3 Grenzen & Zintuigen

Transcriptie

1 3 Grenzen & Zintuigen

2 SATIPATTHANA SUTTA En opnieuw, monniken, met betrekking tot wat werkelijk bestaat, verblijft hij overdenkende wat werkelijk bestaat in termen van de zes interne en externe poorten der zintuigen. En hoe, met betrekking tot wat werkelijke bestaat, verblijft hij overdenkende wat werkelijk bestaat in termen van de zes interne en externe poorten der zintuigen? Hij kent het oog, hij kent vormen en hij kent de ketenen die uit beide voortkomen. En hij weet hoe een nog niet verschenen keten kan verschijnen, hoe een verschenen keten kan worden gebroken en hoe toekomstig verschijnen van een gebroken keten kan worden voorkomen. Hij kent het oor, hij kent geluid en hij kent de ketenen die uit beide voortkomen. En hij weet hoe een nog niet verschenen keten kan verschijnen, hoe een verschenen keten kan worden gebroken en hoe toekomstig verschijnen van een gebroken keten kan worden voorkomen. Hij kent de tong, hij kent smaak en hij kent de ketenen die uit beide voortkomen. En hij weet hoe een nog niet verschenen keten kan verschijnen, hoe een verschenen keten kan worden gebroken en hoe toekomstig verschijnen van een gebroken keten kan worden voorkomen. Hij kent de neus, hij kent geur en hij kent de ketenen die uit beide voortkomen. En hij weet hoe een nog niet verschenen keten kan verschijnen, hoe een verschenen keten kan worden gebroken en hoe toekomstig verschijnen van een gebroken keten kan worden voorkomen. Hij kent het lichaam, hij kent tast en hij kent de ketenen die uit beide voortkomen. En hij weet hoe een nog niet verschenen keten kan verschijnen, hoe een verschenen keten kan worden gebroken en hoe toekomstig verschijnen van een gebroken keten kan worden voorkomen. Hij kent de geest, hij kent objecten van de geest en hij kent de ketenen die uit beide voortkomen. En hij weet hoe een nog niet verschenen keten kan verschijnen, hoe een verschenen keten kan worden gebroken en hoe toekomstig verschijnen van een gebroken keten kan worden voorkomen. Op deze manier, met betrekking tot wat werkelijk bestaat, verblijft hij overdenkende wat werkelijk bestaat intern of verblijft hij overdenkende wat werkelijk bestaat extern of verblijft hij overdenkende wat werkelijk bestaat intern en extern tezamen. Hij verblijft overdenkende de aard van opkomen in wat werkelijk bestaat of hij verblijft overdenkende de aard van vertrekken in wat werkelijk bestaat of hij verblijft overdenkende de aard van opkomen en vertrekken tezamen in wat werkelijk bestaat. Het bewustzijn dat er een kenbare

3 werkelijkheid is, is in hem aanwezig voor zover nodig voor basaal weten en continue bewustzijn. En hij verblijft onafhankelijk, niet gebonden aan iets in de wereld. Dat is hoe hij, met betrekking tot wat werkelijk bestaat, verblijft overdenkende wat werkelijk bestaat in termen van de zes interne en externe poorten der zintuigen.

4 Zintuigen Het lichaam is de drager van de waarnemingen door middel van de vijf zintuigen, oog, oor, neus, tong en huid en de bijhorende lichamelijke sensaties, zien, horen, ruiken, proeven en voelen (intern). De zintuigen zijn de poorten naar de kenbare wereld van materiele vormen, geluiden, geuren, smaken en voelbare materie (extern). De boeddha voegt daar de geest (intern) en de objecten van de geest (extern) als zesde zintuigpoort aan toe (daarover meer in Hoofdstuk 6, Gedachten en Ego). Met het bewust gewaar zijn van zintuiglijke poorten volgt automatisch aanwezigheid in het moment. Maar de rijkdom aan zintuigelijke informatie die zich dagelijks in ons waarnemingsveld voordoet is oneindig. Slechts een heel, héél klein deel van die informatie registreren we daadwerkelijk bewust. De zintuigen vormen de grenzen tussen de innerlijke wereld en de buitenwereld. Onderzoek in dit grensgebied kan de bron van verstrekkend inzicht zijn. Grenzen onderzoeken Als je inzoomt op de ervaring van zintuiglijke waarneming, kijk dan of het mogelijk is beelden slechts te zien, geluid slechts te horen, geuren slechts te ruiken, smaken slechts te proeven en materie slechts te voelen zonder er verder iets mee te doen. Dat kan bijvoorbeeld door ze te benoemen: er is vorm, er is geluid, er is geur, er is smaak, er is materie. Maar merk ook op hoe razendsnel daaraan een perceptie (een basale interpretatie) wordt toegevoegd: ik zie een stoel, ik hoor een vogel, ik ruik een auto, ik proef pindakaas, ik voel een deurknop. En hoe snel daarop dan weer een reactie volgt: Kan ik daar gaan zitten?; Welke vogel zou dat zijn?; De wereld gaat ten onder aan uitlaatgassen; Pindakaas is voor kinderen; Zitten er geen bacteriën aan deze deur? Aan de poort van onze zintuiglijke waarneming, op de grens van intern en extern, staan we op een tweesprong, met van verlangen, afkeer en waan enerzijds en vrijheid anderzijds. Het is niet voor niets dat in het refrein van de Satipatthana Sutta steeds opnieuw wordt verwezen naar de overdenking intern, extern en intern en extern tezamen. Ruimte innemen Je lichaam is ook de manifestatie van aanwezigheid in de wereld. Met je lijf kan je handelen, creëren en scheppen. Met handelen in het moment ben je verantwoordelijk voor de context van de toekomst. Je eigen toekomst en de toekomst van anderen. Idealiter handel je dus op een manier die goed is voor jou en je omgeving, nu en later. Maar hoe weet je of iets goed voor je is? Dat is helemaal geen makkelijke vraag. Pas na het veelvuldig, bewust volgen van handelingen in het moment komt de relatie, tussen handelingen in het verleden en de effecten in het nu, scherper naar voren. Pas dan wordt het mogelijk om een juiste inschatting te maken van de betekenis van handelingen in de volledige breedte van effecten. Voor een deel ben je dus nog onwetend over de precieze invulling van je eigen wensen en grenzen. Je zult eerst bewustzijn moeten toevoegen en volhouden alvorens na verloop van tijd de vruchten ervan te kunnen plukken. Je zult moeten omgaan met het feit dat de waan deels onontkoombaar is. Juist daarom is een milde, compassievolle benadering zo van belang.

5 Oude patronen, gewoonten en verwachtingen bestaan niet alleen in jezelf maar ook in je omgeving. Als je iets nieuws wilt doen, iedere dag mediteren bijvoorbeeld, dan vraagt dat aanpassingen van jezelf, je routines, je prioriteiten maar ook van je omgeving. Dat loopt niet altijd even soepel. Maar het loopt zoals het loopt en wat anderen doen en hoe ze reageren kan jij niet sturen. Je kan wel duidelijk zijn over je intenties, wensen en grenzen, ook als je die nog niet precies weet. Hoe duidelijker jij bent, ook in je zoektocht, in je niet weten, hoe makkelijker het is voor de omgeving om jouw nieuwe ruimte te accepteren. Thuisbeoefening Deze week richten we in de meditatie onze aandacht op de zintuiglijke sensaties, waarbij we opnieuw te maken zullen krijgen met afdwalen. En opnieuw is afdwalende aandacht geen probleem, het is onderdeel van de oefening. Als je merkt op dat je bent afgedwaald dan brengt je de aandacht met milde vriendelijkheid weer terug naar de zintuiglijke sensaties. 1. Doe de komende week iedere dag de geleide meditatie Zitten met Zintuigen (30 minuten). Gebruik hiervoor het geluidsbestand dat je op de website kunt vinden. Maak na de geleide meditatie even een korte aantekening in het werkboek om bijzonderheden te noteren. In de volgende bijeenkomst gaan we hierover met elkaar in gesprek. 2. Kijk of je iedere dag één prettige zintuiglijke sensatie kan waarnemen als deze zich aan je voor doet. Noteer zo spoedig en gedetailleerd mogelijk deze gebeurtenis in termen van lichamelijke ervaringen, gedachten en gevoelens in je werkboek.

6 Zitten met Zintuigen Noteer na iedere meditatie hieronder bijzonderheden. In de volgende bijeenkomst gaan we hierover met elkaar in gesprek. Di Dag Geoefend (ja/nee) Opmerkingen Wo Do Vr Za Zo Ma

7 Prettige zintuiglijke ervaringen Noteer hieronder bijzonderheden van de prettige zintuiglijke ervaringen. In de volgende bijeenkomst gaan we hierover met elkaar in gesprek. Di Dag Geoefend (ja/nee) Opmerkingen Wo Do Vr Za Zo Ma

8 Aantekeningen