1 i. PROVINCIE OOST-VLAANDEREN Kanton Zomergem. FOTO REPERTORIUM VAN HET MEUBil..AIR VAN DE BELGISCHE BEDEHUIZEN ' - 11/0 1

Transcriptie

1 FOTO REPERTORIUM VAN HET MEUBil..AIR VAN DE BELGISCHE BEDEHUIZEN ' - 11/0 1 1 i 1 PROVINCIE OOST-VLAANDEREN Kanton Zomergem CHRISTINA V ANDENBUSSCHE - VAN DEN KERKHOVE ROEL RENARD.1 MINISTERIE VAN NEDERLANDSE CULTUUR KONINKLIJK INSTITUUT VOOR HET KUNSTPATRIMONIUM BRUSSEL 1975

2

3 WOORD VOORAF In 1967 hebben de Ministers van Cultuur, op initiatief van de Heer Pierre Wigny, aan het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium de dringende opdracht toevertrouwd een volledig, maar summier repertorium samen te stellen van het kwistbezit van het land. Dit repertorium, onder de vorm van korte identificatienotities aangevuld met fotografische opnamen, moet hoofdzakelijk een BEVEILIGINGSINVENTARIS zijn, de eerste fase in de organisatie van een meer doelmatige bescherming van het kwistbezit. Moet men inderdaad niet de opsomming maken van wat men bezit om er de schatten van te onderkennen en een actie te voeren voor hun bescherming of hwi behoud, gestewid op hun waarde en onveiligheid? Het Koninldijk Instituut voor het Kunstpatrimonium is belast met het opstellen van die inventaris omdat het reeds meer dan dertig jaar ervaring heeft in dit domein en reeds vijfhonderdvijftigduizend inventarisfoto's bezit. Negen kwisthistorici, één per provincie, zijn belast met het prospecteren van de kantons, terwijl negen particuliere fotografen de fotodocumentatie moeten samenstellen, dit als een vorm van beschrijving die sneller en doelmatiger is dan een geschreven tekst. Het werk werd aangevat in die sector van ons patrimonium die het meest in gevaar was, namelijk de kerken waarvan het meubilair dreigt te verdwijnen of veranderingen te ondergaan insevolge de wijzigingen van de liturgie in Het resultaat van deze eerste fase van de beveiligingsinventaris krijgt vaste vorm door de publikatie, voor elk van de tweehonderd tweeëntwintig gerechtelijke kantons, van een aflevering van het Fotórepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen. Deze publikatie begon in 1972 met de kantons Limbourg en Maasmechelen. Op die wijze zal het Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen, dank zij de doeltreffende steun van de Ministers van Cultuur, zich stilaan ontwikkelen tot een nuttig werkinstrument voor hen die als taak hebben ons nationaal kunstpatrimonium te beschermen en te valoriseren. Het maakt namelijk de onmisbare basis uit voor de rangschikking van de kunstwerken, waarvan de beveiliging en de valorisatie moeten georganiseerd worden volgens de hiërarchie van de waarden. René SNEYERS Directeur

4

5 INLEIDING Het Fotorepertorium van het meubilair van de Belgische bedehuizen is een versnelde inventaris, die zo volledig mogelijk tracht te zijn. Het neemt alle voorwerpen op die een artistieke, oudheidkundige, historische of volkskundige waarde hebben en maakt aldus niet alleen het werkinstrument uit waarop aangedrongen wordt door de verantwoordelijken voor de beveiliging van het nationaal kunstbezit, maar vormt tevens een rijke documentatie voor de kunstgeschiedenis. De werkmethode voor dit Fotorepertorium is dezelfde als die voor de inventaris die reeds sedert dertig jaar door het Instituut wordt samengesteld, maar beperkt de systematische opzoekingen en wetenschappelijke controles, die een remmende werking hebben, om slechts de essentiële identificatiegegevens te behouden. De voorbereiding, die voor elke provincie gedaan wordt door een kunsthistoricus, blijft bij een snelle raadpleging van de archieven, inventarissen, repertoria en andere gepubliceerde documenten die toelaten de kunstwerken te lokaliseren en te identificeren. Tijdens de prospectie ter plaatse worden er aan de reeds bekende voorwerpen een aanzienlijk aantal toegevoegd die in die werken nog niet werden vermeld. De opnamen, van het formaat 5 6 X 72 mm, worden gemaakt door particuliere fotografen volgens de "opdrachtformulieren" - het programma - opgemaakt door de prospectors. De fotografische afdrukken ( 1; x 1 8 cm) worden gekleefd op grote analytische steekkaarten (;o X 24 cm), die de identificatiegegevens van het voorwerp en het negatiefnummer vermelden. Zij worden alfabetisch gerangschikt per gemeente in de fototheek van het Archief, waar elke navorser ze kan raadplegen aan de hand van de typologische, de iconografische en de auteurscatalogi. Gelijktijdig met het opnemen van de fotodocumenten in het Archief wordt de inventaris ervan gepubliceerd; die bevat tevens de fotografische opnamen gemaakt vóór die van het Repe r torium. De publikatie gebeurt, voor elke provincie, PER GERECHTELIJK KANTON. De gemeenten worden alfabetisch gerangschikt, rekening houdend met de samenvoegingen, afschaffingen en nieuwe naamgevingen. De bedehuizen worden onderverdeeld in parochiale kerken en kapellen bestemd voor de eredienst enerzijds en in minder belangrijke bidplaatsen, zoals wegkapellen of calvariebergen, anderzijds; orri die laatste groep te onderscheiden zijn de inleidende notities gedrukt in een kleiner lettertype. In elk van de twee categorieën verloopt de rangschikking van de bedehuizen alfabetisch volgens de naam van de patroonheilige; die wordt eventueel gevolgd door de naam van de af geschafte gemeente of de vroegere benaming van de gemeente, evenals de naam van het gehucht of de wijk; die laatste bepalen alleen de alfabetische rangschikking ingeval twee bedehuizen dezelfde patroonheilige hebben in één gemeente. In enkele gevallen komt een bedehuis niet voor in de publikatie, omdat het meubilair ervan niet belangrijk is of omdat de kerk wegens restauratie niet toegankelijk was op het ogenblik van de prospectie. 3

6 Een korte INLEIDENDE NOTITIE situeert elk bedehuis samen met zijn meubilair in het archeologisch en historisch kader aan de hand van elementaire gegevens : het ontstaan, de voornaamste bouwfazen, het bouwkundig type, de naam van de bouwmeester, enz. De RUBRICERING is gebaseerd op een SYSTEEM VAN TREFWOORDEN dat, spijts zijn onvolmaaktheden, sedert jaren zeer goede diensten bewijst aan het Archief van het Instituut. Door dit systeem worden de documenten in drie categorieën ondergebracht: het gebouw, de architecturale details en het meubilair. In de EERSTE GROEP worden onder de trefwoorden EXTERIEUR en INTERIEUR respectievelijk de algemene buiten- en binnenopnamen van het gebouw samengebracht. Ze vertegenwoordigen nooit de volledige inventaris van de architectuur van het bedehuis, maar geven er toch een duidelijk beeld van en situeren tevens het meubilair binnen het gebouw. Daarenboven laten de vroeger gemaakte opnamen niet zelden toe het meubilair te identificeren dat intussen verwoest werd door oorlog of brand, of weggenomen werd ingevolge de liturgische vernieuwingen. De TWEEDE GROEP, gerangschikt onder het trefwoord ARCHITECTUUR ( detail), brengt alle architecturale details samen die aan de hand van ondertrefwoorden worden gerubriceerd. Die detailopnamen maken hoofdzakelijk deel uit van de reeds bestaande documentatie en werden slechts in enkele gevallen aangevuld bij gelegenheid van het samenstellen van het Repert()ri De DERDE GROEP rangschikt de fotografische opnamen van het meubilair volgens trefwoorden en ondertrefwoorden. De VOORWERPEN ONDER HETZELFDE TREFWOORD gegroepeerd, worden in princiep chronologisch onderverdeeld, met uitzondering van de trefwoorden schil DERI J en SCULPTUUR, waaronder de rangschikking alfabetisch gebeurt volgens de auteursnaam, vervolgens per school en ten slotte chronologisch voor de anoniemen. Wanneer bij een DUBBEL TREFWOORD slechts één voorwerp wordt beschreven, komt het trefwoord dat aan het ontbrekend voorwerp beantwoordt tussen haakjes te staan. Ingeval op EENZELFDE FOTOGRAFISCHE OPNAME meerdere voorwerpen voorkomen die onder VERSCHILLENDE TREFWOORDEN kunnen geëxploiteerd worden, dan wordt elk van die voorwerpen onder zijn respectief trefwoord beschreven en wordt een verwijzing gemaakt naar de andere trefwoorden. Elk voorwerp dat in het Repertorit,m wordt opgenomen, is GEÏDENTIFICEERD OP EEN SUMMIERE WIJZE aan de hand van zijn essentiële karakteristieken : de benaming, de kunstenaar, de iconografische voorstelling, de herkomst, de datering, de stijl, de materie, de techniek en de afmetingen (hoogte, breedte, dikte). Behoudens anders vermeld, zijn de afmetingen van de schilderijen genomen binnen de lijst. Ingeval de notitie MEERDERE IDENTIEKE VOORWERPEN beschrijft, wordt naast het trefwoord het aantal vermeld dat op de fotografische opname voorkomt. Voor de opgave van de ICONOGRAFISCHE VOORSTELLINGEN, wordt de terminologie gebruikt die in het Archief in voege is. In princi ep is elk iconografisch onderwerp vermeld dat op het voorwerp zichtbaar is, waarbij echter de voorstellingen die op de foto niet zichtbaar of fotografisch niet exploiteerbaar zijn tussen rechte haakjes worden geplaatst. 4

7 1 Na elke notitie wordt het NEGATIEFNUMMER vermeld, gevolgd door het jaar van de opname. Ingeval een geïnventariseerd VOORWERP NIET GEFOTOGRAFEERD werd, krijgt het niettemin zijn normale plaats in de tekst maar wordt de notitie gevolgd door de vermelding " niet gefotografeerd ". De meest voorkomende motiveringen voor het ontbreken van fotografische opnamen zijn de materiële onmogelijkheid de foto te maken ( een grafplaat onder een biechtstoel) en de afkeuring van de opname om technische redenen of omdat zij niet beantwoordt aan de eisen van het opdracht formulier. Indien het ensemble van het meubilair van een kerk niet kon worden gefotografeerd, bijvoorbeeld ingevolge restauratiewerken, dan wordt de lijst van het meubilair toch gepubliceerd, echter zonder negatiefnummers. De VOORWERPEN die zich NIET MEER TER PLAATSE bevinden op het ogenblik van de prospectie of van de fotografische zending, worden in het Reportorium opgenomen gevolgd door de vermelding " niet meer ter plaatse " of " waarschijnlijk niet meer ter plaatse". De wijze waarop de publikatie van het Repertorium is opgevat beantwoordt, in zijn summiere vorm, aan de opdracht die ons werd toevertrouwd. Daarbij mag echter niet uit het oog verloren worden dat de gelijktijdige raadpleging van de repertoriumlijsten en de fotodocumenten - de onmisbare aanvulling voor de identificatie van de voorwerpen -, aan de kunsthistorici een bron van opzoekingsmogelijkheden biedt, die door de toevoeging van de indexen van de voorwerpen, de onderwerpen en de kunstenaars nog verruimd zullen worden *. Raphaël v AN DE w ALLE Assistent verantwoordelijk voor het Departement van het Fotoarchief * Die fotodocumentatie kan door het publiek geraadpleegd worden in de leeszaal van het Archief van het Instituut (Jubelpark 1, ingang Renaissancelaan) op alle werkdagen van 9,30 u tot 12 u en van 14 u tot 17 u, behalve op zaterdag. Fotografische afdrukken kunnen besteld worden in de leeszaal of per brief tegen volgend tarief: contactafdrukken E ( 9 x 12) = 4 BF A (13 x 18) = 15 BF B (18 x 24) = 25 BF C (24 x 30) = 3 5 BF D (30 x 40) = 50 BF F (40 x 40) = 65 BF vergrotingen 13 x 18 = 17,50 BF 18 x 24 = 30 BF 24 x 30 = 50 BF 30 x 40 = 60 BF De negatieven aangeduid met de letter M, van het formaat 56 X 72 mm, kunnen als vergrotingen van minimum 13 x 18 cm geleverd!worden.

8

9 LIJST DER AFKORTINGEN ; afk. afkomstig kw. kwart alg. algemeen l. lengte b. begin boven Lod. links Lodewijk br. breedte m. midden ca. circa monogr. monogram cf. confer N. noord(en) chronogr. chronogram N.-0. noordoost( en) cl. cliché N.-W. noordwest( en) d. diepte niet-geld. niet-geïdentificeerd diam. diameter o. onder e. einde o. oost(en) ext. exterieur polychr. polychroom ged. gedateerd r. rechts gepolychr. gepolychromeerd reprod. reproduktie get. getekend resp. respectievelijk h. helft toeg. toegeschreven hoogte tot. totaal H. Heilige W. west(en) HH. Heiligen z. zuid(en) herk. herkomstig z.d. zonder datum inscr. inscriptie Z.-0. zuidoost(en) int. interieur Z.-W. zuidwest( en) inv. inventaris

10

11 TREFWOOR DENLIJST Dit classificatieplan is een uittreksel uit de trefwoordenlijst die in het Fotoarchief gebruikt wordt. Het tracht nochtans volledig te zijn met betrekking tot de rubrieken van het Repertorit1111. EXTERIEUR Tribune Hostiedoos Triforium Kelk ÎNTERIEUR Troggewelf Kruis Tromp Kruis, Borst- ARCHITECTUUR ( detail) Vakwerk Kruis, Processie- Baldakijn Venster en maaswerk Kruis, Triomf- Balk Waterspuwer Kruisbeeld Balkzool Windschoor Liturgische kam Band Zuil Liturgische waskan Basis Zwik Monstrans Bedaking Pateen Bevloering AFGIE'ISEL EN GALVANOPLASTIE Paternoster Bindsteen Pax Boog en bogeruij ALTAAR Pixis Boog-en gewelfaanzet Altaar Reliekhouder Bovendorpel Antependium Reliekschrijn Console Draagaltaar Schep bekken Credensnis Huisaltaar Spijker boom Deur, Buiten- Thabor Fronton BEDEVAARTVAANTJE Wierookscheepje Fundering Wierookvat Gebint BIECHTSTOEL W ieroo kvatstaander Gewelf Wijwateremmer Kapiteel BLAZOEN Wijwaterkwast Karbeel Cartel ( o bilt) Koepel Stamboom DECORATIE Kraagsteen Wapenschild Afsluiting Kraagstuk Beschilderd doek Kroonlijst BOEKBAND Deur, Binnen- Kruisbloem Houtwerk Makelaar CERAMIEK Lambrizering Muur Lederbekleding Muuropening CoMMUNIEBANK Muurschildering Muurverband Nis Nis CULTUSOBJBCT Omlijsting Parket Aanwijzer Stuc Pendentief Ablutievaatje Tochtportaal Pijler Altaarlessenaar Wandversiering Pilaster Ampullen en -schaal Pinakel Canonbord DOKSAAL Piscina Chrismatorium Plafond Ciborie DOOPVONT Portaal en poortgebouw Ciborie, Berechtings- Sluitsteen Custode DRUKWERK Steunbeer Devotieobjecten Boek Trabes Fylacterion Trap Gemellion Ex-VOTO 9

12 FOLKLORE Plan Retabel Kunstbloemen en -vruchten onder Plan van een gebouw Retabelfragment stolp Volksprent KAST RusTMEUBEL Begijnekast Bank en bankje GEDENKTEKEN Broederschapslijst Bidstoel Commode Katheder '"I GLASRAAM Handdoekrek Koorzitmeubel Kast Kruk GLAS WERK Kastpaneel Stoel Achterglasschildering Kleerkast Tribune Glaswerk Leg rek Troon Muurkast Zetel GRAFMONUMENT Sacristiekast SCHILDERIJ HANDSCHRIFT KERKMEESTERSBANK SCRIPTA HUISHOUDEN KLANK Archivalia r Aquamanile Altaarcarillon Inscriptie Schenkkan en bekken Gong Ledenlijst Vaas Handbel Klok SCULPTUUR IJZER- l;n BESLAGWERK Klokje, Hang- Hek Muziekinstrument SLUITSTUK Hengselwerk Orgel Koorkap gesp Muuranker Ratel Sleutel TABERNAKEL Sluitwerk KOFFER Tabernakel Torenkruis Koffer Baldakijn en troonhemel Trapleuning Koffertje Expositietroon INSIGNE KOORGESTOELTE TAFEL Banier Console Bladwijzer KooRLEZENAAR Credenstafel Borsthanger Tafel Ceremoniestaf KRUISWEG Gildebreuk TAPI SSERIE Gilde- of Corporatietoorts MINIATUUR Hellebaard van suisse TEXTIEL Hoofddeksel MozA1EK Albe Kerkmeestersstaf Antependium Kromstaf OFFERANDE Aurifrisia Kroon Collecteschaal Baldakijn en troonhemel Kruisdragende wereldbol Offerblok Banier en vlag Pelgrimsinsigne Schaal en schotel Borduurwerk,- Scepter Bursa PREEKSTOEL Corporale JUWEEL Ambo Dalmatiek Preekstoel Gek.leed beeld KAART-PLAN-MAQUETTE Handschoen Kaart RETABEL Hoofddeksel Maquette van een gebouw Besloten hofje Humeraal Maquette-reductie Huiskapel J ugum Domini 10

13 "),' "'t Kazuifel Berechtingslantaarn VOETSTUK Kelkvelum Godslamp Console Koorkap Kandelaar Sokkel Liturgisch gewaad Kandelaber Voetstuk Mijter Lantaarn Zuil Pala Lichtarm Stool en manipel Lichtkroon en kaarsenstaander WAPEN EN WAPENRUSTING Uniform WATER Velum Processielantaarn Lavabo Snuiter Wijwaterbakje UURWERK Wandlicht Wijwatervat Klokkekast Luchter Pendule VERWARMING WETEN SCHAPSINSTRUMENTEN Uurwerk Handen verwarmer Barometer Zonnewijzer Kachel Maten en gewichten VERLICHTING VOERTUIG Windwijzer Aansteker en domper Wagen ZEGEL

14

15 AALTER,; KERK 0.-L.-VROUW HULP DER CHRISTENEN De eerste steenlegging van de driebeukige kerk had plaats op 19 maart 18 5 o, door bouwmeester J. A. Clarisse, toen onderpastoor van Wingene. Ze werd ingewijd op x 5 september EXTERIEUR Alg. gezicht Z.-W. (A , ca. 45). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M 32225'70), naar het doksaal (M 32226'70). ALTAAR ALTAAR, Zij-, N., toegewijd aan 0.-L. -Vrouw, met beeld van 0.-L.-Vrouw met Kind, b. xxe, hout (M 32237'70). ALTAAR, Zij-, Z., toegewijd aan de H. Jozef, met beeld van de H. Jozef, l. H. Barbara en r. H. Apollonia, b. xxe, hout (M '70). BIECHTSTOEL deurtje met symbolen van de pauselijke macht, met beelden van de HH. Petrus apostel, Jezus, Maria Magdalena en 0.-L.-Vrouw, b. xxe, neogotisch, hout en gipsen beelden (M 32234'70). COMMUNIEBANK (Fragment), medaillon met de Pelikaan die zijn jongen voedt en de Hostiedragende kelk, b. xxe, hout (M 32236'70). PREEKS. TOBL met de Evangelisten en de Zegenende Christus leraar, b. xxe, hout (M 32238'70). SCHILDERIJ (7) door J. Van Baelen, de zeven werken van Barmhartigheid, herk. uit het klooster der broeders Alexianen te Antwerpen en geschonken door Alex. Julius van Cutsem, ca. 1648, doek, ca. 300 x 170 : de hongerigen spijzen (M '70), de dorstigen laven (M 32228'70), de vreemdelingen herbergen (M 32229'70), de naakten kleden (M 32230'70), de zieken bezoeken (M 32231'70), de gevangenen verlossen (M 32232'70) en de doden begraven (M 32233'70). KERK SINT-CORNELIS De oorspronkelijke kerk zou teruggaan tot 840. De kerk werd herbouwd in de xve eeuw. Bijna volledig verwoest door de beeldenstormers op het einde van de xvre eeuw werd ze pas in 1617 hersteld door Jan Verzuyt en Lieven de Zuttere. In 1622 werd aan de noordzijde van de kerk een wachthuis opgericht met oude materialen herkomstig van het Sint Corneliskoor en de kruiskapel. De toren droeg het jaartal In werd de kerk vergroot en de voorgevel verbreed. De huidige laatgotische driebeukige kerk met kruisbeuk werd in nogmaals vergroot en de toren werd na 1918 herbouwd. EXTERIEUR Alg. gezicht N. (B 91032'45), Z.-0. (A 77685'45, reptod. prentbriefkaart vóór, 18), Z. (A , vóór, 1918 B 91030'45), Z.-W. (B 91031'45). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (B 91033'45), naar het doksaal (M 32595'71). ALTAAR Zij-, N., toegewijd aan 0.-L.-Vrouw, tafel met Mariamonogram en gekroonde lelie, beeld van 0.-L.-Vrouw met kind op de maansikkel, retabel met de Boodschap van de Engel Gabriël aan Maria en de Opdracht van Jezus in de tempel, ca , stenen tafel en hout (retabel) (B 91041'45; M 326n'71). BIECHTSTOEL - e. xvne-b. xvrue, eik, met twee engelen als bermen, fronton met Maria Magdalena (B 91042'45); details :

16 AALTER Maria Magdalena (A '45), engelen (A 83208'45 A '45; A 832.n'45; A '45), zuilen (A 83206'45; A '45), kapiteel van zuil (A 83210'45), voetstuk met saterkop en vruchtenguirlande (A 83205' 45). -(3), ze h. xvure, Lod. xv, hout, resp. bekroond met buste van H. Petrus, Maria Magdalena en Koning David (B 91036'45 ; B 91037'45 ; B 91697'45); details : H. Petrus (A 89218'45), Maria Magdalena (A 83217'45) en Koning David (A 83218'45). CULTUSOB JECT ALTAAR LESSENAAR, met o.m. symbolen van Geloof, Hoop en Liefde, ze h. xvrrre, Lod. xv, hout, 40 X 43 (M 32609'71). KELK door Marcus van Sychen, van Gent, vier merken : gekroonde G(ent), helm, dekanale letter S en meesterteken MS, 1687, verguld zilver, h. 28 (M 32597'71). KELK, 1761, Gents atelier, vier merken, verguld zilver, h. 25,8 (M 32596'71). KRUIS, PROCESSIE-, xrxe, koper, h. 72. (M 32606'71). MONSTRAN S, Stralen-, 1750, Gents atelier, zilver, h. 80 (A 89226'45). RELIEKHOUDER, hoorn met reliek van H. Cornelius, 1608 (?), hoorn en zilver, l. ca. 30 (A 83222' 45). (cf. ook WIEROOKSCHEEPJE). RELIEKHOUDER van de H. Cornelius, 2.e h. xvrne, zilver, diam. 11 (A 83213'45). W1EROOKSCHẸEPJE, xvme, zilver, 8 x 15 (A 83222'45). (cf. ook REL IEKHOUDER). WIEROOKVAT, xvme, zilver (niet meer ter plaatse) (A 89228' 45). COMMUNIEBANK door Fr. Deseyn, met Jezusmonogram en de Toonbroden, ze h. x1xe, neogotisch, eik (B 91040'45). DECORATIE L,u.,rnRIZERING (4), paneelwerk bekroond met medaillons waarin busten van niet-geïd. heiligen, m. xvure, Lod. xv, eik (B 91038'45; B 91039'45 ; B 93695'45; B 93696'45); details : (A 89219'45; A 89220'45; A '45; A 89222' 45). LAMBRIZERING, paneelwerk bekroond met medaillon waarin busten van H. Johannes (?) en H. apostel, x1xe, eik (A 89224'45; A 89225'45). DOOPVONT xvme, marmer en koperen deksel, tot. h. 140 (M 32601'71). GLASRAAM (z van 12) - Geboorte van Jezus, ca (M 32612'71). - Piëta met H. Johannes met doornenkroon en passienagels, Maria Egyptica, Maria Magdalena en twee H. priesters, o.m. niet-geïd. wapenschild en devies, ca (M 32613'71). GRAF. MONUMENT Grafsteen van J udocus De Roo ( t 1708), zijn echtgenote Barbara Kint (t 1721) en kinderen Petrus Albertus (t 1751), Angelina (t 1720) en Brigitta (t... ), ged. b.m. 1726, steen, zoo X 100 (M 32608'71). Grafsteen van Joannes Zacheus Ludovicus De Langhe, pastoor van Aalter (t 1840), steen, ca. 250 x uo (M 32607'71). KLANK KLOK, genaamd Cornelius, ged. 1898, brons (A 51342' 44; A 51343'44). KERKMEESTERS BANK vroegere communiebank, geschonken door François Van de Vivere (?) en zijn echtgenote Isabelle Naessens, ged. 1725, hersteld in 1925 door De Visscher, eik (M '71; M 32603'71; M 32604'71; M 32605'71). KOORGESTOELTE (z), met medaillon waarin buste van niet-geïd. heiligen, 2e h. xvme, eik (B 91034'45) en (B 91035'45); details : heiligen (A 83219'45) en (A 83220'45). KRUISWEG (z van 14 staties), geschilderd, re kw. xxe, metaal, 80 x no; Jezus wordt ter dood veroordeeld (M 32616'71), Jezus wordt in het graf gelegd (M 32617'71). OFFERANDE SCHAAL (EN SCHOTEL), xvne, Nurenbergs atelier, koper, diam. 42 (A 83223'45). PREEKSTOEL met beelden van de Evangelisten, op kuip reliëfs : Keuze van de Apostelen, Aanstelling van H. Petrus, de

17 ,,- Bergrede, Laat de kleinen tot mij komen en Jezus overhandigt Petrus de sleutels, ie kw. xrxe, neogotisch, eik (M '71). SCULPTUUR Beeld, Piëta, xvne, gepolychr. hout, h. ca (A 83214'45), met recente overschildering (M '71). Beeld, buste van H. Cornelius, xvure, hout, h. ca. 90 (M '71). TEXTIEL KooRKAP, schild met Pelikaan die zijn jongen voedt, xrxe, witte zijde en gestulpt goud- en zilverbrokaat (M '71). KOORKAP, schild met Pelikaan die zijn jongen voedt, e. xrxe, witte zijde en gestulpt goud-en zilverbrokaat (M '71). VERLICHTING KANDELAAR, 1673, koper, h. ca. 130 (A '45; A '45). BELLEM KANDELAAR (2), e. xvrne, koper, h. ca. uo (A '45). KANDELAAR (6), driezijdige voet met H. Hart van Maria doorboord door zeven zwaarden, 0.-L.-Vrouw met Kind en Lam van de Apocalypsis, xrxe, verzilverd koper, h. 140 (B 93698'45). KANDELAAR (1 van 2), xrxe, koper, h. 78 (M 32610'71). WATER LAVABO, xvnre, marmer (A '45). KERK SINT-GODELIEVE Deze kerk werd gebouwd in EXTERIEUR Alg. gezicht N.-0. (M '71), Z.-W. (M '71). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M '71), naar het doksaal (M '71). BELLEM KERK 0.-L-.VROUW De oudste vermelding van de kerk dateert van In 1624 was de kerk tot puin vervallen en ze werd heropgebouwd door een lid van de familie Rijm. In het midden van de toren is een steen ingemetseld met het wapenschild van de familie Rijm. In 1870 werd het driebeukige bedehuis vergroot, in 1878 gedeeltelijk hersteld. In 1944 brandde de kerk volledig uit en in 1950 werd ze herbouwd. INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M 61879'72.), naar het doksaal (M 61880'72). ALTAAR (1 van 3), ca. 1964, neoromaans, marmer (M 61881'72.). BIECHTSTOEL ca. 1955, eik (M '72.) (cf. ook DECORATIE, LAMBRIZERING ). CULTUSOBJECT CIBORIE, zeszijdige voet met voorstelling van het Geloof, de Hoop en de Liefde, x1xe, zilver, h. 26 (M 61876'72.). CrnoRIE, xrxe, zilver, h. 2.7 (M 61875'72.). CrnORIE, xrxe, zilver, h. 27 (M 61874'72.). KELK, op voet medaillons met voorstelling van Jezus, Maria en H. Jozef, re h. xrxe, zilver, h. 2.7 (M '72.). M0Ns1 RANS, Toren-, e. xrxe, neogotisch, koper, h. 63 (M 61878'72.). DECORATIE LAMBRIZERING, met ingewerkte biechtstoelen en kerkmeestersbank, ca. 1955, eik (M '72.) (cf. ook BIECHTSTOEL en KERKMEESTERSBANK).

18 BE LLEM DOOPVONT ca. 1960, neoromaans, marmer met koperen deksel, h. IZO (M 61883'72). INSIGNE KRooN van Jezusbeeld, b. xrxe, verguld zilver, h. to (M 61873'72). IJZER-EN BESLAGWERK HEK, , gesmeed ijzer (M 61884'72). KERKMEESTERSBANK ca. 1955, eik (M 61882'72) (cf. ook DECORATIE, LAMBRIZBRING ). OFFERANDE SCHAAL (EN SCHOTEL), plat met Vlammend hart, eigendomsinscr. ]. Dupre, b. x1xe, koper, diam. 38 (M 61885'72). PREEKSTOEL kuip met reliëfs : Vermenigvuldiging van de broden, Prediking van Jezus, ca. 1964, eik (M 61886,'72). SCHILDERIJ - Vlaamse School (copie naar Antoon Van Dijck), Jezus aan het kruis, x1xe, doek, 160 x 100 (M 61888'72). TEXTIEL DALMATIBK (t van 2), xrxe, witte zijde en gestulpt goudborduurwerk (M 61887'72). HANSBEKE KERK SINT-PETRUS EN PAULUS Van de oorspronkelijke kerk is niets bewaard. De drie beu ki ge kerk werd in 1793 volledig herbouwd behalve de toren. Deze werd op 19 oktober 1918 door de Duitsers gedynamiteerd en in 1922 wederopgetrokken. EXTERIEUR Partieel gezicht N.-0. (A 75452, voor, 1945), Z.-0. (A 75455, vóór, 1945), Z. (A 83250'45). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (A 83251'4 5 ; M 32649'71), naar het doksaal (M 32650'71). ALTAAR ALTAAR, Hoofd-., tafel met Kruisdragend lam, tabernakeldeurtje met Hostiedragende kelk, beeld van God de Vader met kruisdragende wereldbol in stralenkrans, 1790, hout en marmer (M '71). ALTAAR, Zij-, N., portiekaltaar, tafel met Mariamonogram, schilderij : de Aanbidding van de herders, bekroond met nis waarin beeld van 0.-L.-Vrouw met Kind, gebroken fronton met twee Engelen in aanbidding, gift van J. B. van de Woestijne, van Hansbeke, 1790, marmer (M '71). ALTAAR, Zij-, Z., portiekaltaar, tafel met medaillon met symbolen van de pauselijke macht, schilderij : Jezus redt de kleingelovige Petrus die dreigt te zinken, bekroond met nis waarin beeld van de H. Petrus, gebroken fronton met twee Engelen in aanbidding, gift van ]. B. van de Woestijne, van Hansbeke, 1790, marmer (M 32663'71). BIECHTSTOEL (4), fronton met cartouche waarin resp. voorstelling van buste van profeet Jeremia, Maria Magdalena, de Goede Herde1 en de Verloochening van Petrus, xixe, eik (M 32686'71; M 32683'71; M '71; M 32653'71). COMMUNIEBANK waarschijnlijk berk. van het klooster van Drongen, ged. 1731, eik; details : De Ark van Noach (M '71), Het Manna (M '71), de Emmaüsgangers (M 32658'71), het Laatste Avondmaal (M 32659'71), De Voetwassing (M 32660'71), de zevenarmige Kandelaar (M 32661'71) en de Slang van de bekoring (M 32662'71). CULTUSOB JECT AMPULLEN EN -SC HAAL door Michiel de Grave, van Gent, 16

19 HANSBEKE geschonken door Joanna Lauwe en Joanna Martens (volgens inscr.), merken : gekroonde G(ent), dekanale letter A, meestermerk : gekroonde DG en proefsteek, , zilver, schaal 37 X 27, ampullen h. 16 (M 32640'71). CHR ISMATORIUM, 177 5, Lod. xv, zilver, h. 9 (M 32643' 71). CIBORIE, xixe, zilver, h. 32,5 (M 32644'71). KELK door Joannes Smidts, van Gent, ged. inscr. 1740, merk van Joannes Smidts, verguld zilver, h. 30 (M 32639'71). KELK, vier Gentse merken : gekroonde G( ent), helm, gekroonde 62 en niet-geïd. meesterwerk, 1762., zilver, h. 23,8 (M 32642'71). KELK, één niet-geïd. merk op voet en één niet-geïd. merk op cuppa, xrxe, zilver en gedeeltelijk verguld, h. 26,5 (M '71). KRurs, PROCESSIE-, met J ezusmonogram, xrxe, zilver, h. 77 (M 32690'71). MONSTRANS, Stralen-, stam met het Wimpeldragend lam boven lunula God de Vader met scepter en Duif, symbool van de H. Geest, vier Oudenaardse merken : A, bril, dekanale letter N en niet-geïd. meestermerk GH, ca. 1725, zilver, h. 68 (M 32645'71). RELIEKHOUDER van niet-geïd. vrouwelijke heilige, 2e h. xvme, hout, h. 90 (A '45). RELIEKHOUDER van niet-geïd. mannelijke heilige, ze h. xvme, hout, h. 90 (A 83254'45). WIEROOKSCHEEPJE door Joannes van Erven, van Gent, proefsteek, 1745, zilver, 9 X 18 (M 32679'71). WIEROOKVAT door Joannes van Erven, van Gent, vier merken : gekroonde G(ent), helm, gekroonde 4 5 en meestermerk, 1745, zilver, h. 28 (M 32676'71). DECORATIE HOUTWERK (5), paneel met gebroken fronton waarin medaillon met resp. het Vlammend hart (2 x) en martelwerktuig<;n (3 x), xixe, eik (M 32681'71; M '71; M 32682'71; M 32652'71; M '71). GRAFMONUMENT Grafsteen (ext.) van de resp. echtgenoten van Maria Carolina Millecam : Geerardus Matheus (t 1747), Dominicus Francis Coddeus (t 1754) en Ioannes Francis Laros (t 1773), hardsteen, 140 x 80 (M 32689'71). Graf1nom1t11ent (ext.) (dient als bidkapel) van Joannes Gislenus Van de Woestijne, van Hansbeke (t ) zijn echtgenote Ludovica Emelia de Calonne de Courtel- bourna (t 1819) en kinderen Maria Alphonsius Josephus Gislenus ( t 1828), Maria Eulalia Ludovica van zijn broer Amaadus Ludovicus Gisleaus (t 1805), met alliantiewapen van de echtgenoten en met Jezus aan het kruis, xe h. xrxe (A '4 5 ); detail : Jezus aan het kruis (A 83257'45). KAST SACRISTIEKAST, xrxe, hout, h. ca. 180 (M 32637'71). KERKMEESTERSBANK N., met Jezusmonogram en bekroond met medaillon met Pelikaan die zijn jongen voedt, xrxe, hout (M 32684'71). KLANK KLOK, genaamd H. Augustinus, herk. uit het klooster van Betel (volgens ged. inscr.), 1725, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse) (A 51304' 43). KLOK, gegoten door A. L. J. Van Aerschodt-Van den Gheyn, van Leuven, genaamd Martha, geschonken door Joannes Baptista van de Woestyne, van Hansbeke, en zijn echtgenote Maria Josepha (volgens ged. inscr.), met beeldjes van heiligen en met wapenschild van de schenker, 1845, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse) (A '43). KOORGESTOELTE (2), N. met buste van Jezus en Z. met buste van 0.-L. Vrouw, ca. 1790, eik (M 32669'71) en (M 32668'71). PREEKSTOEL door Willem (?) Geefs, van Antwerpen en door Jozef Du Bois, van Gent, gift van ]. B. van de Woestyne, van Hansbeke, onder de kuip beeldengroep Jezus overhandigt Petrus de sleutels, kuip met de symbolen van de Evangelisten en met de Aanbidding van de Herders, klankbord bekroond met Kruis, Hostiedragende kelk en H. Schrift, dubbele trap, XIXe, eik (M 32687'71). RUSTMEUBEL BIDSTOEL, xrxe, hout, h. 90 (M 32667'71). STOEL (1 van 2), xixe, hout en fluweel, h. 88 (M 32670' 71). ZETEL, 1e h. xvure, Lod. xrv, hout en leder, h. 87 (M 32638'71). ZETEL, xixe, hout en fluweel, h. 98 (M 32671'71). 17

20 HANS BEKE SCHILDERIJ - Vlaamse School, Aanbidding van de Herders, o.r. en o.i. wapenschild van de familie de Guernonval d'esquelbecque, xvme, doek, ca X 170 (M 32680'71). - Vlaamse School, Jezus redt de kleingelovige Petrus die dreigt te zinken, xvme, doek, 2.70 x 180 (M 32666'71). SCRIPTA STICHTINGSSTEEN, met b. m. het alliantiewapen van graaf de Boesies-Borluut, ca , steen, 130 X 80 (M 32688'71). SCULPTUUR Beeld, 0.-L.-Vrouw met Kind, xvue, gepolychr. hout, h. 36 (M 32646'71). Beeld, 0.-L. -Vrouw met Kind, xvme, gepolychr. hout (niet meer ter plaatse) (A '45). TAFEL CREDEN STAFEL (1 van 2.), xrxe, hout, h. ca. 90 (M 32675'71). TEXTIEL!<AzUIFEL, rugzijde met voorstelling van het Vlammend hart als symbool van Jezus, xrxe, witte zijde en goudborduurwerk (M 32648'71). KOORKAP, op het schild de Pelikaan die zijn jongen voedt, xrxe, witte zijde en goudborduurwerk (M '71). VERLICHTING KANDELAAR (x van 4), b. xvme, koper, h. 69 (M 32677'71). KANDE LAAR (1 van 4), b. xrxe, verzilverd koper, h. 86 (M '71). KANDELAAR (1 van 2.), driezijdige voet met alliantiewapen van graaf Borluut en echtgenote Sidonia Maria Kervyn, ged. cartouche 1878, koperplaat, h (M '71). KANDELAAll (1 van 4), xxe, koper, h. 90 (M '71). WANDLICHT (1 van 4), xrxe, koper h (M 32674'71). WANDLICHT (1 van 2.), xxe, koper, h. 70 (M '71). KNESSELARE KERK SrNT-WILLIBRORD De oude kerk met een houten gewelf en drie daken werd in r 790 af gebroken. Voor het nieuwe bedehuis werden de oude pilaren van de kerk behouden en dit werd in 1792 opgetrokken. EXTERIEUR Alg. gezicht N.-W. (M 61896'72.). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M 61898'72.), naar het doksaal (M 61897'72.). ALTAAR ALTAAR, Hoofd-, tafel met dtie medaillons met gekroond Jezusmonogram en de Passiewerktuigen, tabemakeldeur met Jezusmonogram en Christussymbool, gebeeldhouwd retabel met geschilderde deuren met de H. Willibrordus wordt tot bisschop gewijd, de H. Willibrordus predikt tot een menigte, Kalvarie, de H. Willibrordus doopt en zegent de gelovigen en de Dood van de H. Willibrordus, b. xxe, neogotisch, hout (M '72.). ALTAAll, Zij-, N., toegewijd aan 0.-L.-Vrouw, tafel met Mariamonogram, retabel met 0.-L.-Vrouw schenkt de rozenkrans aan de H. Dominicus Guzman, met beelden 1. H. Joachim en r. H. Anna met 0.-L.-Vrouw, b. xxe, neogotisch, hout (M 61903'72.). ALTAAR, Zij-, Z., toegewijd aan de H. Jozef, tafel met drie medaillons met J ozefmonogram en timmermanswerktuigen : hamer, bijl en beitel, winkelhaak en zaag, beeld van de H. Jozef met twee tortelduiven en lelietak, gebeeldhouwd retabel met de Verloving van de H. Maagd, de Vlucht naar Egypte, Jezus als leerknaap bij Jozef en Maria en de Dood van de H. Jozef, b. xxe, neogotisch, gepolychr. hout (M 61901'72.)..,. 18

21 KNESSELARE CULTUSOBJECT KELK, vier niet-geïd. merken, e. xvne-b. xvrue, zilver en gedeeltelijk verguld, h. 25,4 (M 61889'72). KELK, op voet kruis, vier niet-geïd. merken, e. xvneb. xvme, verguld zilver, h. 24,6 (M 61890'72). KRUISBEELD, xv111e, witgeschilderd en verguld hout, h. 84 (M 61892'72). RELIEKHOUDER, Kruis-, vier niet-geïd. merken, b. xvme, zilver, h. 17 (M 61894'72). KERKMEESTERSBANK e. xxxe, neogotisch, eik (M 61899'72). KLANK KLOK door A. L. ]. Van den Gheyn, van Leuven, toegewijd aan de H. Willibrordus, versierd met beeldjes van de Apostelen, ged. inscr. 1856, brons (A 51327' 44 ; A 51328' 44). KLoK door A. L. ]. Van den Gheyn, van Leuven' toegewijd aan 0.-L.-Vrouw met voorstelling van 0.-L.-Vrouw met Kind, ged. inscr. 1894, brons (A 51338'44; A 51339'44). OFFERANDE SCHAAL (EN SCHOTEL), xvue Duits werk, gedreven koper, diam. 40 (M 61895'72). PREEKSTOEL versierd met de Evangelisten, e. xxxe, neogotisch, eik (M 61900'72). VERLICHTING KANDELAAR (1 van 4), b. xvrne, koper, h. 29,5 (M 61891'72). KANDELAAR. (1 van 2), re kw. xxxe, empire, koper, h. 71 (M 61893'72). PR.OCESSIBLANTAAR.N (1 van 4), b. :ioce, neogotiséh, wit metaal, h. 93 (M 61904'72). KAPEL Ü.-L.-VROUW VAN BIJSTAND Deze kapel dateert vermoedelijk van de xvrne eeuw. EXTERIEUR Alg. gezicht W. vóór restauratie (A 94095'45, reprod. prentbriefkaart ca. 1910). SCULPTUUR Beeld, H. Anna en 0.-L.-Vrouw, xvue, gepolychr. hout (niet meer ter plaatse) (A 94096' 45). LANDEGEM KERK SINT-BLASIUS EN SINT-MARGRIET De oudste vermelding van de kerk dateert van Reeds in u21 werd ze herbouwd onder aanroeping van de HH. Blasius, Livinus en Margareta. Het gewelf van deze driebeukige kruiskerk werd pas in de xvme eeuw aangebracht. In werd de sacristij bijgebouwd. De kerk werd in 1914 en in 1940 door de oorlogen vernield en werd ca als een moderne erk opgetrokken. EXTERIEUR Alg. gezicht Z.-W. (M 32699'71); partieel gezicht na de verwoesting van de kerk, N. (E 3089'41), 0. (E 3090'41), Z.-0. (E 3087'41), Z. (E 3086'41), W. (E 3092'41). INTERIEUR Gezicht tiaar het koor na de verwoesting (E 3088' 41), alg. gezicht naar het koor (M 32700'71), gezicht naar het doksaal na de verwoesting (E 3091'41), alg. gezicht naar het doksaal (M 32701'71). CERAMIEK Vaas (r van 4), met Ecce-Homo, ca. 1800, aardewerk, h. 28 (M 32708'71). CULTUSOB JECT MONSTRANS, Stralen-, zeslobbige voet met de Passie- 19

22 LANDEGEM werktuigen, stam bekroond met beeldjes van de H. Margareta, 0.-L.-Vrouw met Kind in stralenkrans en de I-1. Blasius, Antwerpse merken : hand, dekanale letter I en niet-geïd. meestermerk met hond, b. xvure, zilver en gedeeltelijk verguld, h. 69 (M '71). Rm.mKHOUDBR, Kruis-, XIXC, koper, h. 80 (M '71). WIEROOKSCHEEPJE, gift van Judocus en Jacobus Claeys (volgens ged. inscr.), 1766, zilver, 14 X 17 (M '71). WIEROOKVAT, gift van Judocus en Jacobus Claeys (volgens ged. inscr.), 1766, zilver, h. 2.6 (M '71). WIEROOKVAT, IC kw. xrxe, koper, h. 2.9 (M '71). DOOPVONT xvne, steen en koperen deksel xxe, h. 80 (M '71). SCULPTUUR Beeld, H. Blasius, b. xvme, hout, h. 77 (M 32707'71). Beeld, buste van H. Blasius, xvme, hout, h. 49 (M 32705'71). Beeld, H. Margareta, xvme, hout, h. 42. (M 'ï1). Beeld, Jezus aan het kruis, e. xvme, hout, h (M 32703'71). TEXTIEL (BANIER EN) VLAG, met gekroond Mariamonogram, xrxe, blauw fluweel en zilverborduurwerk (M '71). KAzUIPEL, voorzijde : H. Paulus, I-1. Catharina en H. Barbara (niet gefotografeerd), rugzijde H. Petrus apostel, H. Helena, medaillon gehouden door twee engelen waarin Kalvarie en God de Vader en Duif, symbool van de H. Geest, xvre, rode damastzijde en goudborduurwerk, overgebracht op xrxe zijde (A '13). LITURGISCH GEWAAD, e. xvme, witte zijde en goudborduurwerk; dalmatiek (M 32693'7 1); kazuifel met Lam van de Apocal yp sis (M 32691'71); koorkap met Pelikaan die zijn jongen voedt (M '71). KAPEL 0.-L.-VROUW VAN DE ZEVEN WEEËN Deze kapel werd in de xvme eeuw opgericht. EXTERIEUR Alg. gezicht N.-W. (A ,ca. 45). LOVENDEGEM KERK SINT-MARTINUS De kerk, gebouwd einde xve, werd door de beeldenstormers grotendeels verwoest. Met de heropbouw van het driebeukige bedehuis werden Jan en Robrecht Persijns belast. Na de herstelling van de kerk werd ze gewijd door bisschop Triest. In 1767 werd ze vergroot door toevoeging van vier traveeën. In 1822 werd het koor gebouwd door Jan Van de Capelle, van Gent. In werd ze bijna volledig herbouwd. EXTERIEUR Partieel gezicht 0. koorkap en sakristij (B 89714'45), Z. (B '45; B 89713'45). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (B 89715'45). ALTAAR ALTAAR, Hoofd-, tafel met drie medaillons met de Toonbroden, een leliekruis en de Ark van het Verbond, tabernakel met het Lam van de Apocal yp sis en Hostiedtagende kelk en met twee Engelen in aanbidding, in de nissen naast het tabernakel beeldjes van de Evangelisten, gebeeldhouwd retabel met geschilderde deuren met H. Martinus deelt zijn mantel met een arme, Visioen van de H. Martinus, Kalvarie, Doopsel van de H. Martinus en Dood van de I-1. Martinus, op de deuren geschilderde voorstelling van H. Johannes Chrysostomos, H. Paulus apostel, H. Arnoldus en H. Theresia van Avila, b. xxe, neogotisch, steen en hout (M 61919'72.). ALTAAR, Zij-, N., toegewijd aan 0.-L.-Vrouw, met wapenschilden van Joost Triest en zijn echtgenote 2.0

23 LOVENDE GEM Barbara Damant, tabernakeldeur met Hostiedragende kelk en het Lam van de Apocal yp sis, in nis beeld van 0.-L.-Vrouw met Kind, retabel met Maria troont naast Christus in de hemel en de Tenhemelopneming van Maria, b. xxe, neogotisch, steen en hout (M 61922'72). ALTAAR, Zij-, Z., toegewijd aan de H. Martinus van Tours, tafel met monogram van de H. Martinus, beeld van H. Martinus, retabel met Bisschopswijding en Begrafenis van de H. Martinus, b. xxe, neogotisch, stenen tafel en gepolychr. hout (M 61920'72). ARCHITECTUUR ( detail) PIJLER, in de zijbeuk N., xv1e (B 89722' 4 5 ). BIECHTSTOEL - ged. 1659, eik (B 89719'45); details kroonlijst (A '45 ; A 82147'45; A '45). - xvme, eik (M 61917'72). CULTUSOBJECT AMPULLEN EN -SCHAAL, schaal met vier Gentse merken o.a. S en 57, 1757, zilver, schaal 35 X 26, ampullen h. 13 (M 61911'72). CHRISMATORIUM door Jacques Weyns, van Gent, met wapenschild van Antoon (?) Triest, vier merken : gekroonde G(ent), helm, dekanale letter S en meesterteken, 1613, 7,8 X 6,5 X 4 (E 1406'13). CIBORIE, door Pieter Collée, van Gent, vier merken : gekroonde G(ent), helm, gekroonde 90 en PC, 1790, zilver, h. 50 (M 61909'72). CIBORIE, voet met voorstelling van Jezus en Veronica, Kruisdood, Piëta en het Lijden (Aanbidding van de kelk), cuppa met cartouches waarin de Toonbroden, de zevenarmige Kandelaar, de Ark van het Verbond en de Slang van de bekoring, b. xxxe, zilver en gedeeltelijk verguld, h. 29 (M 61908'72). KELK, ca. 1610, Brussels atelier, vier niet-geïd. merken o.a. bok, leeuw en F, midden xvne, zilver, h. 24,8 (M 61910'72). KRUIS, PROCESSIE-, b. x1xe, zilver, h. 89 (M 61924'72). MONSTRANS, Stralen-, medaillons met buste van HH. Petrus en Martinus, boven lunula God de Vader in de wolken, gift van pastoor H. P. Dierick, vier niet-geïd. merken, Gents atelier, 1693, zilver, h. 72 (A 82150'45). RELIEKHOUDER, Kruis-, door B. L. Gyselynck, van Gent, met reliek van het H. Kruis, vier merken : gekroonde G(ent), helm, gekroonde 83 en meestermerk, 1783, zilver en hout, h. 64 (M 61907'72). WIEROOKSCHEEPJE, 1754, zilver, 13 x 20 (A 82149'45). WIEROOKVAT, gift van C. Van Geldre, L. Van Hautrive, S. Struyvelt en F. Mantau (volgens inscr.), 1754, zilver, h. 2.7 (A 82149'45). DECORATIE LAMBRIZERING, met biechtstoel en kerkmeestersbank, 1767, eik (B 89721'45) (cf. ook KERKMEESTERS BANK). DOOPVONT steun met Doopsel van Jezus in de Jordaan, xvure, steen en koperen deksel, steun in ijzersmeedwerk, h. 160 (M 61915'72). GLASRAAM (1 van 9), gift van de gilde van Sint-Pieter, Jezus overhandigt Petrus de sleutels, ged. o.r (M 61925'72). KAST SACRISTlEKAST, met Jezus aan het Kruis, Hostiedragende kelk en twee engelenkopjes, xvme, eik, ca. 400 x 300 (M 61905'72). KERKMEESTERSBANK ingewerkt in de lambrizering, 1767, eik (B 89721'45) (cf. ook DECORATIE, LAMBRISERING). KOORGESTOELTE re kw. xrxe, empire, eik (B 89720'45); detail: zitbanken (A 82145'45). KRUISWEG (2. van 14 staties), geschilderd door Louis Tydtgadt, e. xrxe, doek, ca. 220 x 2.65, Jezus ontmoet de dochters van Jeruzalem, get. o.r. (M 61918'72), Jezus wordt in het graf gelegd, get. o.r. (M 61916'72). PREEKSTOEL kuip met reliëfs : H. Martinus deelt zijn mantel met een arme, de Goede Herder en de Prediking van Johannes de Doper, ged. o. op trap, 1767, eik (B 89717'45); details : H. Martinus deelt zijn mantel met een arme (A 82143'45), de Goede Herder (B 89718'45; A 82142' 45), Prediking van Johannes de Doper (A 82144'45). SCHILDERIJ - Vlaamse School, Marteldood van de H. Stefanus, m. xxxe, doek, 140 X 90 (M 61926'72). 21

24 LOVENDEGEM SCULPTUUR Beeld, 0.-L.-Vrouw met Kind, e. xvne, gepolychr. hout, h. 47 (M 61906'72). TEXTIEL LITURGISCH GEWAAD, xrxe, witte zijde met goudborduurwerk; dalmatiek (M 6 I 9 I 3 '72) ; kazuifel met Oog Gods in stralenkrans (M 61914'72); koorkap met op schild de Toonbroden (M 61912'72). VERLICHTING GODSLAMP, met vier cartouches waarin driemaal het doorboord hart van Maria en wapenschild van de familie Dons de Lovendegem, xvme, verzilverd koper, h. ca. 50 (M '72). KANDELAAR (1 van 4), b. xvme, koper, h. 56 (M 61923'72.). MERENDREE KERK SrNT-RADEGUNDIS Volgens de volksoverlevering werd de kerk gesticht in de vue eeuw ten tijde van de H. Amandus van Maastricht. De kruisbeuk en de toren dateren uit de xue eeuw, de middenbeuk uit de xvre en de zijbeuken uit de xvme eeuw. Het driebeukige bedehuis werd in de xrxe eeuw gewijzigd, het koor werd toen in baksteen herbouwd. EXTERIEUR Alg. gezicht 0. (A '45), Z. (A 10225'32; E 2847, ca ; A 82200'45); partieel gezicht N. (Ez. 803, ca. 1932; A 82196'45), Z. (A 82193'45 ; A 82199'45). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (A 82236'43), naar de zijbeuk N. (A 82237'45), naar de zijbeuk Z. (A '45), op de viering N. (A 82244'45). ALTAAR ALTAAR, Hoofd-, tabernakeldeur met de Zegenende Christus en de symbolen van de Evangelisten, 1e kw. xxe, neoromaans, steen (M 61934'72). ALTAAR, Zij-, N., met beeld van 0.-L.-Vrouw met Kind met hoorn van overvloed, te kw. xxe, neoromaans, steen (M 61935'72). ALTAAR, Zij-, Z., met beeld van de H. Radegondis, 1e kw. xxe, neoromaans, steen (A 82235'45; M 61933'72). ARCHITECTUUR (detail) BASIS van pijler, xvte, xxxe eeuwse beschildering (A 82204' 45). COMMUNIEBANK m. XVIIIe, Lod. xv, gesmeed ijzer en mahoniehout (A '45; A '45). CULTUSOBJECT KELK, zeslobbige voet met medaillons waarin de Passiewerktuigen, drie niet-geïd. merken, e. xvme, zilver, h. 26 (M 61928'72.). KELK, b. xtxe, zilver, h. 2.6,3 (M 61929'72). KRUISBEELD, op voet Lam van de Apocalypsis, xvme, zilver, h. IIO (A 82203'45). MoNSTRANS, Stralen-, door A. Van den Hende, van Oudenaarde, op de voet H. Radegundis, inscr. en het Kruisdragend lam, stam bekroond met het Kruisdragend lam, rond lunula cherubijnen, erboven God de Vader en Duif, symbool van de H. Geest, merken van Oudenaarde : bril en gekroonde A, dekanale letter K en meestermerk (2 X), 172.0, gedreven zilver, h. 85 (A 82240'45), keerzijde (A '45); detail : God de Vader en Duif, symbool van de H. Geest (A 82231'45). RELIEKHOUDER van het H. Kruis, door Augustin Segaerd de Oude, van Gent, op voet H. Aanschijn en beelden van twee Engelen in aanbidding, vier merken : gekroonde G(ent), helm, dekanale letter D en meestermerk, 1707, zilver, h. 105 (A 82238'45); details : voet (A 82232'45), Engel in aanbidding (A '45). WIEROOKSCHEEPJE, ca. 1740, zilver, 13 X 16 (M 61931'72.). y.f'.

25 RONSELE WIEROOKVAT, atelier van Bergen, merken : G, 56, AE en proefsteek, 1756, zilver, h. 24 (M 61930'72). DOOPVONT xviiie, marmer en koperen deksel xxe, h. 100 (zonder deksel) (A 82242' 45). KLANK KLOK door F. J. Pauwels, van Gent, herk. van de Beiaard van de St.-Baafskathedraal te Gent, ged. inscr. 1725, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse) (A 51432'43). KLOK, 1928, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse) (A 51923'43). KOORGESTOELTE met panelen met vruchtenguirlandes, cherubijnen -en engelenkoppen, xvne. eik, N. (A 82222'45); details (A 82214'45; A 82215'45; A 82218'45; A 82227'45); Z. (A '45); details (A ' 45; A '45; A '45; A 82219'45 ; A '45 ; A '45; A 82224'45; A 82225'45; A 82226'45). PREEKSTOEL onder de kuip symbolen van de Evangelisten, kuip met drie cartouches waarin bustes van niet-geïd. HH., 1698, eik (A ' 43) ; detail : symbool van H. Marcus (A '45; A '45). SCHILDERIJ - Vlaamse School, copie naar Pieter Paul Rubens, Petrus vindt een zilverstuk in de bek van een vis, b. XVIIIe, doek, 143 X 93 (M 61927'72). SCULPTUUR Beeld (ext.), Jezus aan het Kruis, aan de zuidgevel van de kerk, xvue, hout (niet meer ter plaatse) (A '45); detail (A 822 II' 45 ). Beeld, H. Radegundis, xvue, gepolychr. hout, h. 113 (A '45). Beeld, H. Rochus van Montpellier met engeltje, xvue, gepolychr. hout, h. 140 (A 82209'45); detail : engeltje (A ' 45). Beeld, 0.-L.-Vrouw met Kind op de maansikkel, m. XVIIIe, gepolychr. hout, h. II3 (A 82I90'45); detail (A 82189'45). Beeld, H. Johannes van het H. Graf, 1762, gepolychr. hout, h. ca. 60 (A 82192'45). Beeld, Jozef van Aritmatea van het H. Graf (?), 1762., gepolychr. hout, h. ca. 60 (A 82195'45). Beeld, H. Maria van het H. Graf, 1762, gepolychr. hout, h. ca. 60 (A '45). Beeld, H. Maria Magdalena van het H. Graf, 1762, gepolychr. hout, h. ca. 60 (A 82207'45). Beeld, Nicodemus van het H. Graf (?), 1762., gepolychr. hout, h. ca. 60 (A '45). Beeld, Wonderbaar Kind Jezus van Praag, xxe, gips, h. ca. 150 (A 82230'45). TEXTIEL BANIER (:r,;n VLAG), met 0.-L.-Vrouw schenkt de rozenkrans aan de H. Dominicus Guzman, gift van de Heer Minard, van Gent, ged. 1860, groen fluweel met gouden zilverborduurwerk, h. ca. 250 (A 82208'45; M 61932'72). VERLICHTING KANDELAAR (2), xvne, koper, h. 47 (A '45). RONSELE.,,.. KERK SINT-GENGULFUS De kerk bestond reeds in het begin van de xne eeuw, maar werd vernield door de beeldenstormers. Het eenbeukig bedehuis werd herbouwd in rode kareelsteen met een blauwe arduinstenen plint in en de kerk werd heringericht door jonkheer Adriaan Adornes. Het koor werd afgewerkt door Jacob Adornes. De sakristij, daterend uit 1679, werd in 1828 heropgebouwd. In 1917 werd de kerk vernield en door Valentin Vaerwyck heropgebouwd. EXTERIEUR Alg. gezicht W. (B 76904' 44).

26 RONSELE INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (B 76906'44; M 61941'72.), naar het doksaal (B 76910'44). ALTAAR ALTAAR, Hoofd-, tafel met drie medaillons met het Manna, de Ark van het Verbond en de Toonbroden, tabernakel met Hostiedragende kelk, het Wimpeldragend lam, symbolen van de Evangelisten en twee Engelen in aanbidding, retabel met het Laatste Avondmaal, de KaJvarie en de Vermenigvuldiging van de broden, b. xxe, marmer en hout (M 61950'72.). ALTAAR, Zij-, N., portiekaltaar toegewijd aan 0.-L. Vrouw, tafel met Mariamonogram, beeld 0.-L.-Vrouw van de Zeven Weeën, schilderij 0.-L.-Vrouw op de maansikkel, bekroond met nis waarin beeld van de H. Lucia, b. xxe, gemarmerd hout (B 76911'44). ALTAAR, Zij-, Z., portiekaltaar toegewijd aan de H. Jozef, tafel met medaillon met Christusmonogram, beeld met H. Jozef en Jezuskind, schilderij de Kruisafneming, bekroond met nis waarin beeld van de H. Rochus van Montpellier, b. xxe, gemarmerd hout (B 76907' 44). ARCHITECTUUR (detail) PORTAAL, W.-, waarboven nis met beeld van H. Gengulfus en met wapenschild van de familie Adornes, ged , herbouwd na 1918 (B 76905'44). BIECHTSTOEL op de rechtstanden beelden in reliëf van de H. Rochus van Montpellier, de aartsengel Gabriël, Maria en de H. Amandus van Maastricht, fries met drie reliëfs : de Boodschap van de engel Gabriël aan Maria, het bezoek van Maria aan haar nicht Elisabeth en de Geboorte van Jezus, ze h. xvne, eik (B 76916'44); details : H. Rochus van Montpellier (M 61940'72.), engel Gabriël (M 61942'72), Maria (M 61943'72.), H. Amandus van Maastricht (B ' 44), de Boodschap van de engel Gabriël aan Maria (B 76917'44), het Bezoek van Ma.ria aan haar nicht Elisabeth (B 76918' 44) en de Geboorte van Jezus (B 76919'44). BLAZOEN WAPENSCHILD ( ext. ), met devies van de familie Adornes, 1665, hardsteen (M 61937'72.). COMMUNIEBANK gift van pastoor Billiet, xvne, eik (M 61944'72). CULTUSOB JECT CrnoRIE, één niet-geïd. merk, x1xe, zilver, h. 3 1 (M 61966'72.). KELK, drie Antwerpse merken o.a. hand, xvne, zilver en gedeeltelijk verguld, h. 25,5 (M '72.). KELK door P. I. Sauvage, van Gent, vier merken : gekroonde G( ent), helm, gekroonde 66 en meestermerk, 1766, zilver en gedeeltelijk verguld, h. 2.8 (M 61960'72.). KRUI S, PRO CESSIE-, XIXe, verzilverd koper, h. 96 (M 61948'72). MONSTRANS, Stralen-, door François Rielandt, van Brugge, op voet voorstelling van de Tenhemelopneming van Maria, gift van Severyns Aerme en Domeynicus van Averbecke in 1746 (volgens ged. inscr.), vier merken, zilver en gedeeltelijk verguld, h. 77 (M 61958' 72.). WIEROOKVAT, XIXe, zilver, h. 34 (M 61963'72.). DOOPVONT xrxe, marmer en koperen deksel, h. 105 (M 61953'72). GRAFMONUMENT Grafsteen ( ext.) van Jan Martens ( t ), zijn echtgenote Marie Anne de Ave en kinderen Jeronimus, Pieter, Martinus en Jacoba ( t... ), hardsteen, 86 x 5 8 (M 61955'72). Grafsteen ( ext. ), van Pieter Wieme ( t... ), zijn echtgenote Marie Anne Versluys ( t 1768) en kinderen Li vy ne, Joanna Marie, Pieternelle Iacoba, Martinus, Mauritius en Joannes Baptista, hardsteen, 92 X 5 3 (M 61956'72). Grafsteen (ext.) van Joannes Muytaert (t 1869) en familie, hardsteen, 137 x 90 (M 61957'72). OFFERANDE COLLECTESCHAAL, met monogr. IVE, twee niet-geïd. merken, XVIte, koper, h. 28 (M '72.). SCHAAL (EN SCHOTEL), xvrne, koper, diam. 2.4 (M 61964'72.). PREEKSTOEL voet dient als biechtstoel, kuip met H. Rochus van Montpellier, H. Gengulfus en 0.-L.-Vrouw, 1660, eik (B 76908'44); details : biechtstoel (B 76914'44; B 76915'44), H. Rochus van Montpellier (B 76912'44), H. Gengulfus (B 76913'44), 0.-L.-Vrouw (B 76909'44). SCHILDERIJ. - Bartolomé Esteban, genaamd Murillo (naar), 0.-L.- ;,

27 URSEL Vrouw op maansikkel met aanbiddende engelen, inscr. o.r., xrxe, doek, 200 X uo (M 61947'72). - Pieter Paul Rubens (naar), De Kruisafneming, inscr. o.r., xrxe, doek, 190 X 100 (M 61945'72). STOOL (EN MANIPEL), met Jezusmonogram, xrxe, goudbrokaat (B 76922' 44). STOOL (EN MANIPEL ), met Jezusmonogram, xrxe, borduurwerk op zijde (B 76923'44). '{ SCULPTUUR Beeld, H. Lucia, e. xvne-b. xvme, hout, h. ca. 160 (M 61939'72). Beeld, H. Rochus van Montpellier, e. xvne-b. xvine, hout, h. ca. 160 (M 61938'72). Beeld (ext.), H. Gengulfus, e. xvnre, steen, h. ca. 100 (M 61936'72). Beeld, 0.-L. -Vrouw van de Zeven Smarten, xrxe, gepolychr. hout en zilver, h. 90 (M 61961'72). TEXTIEL KAzurFEL, met Jezusmonogram, xrxe, borduurwerk (niet meer ter plaatse) (B 76921'44). VERLICHTING GODSLAMP, xrxe, koper, h. ca. 40 (M 61949'72). KANDELAAR. ( 1 van 6), driezijdige voet, vier met inscr. en twee met monogr. MDW, b. xvr11e, koper, h. 52 (M 61951'72). KANDELAAR. (1 van 8), xvrne, koper, h. 40 (M 61946'72). KANDELAAR, XVIIIe, witgeschilderd hout, h. 150 (M 61954'72). KANDELAAR (1 van 6), driezijdige voet met Lam van de Apocalypsis, xrxe, h. u6 (M 61959'72). LICHTKROON (EN KAAR.SENSTAAN DER) (1 van 2), met 8 lichtarmen, xvme, koper, h. ca. 100 (M 61952'72). URSEL,,- -,, KERK SINT-MEDARDUS Van de oorspronkelijke kruiskerk opgericht in de x1ve en de xve eeuw is de toren het enige deel dat niet verwoest werd. De kerk onderging een eerste wijziging in 1664 door het aanbrengen van afdaken. Respektievelijk in 1760 en 1781 werden deze afdaken vervangen door zijbeuken. In 1839 en 1840 werden de pijlers van de kerk vernieuwd en werden de bogen verhoogd. In 1849 werd de sakristij bijgebouw. Het bedehuis werd in 1865 vergroot naar een gotisch ontwerp van bouwmeester Karel Bruggheman, van Gent. EXTERIEUR Alg. gezicht N. (A 66190'44), 0. (A 66188' 44 ), Z. (A 66189'44); partieel gezicht N. (A 66191'44), Z. (A ' ca. 1945). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (A 66201'44), naar het doksaal (A 66200'44; M 61974'72). ALTAAR ALTAAR, Hoofd-, toegewijd aan de H. Drievuldigheid, tabernakeldeuren met Jezusmonogram, ze h. xrxe, marmer en witgeschilderd hout en gedeeltelijk verguld (M 61890'72). ALTAAR, Zij-, N., toegewijd aan 0.-L.-Vrouw, portiekaltaar, tafel met Mariamonogram, schilderij : 0.-L. Vrouw schenkt de rozenkrans aan de H. Dominicus Guzman, bekroond met nis waarin beeld van 0.-L. Vrouw met Kind, e. xvme, geschilderd hout (M 61975'72). BIECHTSTOEL - ged. op deurtje 1726, eik (A 66197'44). - in fronton de Goede Herder, xvme, eik (A 66198' 44). - met cartouche waarin Mariamonogram, xvrue, eik (A 66199'44); detail : kroonlijst (A 66194'44). CULTUSOB JECT AMPUL LEN (EN -SCHAAL), Belgische merken (1831-r868) en B, zilver, h. 13 (M 61988'72). CHRISMATORIUM, schaaltje met inscr., 1740, zilver, 8 x 10 x 6 (M 61996'72). Crnon.m, 1e kw. xrxe, empire, zilver, h. 44 (M 61990'72).

28 URSEL CIBORIE, zeslobbige voet met het Laatste A vondmaa.1, de Hof van Olijven, de Geseling, de Kruisiging, de Kalvarie en de Verrijzenis, xrxe, zilver, h. 45 (M 61989'72). KELK, waarschijnlijk gift van Anna Maria Mahius, weduwe van Steven Maelcamp, met ged. inscr., gemerkt met gekroonde 55, 1755, zilver en gedeeltelijk verguld, h. 26 {M 61991'72). MONSTRANS, Stralen-, boven lunula Duif, symbool van de H. Geest, 1740, zilver, h. 65 (M 61992'72). KRUIS, PROCESSIE-, 1700, zilver, tot. h. 82. (A '44). KRUIS, PROCESSIE-, xrxe, verzilverd koper, h. 97 (M 61983'72.). KRUISBEELD, xv1ne, koper, h. 38 (M 62000'72.). Prx1s door Martinus Logghe, van Brugge, gift van de Heer Johannes van der Stricht, proost van de collegiale kerk van Ronse en van de Lieve-Vrouwekerk van Brugge, roet wapenschild en devies, met inscr., vier merken : B(rugge), 55 en meesterwerk (2. X), 1755, zilver, h. 16 (M 61993'72.). P1x1s, xvme, zilver, h. ro (M 61995'72.). RELIEKHOUDER van het H. Kruis, gift van de bedevaarders van Knesselare, met inscr., 1740, zilver en hout, h. 50 (M '72). WIEROOKSCHEEPJE, Ie kw. xrxe, empire, zilver, h. 16 (M 61998'72). WIEROOKVAT, b. xxxe, zilver, h. 32 (M 61997'72). DOOPVONT deksel met kruis waarin het Oog Gods, xvme, steen en koperen deksel, h. 180 (M 61967'72). GRAFMONUMENT Grafsteen van Joseph de Muynck (t 1807), zijn echtgenote Bernardine Angela Wouters (t... ) en kinderen Petrus en Sophie, witte steen, 104 X 61 (M '62). KLANK KLoK door Severinus van Aerschodt, van Leuven, toegewijd aan de H. Ursula, met voorstelling van de H. Ursula en heiligen, ged. 1876, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse) (A 51323'44; A 51324'44). KRUISWEG (3 van 14 staties), geschilderd door J. De Cooninck, get. en ged. o.i. 1878, doek, 97 x 72, Jezus wordt ter dood veroordeeld (M 61968'72), Jezus neemt het kruis op zijn schouders (M 61969'72), Jezus valt voor de eerste maal onder het kruis (M 61970'72). OFFERANDE SCHAAL (EN SCHOTEL), plat met Doornenkroon, XVIIIe, koper, diam. 32. (M 61994'72). PREEKSTOEL kuip met cartouches waarin bustes van de Evangelisten, ged. 1667, eik (A 66193' 44 ); details : voet (A 66196'44), H. Marcus en H. Johannes (A 66195'44). RUSTMEUBEL STOEL, ze h. xvxue, Lod. xv, hout en fluweel, h. 85 (M 61979'72). ZETEL, ze h. xvxrre, Lod. xv, hout en fluweel, h. 90 (M 61978'72). SCHILDERIJ - door J. De Cooninck, Vinding van het H. Kruis, get. en ged. o.r. 1875, doek, 170 x 140 (M 61984'72). - door J. De Cooninck, 0.-L.-Vrouw schenkt de rozenkrans aan de H. Dominicus Guzman, get. en ged. o.r. 1875, doek, 170 x 140 (M 61976'72). SCULPTUUR Beeld, Jezus aan het kruis. xvue, hout, h. ca. 260 (M 61986'72). Beeld, H. Medardus, m. xvu1e, gepolychr. hout, h. 105 (M 61973'72). Beeld, H. Barbara, xrxe, gepolychr. hout, h (M 61987'72). Beeld, 0.-L.-Vrouw, XIXe, gepolychr. hout, h. 100 (M 61985'72.). Beeldengroep, Piëta, met o. inscr. en wapenschild en devies van schenker de Heer Borluut, xrxe, gepolychr. hout, h. ca. 150 (M 61971'72.). VERLICHTING KANDELAAR (x van 4), b. xvme, driezijdige voet met cartouche waarin Jezusmonogram, koper, h. 80 (M 61999'72.). KANDELAAR, XVIIIe, koper (niet meer ter plaatse) (A '44). KANDELAAR ( 1 van 6), driezijdige voet met Lam van de Apocalypsis, x1xe, verzilverd koper, h. 105 (M 61981'72). PROCESSIELANTAARN (1 van 4), op het glas gegraveerde voorstelling van de Hostiedragende kelk, b. xvme, verzilverd koper, h. 72. (M 61977'72.).,- - 26

29 ZOMERGEM f -- KERK SINT-MARTINUS De gotische hallenkerk dateert uit de xme en de xve eeuw. Het bedehuis werd bijna volledig herbouwd in Van de toren opgetrokken in blauwe Doornikse hardsteen werd de spits verwoest in 1918 en nadien herbouwd. EXTERIEUR Alg. gezicht 0. (A 79z.09' 46, reprod. prentbriefkaart, ca. 1915; A 75450, vóór 1945), Z. (B 90144' 45), Z.-W. (A ' 46, reprod. prentbriefkaart ca. 1915; A ' 46,reprod. prentbriefkaart, ca. 1915), W. (A 75453, vóór 1945 ; B 90145'45) ; partieel gezicht O. (A 79z.10'46, reprod. prentbriefkaart, ca ; A 79217'46, reprod. prentbriefkaart, 1918; B 90146'45). INTERIEUR Alg. gezicht naar het koor (M 77ooz.'7z.), naar het doksaal M 77003'72), zijbeuk N. naar het koor (B 90147'45). BIECHTSTOEL (z. van 4), resp. met medaillons met Piëta, buste van 0.-L.-Vrouw en Zorg voor het verloren schaap, kroonlijst met cartouches waarin buste van Maria Magdalena, de Goede Herder en H. Johannes evangelist, xrxe, eik (B 90156'45 ; M 77004'72.), met medaillons met Maria Magdalena bij het kruis en Jezus onder het kruis, kroonlijst met Jezusmonogram, xrxe, eik (B 90155'45). CULTUSOB JECT AMPULLFN EN -SCHAAL, ampullen door Sim. Lud. Dellevaux, van Gent, 17p, zilver, h. 12.; schaal door P. D. Van Goethem, van Sint-Niklaas, 1754, zilver, 31 X z.3 (M '72.). KELK, gift van pastoor P. D. Cauwer, 1756, Oudenaards atelier, zilver, h. 31 (M 77015'72.). KRUIS, PROC ESSIE, gift van de jonge mannen van de parochie Zomergem (volgens inscr.), 1754, zilver, h. 85 (M 7702.z.'72). MONSTRANS, Cilinder-, door François van Wambeke, van Gent, met beeldjes van de H. Catharina en de H. Martinus deelt zijn mantel met een arme, 1640, zilver, h. 72. (B 4847'13). WIEROOKSCHEEPJE, op deksel gegraveerde voorstelling van H. Martinus deelt zijn mantel met een arme en met beeldje van 0.-L.-Vrouw met Kind, ged. inscr , Gents atelier, zilver, 19 X 7 X 10 (M 77015'72.). WIEROOKVAT door P. I. Dupret, van Gent, 1793 (?), zilver, h. z.7 (M 77013'72.). GEBOUWTJE CALVARIE, met beeldengroep Jezus aan het kruis, Maria en Johannes, gepolychr. hout, Jezus h. 140, Maria en Johannes h. 150 (M '72). HUISHOUDEN (SCHAAL EN) SCHOTEL (1 van z.), met twee niet-geïd. merken, xvme, tin, diam. 28 (M 77017'72.). (SCHAAL EN) SCHOTEL, doopschotel met de Aanbidding van de Eucharistie, ged. inscr., vier niet-geïd. merken, 1789, tin, diam. 33 (M 77016'72.). KLANK KLOK door Andreas Ludovicus Van Aerschodt, van Leuven, genaamd Maria (volgens inscr.), met wapenschild van Baron de Draeck en zijn echtgenote P. G. De Vriendt, 1836, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse) (A p306'44; A 51331'44). KLOK door A. L. ]. Van den Gheyn, van Leuven, toegewijd aan de H. Martinus (volgens inscr.), met H. Martinus deelt zijn mantel met een arme. 1836, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse) (A p307'44). KLOK door A. L. J. Van den Gheyn, van Leuven, toegewijd aan 0.-L.-Vrouw en met voorstelling van 0.-L.-Vrouw met Kind, 1836, brons (waarschijnlijk niet meer ter plaatse) (A p312'44). PREEKSTOEL onder de kuip beeldengroep Jezus en de Honderdman van Kafarnaüm, kuip met op de hoeken beelden van de Evangelisten, reliëfs met scènes uit het leven vao de H. Mattinus van Tours, beeld van H. Martinus bisschop, klankbotd met medaillons waarin bustes van profeten, bekroond met beeld van Christus Zaligmaker draagt de wereldbol, H. Johannes de Doper, H. Petrus en engelen, dubbele trap met medaillons met allegorische voor-

30 stellingen van de Kerk, xrxe, eik (B 90148'45); details : Jezus en de Honde1dman van Kafarnaüm (B 90154'45), H. Martinus deelt zijn mantel met een a1me (B 90150' 45), trapleuning (B 90149'45; B '45; B 90153'45), medaillon met allegorische voorstelling van de Kerk : Op deze rots zal ik mijn Kerk bouwen (B 90151'45). SCHILDERIJ - Vlaamse School, De H. Martinus deelt zijn mantel met een arme, xrxe, doek, 200 x 150 (M 77018'72). SCULPTUUR Reliëf, de Goede Herder, xvue, hout, h. 40 (M 77010'72). Reliëf, H. Maria Magdalena bij het kruis, xvne, hout, h. 40 (M 77006'72). Reliëf, Jezus onder het kruis, xvne, hout, h. 40 (M 77005'72). Reliëf, Jezus wordt met doornen gekroond, xvne, hout, h. 40 (M 77011'72). Beeld, Harpspelende Koning David, xvme, hout, h. ca. IIO (M 77019'72). Beeld, H. Paulus, xvme, hout, h. ca. 200 (M 77023'72). Beeld, H. Petrus, xvnre, hout, h. ca. 200 (M 77020'72). Beeld, Bazuinblazende engel, xrxe, hout, h. 160 (M 77007'72). Beeld, H. Anna, b. xxe, hout, h. 180 (M 77009'72). Beeld, H. Jozef, b. xxe, hout, h. 180 (M 77008'72). VERLICHTING PROCESSIELANTAARN (1 van 4), xrxe, verzilverd koper, h. 92 (M 77021'72).,.,-.,.- 28

31 INHOUDSTAFEL Woord vooraf. "7 Inleiding 3 Lijst der afkortingen. 7 Trefwoordenlijst 9 AALTER Kerk 0.-L.-Vrouw Hulp der Christenen 13 Kerk Sint-Cornelis 13 Kerk Sint-Godelieve. 15 p BELLEM Kerk 0.-L.-Vrouw 15 HANSBEKE Kerk Sint-Petrus en Paulus 16 KNESSELARE Kerk Sint-Willibrord 18 Kapel 0.-L.-Vrouw van Bijstand 19 LANDEGEM Kerk Sint-Blasius en Sint-Margriet 19 Kapel 0.-L.-Vrouw van de Zeven Weeën 20,- LOVENDEGEM Kerk Sint-Martinus. 20 MERENDREE Kerk Sint-Radegundis 22 RONSELE Kerk Sint-Gengulfus 23 URSEL Kerk Sint-Medardus 25 ZOMERGEM Kerk Sint-Martinus 27

32