzoek wordt in het kader van het gebiedsdossier niet uitgevoerd. Wel kan het gebiedsdossier attenderen op mogelijke kennisleemten. Het opvullen van deze kennisleemten kan als maatregel in het gebiedsdossier opgenomen worden. Het gebiedsdossier dat nu voorligt bevat de momenteel vergunde hoeveelheden en informatie over het huidige landgebruik in het grondwaterbeschermingsgebied. Wijzigingen in het vergunde onttrekkingsdebiet of wijzigingen in landgebruik kunnen aanleiding zijn tot herziening van dit gebiedsdossier. In die zin is dit gebiedsdossier een dynamisch document dat regelmatig op actualiteit getoetst zal moeten worden. In relatie tot beveiliging van terrorismegevoelige objecten is drinkwater aangemerkt als vitale infrastructuur. Door de Nationaal Coördinator Terrorisme Bestrijding is een leidraad opgesteld voor het gebruik van dergelijke informatie. In overleg met WML is deze leidraad in dit project toegepast. Dat betekent dat gevoelige informatie wel gebruikt is in het project, maar niet in detail in dit rapport wordt beschreven. Voor het opstellen van dit gebiedsdossier is het protocol van het RIVM (RIVM, 2010) zoveel als mogelijk gevolgd ten aanzien van de gevraagde inhoud en uitwerking. Wel is in de projectgroep besloten om een eigen indeling van het document te hanteren Werkwijze Dit gebiedsdossier is opgesteld in samenwerking met de provincie Limburg en Waterleiding Maatschappij Limburg (WML). Samen met Witteveen+Bos vormen zij het projectteam voor het opstellen van de gebiedsdossiers van de winningen, weergegeven in tabel 1.1. Tabel 1.1. Winningen waarvoor gebiedsdossiers worden opgesteld betreft Freatische winningen Niet-freatische winningen winning IJzeren-Kuilen De Tombe Heer-Vroendaal De Dommel Roodborn Craubeek Bergen Mookerheide Beegden Geulle Waterval Schinveld Groote Heide Californië Grubbenvorst Hanik 2 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

9 betreft Diepe winningen Gecombineerde winningen winning Breehei Heel Roosteren Susteren Hoogveld Pey Herten Asselt Hunsel Ospel Heel freatisch en oppervlaktewater Roosteren oevergrondwater Per winning is een projectgroep geformeerd, waaraan naast de provincie en WML de betreffende gemeenten, waterschappen en - in een aantal dossiers Rijkswaterstaat - hebben deelgenomen. Voor het opstellen van de gebiedsdossiers zijn de volgende werkstappen doorlopen: - allereerst is een feitendossier per winning opgesteld. Dit feitendossier is beschreven in de hoofdstukken 3 tot en met 5; - dit feitendossier is besproken met het projectteam, op basis waarvan een knelpuntenanalyse is uitgevoerd; - daarna zijn, op basis van de resultaten van de knelpuntenanalyse, per winning maatregelen gedefinieerd. Dit voorstel is besproken met de projectgroep; - op basis van de beschreven maatregelen en de resultaten van het overleg in de projectgroep zal voor elk gebiedsdossier een uitvoeringsprogramma worden geschreven. Dit uitvoeringsprogramma bevat een lijst van maatregelen waarin is opgenomen, een beschrijving van de maatregel; trekker; uitvoeringstermijn; betrokken actoren; financiering; - op basis van de voorgaande werkstappen is het concepteindrapport met de projectgroep besproken. Na verwerking van de gemaakte opmerkingen is het definitieve rapport opgesteld Leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt een toelichting gegeven op het relevante beleidskader met betrekking tot drinkwater en grondwaterbescherming. De hoofdstukken 3 tot en met 5 vormen het feitendossier waarin achtereenvolgens de kenmerken van de winning, de omgeving, de ondergrond en het hydrogeologisch systeem beschreven worden. Bedreigingen en knelpunten die hieruit naar voren komen worden beschreven in hoofdstuk 6. In hoofdstuk 7 worden de maatregelen beschreven. Het rapport wordt afgesloten met conclusies in hoofdstuk 8. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 3

10 4 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

11 2. BELEID EN REGELGEVING 2.1. Inleiding Zoals beschreven in hoofdstuk 1 is de uitvoering van de KRW een overheidstaak en is deze voor wat betreft het grondwater bestemd voor menselijke consumptie gedelegeerd aan de provincies. In deze hoedanigheid is de provincie verantwoordelijk voor het opstellen van de gebiedsdossiers. Het opstellen van de dossiers zelf gebeurt in nauwe samenwerking met partijen die directe invloed kunnen uitoefenen op de bescherming van de grondwaterkwaliteit. De volgende partijen worden betrokken: - provincie; - WML; - het waterschap; - gemeenten; - Rijkswaterstaat (bij oppervlaktewater- en oever infiltratie winning). - - Om een overzicht te geven van het beleid van deze partijen en het kader waarbinnen de dossiers worden opgesteld zijn in dit hoofdstuk de volgende punten beschreven: - het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader; - overzicht van beleid en regelgeving; - provinciaal beleid; - beleid van WML; - beleid van het waterschap; - beleid van gemeenten binnen het grondwaterbeschermingsgebied Het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Als onderdeel van de uitvoering van de KRW stelt de provincie de gebiedsdossiers op. Het opstellen van de gebiedsdossiers is een bestuurlijke afspraak. Ze zijn een ondersteunend instrument naast de bestaande beleidsinstrumenten. Er is hiervoor gekozen omdat zo de zekerheid wordt gecreëerd dat het gebiedsdossier voor een winning aanwezig is en dat alle noodzakelijke onderwerpen en gegevens hierin zijn uitgewerkt. Het gebiedsdossier blijft echter een ondersteunend instrument, omdat het niet in de plaats komt van bestaande beleidsinstrumenten (afbeelding 2.1). Het gebiedsdossier is voor bijvoorbeeld gemeenten en waterbeheerders een nuttig instrument om een gewogen besluit te nemen. In theorie zijn deze partijen niet verplicht om het gebiedsdossier in de afweging te gebruiken, maar alleen op grond van een goede motivering kunnen zij dit naast zich neerleggen. De maatregelen die in het gebiedsdossier zijn opgenomen zijn voorgestelde maatregelen, bedoeld als input voor de planvorming met de verschillende betrokken partijen. Besluitvorming over maatregelen vindt plaats bij de uiteindelijk verantwoordelijke partij. Dit is conform de werkwijze van de RBO s (Regionaal Bestuurlijk Overleg). Dit overleg, onder regie van de provincie, is ingesteld ten behoeve van de uitvoering van de Nederlandse wateropgave (KRW en Ruimte voor Water). Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 5

12 Afbeelding 2.1. Schematisch overzicht van het gebiedsdossier binnen het wettelijk kader Activiteiten om grondwaterkwaliteit te beschermen Ordenen & inrichten Beheren Europese Unie Nederlandse Overheid Kaderrichtlijn Water (KRW) Actoren Instrumenten Belanghebbende Provincie Provinciaal omgevingsplan Omgevingsverordening Limburg Gemeenten Provincie Bestemmingsplan Structuurvisie Gemeentelijk waterplan Gemeentelijk rioleringsplan Handhaven Meten Vergunningen Ontheffingen Gebiedsdossier WML Handhaven Gemeenten WABO- en Wm-vergunningen Bodemkwaliteitskaart Rijkswaterstaat Beheerplan Rijkswateren Vergunning en Handhaving Waterschap Waterbeheerplan Keur Vergunning en Handhaving 2.3. Overzicht beleid en regelgeving In bijlage I is een overzicht opgenomen van relevante wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds. Samen vormen zij het kader waarbinnen de verschillende actoren (het beleid voor) de kwaliteit van drinkwaterwinningen kunnen bepalen. Het kader wordt op hoofdlijnen bepaald door de Nederlandse wetgeving. Europese richtlijnen, waaraan alle lidstaten dienen te voldoen, zijn hierin overgenomen. Door een onderscheid te maken tussen wetten en regels enerzijds en richtlijnen en beleid anderzijds wordt de betrokken actoren inzicht gegeven in verschillende wijzen, waarop zij de grondwaterkwaliteit kunnen beïnvloeden. Voor de uitvoering van wetten en regels (bijvoorbeeld door een systeem van vergunningen en handhaving) zijn zij gebonden aan wat 6 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

13 deze wetten en regels voorschrijven. Van belang is dat de verschillende wetten en regels dan niet tot tegenstrijdigheden in de uitvoering leiden. Binnen de wettelijke kaders wordt de betrokken actoren echter ook een mate van beleidsvrijheid geboden, die zij in kunnen vullen met (beleids)plannen. De verschillende planstelsels bieden de mogelijkheid om de eerder genoemde tegenstrijdigheden te voorkomen, maar ook om prioriteiten te stellen, bijvoorbeeld met betrekking tot de winning van drinkwater. Door onderling overleg bij de totstandkoming kunnen de betrokken actoren elkaars plannen beïnvloeden Het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie Limburg Afbeelding 2.2. Activiteiten aan maaiveld (RIVM, 2010) Toelichting: Activiteiten aan maaiveld kunnen een risico vormen voor de kwaliteit van het gewonnen grondwater, oevergrondwater en oppervlaktewater waardoor beschermingsbeleid noodzakelijk is Het beleid van de provincie is opgenomen in het Provinciaal Waterplan Limburg en maakt onderdeel uit van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Aandachtspunten in het Provinciaal Waterplan Limburg zijn ruimtelijke ontwikkelingen die bedreigend zijn voor de drinkwaterwinning: stijgende nitraatconcentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslagsystemen en de aanwezigheid van historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Bij de kalksteenwinningen, de freatische winningen en de oevergrondwaterwinningen richt de provincie zich op groene bescherming door het stimuleren van activiteiten die in overeenstemming zijn met de bescherming van de grondwaterkwaliteit, zoals uitbreiding van natuur, bosaanplant, extensieve recreatie en extensieve of biologische landbouw. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 7

14 In de gebieden waar het grondwater van nature beschermd is tegen verontreinigingen vanaf maaiveld doordat het diep gelegen watervoerende pakket wordt afgedekt met slecht doorlatende kleilagen, worden deze kleilagen beschermd (geologische bescherming). Ter bescherming van de (grond)waterkwaliteit ten behoeve van de openbare drinkwatervoorziening heeft de provincie op grond van de Wet Milieubeheer de bevoegdheid om beschermingsgebieden (waterwingebieden, grondwaterbeschermingsgebieden, boringsvrije zone) aan te wijzen. De bescherming in deze gebieden is erop gericht dat de kwaliteit van het grondwater zodanig is en blijft dat het middels eenvoudige zuivering geschikt is voor de openbare drinkwatervoorziening. De exacte begrenzing van deze beschermingsgebieden, als ook de bijbehorende regels, zijn opgenomen in de Omgevingsverordening Limburg. Omgevingsverordening Limburg Een belangrijk onderdeel van het grondwaterbeschermingsbeleid van de provincie is het aanwijzen van beschermingszones. Deze beschermingszones worden vastgelegd in de Omgevingsverordening Limburg en kunnen bestaan uit: - het waterwingebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 60 dagen de winputten bereikt; - het grondwaterbeschermingsgebied: dit is het gebied waar het grondwater binnen 25 jaar de winputten bereikt of het gehele intrekgebied voor de freatische kalksteenwinningen; - een boringsvrije zone: er zijn winningen waarbij (een deel van) de winputten zich onder een slechtdoorlatende kleilaag bevinden, zoals in de Roerdalslenk. In deze kleilagen is maar beperkt grondwaterstroming mogelijk, waardoor er een beschermende werking van uit gaat. Om deze beschermende werking in stand te houden wordt een boringsvrije zone ingesteld, hetgeen betekent dat er in deze zone alleen boringen die aan speciale voorwaarden voldoen, geplaatst mogen worden. Het doel van deze zone is het beschermen van de slechtdoorlatende kleilaag. De regels in de Omgevingsverordening Limburg hebben betrekking op activiteiten aan maaiveld (bouwwerken, schadelijke stoffen, begraafplaatsen, wegen, lozingen, energiesystemen) en bepaalde inrichtingen die verboden zijn of waar aanvullende eisen worden gesteld aan de opslag van schadelijke stoffen Het beschermingsbeleid van WML Het beschermingsbeleid van WML is gericht op het beschermen van de bronnen (winputten) en het borgen van de waterkwaliteit. WML draagt bij aan de bescherming door onttrekkingsputten en waarnemingsputten zo af te werken dat stoffen vanaf het maaiveld het grondwater niet kunnen bedreigen. Daarnaast probeert WML het waterwingebied in eigendom te hebben. Daardoor kan WML direct het beheer van die gebieden beïnvloeden. WML voert samen met de provincie het project Duurzaam Schoon Grondwater uit. Hierbij wordt in samenwerking met landbouwers het gebruik van bestrijdingsmiddelen en meststoffen gereduceerd. WML steekt veel tijd in het volgen van ruimtelijke ontwikkelingen, neemt deel aan gebiedsontwikkeling en volgt actief het opstellen van bestemmingsplannen. Dit om de belangen van WML voor een goede grondstof voor de drinkwatervoorziening onder de aandacht te brengen. Activiteiten van derden worden beoordeeld op risico s voor de grondstof. Ook monitort WML de grondwaterkwaliteit in de waterwin- en grondwaterbeschermingsgebieden en wordt ondersteuning geleverd bij het saneren van bodem- en grondwaterverontreinigingen die een grondwaterwinning bedreigen. Andere actieprogramma s die lopen om 8 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

15 de grondwater kwaliteit te beschermen zijn bijvoorbeeld het actieprogramma diffuse bronnen of het programma onkruidbestrijding zonder bestrijdingsmiddelen. De maatregelen die WML neemt, zijn uitgewerkt in het strategisch beleid van WML Beleid van het Waterschap Roer en Overmaas De winning ligt binnen de grenzen van het Waterschap Roer en Overmaas. Dit waterschap is als integraal waterbeheerder in Zuid- en Midden-Limburg belast met beheer van het totale watersysteem in het werkgebied. Dit houdt in de zorg voor zowel de kwaliteit als de kwantiteit van de oppervlaktewateren. Het beheer van de rioolwaterzuiveringsinstallaties met de bijbehorende infrastructuur wordt in opdracht van het waterschap uitgevoerd door het Waterschapsbedrijf Limburg via een gemeenschappelijke regeling met het Waterschap Peel en Maasvallei. Het beleid van het waterschap staat beschreven in het Waterbeheersplan Waterschap Roer en Overmaas , dit is het centrale beleidsplan van het waterschap. De kwaliteit van oppervlaktewater kan de kwaliteit van oppervlaktegrondwater beïnvloeden. In het geval van deze winning, zijn een aantal oppervlaktewaterlichamen aanwezig, deze worden besproken in hoofdstuk 5. Het waterschap legt regenwaterbuffers aan om afstromend regenwater te bufferen en zo in laag gelegen gebieden water- en modderoverlast te voorkomen. Deze buffers worden meestal aangelegd in landelijk gebied waar afstromend hemelwater van landbouwgronden wordt opgevangen. Dit water kan daarom bestrijdingsmiddelen en nitraten bevatten. Soms zijn deze landelijk gelegen buffers met stedelijk(dorps) water gecombineerd, deze gecombineerde regenwaterbuffers komen voor in dorpen waar landelijk water en rioolwater samen wordt gebufferd. Het rioolwater is afkomstig van riooloverstorten. Omdat er in steden weinig ruimte is worden buffers niet vaak in stedelijk gebied toegepast, als er een stedelijke buffer wordt aangelegd komt hierop vaak een riooloverstort uit. Door de regenwaterbuffers te voorzien van een ondoorlatende basis wordt de grondwaterkwaliteit beschermd tegen infiltrerend, mogelijk vervuild, oppervlaktewater Bodembeschermingsgebied Mergelland In de Omgevingsverordening Limburg wordt naast de categorieën waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden ook het bodembeschermingsgebied Mergelland onderscheiden. Het gehele mergelland is als bodembeschermingsgebied aangewezen omdat in dit gebied een bijzonder beschermingsniveau moet worden gerealiseerd. Hiermee worden abiotische; biotische en cultuurhistorische waarden beschermd. Deze hebben als kenmerk dat ze een bijzondere samenhang met de bodem bezitten. Een deel van het grondwaterbeschermingsgebied Heer-Vroendaal ligt in dit bodem beschermingsgebied. Hoe dit gebied wordt beschermd is vastgelegd in de Omgevingsverordening Limburg. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 9

16 2.8. Beleid van de gemeente(n) Algemeen Huidig en historisch bovengronds ruimtegebruik kunnen een bedreiging vormen voor de grondwaterkwaliteit. Huidig ruimtegebruik is vastgelegd in bestemmingsplannen en in deze bestemmingsplannen dient het grondwaterbeschermingsgebied te zijn opgenomen met de beperkingen zoals vastgelegd in de OvL. Historisch ruimtegebruik kan de grondwaterkwaliteit nu nog beïnvloeden door de aanwezigheid van bodem en of grondwaterverontreinigingen. Bij een geval van bodemverontreiniging is de gemeente de eerste verantwoordelijke en afhankelijk van de aard van de verontreiniging verschuift de verantwoordelijkheid naar de provincie. Bij mobiele grondwaterverontreinigingen wordt de provincie bevoegd gezag. Deze taak wordt uitgevoerd onder de wet bodembescherming waarin regels voor sanering van gevallen van bodem- en grondwaterverontreiniging zijn opgesteld. 10 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

17 3. KENMERKEN WINNING Op basis van de aangeleverde gegevens van alle betrokken instanties (WML, Limburg, gemeenten en waterschap) worden de belangrijkste kenmerken van de winning Craubeek in dit hoofdstuk besproken Locatie en diepte winning De winning Craubeek is gelegen in het gehucht Craubeek dat hoort bij het dorp Klimmen in de gemeente Voerendaal. Voor deze winning zijn een waterwingebied en een grondwaterbeschermingsgebied vastgesteld (zie afbeelding 3.1). De noordgrens van het grondwaterbeschermingsgebied wordt gevormd door de autosnelweg A79. Het maaiveld bij pompstation Craubeek is gelegen op NAP +96 meter (AHN, 2011). Het grondwater wordt gewonnen tussen NAP +101 m en NAP + 41 m (ongeveer 0 tot 55 m beneden maaiveld) Vergunde situatie De vergunde hoeveelheid grondwater voor winplaats Craubeek bedraagt maximaal m 3 /jaar, waarvan maximaal 3 miljoen m³/jaar uit het watervoerend pakket ten zuid(west)en van de Kunraderbreuk en maximaal m³/jaar uit het watervoerend pakket ten noord(oost)en van de Kunraderbreuk (WML, 2010). Een overzicht van de debietontwikkeling door de tijd is opgenomen in bijlage II Waterwingebied Het waterwingebied is weergegeven in afbeelding 3.1. Van het 51 ha grote waterwingebied heeft WML 45 % in eigendom voor de bedrijfsvoering en ter bescherming van de grondstof Type winning De winning Craubeek is een freatische winning. De winning kan volgens de ABIKOUindeling worden ingedeeld in type K 1 (kalksteenwinning met een lössdek < 2,5 m, WML 2007). Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 11

18 Afbeelding 3.1. Geografische ligging winning Craubeek 12 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

19 3.5. Waterbehandeling Het grondwater dat op de winning Craubeek wordt opgepompt, wordt behandeld op Onthardingsproductiebedrijf (OPB) De Beitel. Op dit productiebedrijf wordt eveneens het opgepompte grondwater van pompstation Roodborn behandeld. In deze paragraaf beschrijven we de stappen die doorlopen worden bij de behandeling van het water op OPB De Beitel. In afbeelding 3.2 is het zuiveringsschema van OPB De Beitel weergegeven. Het water van de 2 pompstations komt in het OPB samen voordat de behandeling start. Vooraleer het opgepompte grondwater op het OPB komt vindt er geen behandeling van het water van winning Craubeek plaats. Als eerste stap wordt het water in OPB De Beitel over een UV-filter geleid om eventuele flora en fauna uit het water te verwijderen. Na het UV-filter vindt er een versproeiingsstap plaats en komt het water in een ruwwaterberging terecht. Door de versproeiing van het water neemt het koolstofdioxidegehalte in het water af en neemt het zuurstofgehalte in het water toe. Vanuit de ruwwaterberging wordt het water naar reactoren gepompt, waar het onthard wordt. Hiertoe worden aan de reactor natriumhydroxide en entzand toegevoegd. Na de reactie wordt de kalk als heel fijn calciumcarbonaat (zogenaamde pellets) uit de reactor verwijderd. Op OPB De Beitel zijn drie van dergelijke reactoren aanwezig om voldoende zuiveringscapaciteit te realiseren. Aan het water dat uit de reactoren komt wordt koolstofdioxide toegevoegd voor de correctie van de ph. Vervolgens wordt het water nagefilterd zodat het fijne calciumcarbonaat dat nog in het water zit afgevangen wordt. Deze nafiltering wordt ook carry over filtering genoemd. Er vindt geen verwijdering van ijzer, mangaan, methaan en ammonium plaats. De gehaltes van deze parameters in het opgepompte grondwater zijn dermate laag dat verwijdering niet nodig is. Voordat het water gedistribueerd wordt, wordt het verzameld in de reinwaterkelder. Deze kelder is een verzamelkelder, er vindt geen behandeling van het water meer plaats. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 13

20 Afbeelding 3.2. Zuiveringsschema 14 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

21 4. ONDERGROND EN HYDROGEOLOGISCH SYSTEEM 4.1. Beschrijving bodemopbouw Uitgebreide informatie over de geologie inclusief geologische doorsnede is opgenomen in bijlage III. Onderstaande beschrijving en tabel 4.1 geeft een samenvatting van deze informatie weer. De winlocatie Craubeek is gesitueerd in het kalksteengebied in Zuidoost- Limburg; een sterk glooiend terrein (Ubachsberg Plateau). Op dit plateau bevindt zich löss-sediment. Op de vlakkere delen van de heuvels in het heuvelland kan de dikte van de deklaag van löss plaatselijk oplopen tot meer dan 10 meter maar in het grondwaterbeschermingsgebied van Craubeek is de lösslaag over het algemeen dun en gedeeltelijk afwezig. Deze deklaag werd afgezet in het Laat-Pleistoceen en wordt nu gerekend tot de Formatie van Boxtel (Laagpakket van Schimmert). Onder de deklaag ligt in het gebied de kalksteen van de Formatie van Maastricht. Deze is bovenin goed doorlatend door de intensieve gespletenheid, maar naar de diepte snel minder doorlatend door het ontbreken van deze gespletenheid. Onder de Formatie van Maastricht volgt nog de kalksteen van de Formatie van Gulpen. Onder het kalksteenpakket bevindt zich de geohydrologische basis, bestaande uit de fijnzandige Formatie van Vaals. Tabel 4.1 beschrijft de bodemopbouw ter plaatse van de winning Craubeek. Deze is opgesteld met behulp van het digitaal geologisch model en geohydrologisch model voor Limburg II.1 uit REGIS (TNO). De diepteligging van de verschillende formaties is in afbeelding III.1 (bijlage III) af te lezen. Tabel 4.1. Bodemopbouw lithologie formatie geohydrologie zandig leem Boxtel matig doorlatende laag kalksteen Maastricht watervoerend pakket fijn zand Vaals geohydrologische basis 4.2. Kwetsbaarheid Bij de kwetsbaarheid van een winning wordt onderscheid gemaakt tussen drie vormen van kwetsbaarheid, namelijk microbiologische, fysische en chemische kwetsbaarheid. Onderstaand worden deze drie vormen van kwetsbaarheid voor de winning Craubeek beschreven Fysische kwetsbaarheid Zoals in hoofdstuk 3 is vermeld, wordt door de winning grondwater gewonnen uit de Formatie van Maastricht. Deze formatie wordt bedekt door een löss pakket dat varieert in dikte. Dit löss pakket biedt enige bescherming tegen invloed van activiteiten aan maaiveld. De aanwezigheid van één of meer scheidende lagen en de hydraulische weerstand van deze lagen zijn een maat voor de fysische kwetsbaarheid van de winning. De dikte van de löss laag is niet overal constant en de bescherming die deze laag bied varieert daarom ook. Plaatselijk is de laag helemaal niet aanwezig daarom wordt de winning als fysisch kwetsbaar omschreven. Door menselijk ingrijpen is de deklaag in zijn geheel afwezig, dit is Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 15

22 bijvoorbeeld het geval langs het tracé van de spoorlijn die het grondwaterbeschermingsgebied en het waterwingebied doorsnijdt. Juist op plaatsen waar het loss pakket door menselijk ingrijpen is verwijderd en de kalksteen aan nieuw maaiveld komt is de aquifer kwetsbaar voor verontreiniging Chemische kwetsbaarheid De chemische kwetsbaarheid van een watervoerend pakket wordt bepaald door de aanwezigheid van klei- en veenlaagjes, organisch materiaal en mogelijk reactieve stoffen. Op basis van boorgegevens uit DINO-loket blijkt dat in het watervoerende pakket weinig organisch materiaal aanwezig is en weinig klei voorkomt. Dit geeft aan dat het grondwater weinig bescherming ondervindt tegen verontreinigingen, omdat er weinig retardatie en weinig afbraak van verontreinigingen kan plaatsvinden in het watervoerende pakket zelf. Zoals besproken in paragraaf 4.2 wordt de infiltratie van neerslagwater vertraagd in het onverzadigde (lösspakket). In dit pakket bevindt zich wel organisch materiaal en klei en hier kan wel afbraak en retardatie plaatsvinden. Dit pakket is echter plaatselijk afwezig Microbiologische kwetsbaarheid In het kader van de Inspectierichtlijn Analyse microbiologische veiligheid drinkwater is nagegaan of het een kwetsbare winning betreft. Uit de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML (maart 2007), is gebleken dat PS Craubeek is aangemerkt als kwetsbaar, daar er niet verklaarde E.coli-besmettingen zijn geweest Beoordelingsmethodiek van de huidige toestand grondwaterkwaliteit Voor de beoordeling van de huidige toestand van de grondwaterkwaliteit wordt de toetsingsmethodiek door de provincie toegepast zoals beschreven in de KRW Kwaliteitsontwikkeling door de tijd Inleiding Chemie In bijlage IV is een gedetailleerde beschrijving gegeven van de ontwikkeling van de grondwaterkwaliteit, deze is afkomstig uit het rapport Evaluatie Bewaking Grondstofkwaliteit medio 2008 tot medio 2010 (WML, 2010). In onderstaande paragrafen is deze beschrijving in tabellen samengevat. Er is voor gekozen om alleen die stoffen op te nemen die een externe herkomst hebben en die recentelijk zijn aangetroffen of stoffen die structureel worden aangetroffen. In onderstaande tabel zijn de chemische stoffen die in het puttenveld zijn aangetroffen, weergegeven. 16 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

23 Tabel 4.2. Chemie stof concentratie pompputten concentratie ruwwater nitraat 5-35 mg/l 50 mg/l drinkwaternorm voorkomen waterstofcarbonaat trichloormethaan (chloroform) mg/l 60 mg/l licht stijgende trend tot 0,75 µg/l 0,34 µg/l 25 µg/l in 3 van de 4 putten som Trihalomethanen tot 0,42 µg/l 25 µg/l trichlooretheen tot 0,16 µg/ 10 µg/l in put 3A som Tetra/Tri 0,18 µg/l tot 0,07 µg/l 10 µg/l sulfaat mg/l 150 mg/l licht stijgende trend in alle pp en ruwwater 2,6- dichloorbenzamide (BAM) Microbiologie 0,03 10 µg/l 0,1 10 µg/l In onderstaande tabel zijn de microbiologische verontreinigingen die zijn aangetroffen, weergegeven. Tabel 4.3. Microbiologische verontreinigingen verontreiniging voorkomen oorzaak E. coli aangetroffen in PP 4A, 2 en 3A somatische colifagen sporadisch, tot 2006 diverse besmettingen diverse pompputten, voorjaar 2008 en najaar 2009 na hoge neerslag, besmetting vanuit de Hoensbeek Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 17

24 5. OMGEVING VAN DE WINNING 5.1. Inleiding In dit hoofdstuk wordt de omgeving van de winning besproken. Om inzichtelijk te maken waar bedreigingen voor de grondwaterkwaliteit liggen is een inventarisatie van het landgebruik gemaakt. Er is gekeken naar de inrichtingen, bestaande wegen en infrastructuur, het oppervlaktewatersysteem, verontreinigingen en stortplaatsen, maar ook naar nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de omgeving van de winning. Daarnaast wordt in dit hoofdstuk beschreven hoe de bescherming van de grondwaterkwaliteit in het grondwaterbeschermingsgebied is gewaarborgd in de vigerende bestemmingsplannen. Afbeelding 5.1. Luchtfoto met de winning Craubeek 5.2. Landgebruik en bestemmingen in omgeving Voor de inventarisatie van het landgebruik is gebruik gemaakt van een luchtfoto en het LGN6 bestand. Dit bestand is gemaakt op basis van satellietbeelden uit 2007 en Op afbeelding 5.2 is het landgebruik weergegeven Het waterwingebied De meeste gronden zijn in gebruik als gras- en bouwland. Op deze gronden worden bieten, granen en maïs verbouwd. Dwars door het waterwingebied loopt de spoorlijn van Valkenburg naar Heerlen. 18 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

25 Afbeelding 5.2. Landgebruikskaart LGN6 Voerendaal Craubeek Ransdaal Winthagen Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 19

26 Het grondwaterbeschermingsgebied Het grondwaterbeschermingsgebied bestaat voornamelijk uit gras- en bouwlanden. Hier worden veel aardappelen, bieten, granen en maïs geteeld. Ook zijn er in het gebied een aantal boomgaarden en fruitkwekerijen gevestigd. Verder liggen in het grondwaterbeschermingsgebied meerdere woningen behorende bij de het dorp Ransdaal en de gehuchten Craubeek en Winthagen. Deze worden door met elkaar verbonden door verschillende wegen. De spoorlijn in het gebied loopt van Valkenburg richting Heerlen Bescherming grondwaterkwaliteit in bestemmingsplannen Voor nadere informatie over de voor het grondwaterbeschermingsgebied van Craubeek vigerende bestemmingsplannen wordt verwezen naar de website Sinds 1 januari 2010 zijn overheden op grond van de Wet ruimtelijke ordening verplicht nieuwe ruimtelijke plannen te digitaliseren en via deze website te ontsluiten Ruimtelijke ontwikkelingen Ruimtelijke ontwikkelingen die in het grondwaterbeschermingsgebied spelen kunnen in de toekomst van invloed zijn op de kwaliteit van het grondwater. Deze ontwikkelingen kunnen knelpunten opleveren, maar ook kansen. Tegen risicovolle ontwikkelingen voor de kwaliteit van het grondwater die niet passen in het geldende bestemmingsplan, kan het drinkwaterbedrijf bezwaar aantekenen, of indien nodig in beroep treden bij de Raad van State. Het afwijzen van ruimtelijke ontwikkelingen vindt haar grondslag in de Wet ruimtelijke ordening (Wro) en in de provinciale omgevingsverordening. Afwijzing kan en moet plaatsvinden indien er geen sprake is van een goede ruimtelijke ordening. 20 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

27 Afbeelding 5.3. Provinciaal Omgevingsplan Limburg Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 21

28 5.5. Inrichtingen Binnen het grondwaterbeschermingsgebied zijn geen inrichtingen Wet milieubeheer gelegen (website Provincie Limburg, 2011) Ontgrondingen In het grondwaterbeschermingsgebied zijn negen ontgrondingsvergunningen opgeleverd. Op afbeelding 5.4 zijn de locaties van deze ontgrondingen weergegeven Wegen en infrastructuur In het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Craubeek lopen diverse wegen. Deze wegen, waaronder de Midweg en de Barrierweg, verbinden de omliggende kernen met elkaar. In het noorden grenst het grondwaterbeschermingsgebied aan de A79. Verder loopt het spoor van Valkenburg naar Heerlen door het gebied. In het grondwaterbeschermingsgebied liggen geen buisleidingen Benzinestations In het grondwaterbeschermingsgebied liggen geen benzinestations. 22 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

29 Afbeelding 5.4. Ontgrondingen Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 23

30 5.9. Oppervlaktewatersysteem In het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich een aantal watervoerende watergangen en een aantal wegwatergangen welke niet altijd watervoerend zijn (afbeelding 5.5). De Hoensbeek ontspringt in het grondwaterbeschermingsgebied en stroomt door het waterwingebied van zuid naar noord. In het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich ook een aantal regenwaterbuffers. Binnen het grondwaterbeschermingsgebied vindt geen lozing van gezuiverd afvalwater plaats. 24 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

31 Afbeelding 5.5. Oppervlaktewatersysteem Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 25

32 5.10. Verontreinigingen Algemeen Voor de aanpak van bodemverontreiniging binnen de provincie Limburg zijn vier instanties bevoegd gezag op grond van de Wet bodembescherming (Wbb). Deze instanties beschikken over informatie met betrekking tot (potentieel) ernstige bodemverontreinigingen. Het betreft de provincie Limburg (hele provincie met uitzondering van grondgebied van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo) en de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo (voor hun respectievelijke grondgebieden). Informatie op hoofdlijnen over potentieel ernstige bodemverontreinigingen voor het grondgebied van de provincie Limburg, met uitzondering van de gemeenten Heerlen en Venlo, is beschikbaar via de website (Informatie van de gemeente Maastricht op de website wordt niet up-to-date gehouden). Opgemerkt wordt dat enkel een indicatie geeft dat plaatselijk een verontreiniging aanwezig kan zijn. Nadere informatie over de verontreinigingen (grond, grondwater, parameters) is niet beschikbaar via bodemloket (terug te vinden in het archief van het bevoegd gezag Wbb). Daarenboven is het onduidelijk in hoeverre gemeenten en provincie de informatie op bodemloket up-to-date houden. Voor een inventarisatie van (mogelijke) bodemverontreinigingen binnen het grondwaterbeschermingsgebied van winning Craubeek is gebruik gemaakt van de informatie op Verder wordt verwezen naar enkele lopende projecten vanuit de provincie Limburg die ten tijde van het opstellen van onderhavig gebiedsdossier nog niet verwerkt konden worden Bodemloket De informatie over bodemverontreinigingen die in het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied aanwezig zijn en die op vermeld staan (geraadpleegd januari 2011), is weergegeven in afbeelding 5.6. In bodemloket worden vijf kleurcodes gehanteerd: - rood geeft het gebied waar geen gegevens beschikbaar zijn weer (niet van toepassing voor binnen het grondwaterbeschermingsgebied van onderhavige winning); - paars zijn onderzochte locaties waar geen verdere maatregelen noodzakelijk zijn; - lichtblauw zijn verdachte locaties op basis van historische activiteiten; - oranje/bruin zijn locaties waar bodemonderzoek is uitgevoerd en waarvan de uitslag reden is om vervolgacties te ondernemen; - groen geeft de locaties weer die gesaneerd zijn. De locaties waar mogelijk een verontreinigingsbron aanwezig is (oranje/bruin en lichtblauw) en waar in het verleden een verontreiniging aanwezig geweest is (groen) zijn interessant voor dit gebiedsdossier. Deze locaties worden samengevat in de tabel in bijlage V. De gegevens op bodemloket zijn bijgewerkt tot 5 oktober Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

33 Afbeelding 5.6. Overzicht bodemverontreiniging in waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Craubeek op basis van bodemloket Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 27

34 Actuele informatie Ten tijde van het opstellen van dit gebiedsdossier werd door de provincie Limburg gewerkt aan twee projecten met betrekking tot het inzichtelijk maken van risico s van bodemverontreinigingen binnen de provincie (met uitzondering van de gemeenten Heerlen, Maastricht en Venlo). Het gaat hierbij om volgende projecten: - bodeminformatiepilot in het kader van de ILG-bestuursovereenkomst: in het kader van de Bestuursovereenkomst Investeringsbudget Landelijk Gebied tussen het Rijk en de provincie Limburg wordt een bodeminformatiepilot uitgevoerd met als doel het bieden van geografisch inzicht in de ligging en eigenschappen van de grondwaterverontreinigingen in Limburg (met uitzondering van het grondgebied van de gemeenten Maastricht, Heerlen en Venlo). Deze pilot wordt in 2011 uitgevoerd; op basis van het resultaat van deze pilot wordt onder andere beoordeeld voor welke (grootschalige) grondwaterverontreinigingen gebiedsgericht grondwaterbeheer een zinvolle aanpak kan zijn; - genereren van een overzicht van spoedlocaties in het kader van het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties : in het convenant Bodemontwikkelingsbeleid en aanpak spoedlocaties is bepaald dat de bevoegde gezagen Wbb uiterlijk op 31 december 2015 een overzicht gereed hebben van de locaties waar sprake is van zodanige verspreidingsrisico s of ecologische risico s dat spoedige sanering noodzakelijk is (de zogenaamde spoedlocaties); voorts is bepaald dat in dat overzicht per locatie zal worden aangegeven welke (tijdelijke) maatregelen zijn genomen of voorzien. Aangezien bovenstaande informatie tijdens het opstellen van dit gebiedsdossier niet voor handen was, is het niet opgenomen. Bij het maken van beleidskeuzes wordt de lezer verwezen naar de resultaten van de betreffende projecten. Bij de periodieke herziening van dit gebiedsdossier zullen de actuele inzichten in de mogelijke risico s van bodemverontreiniging voor de waterwinning en, voor zover aan de orde, de te nemen maatregelen, worden opgenomen Stortplaatsen Binnen het grondwaterbeschermingsgebied van de winning Craubeek zijn twee voormalige stortlocaties aanwezig (Geodataportaal provincie Limburg, 2011). De gegevens van deze stortlocaties zijn samengevat in onderstaande tabel. In afbeelding 5.7 is de ligging van de stortplaatsen weergegeven. In het kader van de Nazorg Voormalige Stortplaatsen (NaVoS) is nagegaan, of er bij deze stortlocaties sprake is van een humane spoedlocatie. Dit is bij geen enkele voormalige stortplaats het geval. Verspreidingsrisico s en/of ecologische risico s zijn hierbij niet geïnventariseerd. Dit onderzoek wordt binnenkort door de provincie Limburg opgestart. 28 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

35 Tabel 5.1. Voormalige stortlocatie binnen waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Craubeek LI Midweg Ransdaal Voerendaal LI Gewandeweg Voerendaal code naam gemeente start eind oppervlak (m²) inhoud (m³) hoogte (m) diepte (m) stortmateriaal Afbeelding 5.7. Ligging voormalige stortlocaties binnen waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied Craubeek Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 29

36 5.12. Overige functies in ondergrond Er bevinden zich geen bodemenergiesystemen of beregeningsputten in het grondwaterbeschermingsgebied (zie afbeelding 5.8). Eenmalig (in 2007) heeft er in het grondwaterbeschermingsgebied een industriële onttrekking van circa m 3 van het Waterschapsbedrijf Limburg plaatsgevonden. Ten noorden van het grondwaterbeschermingsgebied heeft Hoenshuis Golf B.V. een vigerende vergunning voor de onttrekking van m 3 /jaar. Afbeelding 5.8. Overige functies in de ondergrond 30 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

37 6. MOGELIJKE KNELPUNTEN, BEDREIGINGEN EN KANSEN 6.1. Activiteiten en inrichtingen In nauw overleg met de projectgroep worden per winning de knelpunten en risico s voor de drinkwaterkwaliteit geïnventariseerd. Hieronder worden verstaan: activiteiten of inrichtingen die in het grondwaterbeschermingsgebied en waterwingebied aanwezig zijn die de grondwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden of inrichtingen en activiteiten die in het verleden hebben plaats gevonden en nu nog de grondwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. Knelpunten zijn activiteiten of inrichtingen waarvan bekend en aangetoond is dat deze een negatief effect hebben op de grondwaterkwaliteit in het grondwaterbeschermingsgebied. In de gebiedsdossiers wordt een oordeel gegeven van het te verwachten effect van de knelpunten. Risico s vormen activiteiten of inrichtingen die een negatief effect op de grondwaterkwaliteit kunnen hebben, maar waarvan dat nog niet is vastgesteld. Voor de risico s is in de gebiedsdossiers de grootte van het risico beoordeeld door de kans van voorkomen en het effect van het voorkomen kwalitatief af te wegen. De activiteiten en inrichtingen zijn onderverdeeld in de volgende thema s: - beheer; - wonen en bedrijvigheid; - beheer van oppervlaktewateren; - vergunningverlening en handhaving; - bodemverontreiniging; - landbouw. Naast deze activiteiten en inrichtingen is het gebrek aan kennis, zogenaamde kennislacunes ook een risico voor de kwaliteit van het grondwater. Voor de effectbeoordeling van de knelpunten en risico s worden de volgende kleurcodes gebruikt: Tabel 6.1. Kleurcode knelpunten en risico s omschrijving effect groot negatief effect negatief effect klein negatief effect 6.2. Bestaande knelpunten kleurcode In tabel 6.2 wordt een overzicht en beschrijving gegeven van de geïnventariseerde knelpunten. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 31

38 Tabel 6.2. Overzicht van de knelpunten thema activiteit negatief effect maatregel Landbouw Gebruik van bestrijdingsmiddelen. - verontreiniging van het 8, 9, 22, 23 en landelijk grondwater door bestrij- beleid en regelgeving dingsmiddelen. Bemesting. - stijgende nitraatconcentraties 8, 9, 22, 23 en landelijk in het grondwater; beleid en regelgeving - oxidatie van pyriet waardoor ijzer, sulfaat, aluminium, nikkel, mangaan en zware metalen in het grondwater komen. Bodem verontreiniging Vluchtige organische koolwaterstoffenschillende - in een aantal putten zijn ver- gechloreerde koolwaterstoffen aangetroffen. De bron van deze stoffen is niet bekend Bestaande risico s In tabel 6.4 wordt een overzicht en beschrijving gegeven van de geïnventariseerde risico s. Voor de risico s is in de tabel de grootte van het risico beoordeeld door de kans van voorkomen en het effect van het voorkomen kwalitatief af te wegen. Tabel 6.3. Kleurcode knelpunten en risico s omschrijving effect groot risico gemiddeld risico klein risico kleurcode Tabel 6.4.Overzicht van de risico s thema activiteit negatief effect maatregel Beheer handelingen van hulpdiensten na gebeurtenissen met een risico beheer van spoorwegen, wegen en andere infrastructuur. - verontreiniging van bodem en grondwater door gevaarlijke stoffen. Deze stoffen kunnen in de bodem terecht komen tijdens het opruimen van een locatie door hulpdiensten na een calamiteit. - dit kan een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit doordat bijvoorbeeld bestrijdingsmiddelen naar het grondwater. uitspoelen Wonen en bedrijvigheid woonwijken in grondwaterbeschermingsgebied. - verontreiniging van grondwater door grote variatie aan stoffen zoals bestrijdingsmiddelen, zware metalen en koolwaterstoffen. OvL, 2, 24, Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

39 thema activiteit negatief effect maatregel aanleg en beheer van riolering, - verontreiniging grondwater OvL, 24, 29 kabels en buislei- dingen door ontstaan van een kortsluitstroom door verwijderen van van nature slecht doorlatend materiaal; - verontreiniging grondwater door lekkende riolering en leidingen voor andere vloeistoffen; - verontreiniging grondwater 25 door lekkende buisleiding die worden gebruikt voor transport van gevaarlijke stoffen. ontgrondingen - ontstaan van kortsluitstromen ten gevolge van verwijderen Ontgrondingen beleid slechtdoorlatende laag; - verontreiniging ontstaan door calamiteit tijdens werkzaamheden. Beheer van oppervlaktewateren beekherstel - verontreiniging van het grondwater met verontreinigd water uit beek; - creëren van preferente stroombanen door verwijderen van beschermende beekbodem en -oever. verdiepen van sloten en - creëren van preferente beken stroombanen door verwijderen van beschermende beek- en slootbodem en - oever. aanleg van regenwaterbuffers - verontreiniging grondwater door infiltratie van verontrei- nigd afstromend regenwater vanuit regenwaterbuffers; - verontreiniging grondwater door rioolwater dat overstort in de regenwaterbuffer. afvoer van neerslag via - microbiologische verontreiniging holle weg in waterwingebied grondwater. 28 OvL 25 OvL AR buffers en afkoppelbeleid 13 Vergunningverlening en handhaving bouwen in waterwin- en grondwaterbeschermingsgebied aanleg en gebruik van onttrekkings- en beregeningsputten - uitloging van materialen uit de bouwsector kunnen de grondwaterkwaliteit negatief beïnvloeden. - door de aanleg en het gebruik van diepe putten kunnen kortsluitstromen ont- OvL, afkoppeltabel en AR wegen en riolering 19, Nota diepe boringen en onttrekkingen en OvL Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 33

40 thema activiteit negatief effect maatregel staan doordat slecht doorlatende lagen worden doorboord; 3, wordt gedaan via Nota Diepe Boringen en Onttrekkingen - via putten kunnen bij een calamiteit in de nabijheid van de put verontreinigende stoffen naar de aquifer toestromen. organiseren van evenementen. - het grondwater kan worden 4 verontreinigd door calamitei- ten tijdens een evenement, bijvoorbeeld daar waar grote aantallen auto s worden geparkeerd op onverhard terrein en het gebruik van stroomaggregaten. open en gesloten bodemenergiesystemedemenergiesystemen - zowel open als gesloten bo- 20 kun- nen de grondwaterkwaliteit beïnvloeden. Deze zijn daarom verboden in DWG en GWBG. Illegale systemen vormen een risico voor de grondwaterkwaliteit. Bodemverontreiniging vuilstortplaatsen - het grondwater kan worden verontreinigd door uitloging van verontreinigende stoffen uit vuilstortplaatsen illegaal storten - grondwater kan worden verontreinigd door het illegaal storten van gevaarlijke stoffen. opgevulde holle wegen - grondwater kan worden verontreinigd door uitloging van gevaarlijke stoffen uit materiaal waar holle wegen ooit mee zijn opgevuld. 10, monitoring Landbouw aanleg of beheer van veedrenkpoelen of amfibieënpoelen - door de aanleg of beheer van veedrenkpoelen concentreert afstromend neerslagwater zich op één plek. Van hieruit vindt infiltratie plaats naar het grondwater en met deze infiltratie kunnen gevaarlijke stoffen meestromen. AR opgenomen in de OvL 34 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

41 thema activiteit negatief effect maatregel erfafspoeling - verontreiniging grondwater WM vergunning, handhaving door afstromend neerslagwater van agrarisch bedrijventerrein. door gemeente en provincie. Bij het werken met bestrijdingsmiddelen of meststoffen kunnen deze stoffen door erfafspoeling in de bodem en het grondwater terechtkomen. Kennislacunes beperkte kennis over geohydrologisch systeem Door het ontbreken van kennis over het geohydrologisch systeem wordt de grondwaterkwaliteit bedreigd of kunnen niet de juiste maatregelen worden genomen. Kennis ontbreekt over: - de variatie in de dikte van het lösspakket; - effect van kortsluitstromen Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 35

42 36 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

43 7. MAATREGELEN Maatregelen die genomen kunnen worden om de grondwaterkwaliteit te beschermen zijn divers. Om tot deze maatregelen te komen is vanuit de geconstateerde knelpunten en risico s eerst in oplossingsrichtingen gedacht. Deze oplossingsrichtingen kunnen worden onderverdeeld in: - bestemmen en publiek recht; - inrichten; - beheer. Deze zijn schematisch weggegeven in onderstaande afbeelding. Afbeelding 7.1. Oplossingsrichtingen maatregelen Bestemmen en publiek recht Inrichten Beheer maatregelen Bestemmen Onder bestemmen en publiek recht vallen maatregelen die gericht zijn op: - het bestemmen in de zin van de Wro; - het stellen van eisen ten aanzien van het gebruik van een gebied; - het stellen van eisen aan inrichtingen en activiteiten vanuit een ander publiekrechtelijk kader zoals opgenomen in Wet Milieubeheer; OVL; POL etc Inrichten Beheer Onder inrichten verstaan wij fysieke maatregelen die kunnen worden getroffen bij de inrichting of het gebruik van het gebied zelf, zoals het aanbrengen van afwateringssloten bij infrastructuur of het omheinen van waterwingebieden. Beheer is een belangrijk aspect om de voor te stellen maatregelen te realiseren. Voorbeelden hiervan zijn monitoring, onderzoek, calamiteitenplan, toezicht en handhaving etc. Indien er knelpunten zijn op het gebied van bestemmen (het waterwingebied is bijvoorbeeld niet groot genoeg) dan is het denkbaar dat maatregelen worden getroffen in het publiekrechtelijk spoor (bv aanpassen waterwingebied in de OvL). Het is echter ook denkbaar dat er inrichtingsmaatregelen worden getroffen (aankoop gronden door WML en aanpassing landgebruik) of beheersmaatregelen, zoals het organiseren van voldoende toezicht en handhaving. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 37

44 7.2. Formulering van maatregelen Uit deze oplossingsrichtingen worden vervolgens maatregelen geformuleerd, die kunnen worden genomen in aanvulling op het huidige beschermingsbeleid. Alle maatregelen zijn opgenomen in de menukaart maatregelen, een ondersteunend document. Uit deze menukaart worden in nauw overleg met de projectgroep de maatregelen die specifiek voor deze winning van belang zijn, gekozen. In verband met de koppeling van maatregelen aan de knelpunten en risico s uit hoofdstuk 6 blijft de nummering van de maatregelen zoals deze is opgenomen in de menukaart behouden. Hierdoor kunnen sommige nummers in de tabellen in het gebiedsdossier ontbreken. Maatregelen leiden naar verwachting van de projectgroep tot een verbetering van de grondwaterkwaliteit, waarmee naar een zo schoon mogelijke grondstof wordt gestreefd, stijgende trends worden omgekeerd en een toename van de zuivering, conform de KRW, zoveel als mogelijk wordt voorkomen Prioriteit en trekker De keuze welke maatregelen worden ingezet worden per dossier bepaald in overleg met de projectgroep. Daarnaast worden ook de prioriteit en de trekker per maatregel bepaald in de projectgroep. De trekker is de partij die het initiatief neemt en houdt voor het realiseren van een maatregel, met, zo nodig en mogelijk, actieve ondersteuning vanuit de andere partners. Dit zal in het op te stellen afsprakenkader nader vastgelegd worden. De trekker en de prioriteit zijn daarom nog niet in deze menukaart opgenomen. Deze worden wel in elk gebiedsdossier opgenomen en kunnen per dossier verschillen. Bij sommige maatregelen staan twee of meer trekkers vermeld. Dat betekent niet dat deze gezamenlijk trekker zijn, maar individueel voor dat deel waarvoor men verantwoordelijk is (bijv. als bevoegd gezag). In de gevallen dat acties op landelijk niveau nodig zijn worden de koepelorganisaties IPO en Vewin als trekker genoemd. Deze organisaties moeten door de provincie en WML, zo mogelijk met steun van actoren in andere provincies, worden gestuurd. Voor de prioritering van de maatregelen wordt in de dossiers de volgende kleurcodering gebruikt: 1: direct oppakken 2: in : na 2012 d: doorlopende actie g: gereed Tabel 7.1. Overzicht van de communicatiemaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 1. Blijvende afstemming tussen betrokken partners. 2. Communicatie naar bewoners, bedrijven, grondeigenaren en -gebruikers. 3. Informatieverstrekking aanleg en gebruik putten Een maal per jaar is er overleg tussen betrokken partijen over de uitvoering van de maatregelen en nieuwe ontwikkelingen om de gebiedsdossiers up-to-date te houden. Dit overleg zal zoveel mogelijk worden ingebed in bestaande structuren. Structurele communicatie met bewoners en bedrijven over grondwaterbescherming. Deze zal in samenwerking met WML en met betreffende gemeenten verder worden vormgegeven. De gebruikers van putten zijn veelal niet op de hoogte van risico s bij aanleg en onderhoud van putten. Via 1/d Provincie 3 Provincie 2 Provincie (boren van 38 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

45 maatregel omschrijving prioriteit trekker een goede voorlichting bij de vergunningverlening kan dit mogelijk worden voorkomen. de put), Waterschap (gebruik van de put) 4. Bij de vergunningverlening en de locatiekeuze voor een evenement de risico s voor het grondwater meenemen. Bij de vergunningverlening en de locatiekeuze van een evenement de risico s voor het grondwater meenemen. Indien nodig kan dit in overleg met provincie en WML worden ingevuld. 1 Provincie (maakt overzicht van relevante voorschriften) Gemeenten (voert uit bij vergunningverlening) 5. Afstemming handhaving en toezicht. De diverse betrokken partners hebben elk hun eigen taak ten aanzien van handhaving en toezicht. Voor zover toezicht en handhaving raakvlakken hebben met de grondwaterbescherming dient dit onderling tussen de diverse partijen goed afgestemd te worden. 1/d Provincie, gemeente, waterschappen Er vinden diverse overleggen plaats waarin grondwater tot een specifiek aandachtspunt gemaakt kan worden, zoals het overleg van het Samenwerkingsknooppunt Limburg (SKP, waarin nieuwe ontwikkelingen rond beleid en wetgeving op het gebied van fysieke leefomgeving besproken worden) en het milieuhandhavingsoverleg, waarin provincie, gemeenten, waterschap en politie vertegenwoordigd zijn. Tijdens dit kwartaaloverleg worden de concrete ervaringen binnen een bepaalde regio besproken. 6. Signaalfunctie in het veld. 7. Provinciaal beleid bij gemeenten onder de aandacht brengen. WML is een belangrijke partner bij de gebiedsdossiers, maar heeft geen formele rol bij toezicht en handhaving. Alle betrokken partijen kunnen een signaalfunctie voor de overheden vervullen. Het is van belang dat zij alert zijn ( ogen en oren open ) en zaken melden bij de verantwoordelijke overheid of de Milieuklachtentelefoon. Tijdens de overleggen is gebleken dat niet alle medewerkers van de gemeenten op de hoogte zijn van de inhoud van de OvL. Daarnaast bestaat er ook onbekendheid met bepaalde faciliteiten die de provincie biedt zoals informatievoorziening via het Geodataportaal. Het overleg rond het gebiedsdossier wordt benut om de inhoud van de OvL en de bovengenoemde faciliteiten toe te lichten. 1/d Alle partijen 1 Provincie Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 39

46 Tabel 7.2. Overzicht van de stimuleringsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 8. Stimuleren van landbouwpraktijken die niet of minder belastend zijn voor de grondwaterkwaliteit. Met deze maatregel wordt beoogd de uitkomsten van de onderzoeksprojecten middels stimuleringsmaatregelen te bevorderen. Duurzaam Schoon Grondwater (DSG) is het middel hiervoor. Tabel 7.3. Overzicht van de onderzoeksmaatregelen 1 WML maatregel omschrijving prioriteit trekker 9. Onderzoek naar activiteiten die de grondwaterkwaliteit negatief kunnen beïnvloeden. 10. Opzetten Early Warning Systeem. 13. Onderzoek naar de effecten van kortsluitstromen bij holle wegen. 14. Inventarisatie inrichtingen in waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden. 15. Opstellen van een kwetsbaarheidskaart. Met deze maatregel worden de effecten onderzocht van activiteiten die op dit moment of in het verleden in het grondwaterbeschermingsgebied en in het waterwingebied plaats vinden of hebben gevonden. Bij deze onderzoeken moet worden gedacht aan de effecten van: - de uitspoeling van meststoffen (IwanH); - het gebruik van bestrijdingsmiddelen (PESTO); - opgevulde holle wegen. Door risico s op verontreiniging vroegtijdig te signaleren kunnen de betrokken partijen (gemeente, provincie en drinkwaterbedrijf) tijdig maatregelen treffen en verdere verspreiding van verontreinigingen voorkomen. De monitoring zal worden opgezet conform de voorstellen van RIVM over Early Warning systemen. Deze beogen de risico s voor de waterkwaliteit integraal in beeld te brengen en omvatten: - monitoren grondwaterkwaliteit; - volgen of provinciale grondwaterbeschermingsbeleid in gemeentelijke ruimtelijke plannen wordt geimplementeerd; - inzicht hebben in de mate waarin in de omgeving van een winning stoffen vrijkomen die het grondwater kunnen verontreinigen. In het waterwingebied van de winning liggen een aantal holle wegen die worden aangesneden door breuken. Activiteiten in deze holle wegen zoals afvoer van neerslag en opvulling met afval kunnen door kortsluitstromen via de breuken de grondwaterkwaliteit beïnvloeden. Er wordt onderzocht of er verdachte locaties zijn en vervolgens wordt het effect van kortsluitstromen vastgesteld. Inventarisatie van inrichtingen binnen waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden die een risico vormen. Hierbij aandacht voor de nieuwe lijst van toegestane stoffen en inrichtingen in de OvL. De dikte van löss-, leem- en kleilagen is erg bepalend voor de bescherming van de onderliggende watervoerende pakketten. Op dit moment is geen totaalbeeld van de dikte van deze lagen. Om die reden een kaart maken waarop de fysische kwetsbaarheid van de grondwaterpakketten wordt weergegeven. Dit is mogelijk zodra GEOTOP in Limburg klaar is (2017). g g 3 1 1/d 2 Provincie Provincie 2 WML 2 Gemeente 3 (2017) Provincie 40 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

47 maatregel omschrijving prioriteit trekker 16. Onderzoek geneesmiddelen in grondwater. 17. Onderzoek putten diepe winningen WML. Via lekkende riolen kunnen geneesmiddelen in het grondwater geraken. Deze worden meegenomen in de brede screening. Uit het onderzoek naar de oorzaak van verontreinigingen in een aantal diepe winningen is door nieuwe, verbeterde technieken gebleken dat bij oudere putten de afdichting van de putbuizen kan lekken. WML gaat onderzoeken waar zich dit voordoet. Door relining van de putten kan dit probleem worden opgelost. Tabel 7.4. Overzicht van de handhavingsmaatregelen 1/2 Provincie 1/2 WML maatregel omschrijving prioriteit trekker 18. Voorvallen met risico s. De wijze waarop wordt gehandeld verschilt mogelijk sterk per gemeente, waterschap en per locatie. Mogelijke maatregelen om handelen tijdens voorvallen met een risico te verbeteren zijn: - het hebben van een adequaat en actueel calamiteitenplan en het maken van structurele afspraken over hoe te handelen bij calamiteiten, instructie van hulpdiensten en het actualiseren en onderling afstemmen van calamiteitenplannen; - goede communicatie tussen hulpdiensten en WML; - WML als deskundige betrekken bij het opstellen van calamiteitenplannen; - calamiteitenplan ook afstemmen op voorvallen van illegaal storten; - functioneren milieuklachtentelefoon nagaan. 2 Gemeente/provincie (afhankelijk van wie bevoegd gezag is) Gemeente Gemeente Gemeente Gemeente 19. Inventarisatie en beheer van bestaande boorgaten die slecht doorlatende lagen beïnvloeden. 20. Inventariseren en eventueel sluiten van illegale bodemenergiesystemen. Omdat bestaande boorgaten op dit moment ook een risico vormen voor de grondwaterkwaliteit (doorboring van slechtdoorlatende kleilagen en ervaringen van WML met eigen putten) wordt binnen het intrekgebied een inventarisatie gemaakt van deze boorgaten en wordt een saneringsvoorstel opgesteld. Deze maatregel wordt uitgevoerd conform de Nota diepe boringen en onttrekkingen In stedelijk en bebouwd gebied zijn mogelijk (illegale) bodemenergiesystemen geplaatst. Om te bepalen of (illegale) bodemenergiesystemen in het grondwaterbeschermingsgebied zijn geplaatst dient er met behulp van de gemeenten een inventarisatie gemaakt te worden van de niet-vergunde systemen. Voor deze inventarisatie dient nog een methodologie geformuleerd te worden. Afhankelijk van het resultaat daarvan zullen eventuele vervolgstappen worden voorgesteld. Provincie 1 Provincie 2, kan 3 Provincie worden, omdat de AMvB Bodemenergie pas na 2012 van kracht wordt Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 41

48 maatregel omschrijving prioriteit trekker 21. Controle putten bij inrichtingen. Wanneer de gemeente controles van inrichtingen uitvoert daarin ook in de inrichting aanwezige putten meenemen, bezien vanuit de bescherming van het grondwater. Tabel 7.5. Overzicht van de beleidsmaatregelen 2 Gemeente maatregel omschrijving prioriteit trekker 22. Opstellen aanpak nitraat- en bestrijdingsmiddelenproblematiek in grondwa- terbeschermingsgebie- den 23. Lobby richting rijk om rijksbeleid aan te passen op gebied van Wbb- normen, nitraat, bestrijdingsmiddelen en Mijnbouwwet. 24. Opnemen van grondwaterbescherming in toekomstvisies 25. Opnemen van grondwa- terbeschermingsgebie- den in Structuurvisie Buisleidingen. Op basis van de uitkomst van de onderzoeken IWANH en PESTO een voorstel maken hoe om te gaan met de nitraat en bestrijdingsmiddelen problematiek. Voor een aantal knelpunten/risico s is de regio afhankelijk van landelijk beleid en regelgeving. Inbreng van regionaal standpunt in landelijke gremia IPO en Vewin. Afstemmen met Covenant Bodem en KRW- doelen voor bodemsaneringsgevallen. Wanneer gemeenten, provincie, waterschappen en RWS toekomstvisies en/of structuurvisies uitwerken, wordt aangeraden in deze visies het belang van waterwingebieden en grondwaterbeschermingsgebieden op te nemen. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) stelt een Structuurvisie buisleidingen op om ruimte te reserveren voor toekomstige buisleidingen voor gevaarlijke stoffen. Zorgen dat in dit plan het belang van de grondwaterbeschermingsgebieden is opgenomen. Tabel 7.6. Overzicht van de beheersmaatregelen 1 Provincie d Provincie en WML 2/d Provincie, g gemeenten, waterschappen, RWS Provincie maatregel omschrijving prioriteit trekker 26. Tegengaan van effecten van bodemverontreinigingen. 28. Bescherming tegen infiltratie uit oppervlaktewater in m.n. waterwingebied. Dit gebeurt binnen de regels en procedures van de WBb. Aanpakken spoedlocaties (mobiele verontreinigingen) die een risico vormen voor de waterwinning. Dit gebeurt conform het bodemsaneringsbeleid. De aanpak moet passen binnen de doelstellingen van de KRW. Infiltratie van oppervlaktewater in de nabijheid van de winning kan een probleem vormen voor de microbiologische kwaliteit van het grondwater door infiltrerend oppervlaktewater. Om dit tegen te gaan kunnen de volgende maatregelen genomen worden: - kwaliteitsverbetering oppervlaktewateren; - beëindigen of verminderen van riooloverstorten (aantal en frequentie); - geen lozingspunten van effluent van RWZI s in of bovenstrooms van waterwingebieden; - tijdens onderhoud aan en herinrichting van waterlopen zal rekening worden gehouden met de drinkwaterkwaliteit. d 1, is in uitvoering 1 en vervolgens d Provincie Provincie Waterschap (oppervlaktewater) gemeente (riool) 42 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

49 maatregel omschrijving prioriteit trekker 29. Bescherming tegen infiltratie uit lekkende riolering Regelmatig inspectie riolering (GRP) en reparatie bij lekkage. 1 Gemeente/ WBL in m.n. waterwinge- bied. 30. Bescherming verontreiniging In overleg met beheerders van infrastructuur en Prorail 1 Provincie ten gevolge van onderhoud infrastructuur afspraken maken ter bescherming van de grondwaterkwaliteit. 32. Overleg met belanghebbende partijen in gebieden waar vee in waterwingebied graast. Om het risico van de aanwezigheid van vee dat graast in het waterwingebied te verkleinen moeten beheersafspraken gemaakt worden tussen belanghebbende partijen ter bescherming van het puttenveld en de grondwaterkwaliteit. 1/2 WML Tabel 7.7. Overzicht van de bestemmingsmaatregelen maatregel omschrijving prioriteit trekker 33. Aanpassen vergunning (Wabo en WM). Toepassen van regels conform inrichtingen- en stoffenbeleid OvL in nieuwe vergunningen. 1 en vervolgens d Provincie en gemeenten 34. Aanpassen van bestemmingsplannen. Als het waterwingebied of grondwaterbeschermingsgebied niet (goed) is opgenomen in een bestemmingsplan moet dit worden verbeterd. d Gemeente Regelgeving moet goed benoemd worden. Maatregel verwijderen indien deze situatie nergens voorkomt. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 43

50 44 Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

51 8. SAMENVATTENDE CONCLUSIES EN VERVOLG Doel van het gebiedsdossier In het voorliggende gebiedsdossier zijn de bedreigingen voor de waterkwaliteit van de drinkwaterwinning Craubeek beschreven. De drinkwatervoorziening is een dwingende reden van groot openbaar belang. Het doel van het gebiedsdossier is om inzicht te geven in de knelpunten en risico s voor de kwaliteit van het te winnen grondwater. De wettelijke basis voor deze zorg wordt gevormd door de Waterwet (implementatie van de Kaderrichtlijn Water), de Wet Milieubeheer, de Wet Bodembescherming en de Drinkwaterwet. Als het bestaande beleid en de toepassing van de regelgeving niet voldoende zijn, worden aanvullende beschermingsmaatregelen gedefinieerd. De provincie Limburg heeft de regie bij het opstellen van de gebiedsdossiers en de uitvoering van de maatregelen. Zij draagt zorg voor het rapporteren over de voortgang daarvan en het actueel houden van het dossier. Overige partijen die daarbij een verantwoordelijkheid hebben zijn WML als drinkwaterbedrijf, de gemeenten en het waterschap. Kenmerken winning Craubeek WML wint bij Craubeek grondwater voor de productie van drinkwater. Deze winning ligt in de gemeente Voerendaal. Het is een freatische (ondiepe) winning, waar grondwater uit het kalksteenpakket van de Formaties van Maastricht en Gulpen wordt gewonnen. De vergunde hoeveelheid te onttrekken grondwater bedraagt 3,5 mln m 3 /jaar. Het waterwingebied en het grondwaterbeschermingsgebied liggen in de gemeenten Voerendaal. Het opgepompte water wordt behandeld bij OPB de Beitel, samen met het water dat wordt gewonnen door de winning Roodborn. Knelpunten en risico s Aan de hand van de bodemopbouw, de kwetsbaarheid van de winning, de samenstelling van het opgepompte water en het bodemgebruik in de omgeving zijn de knelpunten en risico s voor de grondwaterkwaliteit bepaald. Knelpunten voor het dossier Craubeek zijn nitraat en bestrijdingsmiddelen, veroorzaakt door landbouwactiviteiten. Daarnaast zijn er sporen van vluchtige organische koolwaterstoffen aangetroffen in het ruw water. Er zijn een aantal risico s die zich in alle winningen voordoen. De volgende zijn specifiek voor deze winning. In het grondwaterbeschermingsgebied bevinden zich een aantal doorgaande wegen deze infrastructuur vormt een risico. Holle wegen in het gebied zijn in het verleden vaak aangevuld met materiaal waarvan de herkomst niet altijd bekend is. In dit verband worden zinkslakken genoemd. Er wordt onderzoek gedaan naar de risico s van mogelijke verontreinigingen. Er zijn een aantal primaire waterlopen en regenwaterbuffers waaruit verontreinigingen in het grondwater kunnen infiltreren. De afdekkende loss laag die de kalksteen aquifer in het Heuvelland beschermd is in het grondwaterbeschermingsgebied op bepaalde plaatsen afwezig. De aquifer is hierdoor extra kwetsbaar. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 45

52 Voor een aantal beschermingsaspecten zijn de gemeenten bevoegd gezag. Het is belangrijk dat zij bij wijzigingen van beleid en regelgeving, zoals bijv. de Omgevingsverordening Limburg, daarover adequaat worden geïnformeerd, zodat zij hun rol goed kunnen invullen. Ook bewoners, bedrijven en grondgebruikers zijn zich niet altijd bewust van de ligging in een grondwaterbeschermingsgebied. Maatregelen De geconstateerde knelpunten en risico s leiden tot maatregelen. Deze zijn deels generiek voor alle winplaatsen. Belangrijk zijn het maken van een kwetsbaarheidskaart en het opzetten van een Early Warning systeem, conform de voorstellen van RIVM. De overige maatregelen zijn vermeld in tabel 7.2. Soms is er een discrepantie tussen het beleid of de normen van het Rijk, bijv. het verschil in normering tussen de Wet Bodembescherming en het Drinkwaterbesluit. Provincie en WML zullen in die situaties via IPO, resp. de koepelorganisatie Vewin lobbyen voor afstemming. Bij nieuwe ontwikkelingen waarop de Mijnbouwwet van toepassing is, bijv. het realiseren van geothermie en de winning van schaliegas, moeten de risico s voor het grondwater en dus voor de kwaliteit van het drinkwater nadrukkelijk mede een toetsingscriterium zijn bij de beoordeling van de toelaatbaarheid. Daarnaast zijn er specifieke maatregelen per geohydrologisch gebied of per individuele winning. Voor de winning Craubeek zijn deze gericht op de ontwikkeling van de nitraatconcentratie en de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen in het grondwater. Het IWANH-model is een belangrijk instrument om de nitraatconcentratie en het effect van maatregelen te berekenen. Om aan te tonen waar de afdekkende lösslaag ontbreekt wordt aangeraden een kwetsbaarheidskaart van Limburg te maken. Met deze kaart kan worden aangegeven waar de aquifer extra kwetsbaar is en waar mogelijk aanvullende bescherming nodig is. WML volgt voortdurend de ontwikkeling van de nitraatconcentratie in de kalksteenwinningen. In 2011 is het onderzoek naar de aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen in grondwater (PESTO) afgerond. Op basis van de resultaten daarvan zullen aan het Provinciaal Bestuur maatregelen worden voorgesteld Uitvoeringsprogramma Na het verzamelen van de feiten en het formuleren van maatregelen is het opstellen van een uitvoeringsprogramma de volgende stap. Daarin werken de onderscheiden trekkers de maatregelen uit. Er wordt duidelijk beschreven wat een maatregel inhoudt, wat het resultaat moet zijn en wat de rol van de andere betrokken actoren is. Er wordt een inschatting gegeven van de benodigde capaciteit en een indicatie van de kosten. Het uitvoeringsprogramma is de basis voor een bestuurlijk akkoord dat moet leiden tot ondertekening door alle betrokken partijen in de loop van Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek

53 9. CONTACTPERSONEN EN GEBRUIKTE LITERATUUR 9.1. Contactpersonen Aan het opstellen van dit dossier hebben de volgende personen hun medewerking verleend: Tabel 9.1. Contactpersonen persoon provincie Limburg WML gemeenten Voerendaal Witteveen+Bos bedrijf/instantie dhr. H. Schouteten mw. E. Frankhuizen dhr. R. Hoofs dhr. F. Vaessen R. Cleef dhr. R. Hoogeveen mw. N. Visser 9.2. Gebruikte literatuur De volgende literatuur werd gebruikt: 1. Waterbehoeftedekkingsplan SPDL , WML, Evaluatie bewaking grondstofkwaliteit medio medio 2010, WML, oktober DINO-loket ( TNO, Gebiedsdossiers voor drinkwaterbronnen, RIVM, Evaluatie en actualisatie protocol gebiedsdossiers, RIVM, Karakterisering Nederlands Maasstroomgebied, Ministerie van Verkeer en Waterstaat, Over het voorkomen en de afbraak van pyriet in de Nederlandse ondergrond, Witteveen+Bos, augustus Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML - Inventarisatie, WML, Voorkómen en voorspellen van nitraatconcentraties in kalksteenwinningen in Zuid- Limburg, B. Putters, C. Maas, D.G. Cirkel, F. Vaessen, M. Juhàsz en J.R. von Asmuth, STROMINGEN 12 (2006), NUMMER 3. Witteveen+Bos, MT900-14/mome/169 definitief d.d. 13 februari 2012, Gebiedsdossier winning Craubeek 47

54

55 BIJLAGE I BESCHRIJVING BELEID EN REGELGEVING Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

56 Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

57 Tabel I.1. Overzicht relevante wetten en regels voor de gebiedsdossiers wetten en regels Rijk Waterwet, inclusief: - Waterbesluit; - Waterregeling; - Besluit kwaliteitseisen en monitoring water; - Besluit lozing afvalwater huishoudens; - Lozingenbesluit Wvo bodemsanering en proefbronnering; - Lozingenbesluit Wvo vaste objecten; - etc. Wabo, inclusief: - Besluit algemene regels voor inrichtingen; - Regeling omgevingsrecht; - etc. Wet milieubeheer Wet bodembescherming Drinkwaterwet en besluiten (waterleidingwet) relevantie Nieuwe taken en bevoegdheden van waterschappen (vergunningverlening kleine grondwateronttrekkingen) en gemeenten (zorgplicht stedelijk waterbeheer). Daarnaast stelt de Waterwet regels voor het onttrekken of het infiltreren van water in de bodem (zowel kwantitatief als kwalitatief). Het voorkomen dan wel beperken van bodem- en grondwaterverontreinigingen (binnen inrichtingen). Beschrijving bevoegdheden van provincies op het gebied van milieubescherming en drinkwaterbescherming. Het voorkomen van het ontstaan van bodemverontreiniging (zorgplicht) en regels voor sanering van gevallen van bodem- en grondwaterverontreiniging. Vastlegging van taken en verantwoordelijkheden ten aanzien van de organisatie van de openbare drinkwatervoorziening. Duurzaam veiligstellen van de openbare drinkwatervoorziening is dwingende reden van openbaar belang. De drinkwaterwet is door de Tweede en Eerste kamer is aangenomen en zal naar verwachting per 1 juli 2001 in werking treden. Wet ruimtelijke ordening, inclusief Besluit ruimtelijke ordening Wet op gewasbeschermingsmiddelen en biociden Ontgrondingenwet Artikel 7 van deze nieuwe drinkwaterwet treedt in werking op een nader te bepalen tijdstip. Dit artikel beschrijft een aantal taken van de eigenaar van een drinkwaterbedrijf: Een van die taken is het bijdragen aan de bescherming van de bronnen voor de drinkwatervoorziening in zijn distributiegebied tegen verontreiniging, waaronder in elk geval wordt begrepen: - het verrichten van onderzoek naar de kwaliteit van deze bronnen; - het beheren of medebeheren van terreinen rondom deze bronnen gericht op het voorkomen of beperken van verontreiniging van deze bronnen. Ruimtelijke inpassing van waterfuncties en maatregelen ter bescherming van drinkwater. Toetsing van gevolgen van ruimtelijke plannen op water door het gebruik van de watertoets. Regels voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en biociden. De toelaatbaarheid van een middel (in een grondwaterbeschermingsgebied) wordt bepaald door een commissie. Op grond van deze wet dienen bij vergunningverlening Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

58 wetten en regels Waterschapswet Provincie Omgevingsverordening Limburg (vervangt de Provinciale MilieuVerordening) Waterschap Keur(verordening) Gemeente Rioleringsverordening relevantie voor een ontgronding alle belangen van belanghebbenden meegewogen te worden. Indien de ontgronding bij een drinkwaterwinning plaats vindt dient het belang hiervan meegewogen te worden. In deze wet worden de taken en inrichting van het waterschap en de samenstelling van het bestuur van het waterschap geregeld. De taken van waterschappen zijn sinds 2009 verder uitgewerkt in de Waterwet. Vastlegging van regels en ontheffingsmogelijkheden voor bescherming van drinkwater. Aanwijzing en vastlegging van beschermingszones rondom drinkwaterwinningen. de Keur bevat veelal regels en voorschriften met betrekking tot zowel de kwaliteit als kwantiteit van onttrekkingen en lozingen. Regels voor het lozen van afvloeiend hemelwater en vrijkomend afvalwater. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

59 Tabel I.2. Overzicht relevante richtlijnen en beleid voor de gebiedsdossiers richtlijnen en beleid relevantie Europa Kaderrichtlijn Water De KRW beoogt het beschermen, verbeteren en herstellen van de goede toestand van het (grond)water zodat zuiveringsinspanning kan afnemen. Het voorkomen van de inbreng van verontreinigende stoffen en de ombuiging van stijgende trends van verontreiniging. De KRW is in Nederland geïmplementeerd via de Waterwet en bijbehorende besluiten en regels. Europese drinkwaterrichtlijn De Drinkwaterrichtlijn bevat richtlijnen voor het water bestemd voor menselijke consumptie. De Drinkwaterrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Waterleidingwet en het Waterleidingbesluit (gaan medio 2011 samen op in Drinkwaterwet). Grondwaterrichtlijn Vaststellen van drempelwaarden voor grondwater door de lidstaten om de goede toestand te bereiken. De Grondwaterrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Waterwet, Wet bodembescherming en Wet milieubeheer Nitraatrichtlijn Verminderen en voorkomen van uitspoeling van nitraat door de landbouw door het nemen van brongerichte maatregelen. De Nitraatrichtlijn is geïmplementeerd in de Nederlandse Meststoffenwet en de Wet bodembescherming. Rijk Nationaal waterplan Instrument van de gebiedsdossiers als ondersteuning van het beschermingsbeleid wordt aangekondigd. Beheer- en Ontwikkelplan voor de rijkswateren (BPRW) Beheer rijkswateren in de periode , invulling van beleidsopgave uit Nationaal waterplan op rijksniveau. Structuurvisie Het Rijk stelt structuurvisies op voor onder andere de ondergrond, buisleidingen; infrastructuur, ruimte etc. Een structuurvisie is een ambtelijk document in de ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de opsteller bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Provincie Het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL2006) Het POL is zowel Structuurvisie, Streekplan, Waterhuishoudingplan, Milieubeleidplan, als Verkeer en vervoerplan, en bevat de hoofdlijnen van de fysieke onderdelen van het economische, en sociaal-culturele beleid. Provinciaal waterplan (onderdeel van POL) Belangrijke aandachtspunten zijn, ruimtelijke ontwikkelingen die bedreigend zijn voor de drinkwaterwinning; stijgende nitraat concentraties in freatische winningen in het heuvelland, aanwezigheid van bestrijdingsmiddelen en andere microverontreinigingen in het grondwater, risico s van warmte koude opslag systemen, aanwezigheid historisch verontreinigingen in grondwaterbeschermingsgebieden. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

60 richtlijnen en beleid Structuurvisie provincie Waterschap Waterbeheerplan Gemeente Verbreed gemeentelijk rioleringsplan (of gemeentelijk waterplan) Bestemmingsplan Bodemkwaliteitskaart en bodembeheerplan - Structuurvisie WM vergunningen relevantie De provincie stelt structuurvisies op voor ruimtelijke ordening. Een voorbeeld hiervan is het Provinciaal plan voor de ruimtelijke ordening (voorheen streekplan). Een structuurvisie is een ambtelijk document in de ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de provincie bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Invulling van beleidsopgave uit provinciaal waterplan. Verbreding GRP met zorgplicht voor de inzameling en het transport van stedelijk afvalwater, zorgplicht voor afvloeiend hemelwater en zorgplicht voor het voorkomen van structureel nadelige gevolgen van grondwaterstanden. Regels, verbeelding en toelichting op de vastlegging van ruimtelijke bestemmingen, waaronder het grondwaterbeschermingsgebied. Een bodemkwaliteitskaart is een kaart waarop zones staan met ieder een eigen bodemkwaliteit. Deze is bedoeld voor iedereen die van plan is grond toe te passen, maar geeft ook een algemeen beeld van de bodemkwaliteit in een gebied. In het bodembeheerplan staan de regels beschreven over hoe om te gaan met de bodemkwaliteitskaart. Voor de inwerkingtreding van de huidige Wet ruimtelijke ordening maakt de gemeente een structuurvisie voor haar grondgebied op het gebied van ruimtelijke ordening. Deze structuurvisies hebben geen juridische status maar zijn wel voor de gemeente bindend en richtinggevend voor ontwikkelingen in de komende tien à twintig jaar. Beschrijving bevoegdheden van gemeente op het gebied van milieubescherming en drinkwaterbescherming. Witteveen+Bos, bijlage I behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

61 BIJLAGE II DEBIETONTWIKKELING DOOR DE TIJD Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

62 Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

63 Debietontwikkeling door de tijd In de jaren 1992 t/m 2001 onttrok het pompstation Craubeek maximaal zo n 1,6 miljoen m 3 /jaar (zie afbeelding II.1). In de daaropvolgende jaren nam deze hoeveelheid iets toe naar hoeveelheden tussen de 2,4 miljoen m 3 en 1,7 miljoen m 3 /jaar. Afbeelding II.1. Debietontwikkeling door de tijd Onttrekking pompstation Craubeek 2,5 2,0 Onttrekking (in miljoen m3/jaar) 1,5 1,0 0,5 0, Jaar Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

64 Witteveen+Bos, bijlage II behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

65 BIJLAGE III GEOLOGIE EN HYDROGEOLOGIE Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

66 Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

67 Beschrijving bodemopbouw De winlocatie Craubeek is gesitueerd in het kalksteengebied in Zuidoost- Limburg; een sterk glooiend terrein (Ubachsberg Plateau). Op dit plateau bevindt zich löss-sediment. Op de vlakkere delen van de heuvels in het heuvelland kan de dikte van de deklaag van löss plaatselijk oplopen tot meer dan 10 meter maar in het grondwaterbeschermingsgebied van Craubeek is de lösslaag over het algemeen dun en gedeeltelijk afwezig. Deze deklaag werd afgezet in het Laat-Pleistoceen en wordt nu gerekend tot de Formatie van Boxtel (Laagpakket van Schimmert). Langs de rand van de hoogten is de dikte doorgaans geringer of in zijn geheel afwezig. Aan de voet van de hellingen en in de dalen kan de deklaagdikte door verspoeling weer sterk oplopen, maar exacte informatie is hier door gebrek aan boringen moeilijk te geven. Door menselijk ingrijpen is de deklaag plaatselijk in zijn geheel afwezig. Dit is bijvoorbeeld het geval langs het tracé van de spoorlijn die het grondwaterbeschermingsgebied en het waterwingebied doorsnijdt en ook op plaatsen waar in het verleden kalksteen is gewonnen in zogenaamde kalkovens. Onder deze deklaag ligt in het gebied de kalksteen van de Formatie van Maastricht. Deze is bovenin goed doorlatend door de intensieve gespletenheid, maar naar de diepte snel minder doorlatend door het ontbreken van deze gespletenheid. Onder de Formatie van Maastricht volgt nog de kalksteen van de Formatie van Gulpen. Onder het kalksteenpakket bevindt zich de geohydrologische basis, bestaande uit de fijnzandige Formatie van Vaals. Karakteristiek voor Craubeek is de aanwezigheid van de Kunraderbreuk. Deze breuk begrenst het intrekgebied aan de noordkant, de breuk loopt voor een deel gelijk met de A76 (afbeelding 3.1). De kalksteen dagzoomt langs deze breuk. Tabel III.1 beschrijft de bodemopbouw ter plaatse van de winning Craubeek. Deze is opgesteld met behulp van het digitaal geologisch model en geohydrologisch model voor Limburg II.1 uit REGIS (TNO). In afbeelding III.1 wordt de bodemopbouw in een doorsnede geschematiseerd op basis van de geohydrologische eigenschappen; hierbij geldt dat er onderscheid wordt gemaakt tussen watervoerende lagen en slecht doorlatende lagen. Tabel III.1. Bodemopbouw lithologie formatie geohydrologie zandig leem Boxtel matig doorlatende laag kalksteen Maastricht watervoerend pakket fijn zand Vaals geohydrologische basis Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

68 Afbeelding III.1. Geohydrologische doorsnede REGIS Limburg II.1 Grondwaterstroming en wegzijging/ kwel Het grondwater stroomt in noordwestelijke richting gelijk met de oriëntatie van de Kunrade Breuk. Omdat de afstand tussen de winning en de breuk klein is, is de grondwaterstromingssnelheid aan de noordoostkant van het grondwaterbeschermingsgebied hoog. Over het algemeen is de verblijftijd van water in de bovenste kalksteen relatief kort, vanwege de hoge doorlatendheid van dit deel van het pakket met zijn grote karsten en spleten. Dit heeft effect op de grondwaterkwaliteit. Als de grondwaterstand bijvoorbeeld hoog is en de bovenste kalksteen verzadigd is bestaat het onttrokken grondwater voor een groot deel uit jong grondwater. De concentratie nitraat hierin is hoger dan in oud grondwater (ouder dan vijftig jaar). Witteveen+Bos, bijlage III behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

69 BIJLAGE IV KWALITEITSGEGEVENS Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

70 Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

71 In (WML, 2010) zijn de volgende tekst en afbeeldingen opgenomen: PS Craubeek Freatische winning Pompputten Het pompstation wordt gevoed door 4 productieputten. Het nitraatgehalte varieert in het puttenveld de laatste jaren tussen 5 en 35 mg/l. In 3 van de 4 putten is trichloormethaan (chloroform) aangetoond tot 0,75 µg/l; in put 3A is daarnaast trichlooretheen (Tri) aanwezig, met een maximum van 0,16 µg/l op 24 maart 2010 en is de som Tetra/Tri ondertussen opgelopen tot 0,18 µg/l in Sulfaat varieert van 58 tot 95 mg/l, de figuur laat voor alle pompputten en het ruwwater een stijgende trend zien. Waterstofcarbonaat varieert van 320 tot 366 mg/l, en heeft een licht stijgende trend. In maart 2004 is in pompput 4A Methyl-tertiair-butylether (MTBE) aangetoond tot 0,09 µg/l. Sindsdien is deze stof niet meer voorgekomen. Bacteriën van de coligroep, waaronder E. coli zijn aangetroffen in pompput 4A, PP 2 en PP 3A. Ruwwater In het ruwwater is tot 0,34 µg/l trichloormethaan (chloroform) en 0,03 µg/l 2,6-dichloorbenzamide (BAM) aangetroffen. Ook lag de som Tetra/Tri in 2008 en 2009 net boven de detectiegrens (tot 0,07 µg/l). In 2010 was deze parameter weer lager dan de detectiegrens (0,05 µg/l). Hetzelfde geldt dan ook voor Trichlooretheen. De som van de Trihalomethanen blijft wel steeds aanwezig met concentraties tot 0,42 µg/l in maart Het ruwwater wordt doorgeleverd naar OPB De Beitel en daar verder behandeld. Verder worden er sporadisch somatische colifagen (tot 2006) en bacteriën van de coligroep in het ruwwater aangetroffen. Structurele waterkwaliteitsaspecten Nitraat Voor Roodborn en Craubeek wordt elk jaar een prognose opgesteld van de nitraatontwikkeling. Deze stukken worden bewaard door de afdeling Onderzoek in een centraal beschikbare klapper. In de prognose van mei 2006 werd geconcludeerd dat in het slechtste geval in Roodborn medio 2009 de drinkwaternorm voor nitraat (50 mg/l) in het ruwwater overschreden wordt. Dit bleek niet het geval te zijn. Prognose 2010: In het natte scenario daalt de nitraatconcentratie licht ten opzichte van de huidige waarde. In april 2013 komt de nitraatconcentratie uit op 24,3 mg/l. Deze concentratie is lager dan de concentratie uit de vorige prognose (2009), die 32,8 mg/l bedraagt. Het blijft voorlopig mogelijk om door mengen van Roodborns en Craubeeks water, de nitraatconcentratie onder de drinkwaternorm te houden. Tussen 2007 en 2009 was er sprake van een tijdelijk verhoogde nitraat concentratie. Vanaf 2009 lijkt de concentratie echter weer te stabiliseren (zie grafiek beneden). Hierbij moet echter opgemerkt worden dat het nitraat sterk fluctueert met het neerslagoverschot. Chloroform De herkomst van Chloroform is nog niet bekend. Mogelijk is dat het chloroform afkomstig is van het desinfecteren van de putten. Een andere mogelijkheid is dat deze verontreiniging afkomstig is van het treinspoor ten zuidoosten van het wingebied. De aangetroffen concentraties vormen geen bedreiging voor de waterkwaliteit. Besloten is om te blijven monitoren zodat eventuele aan chloroform verbonden stoffen gedetecteerd zullen worden. In voorjaar 2008 zijn direct na hoge neerslag microbiologische besmettingen van diverse pompputten geweest. (vrijwel) Zeker komt deze besmetting vanuit de Hoensbeek die midden door het waterwingebied stroomt op slechts enkele tientallen meters vanaf de pompput. De besmettingen zijn opgetreden na het verwijderen van de betonnen vloer en taludplaten uit de beek. Na het inbrengen en zorgvuldig afwerken van de Brunssumklei in de beek is de kans op besmetting van de pompputten geminimaliseerd. Het afdichten met Brunssumklei blijkt echter maar een provisorische oplossing daar de Brunssumklei plaatselijk reeds op sommige plekken begint te scheuren. Er zijn in het najaar van 2009 weer enkele besmettingen van het ruwwater voorgekomen na hevige regenbuien. Er zal eind Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

72 2010 een wetenschappelijk onderzoek uitgevoerd worden waarbij door middel van een kleurstofproef getracht wordt een bewijs te leveren dat de besmettingen voortkomen uit de Hoensbeek. Indien dit bewijs geleverd kan worden wordt er in overleg met het waterschap gekeken naar afdoende en duurzame preventieve maatregelen om een onberispelijke waterkwaliteit te kunnen waarborgen. Nieuwe en overige waterkwaliteitsaspecten In het grondwaterbeschermingsgebied van Craubeek is de laatste jaren een behoorlijk areaal nieuwe fruitteelt (appels en peren) bijgekomen. Dit introduceert een extra belasting van bestrijdingsmiddelen. Nu en in de toekomst dient hiervoor aandacht te zijn. In maart 2009 is voor het eerst Som Trihalomethanen aangetroffen bij PP1A met een concentratie van 0,12 µg/l. Ook in maart 2010 is Som Trihalomethanen aangetroffen met een concentratie van 0,14 µg/l. In PP 4a is deze (verzamel)parameter nog niet aangetroffen. Resultaten onderzoek en advies In het kader van de Inspectierichtlijn Analyse microbiologische veiligheid drinkwater is nagegaan of het een kwetsbare winning betreft. Uit de rapportage Kwetsbaarheidsanalyse grondwaterwinplaatsen WML (maart 2007), is gebleken dat PS Craubeek is aangemerkt als kwetsbaar, daar er niet verklaarde E.coli-besmettingen zijn geweest. Extra aandacht voor bestrijdingsmiddelen vanuit de fruitteelt. Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012

73 Witteveen+Bos, bijlage IV behorende bij rapport MT900-14/mome/169 d.d. 13 februari 2012