PROVINCIE BRABANT Kanton Overijse

Transcriptie

1 FOTOREPERTORIUM VAN HET MEUBILAIR VAN DE BELGISCHE BEDEHUIZEN PROVINCIE BRABANT Kanton Overijse CHRISTINA CEULEMANS (redactie) BENOIT GEUKENS (t) (prospectie) MINISTERlE VAN NEDERLANDSE CULTUUR KONINKLDK INSTITUUT VOOR HET KUNSTPATRIMONIUM BRUSSEL 1980

2

3 WOORD VOORAF In 1967 hebben de Ministers van Cultuur, op initiatief van de Heer Pierre Wigny, aan het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium de dringende opdracht toevertrouwd een volledig, maar summier repertorium samen te stellen van het kunstbezit van het land. Dit repertorium, onder de vorm van korte identificatienotities aangevuld met fotografische opnamen, moet hoofdzakelijk een BEVEILIGINGSINVENTARIS zijn, de eerste fase in de organisatie van een meer doelmatige bescherming van het kunstbezit. Moet men inderdaad niet de opsomming maken van wat men bezit om er de schatten van te onderkennen en een actie te voeren voor hun bescherming of hun behqud, gesteund op hun waarde en onveiligheid? Het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium is gelast met het opstellen van die inventaris omdat het reeds meer dan dertig jaar ervaring heeft in dit soort onderneming en reeds vijfhonderdvijftigduizend inventarisfoto's bezit. Negen kunsthistorici, één per provincie, zijn gelast met het prospecteren van de kantons, terwijl negen particuliere fotografen de fotodocumentatie moeten samenstellen, dit als een vorm van beschrijving die sneller en doelmatiger is dan een geschreven tekst. Het werk werd aangevat in die sector van ons patrimonium die het meest in gevaar was, namelijk de kerken waarvan het meubilair dreigt te verdwijnen of veranderingen te ondergaan ingevolge de wijzigingen van de liturgie in Het resultaat van deze eerste fase van de beveiligingsinventaris krijgt vaste vorm door de publikatie, voor elk van de tweehonderd tweeëntwintig gerechtelijke kantons, van een aflevering van het Fotoreper'torium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Deze publikatie begon in 1972 met de kantons Limbourg en Maasmechelen. Op die wijze zal het Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, dank zij de doeltreffende steun van de Ministers van Cultuur, zich stilaan ontwikkelen tot een nuttig werkinstrument voor hen die als taak hebben ons nationaal kunstpatrimonium te beschermen en te valoriseren. Het maakt q.amelijk de onmisbare basis uit voor de rangschikking van de kunstwerken, waarvan de beveiliging en de valorisatie moeten georganiseerd worden volgens de hiërarchie van de waarden. René SNEYERS Directeur

4

5 INLEIDING Het Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen is een versnelde inventaris, die zo volledig mogelijk tracht te zijn. Het neemt alle voorwerpen op die een artistieke, oudheidkundige, historische of volkskundige waarde hebben en maakt aldus niet alleen het werkinstrument uit waarop aangedrongen wordt door de verantwoordelijken voor de beveiliging van het nationaal kunstbezit, maar vormt tevens een rijke documentatie voor de kunstgeschiedenis. De werkmethode voor dit Fotorepertorium is dezelfde als die voor de inventaris die reeds sedert dertig jaar door het Instituut wordt samengesteld, maar beperkt de systematische opzoekingen en wetenschappelijke controles, die een remmende werking hebben, om slechts de essentiële identificatiegegevens te behouden. De voorbereiding, die voor elke provincie gedaan wordt door een kunsthistoricus, blijft bij een snelle raadpleging van de archieven, inventarissen, repertoria en andere gepubliceerde documenten die toelaten de kunstwerken te lokaliseren en te identificeren. Tijdens de prospectie ter plaatse worden er aan de reeds bekende voorwerpen een aanzienlijk aantal toegevoegd die in die werken og niet werden vermeld. De opnamen, van het formaat 56X72 mm, worden gemaakt door particuliere fotografen volgens de "opdrachtformulieren" - het programma - opgemaakt door de prospectors. De fotografische afdrukken (13 X 18 cm) worden gekleefd op grote analytische steekkaarten (30X24 cm), die de identificatiegegevens van het voorwerp en het negatiefnummer vermelden. Zij worden alfabetisch gerangschikt per gemeente in de fototheek van het Archief, waar elke navorser ze kan raadplegen aan de hand van de typologische, de iconografische en de auteurscatalogi. Gelijktijdig met het opnemen van de fotodocumenten in het Archief wordt de inventaris ervan gepubliceerd; die bevat tevens de fotografische opnamen gemaakt vóór die van het Repertorium. De publikatie gebeurt, voor elke provincie, PER GERECHTELIJK KANTON. De gemeenten worden alfabetisch gerangschikt, rekening houdend met de samenvoegingen, afschaffingen en nieuwe naamgevingen, ingevoerd vóór De bedehuizen worden onderverdeeld in parochiale kerken en kapellen bestemd voor de eredienst enerzijds en in minder belangrijke bidplaatsen, zoals wegkapellen of calvariebergen, anderzijds; om die laatste groep te onderscheiden zijn de inleidende notities gedrukt in een kleiner lettertype. In elk van de twee categorieën verloopt de rangschikking van de bedehuizen alfabetisch volgens de naam van de patroonheilige; die wordt eventueel gevolgd door de naam van de af geschafte gemeente of de vro@-gere benaming van de gemeente, evenals de naam van het gehucht of de wijk; die laatste bepalen alleen de alfabetische rangschikking ingeval twee bedehuizen dezelfde patroonheilige hebben in één gemeente. In enkele gevallen komt een bedehuis niet voor in de publikatie, omdat het meubilair 3

6 ervan niet belangrijk is of omdat de kerk wegens restauratie niet toegankelijk was op het ogenblik van de prospectie. Een korte INLEIDENDE NOTITIE situeert elk bedehuis samen met zijn meubilair in het archeologisch en historisch kader aan de hand van elementaire gegevens : het ontstaan, de voornaamste bouwfazen, het bouwkundig type, de naam van de bouwmeester, enz. De RUBRICERING is gebaseerd op een SYSTEEM VAN TREFWOORDEN dat, spijts zijn onvolmaaktheden, sedert jaren zeer goede diensten bewijst aan het Archief van het Instituut. Door dit systeem worden de documenten in drie categorieën ondergebracht : het gebouw, de architecturale details en het meubilair. In de EERSTE GROEP worden onder de trefwoorden EXTERIEUR en INTERIEUR respectievelijk de algemene buiten- en binnenopnamen van het gebouw samengebracht. Ze vertegenwoordigen nooit de volledige inventaris van de architectuur van het bedehuis, maar geven er toch een duidelijk beeld van en situeren tevens het meubilair binnen het gebouw. Daarenboven laten de vroeger gemaakte opnamen niet zelden toe het meubilair te identificeren dat intussen verwoest werd door oorlog of brand, of weggenomen werd ingevolge de liturgische vernieuwingen. De TWEEDE GROEP, gerangschikt onder het trefwoord ARCHITECTUUR (detail), brengt alle architecturale details samen die aan de hand van ondertrefwoorden worden gerubriceerd. Die detailopnamen maken hoofdzakelijk deel uit van de reeds bestaande documentatie en werden slechts in enkele gevallen aangevuld bij gelegenheid van het samenstellen van het Repertorium. De DERDE GROEP rangschikt de fotografische opnamen van het meubilair volgens trefwoorden en ondertref woorden. De VOORWERPEN ONDER HETZELFDE TREFWOORD gegroepeerd, worden in princiep chronologisch onderverdeeld, met uitzondering van de trefwoorden SCHILDERIJ en SCULPTUUR, waaronder de rangschikking alfabetisch gebeurt volgens de auteursnaam, vervolgens per school en ten slotte chronologisch voor de anoniemen. Wan neer bij een DUBBEL TREFWOORD slechts één voorwerp wordt beschreven, komt het trefwoord dat aan het ontbrekend voorwerp beantwoordt tussen haakjes te staan. Ingeval op EENZELFDE FOTOGRAFISCHE OPNAME meerdere voorwerpen voorkomen die onder VERSCHILLENDE TREFWOORDEN kunnen geëxploiteerd worden, wordt elk van die voorwerpen onder zijn respectief trefwoord beschreven en wordt een verwijzing gemaakt naar de andere trefwoorden. Elk voorwerp dat in het Repertorium wordt opgenomen, is GEÏDENTIFICEERD OP EEN SUMMIERE WUZE aan de hand van zijn essentiële karakteristieken : de benaming, de kunstenaar, de iconografische voorstelling, de herkomst, de datering, de stijl, de materie, de techniek en de afmetingen (hoogte, breedte, dikte). Behoudens anders vermeld, zijn de afmetingen van de schilderijen genomen binnen de lijst.

7 Ingeval de notitie MEERDERE IDENTIEKE VOORWERPEN beschrijft, wordt naast het trefwoord het aantal vermeld dat op de fotografische opname voorkomt. Voor de opgave van de ICONOGRAFISCHE VOORSTELLINGEN, wordt de terminologie gebruikt die in het Archief in voege is. In princiep is elk iconografisch onderwerp vermeld dat op het voorwerp zichtbaar is, waarbij echter de voorstellingen die op de foto niet zichtbaar of fotografisch niet exploiteerbaar zijn tussen rechte haakjes worden geplaatst. Na elke notitie wordt het NEGATIEFNUMMER vermeld, gevolgd door het jaar van de opname. Ingeval een geïnventariseerd VOORWERP NIET GEFOTOGRAFEERD werd, krijgt het niettemin zijn normale plaats in de tekst maar wordt de notitie gevolgd door de vermelding "niet gefotografeerd". De meest voorkomende motiveringen voor het ontbreken van fotografische opnamen zijn de materiële onmogelijkheid de foto te maken (een grafplaat onder een biechtstoel) en de afkeuring van de opname om technische redenen of omdat zij niet beantwoordt aan de eisen van het opdrachtformulier. Indien het ensemble van het meubilair van een kerk niet kon worden gefotografeerd, bijvoorbeeld ingevolge restauratiewerken, çlan wordt de lijst van het meubilair toch gepubliceerd, echter zonder negatiefnummers. De VOORWERPEN die zich NIET MEER TER PLAATSE bevinden op het ogenblik van de prospectie of van de fotografische zending, worden in het Repertorium opgenomen gevolgd door de vermelding "niet meer ter plaatse" of " waarschijnlijk niet meer ter plaatse". De wijze waarop de publikatie van het Repertorium is opgevat beantwoordt, in zijn summiere vorm, aan de opdracht die ons werd toevertrouwd. Daarbij mag echter niet uit het oog verloren worden dat de gelijktijdige raadpleging van de repertoriumlijsten en de fotodocumenten - de onmisbare aanvulling voor de identificatie van de voorwerpen -, aan de kunsthistorici een bron van opzoekingsmogelijkheden biedt, die door de toevoeging van de indexen van de voorwerpen, de onderwerpen en de kunstenaars nog verruimd zullen worden *. Raphaël v AN DE w ALLE Hoofd van het Departement van het Fotoarchief Die fotodocumcntatie kan door het publiek geraadpleegd worden in de leeszaal van het Archief van het Instituut (Jubelpark 1, ingang Renaissancelaan) op alle werkdagen van 9,30 u tot 12 u en van 14 u tot 17 u behalve op zaterdag. Fotografische afdrukken kunnen besteld worden in de leeszaal of per brief tegen volgend tarief: contactafdrukken E ( 9 X 12) = 15 FB A (13Xl8) = 25 BF B (18X24) = 40 BF C (24X30) = 70 BF D (30X40) = 120 BF F (40X40) = 150 BF De negatieven aangeduid met de letter M, van het formaat 56X72 mm, worden als vergrotingen van 13 X 18 cm geleverd. 5

8

9 LIJST DER AFKORTINGEN afk. afkomstig kw. : kwart alg. algemeen 1. : lengte b. begin links boven Lod. Lodewi.ik br. breedte m. midden ca. circa monogr. monogram cf. confer N. noord(en) chronogr. chronogram N.-0. noordoost(en) cl. cliché N.-W. noordwest( en) d. diepte niet-gcïd. niet-geïdentificeerd diam. diameter 0. onder e. einde o. oost(cn) ext. exterieur polychr. polychroom ged. gedateerd r. rechts gepolychr. gepolychromeerd reprod. reproduktie get. getekend resp. respectievelijk h. helft tocg. toegeschreven hoogte H. Heilige HH. hcrk. inscr. int. inv. Heiligen herkomstig inscriptie interieur inventaris tot. totaal W. west(en) z. zuid(en) z.d. Z.-0. Z.-W. zonder datum zuidoost(en) zuidwest(en) 7

10

11 TREFWOORDENLIJST Dit classificatieplan is een uittreksel uit de trefwoordenlijst die in het Fotoarchief gebruikt wordt. Het tracht nochtans volledig te zijn met betrekking tot de rubrieken van het Repertorium. EXTERIEUR Tribune Hostiedoos Triforium Kelk INTERIEUR Troggewelf Kruis Tromp Kruis, Borst- ARCHITECTUUR (detail) Vakwerk Kruis, Processie- Baldakijn Venster en maaswerk Kruis, Triomf- Balk Waterspuwer Kruisbeeld Balkzool Windschoor Liturgische kam Band Zuil Liturgische waskan Basis Zwik Monstrans Bedaking Pateen Bevloering AFGIETSEL EN GALVANOPLASTIE Paternoster Bindsteen Pax Boog en bogenrij ALTAAR Pixis Boog- en gewelfaanzet Altaar Reliekhouder Bovendorpel Antependium Reliekschrijn Console Draagaltaar Schep bekken Credensnis Huisaltaar Spijkerboom Deur, Buiten- Thabor Fronton BEDEVAARTVAANTJE Wierookscheepje Fundering Wierookvat Gebint BIECHTSTOEL Wierookvatstaander Gewelf Wij wateremmer Kapiteel BLAZOEN Wijwaterkwast Karbeel Carte! (obüt) Koepel Stamboom DECORATIE Kraagsteen Wapenschild Afsluiting Kraagstuk Bescbil<jerd doek Kroonlijst BOEKBAND Deur, Binnen- Kruisbloem Houtwerk Makelaar CERAMIEK Lambrizering Muur Lederbekleding Muuropcning COMMUNIEBANK Muurschildering Muurverband Nis Nis CULTUSOBJECT Omlijsting Parket Aanwijzer Stuc Pendentief Ablutievaatje Tochtportaal Pijler Altaarlessenaar Wandversiering Pilaster Ampullen en -schaal Pinakel Canonbord DOKSAAL Piscina Chrismatoriurn Plafond Ciborie DOOPVONT Portaal en poortgebouw Ciborie, Berechtings- Sluitsteen Custode DRUKWERK Steunbeer Devotieobjecteo Boek Tra bes Fylacterion Trap Gemellion EX-VOTO 9

12 FOLKLORE Plan Retabel Kunstbloemen en -vruchten onder Plan van een gebouw Retabelfragment stolp Volksprent KAST RUSTMEUBEL Begijnekast Bank en bankje GEOENKTEKEN Broederschapslijst Bidstoel Commode Katheder GLASRAAM Handdoekrek Koorzitmeubel Kast Kruk GLASWERK Kastpaneel Stoel Achterglasschildering Kleerkast Tribune Glaswerk Legrek Troon Muurkast Zetel GRAFMONUMENT Sacristiekast SCHILDERIJ HANDSCHRIFT KERKMEESTERSBANK SCRIPTA HUlSHOUOEN KLANK Archivalia Aquamanile Altaarcarillon Inscriptie Schenkkan en bekken Gong Ledenlijst Vaas Handbel Klok SCULPTUUR IJZER-EN BESLAGWERK Klokje, Hang- Hek Muziekinstrument SLUITSTUK Hengsel werk Orgel Koorkapgesp Muuranker Ratel Sleutel TABERNAKEL Sluitwerk KOFFER Baldakijn en troonhemel Torenkruis Koffer Expositietroon Trapleuning Koffertje Tabernakel INSIGNE KOORGESTOELTE TAFEL Banier Console Bladwijzer KOOR LEZENAAR Credenstafel Borsthanger Tafel Ceremoniestaf KRUISWEG Gildcbreuk TAPISSERIE Gilde- of Corporatieloorts MINIATUUR Hellebaard van suisse TEXTIEL Hoofddeksel MOZAÏEK Albe Kerkmccstersstaf Antependium Kromstaf OFFERANDE Aurifrisia Kroon Collecteschaal Baldakijn en troonhemel Kruisdragende wereldbol Offerblok Banier en vlag Pelgrimsinsigne Schaal en schotel Borduurwerk Scepter Bursa PREEKSTOEL Corporale JUWEEL Ambo Dalmatiek Preekstoel Gekleed beeld KAART-PLAN-MAQUETTE Handschoen Kaart RETABEL Hoofddeksel Maquette van een gebouw Besloten hofje Humeraal Maquette-reductie Huiskapel Jugum Domini 10

13 Kazuifel Berechtingslantaarn VOETSTUK Kelkvelum Godslamp Console Koorkap Kandelaar Sokkel Liturgisch gewaad Kandelaber Voetstuk Mijter Lantaarn Zuil Palla Lichtarm Stool en manipel Lichtkroon en kaarsenstaander WAPEN EN WAPENRUSTlNG Uniform Luchter Velum WATER Processielantaarn Snuiter Lavabo UURWERK Wijwaterbakje Waodlicht Klokkekast Wijwatervat Pendule VERWARMING WETENSCHAPSINSTRUMENTEN Uurwerk Haodenverwarmer Barometer Zonnewijzer Kachel Maten en gewichten VERLICHTING VOERTUIG Windwijzer Aansteker en domper Wagen ZEGEL

14

15 ,I HOEILAART KERK SINT-CLEMENS De neo-romaan se krui skerk werd in geb ouw d on de r le idin g van archite ct He rman Ja miné, van Hasse lt. He t be dehuis in baksteen afgew isse ld me t spe klagen in natuursteen, be vat een zw are we ste rtoren, ge flan ke e rd door twee zij kapellen, een schip van vie r travee ën, een tran sep t me t op be ide armen een ooste lij ke ab sidiole, en een die p koor me t halfron de ab sis. EXTERIEUR Alg. gezicht N.-W. (M 66l09, z.d.), Z.-W. (A 4004, z.d.); partieel gezicht N.-0., deel van schip, transept en koor (M '76). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M '76), naar het doksaal (M '76). ALTAAR ALTAAR, Zij-, in zijkapel naast toren N., met tabernakel, op altaartafel gekroond Jezusmonogram, herk. van voormalige kerk, 2e kw. xvme, deels verguld en beschilderd hout (M '76). ALTAAR, Hoofd-, aan weerszijden van expositietroon in reliëf voorstelling Aanbidding van de Koningen, Communie van de Apostelen, Jezus valt onder het kruis en Opdracht van Jezus in de tempel, op einden bekroond met Engelenbeeldje, in register eronder in medaillons buste van 0.-L.-Vrouw met Kind, Z. Johannes van Ruysbroec, HH. Clemens paus, Jozef, Bisschop en Lucia, op kaarsen bank tekst in verband met H. Eucharistie, op tabernakeldeurtje Christus rechter in de tetramorf, op altaartafel. kruis, ca. 1875, metaal en steen, medaillons in (M '76). BlECHTSTOEL Ie h. xvme, eik (M '76). BLAZOEN CARTEL (OBIIT), van Baron d' Attenhoven, met wapenschild en -spreuk, 1962, paneel, zijde van ruit ca. 110 (M '76). CUL TUSOBJECT CIBORIE, merken : Brussel, 91 en niet-geïd. merk, 1791, deels verguld en verzilverd koper, h. 30 (M '76). CreoRIE, Hollands merk en JC op cuppa, 2e h. xrxe, zilver en deels verguld en verzilverd koper, h. 23 (zonder deksel) (M '76). KELK, merken : Brussel, m. xvme, zilver, h. 26 (M '76). KELK, op voet Godsoog in stralenkrans, Hollands merk en niet-geïd. merk, 2e h. xrxe, zilver en verzilverd koper, h. 22,5 (M '76). MONSTRANS, Stralen-, bekroond met kruis, boven lunula H. Geest onder de gedaante van een duif, omringd door Engelenkopjes, 2e h. xrxe, verzilverd koper, h. 61 (M '76). RELIEKHOUDER (ca. 12), o.a. van Z. Johannes van Ruysbroec en van H. Kruis, xvme-xixe, zilver en metaal in mahonie houten kastje, afm. kastje 86 X 38,5 X 17 (M '76). WIBROOKVAT, merken :. Brussel, 90 en 2 niet-geïd. merken, 1790, zilver, h. 26 (M '76). DECORATIE DEUR, BlNNEN- (2), aan weerszijden van biechtstoel, 3e kw. xvme, eik, deur 1. (M '76), deur r. (M '76). DEUR, BlNN EN-(1 van 3), naar sacristie, met geschilderd Jezusmonogram, ca. 1875, neo-romaans, eik (M '76). SPIEGEL, bekroond met kruisbeeld, Ie h. xvme (?), spiegel in eiken kaçler, 65 X 50 (M249671'76), kruisbeeld in hout met metalen corpus (?), h. ca. 70 (M '76). DOKSAAL door architect Hansotte, 1885 (M '76) (cf. ook KLANK, ORGEL). DOOPVONT ca. 1850, hardsteen met geelkoperen deksel bekroond met kruis op bol, h. (zonder deksel) 105 (M '76). 13

16 HOEILAART GLASRAAM - door E. Didron, van Parijs, H. Clemens paus, get. en ged. o (M '77). - (3) in absis, door E. Didron, van Parijs, ca : Primaatschap van Petrus en Ontmoeting van Jezus en de Samaritaanse vrouw bij de waterput, met alliantiewapen, get. en ged. o.i. (M '77), Calvarie, met alliantiewapen (M '77), Jezus ondervraagt de schriftgeleerden en Aanbidding van de Wijzen, o. alliantiewapen en wapenspreuk, get. en ged. o.r. (M '77). - in zijkapel N. naast de toren, door Cucunelle en Crickx, van Brussel, voorstelling Z. Johannes van Ruysbroec, ged. naamloos schenkingsopschrift 1951 (M '76). KAST SACRISTIEKAST, lage vierdeurskast, le h. xvme, eik, 115,5 X 273 X 120 (M '76). SECRETAIRE, lessenaar met twee laden op hoge poten, 2e h. XIXe, hout, 128 X 83 X 60 (M '76). KERKMEESTERSBANK (1 van 2) met vier zitplaatsen, ca. 1875, eik, br. 235, tegen noordelijke vieringspijler (M '76). KLANK ALTAARCARlLLON, 2e kw. xxe, brons, h. 12,5 (M '76). KLOK door Andreas Ludovicus Van den Gheyo, van Leuven, met naam van JL Deman D'Hobrugh (?) (volgens opschrift), ged. 1853, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse), zijde met voorstelling 0.-L.-Vrouw met Kind (E 4955'43). ORGEL, -kast, door architect Hansotte, 1887, hout (M '76) (cf. ook DOKSAAL). KOORLEZENAAR Arend op wereldbol, ca. 1875, hout (M '76). PREEKSTOEL in reliëf tegen zijden van kuip voorstelling Christus leraar en de Evangelisten, op trappalen Engelenbeelden, ca. 1875, eik (M '76); details : voormalige bekroning van klankhemel (M '76), beeld van Engel met spreukrol, h. 58, op trappaal l. (M '76), r. (M '76). RUSTMEUBEL BANK (EN BANKJE) (J van 2), knielbank, le h. xvme, eik, 80 X 168 X 65 (M '76). BANK (EN BANKJE) (1 van 4), knielbank, le h. xvme, eik, 80 X 165 X 65 (M '76). BIDSTOEL (J van 2), xvne, hout, 53 X 188 X 35 (niet gefotografeerd). BIDSTOEL (1 van 2), le h. xvme, hout, 82,5 X 82 X 67 (M '76). BIDSTOEL, ca. 1875, hout en fluweel (M '76). ZETEL, 2e h. xrxe, hout, 90 X 60 X 50 (M '76). SCHILDERU - Vlaamse School, twee zijluiken van drielu:k., le h. xvne, paneel, 85 X 27,5 : buiten 1. H. Augustinus van Hippo, naam op de lijst (M '76), r. H. Monica, met naam op de lijst (M '76), binnen l. H. Johannes evangelist en tafereel van zijn marteling (M '76), r. H. Catharina van Alexandrië (M '76). - Vlaamse School, H. Clemens paus doet een bron ontspringen in bijzijn van een lam, altaarstuk van voormalige kerk, e. xvn-b. xvme, doek, 272 X 143 (M '76). - Gelukzalige Johannes van Ruysbroec, opschrift met naam en overlijdensdatum, Ie h. xrxe (?), panee 58 X 42 (M '76). Gravure door Petrus van Avont, van Mechelen, Priorij van Groenendaal te Hoeilaart, o. verklarend opschrift met naam van Petrus Parys, Comissaris van het Windesheimerkapittel in Germania inferiorem en Prior van het klooster, get. o.r., e. xvtie-b. xvme, of 1647, papier in houten lijst, 59 X 42 (M '76). SCULPTUUR Reliéf door Atelier van Della Robbia, van Firenze (of copie naar), 0.-L.-Vrouw gekroond, in aanbidding voor het kind, geschonken door Baron d' Attenhoven in xixe, xve (?), geglazuurde ceramiek, h. ca. 90 (M '76). Beeld, fragment van Sint-Anna te Drieën, e. xve-b. xvre, Brabants atelier, onderlichaam van H. Anna afgezaagd en hoofd vervangen in xvme (?), gepolychr. hout, h. 35 (M '76). Buste, H. Clemens paus, xvrne, gepolychr. hout, h. 44 (M '76). Beeld, H. Cornelius paus, xvrne, gepolychr. hout, h. ca. 125 (M '.76). 14

17 HOEILAART Beeld, H. Barbara, e. xvme-b. xrxe, gepolychr. hout, h. ca (M '76). Beeld, H. Lucia, e. xvme-b. xrxe, gepolychr. hout, h. ca. 110 (M '76). Beeld, H. Jeanne d' Are, geschonken door Baron d'attenhoven, xrxe, gips of beschilderde terracotta, h. ca. 70 (M '76). Beeld, H. Hart van Jezus, 4e kw. XIXe, hout, h. 97 (M '76). TEXTIEL GEKLEED BEELD, 0.-L.-Vrouw met Kind, buste XIXe, kleding b. xxe, damastzijde, fluweel met borduursel en kant, h. 110 (M '76). VERLICHTING KANDELAAR (1 van 6), x1xe, verzilverd metaal, h. 60 (M '76). KANDELAAR (1 van 6), m. xrxe, verzilverd metaal, h. 111 (M '76). KANDELAAR (! van 6), e. XIXe, geelkoper, h. 97 (M '76). KANDELAAR, Paas-, met Christusmonogram, m. xxe, geelkoper, h. 140 (M '76). VOETSTUK VOETSTUK, met paneel van kast (?), voorstellend buste van 0. L.-Vrouw, m. xvme, eik, h. 96 (M '76). VOETSTUK, met paneel van kast(?), met Jezusmonogram, m. xvme, eik, h. 96 (M '76). EXTERIEUR Alg. gezicht N. (A , z.d.; E 38169, z.d.), N.-0. (E 20798, z.d.), Z.-0. (E 20799, z.d.), Z.-W. (A , z.d.; E 20788, z.d.), W. (A , z.d.); partieel gezicht W., portiek (A 20797, z.d.). ALTAAR portiekaltaartje bekroond met cartouche waarin geschilderd Mariamonogram, in nis altaarstuk voorstellend Landschap, tegen altaartafel in cartouche Jezusmonogram en op antependium geschilderde bloementuil, le h. xvme, beschilderd en verguld hout, huidige toestand (M '76), bovenhelft met in portiek beeldje van 0.-L.-Vrouw met Kind uit e. xve (thans ontvreemd) (A , z.d.) (cf. ook SCULPTUUR, Beeld, 0.-L.-Vrouw met Kind, e. xve). DECORATIE AFSLUmNG, voormalige borstwering van doksaal uit kerk te Hoeilaart (?), m. xvme, eik, h. 109, fragment 1. (M '76), r. (M '76). KLANK KLOK, genaamd Silva, ged. 1927, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse), zijde voorstellend Calvarie (E 3934'43). RUSTMEUBEL BIDSTOEL (J van 2), le h. xvrne, eik, 82 X 93 X 63 (M '76). SCULPTUUR Beeld, 0. L. Vrouw met Kind, e. xve, Brabants atelier, gepolychr. hout (niet meer ter plaatse)(a , z.d.)(cf. ook ALTAAR). KAPEL SINT-CORNELIUS KAPEL 0.-L.-VROUW VAN WELRIEKENDE Reeds in stond op deze plaats een kapel die bediend werd door de Priorij van Groenendaal. Haar naam ontleent ze aan de legende die verhaalt dat werklieden bij een restauratie in 1620 aangename geuren hadden waargenomen. Het huidige gebouw in de vorm van een open zaal kapelletje met westportiek en een dakruiter in het oosten, werd in bak- en natuursteen opgetrokken in J 864. Het bakstenen wegkapelletje met zadeldak bevat een nis waarin voorheen een beeldje van de H. Cornelius bewaard werd en thans een gipsen beeld van de H. Augustinus staat. IJzeren tralies sluiten de nis af en aan weerszijden tegen de gevel hangen ijzeren lichtarmen. EXTERIEUR Alg. gezicht van geveltje met nis, van 1. (M '76; E20776, z.d.; A , z.d.; E20789, z.d.; E20791, z.d.; E 20796, z.d.; E 23900, z.d.), van r. (E 20775, z.d.; E 20781, z.d.; E 20790, z.d.; E 20800, z.d.). 15

18 OV ERI JSE KERK 0.-L.- VROUW (JEZUS-EIK) De bedevaartskerk, een éénbeu kig e ru imte met rechtho ekig koor waarop onmiddellijk de pastorij aanslui t, werd opg etrokken in op dracht van Jan Maes, abt van Parkab dij te Heverlee, waarschi jn lij k naar de plannen van de Brusselse bou wmeester Jacob Francart. De bou w van de pasto rij en het koo r, gefl ankeerd doo r twee rechthoekig e zij ru imten, vi ng aan in 1650 en het schip van zes traveeën dateert van Tenslo tte werd er in 1865 nog een neo-romaanse westertoren bijg ebou wd door archi tect Loui s Sp aak. Een eerste herstelling aan het bi nnenwerk vo nd plaats in 1924 on der lei di ng van P. Sainteno y, van Brussel, en in deed men een bero ep op professo r Si mon Brigo de voo r de re stau rati e van de bui tenarchitectuu r. Tij den s deze camp ag ne werd de westerto ren verwi jderd en kreeg de gevel terug zij n oo rsp ron kelijk ui tzi cht. Als materi aal werd baksteen met lij stwerk m natuu rsteen gebrui kt. EXTERIEUR Alg. gezicht N. (M '76), Z.-0. (A 33628'42; M 65455, z.d.; M 65790, z.d.), Z. (A 33630'42; M '76), W. (M '76). INTERIEUR Alg. gezicht naa het koor (A 33483'42; M '76), het koor (M 65457, z.d.; M 65791, z.d.), naar het W. (M '76; M '76). ALTAAR ALTAAR, Hoofd-, portiekaltaar bekroond met Driehoek met tetragram als symbool van de H. Drievuldigheid, in fronton H. Geest onder de gedaante van een duif in stralenkrans omringd door Engelenkopjes, op voluten twee Engeltjes die voorhang openhouden, op fries tekst in verband met altaarstuk voorstellend Boodschap van Aartsengel Gabriël aan Maria, tabernakel bekroond met expositietroon waaronder Genadebeeld, op tabernakeldeurtje Hostiedragende kelk tussen twee Engelhermen, op kaarsenbank nog twee Engelenbeeldjes, voltooid in 1714, deels beschilderd hout en marmer (?), partieel gezicht, tabernakel met expositietroon en deel van portiek (A 33481'42; A 33489'42; M 65456, z.d.; M 65792, z.d.); detail : tabernakel (A 33485'42), Engelenbeeldjes op kaarsenbank, verzilverd hout, h. 70, 1. (M '76), r. (M '76). ALTAAR, Zij-, N., portiekaltaar bekroond met fronton waarop medaillon met Mariamonogram, in portiek altaarstuk voorstellend Tenhemelopneming van Maria en verhalend opschrift, tegen altaartafel verzameling ex voto's, ca voltooid, beschilderd en gemarmerd hout (A 33488'42). ALTAAR, Zij-, Z., portiekaltaar bekroond met fronton waarop medaillon met Mariamonogram, in portiek altaarstuk voorstellend 0.-L.-Vrouw overhandigt Norbertus het witte kleed, devotieopschrift in verband met H. Norbertus, tegen altaartafel verzameling ex voto's, voltooid ca. 1714, beschilderd en gemarmerd hout (A 33480'42). BIECHTSTOEL - tegen noordmuur van schip, bekroond met wapenschild van Ignatius van Arenberg, in fronton cartouche met zijn naam en titels, boven middenvak trofee van Boetesymbolen, tegen deurstijlen Engelenkoppen, geschonken door hertog lgnatius van Arenberg, 3e kw. xvne, eik (A 33487'42; M '76), bovenhelft (A 33604'42); details : wapenschild en opschrift (M '76), Engelenkop tegen deurstijl 1. (A 33482'42). - tegen zuidzijde van schip, bekroond met wapenschild, in fronton cartouche met opschrift betreffende Verrijking van parochie van Bellem door beeldje van 0.-L.-Vrouw gesneden uit de "Jezuseik" in 1653, boven middenvak symbool van Rechtvaardigheid, tegen deurstijlen Engelenkoppen, 3e kw. xvne, eik (M '76); detail : wapenschild en cartouche met opschrift (M '76). BLAZOEN WAPENSCHILD (1 van 3), tegen triomfboog, geplaatst door de Bruyn, abt' van Park, Ie kw. xvme, beschilderd hout : 1. van 16

19 OVERIJSE Libertus de Pape, abt van Park ( ) (niet gefotografeerd), m. van Maximiliaan Emmanuel van Beieren, keurvorst (M '76) (cf. ook SCRIPTA, INSCRIPTIE), r. van de Bruyn, abt van Park ( ) (niet gefotografeerd). CERAMIEK Siervaas (2), resp. met voorstelling Genadebeeldje 0.-L. Vrouw van Jezus-Eik, en opschrift op naam van Broederschap van Halle, 1 e h. XIXe, Brussels porselein, h. 25,3 (M '76). Siervaas (2), resp. met Jezus- en Mariamonogram, Ie h. xixe, Brussels porselein, h. 17,5 (l beschadigd aan oor) (M '76). Siervaas (2), resp. met voorstelling Kathedraal Sint-Michiel en Sinte Goedele te Brussel en Grote Markt te Brussel, 2e h. XIXe, Brussels porselein, h. 9 (M '76). Siervaas (2), met bloemmotief in reliëf, 2e h. xixe, Brussels porselein, h. J 5 (M '76). Siervaas (2), met geschilderd bloemmotief, 2e h. XIXe, Brussels porselein, h. 15 (M '76). Siervaas, 2e h. xixe, Brussels porselein, h. 23 (M '76). Siervaas, met bloemmotief, 2e h. XIXe, Brussels porselein, h. 20 (M '76). Siervaas (2), 2e h. XIXe, Brussels porselein, h. 13 (M '76). COMMUNIEBANK in reliëf voorstelling Laatste Avondmaal, geschonken door neef en nicht van pastoor Van der Straeten in 1830, gerestaureerd, deels vergulde eik, 78 X 350 (M '76). CULTUSOBJECT (AMPULLEN EN) -SCHAAL door Jan Weynants (?), van Leuven, in bodem alliantiewapen van Hartius en Kuyck, inscr. CDIG Hartius en N.D. Anna Kuyck, merken : Leuven, gekroonde 0 (?) en meesterteken Vijfpuntige ster, 3e kw. xvne, zilver, 20,2 X 29,1 (M '76). AMPULLEN (EN SCHAAL), Belgische merken ( ) en PS, zilver, h. 14 (l beschadigd aan voet) (M '76). AMPULLEN (EN -SCHAAL), Belgische merken ( ) en niet-geïd. merk, zilver, h. 15,5 (M '76). (AMPULLEN EN) SCHAAL, Belgische merken ( ) en 2 niet-geïd. merken, zilver, 13,5 X 23 (M '76). AMPULLEN (EN -SCHAAL) door Mercier, van Brussel, met naamstempel Mercier, e. XIxe, verzilverd metaal, h. 15,8 (M '76). CHRJSMATORJUM, drie cylinders, m. x1xe, zilver, resp. h. 5,8 (2) (M '76) en 7,5 (M '76). CmoRJE, deksel bekroond met kruisbeeld, [in voet wapenschild, letters DW verbonden door een liefdeknoop], bloempje uit wapenschild van Parkabdij te Heverlee, merken : Leuven en onleesbare merken, ged. inscr. op naam van Jezus Eyck 1663, Je h. xvue, verguld zilver, h. 46 (B 2722'05). CIBORIE door Jos Loven, van Heghel (volgens inscr.), bekroond met baldakijn waaronder beeldje Christus als Salvator, op zijden van cuppa Jezusmonogram en de symbolen van de Evangelisten, ged. inscr. uit dankbaarheid aan 0.-L. Vrouw vanwege kanunnik E. Cortens, van Parkabdij, 1919, verguld zilver(?), h. 49,5 (M '76). KELK, op siercuppa in cartouches Passiewerktuigen, op voet kruis van Golgotha, 0.-L.-Vrouw, genadebeeld van Jezus-Eik, en Geseltuigèn, merken : Brussel en 2 niet-geïd. merken, 2e h. xvne, verguld zilver, h. 28 (niet gefotografeerd). KELK, op voet in cartouches Hart met één zwaard doorboord, als symbool van 0.-L.-Vrouw, [Godsoog en Kruis], Ie h. xixe, verzilverd metaal, h. 26,5 (M '76). KELK, op siercuppa voorstelling van de Goddelijke Deugden, op voet Doodstrijd van Jezus in de Hof van Olijven, Calvarie met Maria Magdalena en Voetwassing, Belgische merken ( ), V en niet-geïd. merk, zilver, h. 26,7 (niet gefotografeerd). KELK, ged. schenkingsinscr. aan de Broeders Carmelieten te Brussel van Petronilla Plas en de dochters van haar broer met dezelfde naam(?) in 1862, niet-geïd. merk, zilver, h. 26,7 (M '76). KELK door Joseph Wilmotte, van Luik, in voet voorstelling HH. Franciscus van Assisi, Johannes de Doper, [Thomas van Aquino, Augustinus van Hippo, Paulus apostel, Jozef, Jezus aan het kruis, 0.-L.-Vrouw, HH. Petrus apostel en Johannes evangelist], ged. schenkingsinscr. vanwege grootmoeder Lucilla aan haar kleinzoon Paul bij zijn eremis in 1907, en van de echtgenoten Victor Kinonet en Maria Ludovica Liebaert aan 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik in 1931, verguld zilver met niello, h. 19,9 (M '76). KRUIS, PROCESSIE-, op knop twee harten als symbolen van Jezus en 0.-L.-Vrouw van Smarten, 3e kw. XIXe, verzilverd metaal, h. 76 (M '76). KRUISBEELD, corpus xvne (?), gepolychr. hout, h. 59 (M '76). KRUISBEELD, afk. van preekstoel, ca. 1763, gepolychr. houten corpus op kruis in beschilderd hout, h. 88 (M '76). KRUISBEELD (l van 2), op voet, door Napoleon Daems, van Turnhout, 1924, gepolychr. hout, h. 124 (M '76). 17

20 OVERIJSE LITURGISCHE WASKAN, Hollands merk en niet-geïd. merk, e.,axe-b. xxe, verguld zilver, h. 6,2 (M '76). MONSTRANS, Zonne, merken : Brussel, gekroonde Y (?), ged. inscr. op naam van opdrachtgever Bartholomeus Zegers, rector van dil Mariaal eigendom, 1662, deels verguld zilver, h. 65,5 (M '76). MONSTRANS, Stralen-, boven lunula H. Geest onder de gedaante van een duif, onder lunula Lam van Apocalypsis, op voet Altaar met kelk en Doorboord hart als symbool van 0.-L. Vrouw van Smarten, schenkingsinscr. op naam van Broederschap van Halle, XJXe, verzilverd en deels verguld koper, h. 97 (M '76). PATEEN door Joseph Wilmotte, van Luik, voorstelling H. Drievuldigheid onder de gedaante van genadestoel, ca. 1907, zilver met niello, diam. 16,7 (M '76). Poos, Belgische merken (! ), zilver, h. 3, 1 (M '76). RELIEKHOUDER van H. Barbara, in reliëf voorstelling God de Vader met wereldbol, Ie h. xvme, verguld hout, h. 36,5 (M '76). RELIEKHOUDER van Sluier van 0.-L.-Vrouw, in vorm van zonnemonstrans, Je h. xvme, verzilverd koper, h. 27,7 (M '76). RELIEKHOUDER van H. Kruis, osculatorium, xvme, verguld zilver, diam. 15,2 (M '76). WIEROOKSCHEEPJE, kuipje aan één zijde eindioend op vogelkop, Hollandse merken ( ) en niet-geïd. merk, zilver, 11,5 X 15,5 (M '76). WIEROOKVAT, Hollandse merken ( ) en niet-geïd. merk, zilver, h. 27 (M '76). DECORATIE DEUR, BINNEN, met geschilderd opschrift over de kerk, begonnen in 1650, voltooid in 1667, beroofd in 1796, westertoren bekroond in 1868 en hersteld in 1924, deur 2e h. xvne, opschrift aangebracht in 1924, eik (M '76) (cf. ook SCRIPT A, INSCRIPTIE). LAMBRIZERING, in schip, door Napoleon Daems, van Turnhout, ca. 1924, eik (niet gefotografeerd). Nrs, voor genadebeeldje van 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik, xvue, eik met smeedijzer, 57,5 X 21 X 15 (M '76). TOCHTPORTAAL, 2e kw. xvne, herstelling en bijvoegingen in J 767 en 1868, voorheen deels beschilderde eik met schildje waarop datum 1767 (A 33605'42), thans zonder beschildering (M '76). DOOPVONT in reliëf op voet voorstelling 0.-L.-Vrouw met Kind, genadebeeld van Jezus-Eik, boven Mariamonograrn, onder opschrift Hal, geschonken door Broederschap van Halle in 1756, hardsteen met deksel in geelkoper, h. 107, deksel 45 (M '76). GLASRAAM - Je venster vanaf het W. in zuidzijde van schip, met wapenschilden van Francesco Antonio de Agurto, Libert de Pape, Carlos de Guerra Arragon y Borgia en Philippe van Tuycom, ged. opschriften op naam resp. van Francesco de Agurto, gouverneur generaal van de Nederlanden, 1688, Philippe van Tuycom, abt van Park te Heverlee en visitator van de orde, 1688, Carlos de Guerra, Arragon en Borgia, gouverneur generaal van de Nederlanden 16.. en Libert de Pape, abt van Park te Heverlee en Vicaris van de orde in Brabant, 1688, fragmenten herk. van Westertoren (?), gezet in nieuwe omlijsting (M '76). - reeks van 8 in schip, door Edouard Steyaert, van Brussel, Taferelen in verband met de geschiedenis van het bedevaartsoord te Jezus-Eik, telkens met verhalend- en schenkingsopschrift, 1924 : De kinderen van den Kerkhoven laten het beeldje aan de eik bevestigen 1637, gift van Belgische provincie van de Jezuïeten, met wapenschild (M '76), Eerste Mis voor de eik door Jan Masius, abt van Park, en genezing van blinde Dymphna Gillis 1642, gift van M. Nols, abt van Park, met wapenschild van de abdij (M '76), Eerste steenlegging door Leopold Willem,_gouverneur van de Nederlanden, 1650, gift van de graaf en gravin Joseph de Méeus, met wapenschild van Aartshertog Leopold Willem van Oostenrijk (M '76), De Brusselse bevolking bracht in oorlogstijd vier maal het beeldje terug naar de eik, , gift van Paulus Hye ter nagedachtenis aan zijn vrouw Maria Brabandt, wapenschild van de stad Brussel(?) (M '76), Portret van abt Libert de Pape, van Parkabdij te Heverlee, met zijn patroon H. Libertus van Mechelen, gift van M. Hoefnagels, pastoor, ter nagedachtenis aan zijn vader, burgemeester van Turnhout, met wapenschild van Libert de Pape (M '76), Portretten van Marie-Henriette, Koningin van België, en haar zuster Charlotte, Keizerin van Mexico, met kanunnik M. Durieux, pastoor van Jezus-Eik, 1868, gift van Paulus Hye-Brabandt, met wapenschild van Brabant (?) (M '76), Portret van Kardinaal Sterckx die de cultus van het oord propageerde, met zijn patroon H. Engelbertus, gift van Kardinaal Mercier, met wapenschild van Kardinaal Sterckx (M '76), Kroning van het genadebeeld door kardinaal Mercier in aanwezigheid van prinses Marie-Josée, gift van het Generaal-kapittel van de Norbertijnen van 18

21 OVERIJSE Prémontré, geplaatst ter nagedachtenis aan Maria Coemans, echtgenote van Ludovicus Brabandt, wapenschilden van Park en van Jezus-Eik (M '76), Portretten van Alphons XIII van Spanje en zijn echtgenote en van de Belgische vorsten Albert en Elizabeth, gift van de Markies de Villalobar, met zijn wapenschild (M '76). IJZER- EN BESLAGWERK ToRENKRUlS (ext.), ca. 1650, smeedijzer, h. ca. 250 (M '76). INSIGNE KROON van 0.-L.-Vrouw, xvme, zilver en sierstenen (M '76). KROON (2), van 0.-L.-Vrouw en Jezuskind, x1xe, deels verguld zilver met sierstenen, resp. h. 4 en 3 (M '76). KROON (2), door Veys, van Brussel, van 0.-L.-Vrouw en Jezuskind, geschonken door gravin Marnix de Sint-Aldegonde in 1916, zilver met sierstenen, resp. h. 5,5 en 3,8 (M '76). KROON door Gebroeders Devroye, van Brussel, met wapenschilden o.a. van Paus Pius x en van Kardinaal Mercier, ca. 1924(?), goud, h. 5,3 (M '76). KROON, zgn. van Witte Donderdag, m. xxe, deels verguld zilver met sierstenen, h. 5,6 (M '76). KRUlSDRAGENDE WERELDBOL (2), van 0.-L.-Vrouw en Jezuskind, xvme, zilver(?), resp. h. 5 en 2,5 (M '76). PATERNOSTER, met Brandend hart als symbool van Christus, inscr. op naam van Vlierbeek, X!Xe, verguld zilver, bevestigd op banier in textiel (M '76) (cf. ook SLEUTEL). SCEPTER, bekroond met ster, xvme, zilver, (M '76). SCEPTER, bekroond met bloemknop, xvrne, zilver, (M '76). SCEPTER, bekroond met beeldje H. Michael, aanvoerder der hemelse Heirscharen verslaat de duivel, xvrne, verguld zilver, 1. 14,5 (M '76). SCEPTER, bekroond met ster, xrxe, zilver, 1. 12,5 (M '76). SCEPTER (2), van 0.-L.-Vrouw en Jezuskind, b. xxe, zilver met parels en sierstenen, resp ,8 (M '76), en 13,7 (M '76). SCEPTER, b. xxe (?), verguld zilver met sierstenen, 1. 10,3 (M '76). SLEUTEL, X!Xe, metaal (M '7 6)( cf. ook PATERNOSTER). KLANK KLOK, geschonken door graaf Ferdinand de Marnix de Sint Aldegonde en door de Heer, Mevrouw en Juffrouw Bouwens in 1870 (volgens opschrift), brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse), zijde met voorstelling Apostelen (E 5217'44). OFFERANDE COLLECTESCHAAL, met geschilderd Mariamonograrn, x!xe, hout, 1. 34,5 (M '76). (SCHAAL EN) SCHOTEL, op bodem voorstelling 0.-L.-Vrouw met Kind in de zon en staande op maansikkel, xvne, geelkoper, diam. 35 (M '76). PREEKSTOEL tegen zijden van kuip in medaillon buste van 0.-L.-Vrouw en van Christus, geschonken door de bedevaarders van Halle in 1763, eik (thans buiten gebruik), gezicht van 1. zonder klankbord (A 33486'42), van r. (A 33484'42). RUSTMEUBEL BIDSTOEL, Ie h. xvme, eik, 81 X 74 X 65 (M '76). BIDSTOEL, met opbergvak, xvme, gerestaureerd in X!Xe, eik, 85 X 63 X 61 (M '76). KOORZITMEUBEL, m. xrxe, notelaar bekleed met rood fluweel, afm. stoel (1 van 3) 85 X 51 X 42 en zetel 84 X 68 X 53 (M '76). SCHILDERIJ - door Andries de Licht, van Antwerpen, Boodschap van de aartsengel Gabriël aan Maria, altaarstuk van hoofdaltaar geschonken door de schilder uit dank voor de genezing van zijn dochter in 1662, doek, 225 X 125 (M '76). - door G. (?) Peeters, Portret van E. F. Delsaux als knaap, genezen dank zij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik, get. en ged. 1777, ingewerkt in lambrizering van het schip in 1924, doek, 78.x 60 (M '76). - Vlaamse School, 0.-L.-Vrouw Onbevlekte Ontvangenis tussen Joachim en Anna, ingewerkt in Jambrizering van het koor, Ie h. xvue, doek, ca. 150 X 95 (M '76). - Vlaamse School, Maria bezoekt Elizabeth, ingewerkt in de lambrizering van het koor, Ie h. xvne, doek, ca. 250 X 196 (M '76). - Vlaamse School, Tenhemelopneming van Maria, altaarstuk van zijaltaar N., Ie h. xvue, doek, ca. 210 X 125 (M '76). 19

22 OVERUSE. - Vlaamse School, 0.-L.-Vrouw overhandigt Norbertus het witte kleed, altaarstuk van zijaltaar Z., le h. xvne, doek, ca. 210 X 125 (M '76)., Vlaamse School, Opdracht van Jezus in de tempel, vrije copie naar P. P. Rubens, rechterluik van Kruisafneming in kathedraal te Antwerpen, ingewerkt in de lambrizering van het koor, xvne, doek, ca. 225 X 167 (M '76). - Vlaamse School, Tenhemelopneming van Maria, vrije copie naar P. P. Rubens in Koninklijk Museum voor Schone Kunsten te Brussel, xvue, doek, ingewerkt in de lambrizering men het koor, ca. 250 X 196 (M '96). - Vlaamse School, Bewening, xvne, doek, ca. 225 X 133 (M '76). - Portret in driekwart van Hendrick Vyvermans, 8 jaar, genezen door 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik, 1679 (volgens opschrift), ingewerkt in lambrizering van het schip, doek, 78 X 60 (M '76). - Portret van A.W., op 40 jaar genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik (volgens Frans opschrift), met zijn wapenschild, ingewerkt in lambrizering van het schip, xvne, doek, 78 X 60 (M '76). - Portret van Heer, genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus Eik, ingewerkt in lambrizering van het schip, e. xvue, doek, 78 X 60 (M '76). - Maria bezoekt Elizabeth, ingewerkt in lambrizering van het koor, xvme, doek, ca. 225 X 167 (M '76). - Mystiek huwelijk van de Zalige Herman Jozef(?) in tegenwoordigheid van een schenker en zijn twee zonen, ingewerkt in lambrizering van het koor, xvme, doek, ca. 150 X 95 (M '76). - Genezing van Dymphna Gillis op 9 jaar dankzij 0.-L. Vrouw van Jezus-Eik (volgens opschrift), met gezicht op houten bedevaartskapel, xvme, doek, 70 X 63,5 (M '73; M '76). - Genezing van Jan Baptiste Giart, dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik (volgens Frans opschrift), xvme, doek, 60 X 73,5 (M '76). - Genezing van François Fernande, op 18jaar, en van Jan Stas dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik (volgens opschrift), met gezicht op houten nis met genadebeeld, bevestigd aan een boom, xvme, doek, 72,5 X 64 (M '76). - Genezing van Aubert Rape dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik (volgens opschrift), met gezicht op houten bedevaartskapel, ingewerkt in lambrizering van het schip, xvn,e, doek, 78 X 60 (M '76) Portret van een Kanunnik, pastoor van Jezus-Eik, ten halve lijve, xvme, doek, 80 X 60 (M '76). - Portret van Kind, genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus Eik, ged. opschrift D.J.V.M., 1720, ingewerkt in lambrizering van het schip, doek, 78 X 60 (M '76). - Portret ten halve lijve van Dame, genezen dankzij 0.-L. Vrouw van Jezus-Eik, ged. o.i. 1722, doek, 84,5 X 68 (M '76). - Portret van Kind, genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus Eik, ged. opschrift op naam van J. B. Stockmans, 1727, doek, 93 X 75 (M '76). - Portret ten halve lijve van Marianne Forton, 18 jaar, geboortig van Tervuren (volgens opschrift), genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik, ged. 1742, doek, 87 X 70,5 (M'249832'76). - Portret ten halve lijve van Guilliam Taymans, van Overijse, pachter te Rixensart, neemt zijn toevlucht tot 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik (volgens opschrift), ingewerkt in lambrizering van het schip, ca. 1760, doek, 78 X 60 (M '76). - Portret van Meisje, genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik, ingewerkt in lambrizering van het schip, ged. o.r. 1772, doek, 78 X 60 (M '76). - Portret ten halve lijve van JJ.G.M. van Reynegom de Raeck, ingewerkt in larnbrizering van het schip, ca. 1775, doek, 78 X 60 (M '76). - Portret van Joanna de Keuster, op 29 jaar genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik (volgens opschrift), ingewerkt in lambrizering van het schip, ged (?), doek, 78 X 60 (M '76). - Portret ten halve lijve van Anna Maria Grovens, 29 jaar (?) (volgens opschrift), ingewerkt in lambrizering van het schip, get. o.i. (onleesbaar) en ged. b.r. 177., doek, 78 X 60 (M '76) L.-Vrouw schenkt de rozenkrans aan de H. Dominicus Guzman, 2e h. xvme, doek (M '76). - Portret in driekwart van Meisje, ingewerkt in larnbrizering van het schip, 2e h. xvme, doek, 78 X 60 (M '76). - Portret van Kind met hond, genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik, ingewerkt in lambrizering van het schip, 2e h. xvme, doek, 78 X 60 (M '76). - Portret van Meisje, genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik, ingewerkt in lambrizering van het schip, 2e h. xvme, doek, 78 X 60 (M '76). - Portret van Dame, genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik, ingewerkt in lambrizering van het schip, 2e h. xvme, doek, 78 X 60 (M '76).

23 OVERIJSE - Portret ten halve lijve van Dame met Kind, ingewerkt in lambrizering van het schip, 2e h. xvme, 78 X 60 (M '76). - Portret van Kind, genezen dankzij 0.-L.-Vrouw van Jezus Eik, met opschrift o.i. (onleesbaar), 2e h. xvme, doek, 78 X 44 (M '76). - Portret ten halve lijve van Dame, ingewerkt in lambrizering van het schip, e. xvme, 78 X 60 (M '76). - Gezicht op het kasteel van Tervuren in medaillon boven vaas met bloemen, e. xvme, doek, 162 X 120 (M '76)....,.. Doornenkroning, xvm-xrxe, doek, ISO X 110 (M '76). - Portret ten halve lijve van Joanna De Busscher (volgens opschrift), ged (?), doek, 72,5 X 45 (M '76). - Portret ten halve lijve van Heer, ingewerkt in lambrizering van het schip, Ie h. x1xe, doek, 78 X 60 (M '76). - Portretbuste van Heer, Ie h. XIXe, doek, 60 X 48 (M '76). - Portretbuste van Heer, Ie h. x1xe, doek, 66 X 46 (M '76). - Portret ten halve lijve van Meisje, gekleed als communiekant, op keerzijde opschrift op naam van Dewals 1851, x1xe, doek, 42 X 34 (M '76). - Portret ten halve lijve van Meisje, ingewerkt in lambrizering van het schip, ged. o.r (?), doek, 78 X 60 (M '76). - Vaas met bloementuil en genadebeeldje van 0.-L.-Vrouw van Jezus-Eik, ged. schenkingsopschrift van Broederschap van de Onbevlekte Ontvangenis en van het H. Hart van de Parochie van 0.-L.-Vrouw van de Zavel te Brussel, 1883, met medailles van die Broederschappen, doek, 117,S X 86 (M '76). SCHOORSTEEN (int.) in sacristie, ca. 1650, zandsteen (M '76). SCRIPTA INSCRIPTIE, herdenkingsopschrift over de wonderbare genezing van Johanna De Greve, begijn van Brussel, 1656, geschilderd op cartouche in hout (?) (M '76) (cf. ook DECORATIE, DEUR, BINNEN-). INSCRIPTIE, herdenkingsopschrift over de oprichting van de kerk door de hulp van Christus en 0.-L.-Vrouw en over de eerste steenlegging door aartshertog Leopold Willem van Oostenrijk in 1650, oorspronkelijk aangebracht op westgevel, in 1865 bij plaatsing van westertoren overgebracht naar triomf boog (M '76) (cf. ook BLAZOEN, WAPENSCHILD). INSCRJPTIE, herdenkingsopschrift (2) over abten van Parkabdij te Heverlee, herschilderd in 1924 tegen lambrizering van het koor, 45 X 95 : ter gedachtenis aan abt Johannes Maes ( ), van Leuven, die de grondvesten van het Mariaa\ heiligdom legde in 1642, met zijn wapenschild (M '76), ter gedachtenis aan abt Melchior Nysmans ( ), 16 jaar rector van Jezus-Eik, zag de verwoesting van de abdij en vergezelde kardinaal de Franckenberg in ballingschap waar hij stierf, met zijn wapenschild (M '76). INSCRIPTIE, gedenksteen boven westportaal (ext.), ter herinnering aan de bouw van de kerk in 1667 en de restauratie in 1970, zandsteen (M '76). SCULPTUUR Beeld, 0.-L.-Vrouw en Kind, Ie h. xvne, Mechels atelier, gepolychr. notelaar, h. 36 (M '76; M '76). Reliëf, 0.-L. Vrouw met Kind, XIxe, gepolychr. hout, 54 X 54 (M '76). Beeld, 0.-L.-Vrouw met Kind, copie naar Mechels beeldje uit Ie h. xvne, m. xxe, eik, h. 37 (M '76). TABERNAKEL EXPOSITIETROON, bekroond met Jezusmonogram, tegen troon hemel H. Geest onder de gedaante van een duif, op voetstuk Jezusmonogram, m. XIXe, gerestaureerd in 1966, deels beschil derd en verguld hout, h. 170 (M '76). TEXTIEL GEKLEED BEELD, 0.-L.-Vrouw met Kind, op kleed 0.-L. Vrouw initiale M, xxe, fluweel met kanten sluier (M '76). KAZUIFEL, op rugkruis voorstelling Lam van Apocalypsis op kruis, 2e h. x1xe, borduurwerk op zijde op ondergrond van moorzijde (M '76). VERLICHTING KANDELAAR (2), 2e h. xvue, geelkoper, h. 68 (M '76). KANDELAAR (2 van 4), 2e h. xvrre, geelkoperplaat, b. 98,S (M '76). KANDELAAR ( 1 van 2), op zijde van voet inscr. Brabant, m. XVIIle, beschilderd hout, h. 124,S (M '76). KANDELAAR (2 van 4), op zijde van voet voorstelling Godsoog in stralenkrans en buste van 0.-L.-Vrouw en van Christus, le h. XIXe, tin, h. 90 (M '76). 21

24 OVERIJSE KANDELAAR (2), op voel voorstelling 0.-L.-Vrouw met Kind, Lam van Apocalypsis en Brandend hart als symbool van Christus, m. XJXe, koperplaat, h. 87 (M '76). KANDELAAR (1 van 6), ged. 1860, verguld hout, h. 144 (M '76). KANDELABER (2), in vorm van bloemenvaas, op voet in reliëf voorstelling Christus als rechter, e. XJX b. xxe, verguld brons, h. 103 (M '76). KERK SINT-BERNARDUS (TOMBEEK) De éénb eukige kerk werd op getrokk en in B oven de gevel verheft zich een toren en het schip eindigt op een veelhoekig af gesloten koor met neogotische in slag. Als materiaal werd baksteen met sierelementen in natuursteen aan gewend. EXTERIEUR Alg. gezicht N.-W. (M '76). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M '76), naar het doksaal (M '76). BIECHTSTOEL ( 1 van 2) tegen zuidzijde van schip, 1860, beschilderd hout (M '76). CULTUSOBJECT CHRJSMATORJUM, dubbele verbonden cylinder, niet-geïd. merk en JD onder drie cirkels, x1xe, zilver, h. 6,2 (M '76). CHRJSMATORJUM, x1xe, zilver, h. 3 (zonder kruis) (M '76). CIBORIE, merk : LI (?), b. xvme, gerestaureerd, zilver, h. 33 (M '76). KELK, op voet in medaillons buste van 0.-L.-Vrouw, [Christus en H. Jozef(?)), niet-geïd. merk, 2e h. x1xe, neogotisch, verguld zilver en , h. 24 (M '76). KRUIS, PROCESSIE, XJXe, verzilverd en deels verguld metaal, h. 77 (M '76). KRUISBEELD, x1xe, corpus in gevernist hout op beschilderd houten kruis, h. 38 (M '76). MONSTRANS, Stralen-, boven lunula H. Geest onder de gedaante van een duif, onder lunula Lam van Apocalypsis, op voet Kruis en Kelk, 2e h. xrxe, verzilverd en verguld koper, h. 57,5 (M '76). P1X1S, Berechtings-, met chrismatorium, merken : niet-geïd. merk en JD onder drie cirkels, x1xe, zilver, h. 10 (M '76). Poos, merk : JD onder drie cirkels, xrxe, zilver, h. 3 (M '76). P1xrs, merken : niet-geïd. merk en JD onder drie cirkels, xrxe, zilver, h. 7,5 (M '76). Prxrs op voet, xrxe, verzilverd metaal, h. 12,5 (M '76). RELIEKHOUDER, osculatorium, 2e h. xrxe, verzilverd metaal, h. 12,5 (beschadigd) (M '76). DECORATIE MUURSCHILDERING, Taferelen (3) uit het leven van Maria en Jezus, 2e kw. xxe, ca. 150 X 140 : in schip, Boodschap van de aartsengel Gabriël aan Maria (M '76), naast koor 1. Kroning van Maria door Christus (M '76), r. Doop van Jezus (M '76). DOOPVONT ca (?), hardsteen met deksel in koper, tot. h. 145 (zonder deksel) (M '76). GLASRAAM in koor (3), voorstellend 1. H. Eduard de Martelaar, m. Calvarie met drie engelen die het bloed opvangen in een kelk, o. alliantiewapen Joly en niet-geïd. wapen, met wapenspreuk, r. H. Maria Magdalena, b. xxe (M '76). GRAFMONUMENT Epitaaf van Adolphe Antoine Henri Joseph Joly (t 1905) en zijn echtgenote Emma Marie Emilie Antoinette Ghislaine lweins (t 1874), met acht kwartieren, in reliëf voorstelling Dood van H. Jozef, witte steen, h. 190 (M '76). KAST SACRISTIEKAST, lage vierdeurskast met bovenstuk bestaande uit twee hoge en twee lage kastjes, e. XJXe, hout (M '76). 22

25 OVERIJSE PREEKSTOEL tegen rugbeschot tussen klankbord en kuip wapenschild, tegen zijde van kuip de symbolen van de Evangelisten, 2e h. xvne, eik (M '76); details : rugbeschot met wapenschild (M '77), zijde van kuip met symbolen van Evangelisten (M '76). SCULPTUUR Beeldengroep, Maria en Johannes van Calvarie, b. XVle, Leuvens atelier, afgeloogd hout (M '76) (cf. ook Beeld, Jezus aan het kruis). Beeld, Jezus aan het kruis, e. XJXe, neogotisch, gepolychr. hout, h. ca. 200 (M '76) (cf. ook Beeldengroep, Maria en Johannes van Calvarie). TABERNAKEL op deurtje Hostiedragende kelk, xvme, beschilderd en gemarmerd hout, h. 45 (M '76). TEXTIEL BANIER (EN VLAG), in medaillon geschilderde voorstelling Visioen van H. Bernardus : Verschijning van 0.-L.-Vrouw met Jezuskind, erboven begeleidende tekst, e. x1xe, blauw fluweel met borduurwerk, h. 210 (M '76). BANIER (EN VLAG), in medaillon geschilderde voorstelling H. Hart verschijnt aan H. Margareta Maria Alacoque, e. X!Xe, rood fluweel met borduurwerk, h. 210 (M '76). BANIER (EN VLAG), in mandorla voorstelling 0.-L.-Vrouw met Kind, erboven Stralenmonstrans, opschrift op naam van de Retraitanten van Tombeek, ged. op draagstok 1904, blauw fluweel met borduurwerk, h. 150 (M '76). LITURGISCH GEWAAD, e. XIXe, damastzijde met bloemmotief : dalmatiek (M '76), kazuifel, in rugkruis Lam van Apocalypsis (M '76). KERK SINT-JOOST (MALEIZEN) De ker k wer d oms tr eeks 1870 in baks teen en natuurst een opgetrokken. Een ingebouwde wes tertoren gaat een dri eb euki g schi p van vijf traveeën en een koor met halfr onde ab sis vooraf. Het interi eur wer d grondig geres taureer d in naar aanwijzi ngen van Pater Ger oen De Bruycker. EXTERIEUR Partieel gezicht N.-W. (M '76). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M '76), naar het doksaal (M '76). ARCHITECTUUR (detail) PORTAAL (EN POORTGEBOUW), W., met op elke deur ter hoogte van de klink een reliëf door Willy Ceyssens, van Hechtel, ca. 1965, brons tegen houten deur, afm. reliëfs resp. 23 X 96 : 1. voorstellend Een engel verkondigt de herders de geboorte en hoofden van Maria en Jozef, met bijhorend opschrift in vorm van monogram (M '76) (cf. ook SCULPTUUR, Relièj), r. H. Judocus van Ponthieu in tafereel uit zijn leven (?) en zijn naam in monogram (M '76) (cf. ook SCULP TUUR, Relièj). ALTAAR naar ontwerp van P. Geroen de Bruycker, ca. 1966, witte steen (M '76). BIECHTSTOEL (2) X!Xe, model Lod. XV, eik (M '76), (M '76). CULTUSOBJECT KRUIS, TRIOMF-, door Willy Ceyssens, van Hechtel, in een kader met motief van de Levensboom door P. Van Schil, i966, corpus en kruis in gehamerd metaal, kader in metaal met marmeren inlegwerk, ca. 100 X 100 (M249944'76). KRUISBEELD, e. X!Xe, houten corpus op vernieuwd houten kruis, h. corpus 34 (M '76). MONSTRANS, Stralen-, met inscr. uit Canon en ged. schenkingsinscr. van de Parochianen in 1935, verguld zilver en koper, h. 50 (M '76). DECORATIE ÜMLUSTING, m. xvme, beschilderd hout (M '76) (cf. ook SCULPTUUR, Beeld, H. Judocus). HOUTWERK, vruchten- en bloemenslinger, xvue, verguld hout, h. 90 (M '76). 23

26 OVERIJSE DOKSAAL balustrade afk. van voormalige communiebank, in cartouches voorstelling Hostiedragende kelk, Wierookvat, Wierookscheepje en Godsoog (?), xixe, Lod. xv, deels verguld hout (M '76). DOOPVONT ca (?), hardsteen, met deksel ca. 1965, koper, tot. h. 115 (M '76). GLASRAAM (1 van reeks) door Blondeel, van Marill,kerke, ca : genaamd de Biecht, non-figuratief (M '76). VERLICHTING GODSLAMP door Willy Ceyssens, van, Hechtel, gehouden door twee Engelen, op hoge voet, ca. 1965, geslagen metaal en engelen in geelkoper, tot. h. 155 (M '76). KANDELAAR (1 van 6), op voet o.a. buste van 0.-L.-Vrouw, e. xixe, verguld metaal, h. 144 (M '76). KANDELAAR (l van 4), door Willy Ceyssens, van Hechtel, ca. 1965, gehamerd metaal, h. 122 (M '76). WIJWATERVAT door Meysmans, van Mechelen, ca. 1965, faience, 32 X 50 (M '76). KRUISWEG (3 van 14) door P. Geroen de Bruycker, van Vaalbeek, ca. 1965, doek, 70 X 70 : Jezus ontmoet de Dochters van Jeruzalem (M '76), Jezus sterft aan het kruis (M '76), Kruisafneming (M '76). SCULPTUUR Reliëfs (2) door Willy Ceyssens, van Hechtel, bevestigd tegen deur van het portaal, ca. 1965, brons, 23 X 96 : Een engel verkondigt de herders de geboorte en hoofden van Maria en Jozef, met bijhorend opschrift in vorm van monogram (M l '76) (cf. ook ARCHITECTUUR (detail), PORTAAL (EN POORTGEBOUW), H. Judocus van Ponthieu in tafereel uit zijn leven (?) en zijn naam in monogram (M '76) (cf. ook ARCHITECTUUR (detail), PORTAAL (EN POORTGEBOUW)). Beeld door De Geen, van Poperingen, 0.-L.-Vrouw met Kind, ca. 1965, hout, h. 125 (M '76). Beeld, H. Judocus van Ponthieu, xvne, gepolychr. hout, h. 70 (M '76) (cf. ook DECO RA TIE, OMLIJSTING). TABERNAKEL door Willy Ceyssens, van Hechtel, ca. 1965, gehamerd metaal met sierstenen, 36 X 50 X 50, op voetstuk in zandsteen (M '76). UURWERK hangklok waarvan de kast verdwenen is, Je h. xrxe, diam. wijzerplaat 30 (M '76). 24 KERK SINT-MARIA MAGDALENA (EIZER) De éénbeukige neogotisch e kerk werd opgetrokken op het ei nde van de negenti ende eeuw. Een vrijstaande westertoren met traptorens gaat een schi p van vi er traveeën, een transept en een rech taf gesloten koor met noordeli jke sacri sti e vooraf. Als materiaal werd baksteen met si erelementen in natuursteen aangewend. EXTERIEUR Alg. gezicht N.-W. (M '76). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M '76), naar het doksaal (M '76). ALTAAR Hoofd-, boven tabernakel reliëf voorstellend Calvarie, aan weerszijden ervan telkens drie Engelen met Passiewerktuigen op tabernakeldeurtje Pelikaan voedt zijn jongen en Lam waarvan het bloed vloeit in een kelk, op predella wapenschild (2X) van graaf Ferdinand de Marnix de Sint-Aldegonde, op altaartafel Christusmonogram tussen Alfa en Omega, opgericht ter nagedachtenis aan Ferdinand de Marnix de Sint Aldegonde (volgens inscr.), ca. 1920, Franse steen (M '76).

27 OVERJJSE BIECHTSTOEL e. x1xe, neogotisch, eik (M '76). CULTUSOBJECT CIBORIE, op siercuppa o.a. voorstelling Godsoog in stralenkrans, op voet Symbolen van de Goddelijke Deugden, xixe, verzilverd koper, h. 40 (M '76). KRUIS, PROCESSIE-, 2e h. XIXe, geelkoper, h. 62 (M '76). MONSTRANS, Stralen-, Belgische merken ( ) en V, zilver en verguld koper, h. 56 (M '76). GLASRAAM in koor en transept (9), door Vosch, van Elsene, ca : in koor (3), gezamenlijke voorstelling Calvarie met Maria Magdalena aan de voet van het kruis, 1. en r. opschrift ter nagedachtenis aan Guillaume van Aerschot-Van Erp 1934 (M '76), in transept N. (3), gezamenlijke voorstelling Noli me tangere en Engelen bij het ledige graf, schenkingsopschrift 1. van Mommaerts-Charlier (?), m. van familie Charlier 1934, r. opschrift ter gedachtenis aan Engelbert Mommaerts (M '76), in transept Z. (3), gezamenlijke voorstelling Boetvaardige Maria Magdalena tussen Musicerende Engelen, 1. schenkingsopschrift van Catharina Van Eycken, r. opschrift ter gedachtenis aan Claire de Coster (M '76). KERKMEESTERSBANK ( 1 van 2) e. xxxe, neogotisch, eik : noordzijde met wapenschild van Marnix de Sint-Aldegonde (M '76). KLANK KLOK, XIXe (?), brons (waarschij nlijk niet meer ter plaatse) (E 4203'43). KLOK, toegewijd aan H. Maria Magdalena, ged. 1933, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse), zijde met voorstelling Jezus aan het kruis (E 4204'43). PREEKSTOEL tegen klankbord H. Geest onder de gedaante van een Duif, tegen zijden van kuip HH. Jozef, Franciscus Xaverius, [Maria Magdalena en Theresa van Avilla], 2e h. xxxe, eik (M '76). SCHILDERIJ Laat de kinderen tot mij komen', xvme, doek, ca. 320 X 233 (M '76). SCULPTUUR Beeld, H. Maria Magdalena, 2e h. xxxe, deels beschilderd en verguld hout (M '76). TEXTIEL LITURGISCH GEWAAD, m. XIXe, damastzijde met zilver- en gouddraad : dalmatiek (1 van 2) (M '76), kazuifel (M '76). KERK SINT-MARTINUS Het gro ndplan van de laatgot ische, zan dst en en kruiskerk bevat een ing ebou wde west erto ren, een drieb eukig schip van drie traveeën, een transept en diep veelho ekig afg eslot en ko or. De to ren heeft een Romaanse kern uit de twaalfde eeu w (? ). Schi p en transept dat eren uit de vijftiende eeuw en de werken aan het koo r vingen aan na de bran d van De overwel ving ervan eindig de in Na een tweede bran d in 1696, die gewelven en to ren beschadig de, werd het gebo uw herstel d en de zijb eu ken hero pg eb ou wd in Een vo lg en de restau ratie vond plaats in 1864 en een grondig e aan passing in 1881 onder leiding van de architect en C. Alm ain en de Hase. EXTERIEUR Alg. gezicht N.-W. (A 4379, 1894; M '76), N. (B 70276, z.d.), N. O. (M '76); partieel gezicht N.-W. (B 60552, z.d.), 0., absis en deel van transept (B 60516, z.d.; B 60521, z.d.), Z.-0., hoek koor-transept Z. (M '76), Z.-W. (A 33635'42), W., benedenhelft van westgevel (A 33633'42), toren vanuit Z.-W. (M 65785, z.d.), vanuit N. W. (M 63803, z.d. ; M 63804, z.d.). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (A '42; M '76), naar het doksaal (A 33652'42; M '76), zijbeuk Z. naar het 0. (M '76), naar het N.-W. (B 60575, z.d.). 25

28 OVERUSE ARCHITECTUUR (detail) KAPITEEL, in schip, xve, zandsteen (A 33636'42). MAKELAAR door Samyn, van westelijk tochtportaal, met beeldje H. Petrus apostel, 1870, eik, fragment, beeldje, h. 63 (M '76). ALTAAR ALTAAR, Zij, N., portiekaltaar bekroond met kruis, in fronton H. Geest onder de gedaante van een duif in wolkenkrans, le h. xvme, gemarmerd hout (A 33650'42); detail : fronton (M '76). ALTAAR, Zij-, Z., portiekaltaar bekroond met kruis, in fronton voorstelling Godsoog in stralenkrans, in portiek H. Helena en Erkenning van het ware kruis, le h. xvme, gemarmerd bout (M '76). ALTAAR, Hoofd-, door Hendrik en JozefGoyers, van Leuven, naar het plan van architect C. Almain, toren van retabel bekroond met kruisbeeld, onder baldakijn Pelikaan voedt zijn jongen, in nissen Maaltijd met de Emmaüsgangers en Offer van Abraham, aan weerszijden op einden beeld van Engel met banderol in reliëf tegen altaartafel [Dode Christus in het graf), ca. 1880, steen van Savonnière, tabernakel in metaal (M '76). BIECHTSTOEL - reeks van vier in zijbeuken, 2e kw. xvme, eik : (M '76), detail : middenvak (A 33638'42), (M '76), (M '76), (M '76). - in transept (2), 2e kw. xvme. eik : (A 33639'42), detail : middenvak (A 33637'42), (M '76). CULTUSOBJECT CreORIE, in cartouches op siercuppa halflijvige voorstelling 0. L.-Vrouw met Kind, [HH. Antonius van Padua en Franciscus van Assisi), 3 niet-geïd. merken, m. xvrre, beschadigd aan top van kroon, zi.lver, h. 41 (M '76). CIBORIE, niet-geïd. merk, xrxe, zilver en verzilverd koper, h. 39 (M '76). KELK, merken : Brussel,.6, en 4 niet-geïd. merken, 2e h. xvme, zilver, h. 28,5 (M '76). KRUIS, PROCESSlE-, op bol waarrond Slang bijt in appel, XJXe, verguld en verzilverd koper, h. ca. 90 (M '76). KRUIS, TRJOMF, xrxe, gepolychr. hout, h. corpus ca. 200 (M '77). KRUISBEELD, corpus, m. xvme, lindehout, b. 85 (M '76). KRUISBEELD, op voet in medaillon buste van 0.-L.-Vrouw van Smarten, e. xrx-b. xxe, houten kruis, corpus en voet in geelkoper, h. 53 (M '76). MONSTRANS, Stralen-, boven lunula H. Geest onder gedaante van een duif, aan weerszijden Engeltjes die kroon houden, lunula en stralenkrans xvme, zilver en verguld koper, voet vernieuwd in xrxe, verzilverd koper, h. 74,5 (M '76). MONSTRANS, Cylinder-, bekroond met kruis, onder baldakijn beeldje van H. Hart van Jezus, aan weerszijden van lunula Engel en 1. H. Paulus apostel, r. H. Aloïsius van Gonzaga, e. xrx-b. xxe, verguld koper, h. ca. 65 (M '76). RELIEKHOUDER van H. Martinus van Tours, osculatorium, merken : Brussel, 57, Staartster (?) en niet-geïd. merk, 1757, zilver, h. 18,8, klein schildje xixe, zilver (?) (M '76). RELIEKHOUDER van H. Kruis, osculatorium, Belgische merken ( ), zilver, h. 23,5 (M '76). RELIEKHOUDER van H. Antonius, osculatorium, m. XIXe, zilver, h. 15,3 (M '76). DECORATIE LAMBRIZERING, in zijbeuken, 2e kw. xvme, eik : paneelfragmenten met decoratief motief (A 33666'42), (A 33667'42), in zijbeuk N., drie brede en éèn smal paneel (M '76), details : met trofee van boeken en schaal (A 33665'42), met decoratief motief (A 33664'42), in zijbeuk Z., fragment van paneel met decoratief motief (M '76). 0MLUSTING, bekroond met reliëf voorstellend H. Cecilia ten halve lijve, Je h. xvme, eik, h. (met kastje) 375 (M '76). DOOPVONT tegen zijde van kuip wapenschild de Homes, b. XVIe, hardsteen, h. 101, deksel bekroond met kruis, en opgehangen aan katrol met H. Geest onder de gedaante van een duif, xvme, geelkoper, h. 86 (M '76), zonder deksel (A 33641'42); details: wapenschild (A 33642'42; M '76), duif boven deksel (M '76). GLASRAAM - in koor (3), door Capronnier, van Gent, ca : 1. H. Martinus van Tours deelt zijn mantel met een bedelaar en twee Engelen met spreukrol (M '76), m. H. Drievuldigheid onder de gedaante van twee personen en de duif, tussen twee Engelen met wierookvat, Doopsel en wijding van de H. Martinus, linkerhelft (M '77), rechterhelft 26

29 OVERJJSE (M '77), r. Verschijning van Christus aan H. Martinus of dood van de heilige (M '76). - in schip (12), door J. Colpaert, naar ontwerp van L. C. Crespin, Taferelen uit het leven van Jezus, ca : Boodschap van de aartsengel Gabriël aan Maria (M '76), Maria bezoekt Elizabeth (M '76), Geboorte van Jezus (M '76), Opdracht van Jezus in de tempel, get. o.r. (M '76), H. Familie (M '76), Doop van Jezus (M '76), Doodstrijd van Jezus in de hof van Olijven (M '76), Ecce Homo, get. o. (M '76), Kruisdraging, get. o. (M '76), Jezus ontmoet zijn moeder (M '76), Calvarie (M '76), Opstanding van Jezus uit het graf (M '76). GRAFMONUMENT Grafsteen van Henricus Josephus van der Cammen (t 1780) pastoor, hardsteen en marmer, ca. 180 X 130 (M '76). Grafsteen (ext.), van Ida J osepha Stevens (t ), echtgenote van Henricus T'kint, hardsteen, ca. 125 X 90 (M '76). Grafsteen (ext.), van Jean Charles Antoine Gabeels (t 1872?), hardsteen, in ruitvorm, zijde ca. 75 (M '76). IJZER- EN BESLAGWERK TORENKRUIS, xvme (?), smeedijzer, h. ca. 170 (M '76). KAST KAST, omgevormde kuip van voormalige preekstoel, ca. 1890, neoklassiek, eik (M '76). SACRISTIEKAST, geheel van muurkasten met kruisbeeld boven spiegel, 2e h. xvme, eik (M '76); detail : kruisbeeld, h. ca. 80 (M '76). KLANK ALTAARCARILLON, 2e h. XIXe, brons, koper en hout, tot. h. 22 (M '76). KLOK door Andreas Van den Gheyn, van Leuven, eigendomsopschrift met chronogram op naam van Kerkfabriek te Yssche, ged. 1812, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse), zijde met voorstelling buste van 0.-L.-Vrouw met Kind (E 4089'43; E 4200'43). KLOK door Andreas Van den Gheyn, van Leuven, eigendomsopschrift met chronogram op naam van Gemeente Yssche, ged. 1812, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse), zijde met voorstelling H. Martinus van Tours deelt zijn mantel met een bedelaar (E 4202'43); detail : voorstelling H. Martinus (E4201'43). ORGEL door Merklin-Schütze, van Elsene, en orgelkast door Gebroeders Camby, van Brussel, versierd met Engelenbeeldjes, 1871, eik (M '76). KOORGESTOELTE door Hendrik en Jozef Goyers, man Leuven, naar project van architect C. Almain, ca. 1880, eik : noordzijde met vijf zitplaatsen, tegen rugbeschot beeldjes van HH. Mattheus evangelist, Lucas evangelist, Marcus evangelist (niet meer ter plaatse), Michael verslaat de draak, Johannes evangelist en Gregorius paus (?) (M '76), details : beeldjes, tenzij anders vermeld h. ca. 58, HH. Mattheus evangelist (M '76), Lucas evangelist (M '76), Michael aanvoerder der Hemelse Heirscharen verslaat de draak, h. 65 (M '76), Johannes evangelist (M '76), Gregorius paus (?) (M '76), zuidzijde met vijf zitplaatsen, tegen rugbeschot beeldjes van David Koning-psalmdichter, Profeet, HH. Cecilia van Rome, Franciscus Xaverius, Johannes de Doper en Antonius abt (M '76); details : beeldjes, h. 58, David Koning-psalmdichter (M '76), Profeet (M '76), HH. Cecilia van Rome (M '76), Franciscus Xaverius (M '76), Johannes de Doper (M '76), Antonius abt (M '76). RUSTMEUBEL BIDSTOEL, opklapbare lessenaar en kastje, 2e h. xvme, eik, 102 X 58 X 69 (M '76). KoORZITMEUBEL, 2e h. x1xe, Lod. xm, hout bekleed met leder en koperen nagels, stoel ( 1 van 6) 87 X 51 X 51, zetel (1 van 2) 91 X 63 X 63 (M '76). STOEL (2), 2e h. XIXe, Lod. xv1, hout met nieuwe stof bekleed, 94 X 48 X 46 (M '76). SCHILDERIJ - door Stevens, H.;Helena en de Erkenning van het ware Kruis, altaarstuk van zijaltaar in transept Z., XJXe, doek, ca. 225 X 125 (M '76). - Vlaamse School, Maaltijd met de Emmaüsgangers, xvme, doek, ca. 225 X 125 (M '76). - Vlaamse School, Kruisoprichting, xv111-x1xe, doek, ca. 225 X 125 (M '76). - Vlaamse School, 0.-L. Vrouw schenkt de rozenkrans aan de H. Dominicus Guzman, recent geplaatst in portiek van zijaltaar in transept N., xvm-x1xe, doek, ca. 250 X 175 (M '76). 27

30 OVERIJSE SCULPTUUR Beeld door F. Marchant, H. Jozef met Jezuskind, get. en ged. 1870, gepolychr. hout, h. ca. 140 (M '76). Beeld, H. Antonius abt, b. xv1e, Brabants atelier, afgeloogde eik, h. 70 (A 33646'42; M '76); detail : ten halve lijve (A 33645'42). Beeld, 0.-L.-Vrouw met Kind, m. xv1e, Mechels atelier (?), gepolychr. hout, h. 71 (M '76). Beeld, 0.-L.-Vrouw met Kind, 2e h. xv1e, Mechels atelier, gepolychr. hout (M '76). Beeld, 0.-L.-Vrouw van Smarten met één zwaard doorboord, xvm-xixe, gepolychr. gips, h. ca. 150 (M '76). Beeld, H. Bisschop, xrxe, gepolychr. hout, h. ca. 125 (A 33644'42); detail : buste in profiel 1. (A 33643'42). Beeldengroep, H. Martinus van Tours deelt zijn mantel met een bedelaar, xixe, gepolychr. hout, 155 X 108 (A 33647'42); detail : de heilige te paard (A 33648'42), de bedelaar, rugzijde (A 33649'42). TEXTIEL AURJPRJSIA, afk. van 2 dalmatieken, b. XVIe, behandeld door het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium in 1965, borduurwerk op zijde : voorstelling op voorzijde, linkerpand HH. Petrus, Apollonia (?) en Ambrosius, r. HH. Simon, Maria Magdalena en Sebastiaan, op verbindingsstuk trofee van Passiewerktuigen, gehouden door twee Engelen, 102 X 14, op schouderstukken 1. Mozes profeet en David Koningpsalmdichter (?), r. H. Diaken en H. Stefanus, 53 X 11, opnamen na behandeling (B '65), panden van voorzijde (M '76); details : voorzijde, HH. Petrus en Simon (B '65), Apollonia en Maria Magdalena (B '65), Ambrosius en Sebastiaan, telkens onderaan beschadigd en ingekort (B '65), schouderstukken, David (?) en H. Diaken (B '65), H. Stefanus en Mozes (B '65), rugzijde, linkerpand HH. Johannes de Doper, Agnes en Gregorius, rechterpand HH. Apostel, Genoveva (?) en Comelius, op verbindingsstuk schild met Passiewerktuigen, gehouden door twee Engelen, 102 X 13, opnamen na behandeling (B '65); details : HH. Johannes de Doper en Apostel (B '65), Agnes en Genoveva (?) (B '65), Gregorius en Cornelius (B '65), voorstelling op voorzijde, linkerpand Christus als Salvator, HH. Catharina van Alexandrië en Lambertus van Luik, op rechterpand HH. Jacobus de Meerdere, Dorothea en Hiëronymus, op verbindingsstuk trofee van Passiewerktuigen, gehouden door twee Engelen, 102 X 13, op schouderstukken L.-Vrouw van de Boodschap (?) en H. Vrouw, r. HH. Diakens (2), 53 X 11, opnamen tijdens behandeling (B '65); details : Christus als Salvator en H. Jacobus de Meerder (B '65), HH. Catharina van Alexandrië en Dorothea (B '65), Lambertus van Luik en Hiëronymus (B '65), schouderstukken, HH. Diaken en Vrouw (B '65), 0.-L.-Vrouw van de Boodschap en Diaken (B '65), rugzijde, linkerpand H. Johannes evangelist, 0.-L.-Vrouw met Kind en Adrianus, op rechterpand HH. Paulus, Barbara en Augustinus, op verbindingsstuk schild met Passiewerktuigen, gehouden door twee Engelen, 102 X 13, opnamen tijdens behandeling (B '65); details : HH. Johannes evangelist en Paulus (B '65), 0.-L.-Vrouw met Kind en H. Barbara (B '65), HH. Adrianus en Augustinus (B '65). AURIFRISIA, fragmenten (2), Ie h. XVIe, borduurwerk op zijde : pand met onvolledige voorstelling, H. Maria Magdalena en H. Elizabeth van Hongarije ten halve lijve, 79 X 17, rugkruis voorstellend H. Drievuldigheid onder de gedaante van twee personen en de Duif, geflankeerd door wierookdragende Engelen, H. Martinus van Tours deelt zijn mantel met een bedelaar, H. Georgius van Cappadoce in gevecht met de draak, 110 X 50, na behandeling (B '67). VERLICHTING KANDELAAR (2 van 4), 4e kw. xvue, geelkoper, resp. h. (l van 2) 82 en (1 van 2) 92 (M '76). KANDELAAR (2 van 6), op voetstuk voorstelling buste van de evangelisten Johannes, Marcus en Mattheus, x1xe, verguld brons, h. 125 (M '76). KANDELAAR (2 van 4), e. x1xe, neo-romaans, koper, h. 36 (M '76). KANDELAAR, Paas-, op stam opschrift uit Paasliturgie, m. xxe, brons, h. 165 (M '76). VOETSTUK VOETSTUK, wereldbol met Engelenkopje en slang bijt in appel, xvme, beschilderd hout, h. 65 (M '76). WATER WUWATERVAT, xv,e, hardsteen, 20 X 31 X 23 (M '76). WUWATERVAT, xvue, hardsteen, 17 X 34 X 21 (M '76). 28

31 OVERJJSE KERK SINT-MICHIEL (TERLANEN) De éénbeukige kerk werd in neo klass icis tische s tijl opg etro kken ro nd 1838 in b ak- en natuurs teen. Het bedehuis heeft een to ren bo ven de westgevel en een ko or met halfro nde ab sis. EXTERlEUR Alg. gezicht Z.-W. (M '76). INTERIEUR Alg. gezicht naar het altaar (M '76), naar het doksaal (M '76). ALTAAR Hoofd-, expositietroon bekroond met beeldjes van Calvarie, aan weerszijden geschilderde voorstelling Laatste Avondmaal en Wonder van de broden en vissen met opschriften uit het Evangelie, tegen predella tekst uit de Canon, op tabernakeldeurtje in reliëf Pelikaan voedt zijn jongen, tegen altaartafel geschilderde voorstelling H. Michael aartsengel, H. Hart van Maria, Christus als de Goede Herder met een schaap op de schouders en HH. Jozef en Antonius van Padua, e. x1xe, hout met tabernakel in geelkoper (M '76). KRUISBEELD, op bol waarrond Slang, tegen voet in reliëfo.-l. Vrouw met Kind op maansikkel, e. x1xe, verzilverd metaal, h. 55 (M '76). MONSTRANS, Zonne-, bekroond met kruis op bol, 2e h. xixe, verguld metaal, h. 56 (M '76). DOOPVONT m. xrxe, hardsteen, h. 1 JO (M '76). PREEKSTOEL tegen klankbord H. Geest onder de gedaante van een duif, aan kuip verbonden kruisbeeld, ca. 1838, eik (M 24728'76); detail : kruisbeeld, vergulde corpus, h. 50 (M '76). SCULPTUUR Reliêf (4), in medaillon de Evangelisten ten halve lijve, onderaan telkens hun symbool, 2e b. xvme, eik, h. ca. 150 : HH. Johannes (M '76), Lucas (M '76), Matthëus (M '76), Marcus (M '76). TEXTIEL GEKLEED BEELD, 0.-L.-Vrouw met Kind, XIXe, zijde en fluweel, h. ca. 120 (M '76). VERLICHTING KANDELABER (1 van 2), zevenarmige, xixe, geelkoper, tot. h. 72 (M '76). BIECHTSTOEL (1 van 2) ca. 1838, eik (M '76). COMMUNIEBANK m. xvrne, eik : linkerfragment (M '76), rechterfragment (M '76). CULTU SOBJECT KELK, op siercuppa devotietekst, op knoop letters Jhesus, op voet in vierpas buste van Christus en schenkingsinscr. op naam van Angeline Beers... de Cock, 2e h. xixe, verguld zilver, h. 20 (M '76). KRUIS, PROCESSIE-, XIXe, verzilverd koper, h. 78 (M '76). KRUIS, TRIOMF-, 1 e h. xv1e, gerestaureerd, eik, h. ca. 170, kruis recent (M '76). KAPEL (BIJ HET KASTEEL VAN HOORN) Het rechtho ekige gebo uw tje in baks teen dateert waars chij nlij k van de neg entiende eeuw. De voorgevel wo rdt bekroo nd met een to renvo rm ig e vers iering en bo ven de deur is er een nis aang eb racht, waarbo ven een gevels teen. EXTERIEUR Alg. gezicht op voor- en zijgevel van 1. (A 97833'47), op voorgevel (A 97832'47). 29

32

33 INHOUDSTAFEL Woord vooraf Inleiding Lijst der afkortingen Trewoordenlijst HOEILAART Kerk Sint-Clemens Kapel 0.-L. Vrouw van Welriekende Kapel Sint-Cornelius OVERIJSE Kerk 0.-L.-Vrouw (Jezus-Eik) Kerk Sint-Bernardus (Tombeek) Kerk Sint-Joost (Maleizen) Kerk Sint-Maria Magdalena (Eizer) Kerk Sint-Martinus Kerk Sint-Michiel (Terlanen) Kapel bij het kasteel van Hoorn D/1980/0613/R 186 K.I.K. Brussel DRUKKERIJ G. THONE N. V./LUIK

34