Financieel perspectief

Transcriptie

1 Bijlagen 2017 Agendapunt: 6 4 juli 2017 nr. 26/3 reg.nr. INTB Bijlagen: 2 Voorstel tot het kennisnemen van de Kaderbrief 2018 raadsvoorstel en -besluit Aan de gemeenteraad Kaderbrief 2017 Inleiding Voor u ligt het eerste document uit de planning & controlcyclus , de Kaderbrief Via dit document wordt jaarlijks een prognose gegeven van het financieel perspectief voor de komende planperiode. Tegelijk wordt een indicatie gegeven van de financiële ruimte voor aanvullende beleidsontwikkelingen en/of de noodzaak tot ombuigingen om alle voornemens en wensen te kunnen realiseren binnen de randvoorwaarde van een structureel en realistisch sluitende meerjarenbegroting. Om een zo goed mogelijk beeld te schetsen van het toekomstig financieel perspectief voor de komende planperiode is, naast de actualisering van bestaand beleid met behulp van de eveneens in deze kaderbrief opgenomen begrotingsuitgangspunten, aandacht voor: De structurele financiële gevolgen van de 1e en 2e bestuursrapportage 2017; De financiële gevolgen voortvloeiend uit de meicirculaire 2017; Het proces van aanvullende beleidsontwikkelingen; De nu bekende mogelijke risico s met financiële consequenties. Financieel perspectief Financiële positie Het in deze kaderbrief opgestelde globale financiële perspectief kent als basis de vastgestelde programmabegroting In Oldenzaal is de handelwijze voor de gehele planperiode te begroten op basis van constante lonen/ prijzen van het dienstjaar. Voor de nu aan de orde zijnde planperiode is dus het verwachte loon-/ prijsniveau van 2018 het uitgangspunt. Omdat de programmabegroting 2017 voor de gehele planperiode is gebaseerd op het verwachte loon-/prijsniveau 2017 zal er dus voor de nieuwe planperiode een herziening/actualisering van budgetten moeten plaats vinden. Dit gebeurt aan de hand van de door ons college voorlopig vastgestelde begrotingsuitgangspunten Van deze uitgangspunten treft u verderop in deze kaderbrief een samenvatting aan. Op basis hiervan zijn o.a. de stelposten opgenomen in tabel 1 en 3 geraamd. Naast de actualisering van bestaand beleid via de genoemde stelposten, vinden er nog financiële actualiseringen en ontwikkelingen plaats via de verschillende bestuursrapportages, die in 2017 door uw raad worden vastgesteld, de actualisering van de algemene uitkering van het Rijk op basis van de meicirculaire en ten slotte de onontkoombare en wenselijke nieuwe beleidsontwikkelingen. De inventarisatie van in meer of mindere mate onontkoombare aanvullende beleidsontwikkelingen en wenselijke ontwikkelingen op basis van het coalitieprogramma is op dit moment in volle gang. Voor dit moment is slechts rekening gehouden met de aanvullende beleidsontwikkelingen zoals opgenomen in de programmabegroting 2017, met startjaar 2018 en volgende.

2 Deze zaken samen leiden tot een prognose van het begrotingsresultaat op basis van aanvaard beleid voor de planperiode zoals weergegeven in onderstaande tabel. Totaal resultaat Bedragen x Onderdelen a. Totaal programmabegroting 2017 (incl. 2 amendementen) V 56 V 203 V 551 V 551 b. Structurele gevolgen 1 e en 2 e Burap 2017 V 774 V 912 V 931 V 931 c. Stelposten op basis van begrotingsuitgangspunten (zie tabel 3) N 875 N 875 N 875 N 645 d. Structurele gevolgen meicirculaire 2017 V 910 V 988 V V 967 e. Indicatief begrotingsresultaat komende planperiode V 865 V V V Tabel 1. Onderstaand geven we u nadere informatie over de in de tabel genoemde onderdelen. Totaal programmabegroting 2017 De genoemde bedragen in deze regel sluiten aan met de door uw raad vastgestelde programmabegroting , inclusief de amendementen met betrekking tot een extra budget voor kleine activiteiten politie en het amendement om de hondenbelasting voor 2017 niet te verhogen. Teneinde voor deze kaderbrief ook een basis te hebben voor het dienstjaar 2021 is van de aanname uitgegaan dat het resultaat van dat jaar identiek is aan Bij het opstellen van de aanstaande programmabegroting zal er uiteraard ook voor de jaarschijf 2021 sprake zijn van een gedetailleerde berekening van budgetten welke waarschijnlijk wel tot een enigszins afwijkend resultaat zal leiden. Structurele gevolgen 1 e en 2 e bestuursrapportage 2017 De 1 e bestuursrapportage is door uw raad vastgesteld op 27 maart 2017 en de 2 e bestuursrapportage op 29 mei De bijstellingen hebben betrekking op de periode tot en met medio april De totale structurele effecten van alle in deze rapportages opgenomen voorstellen zijn voor de gehele planperiode voordelig. Dit wordt met name veroorzaakt door de gevolgen van de septembercirculaire Voor de gedetailleerde toelichting op dit onderdeel verwijzen we naar de betreffende bestuursrapportages. Voor de goede orde, er komt nog een 3 e bestuursrapportage in 2017 welke voor 30 oktober voor uw raad geagendeerd wordt en waarvan de structurele effecten eveneens nog verwerkt worden in de programmabegroting Begrotingsuitgangspunten In het jaarlijkse proces om te komen tot een geactualiseerde begroting voor de volgende planperiode worden er door ons college uitgangspunten bepaald aan de hand waarvan de concept-begroting kan worden opgesteld. Deze uitgangspunten vormen (samengevat) een onderdeel van deze kaderbrief en worden gebruikt bij de opstelling van de komende programmabegroting. Bij het opstellen van de begroting zal daarnaast ook rekening gehouden moeten worden met de begrotingsbrief van de provincie. Hierin zijn enkele onderwerpen benoemd waarvoor de provincie specifiek aandacht vraagt. Dit betreft: Voor repressief toezicht is het van belang dat de begroting structureel en reëel in evenwicht is. Dit betekent dat de structurele lasten ieder jaar worden gedekt door structurele baten en dat de geraamde bedragen volledig, realistisch en haalbaar zijn, oftewel geloofwaardig; Er mag geen sprake zijn van opschuivend perspectief. Daarmee wordt bedoeld dat het niet is toegestaan om ieder jaar opnieuw een (meerjaren)begroting aan te bieden waarbij uitsluitend de laatste jaarschijf in evenwicht is; 2

3 De opgenomen bezuinigingstaakstellingen zijn haalbaar en hard. Daarmee wordt bedoeld dat aannemelijk wordt gemaakt dat er voldoende zekerheid bestaat dat de maatregel tijdig en volledig gerealiseerd zal worden. Daarbij wordt het belangrijk gevonden dat op programmaniveau duidelijk wordt gemaakt hoe maatregelen worden ingevuld en uitgevoerd. Met name ten aanzien van het sociaal domein wordt graag gezien hoe een budgettair neutrale raming wordt gerealiseerd door in de begroting aan te geven hoe de lasten worden beperkt tot het uiteindelijk toegekende budget; Uit de paragraaf Onderhoud kapitaalgoederen moet blijken dat de budgetten groot genoeg zijn om het voorgenomen beleid uit te kunnen voeren; Het in overeenstemming met de herziening van de BBV opstellen van de programmabegroting; Er wordt rekening gehouden met de financiële gevolgen van de invoering van de omgevingsvergunning vanaf 2018 welke naar verwachting in 2019 ingaat; Er wordt inzicht verstrekt in de beleidsprestaties van verbonden partijen. Het voornemen is uiteraard aan de wensen van de toezichthouder tegemoet te komen. Samenvatting begrotingsuitgangspunten De basis voor het ramen van het aanvaarde beleid voor de planperiode is de in de raadsvergadering van 7 november 2016 vastgestelde programmabegroting alsmede de daarna nog door de raad vastgestelde decembernota 2016 d.d. 19 december 2016, de 1 e bestuursrapportage 2017 d.d. 27 maart 2017 en de 2 e bestuursrapportage 2017 d.d. 29 mei Verdere uitgangspunten voor de ramingen zijn: Alleen de verwachte autonome volumeontwikkelingen meenemen conform de uitgangspunten genoemd in deze notitie. Alle overige ontwikkelingen behoren, zoals gebruikelijk, tot aanvullend beleid en kennen een afzonderlijk traject alvorens ze in de begrotingsstukken worden opgenomen; In voorkomende gevallen dient voorgenomen aanvullend beleid (investerings- en activiteitenplan) van de laatst vastgestelde programmabegroting, voor de aanstaande planperiode geactualiseerd te worden op het loon- en prijspeil van de nu aan de orde zijnde begroting; Overig aanvullend beleid beperken conform de aangegeven kaders in onderstaande notitie; Constante lonen en prijzen naar het verwachte peil van het jaar 2018 (= 1 e jaarschijf); Bij de subsidieramingen uitgaan van de percentages genoemd onder de nominale ontwikkelingen. Eventuele volumeontwikkelingen behoren op dit onderdeel tot aanvullend beleid; Voor het bepalen van de budgetten aanvaard beleid voorts rekening houden met de navolgende (procentuele) ontwikkelingen: Lastenontwikkeling: Nom.ontw. Vol.ontw. Lonen en sociale lasten 2,80% 1,50% Goederen en diensten 1,10% 0,00% Omslagrente 1,00% Batenontwikkeling: Nominale loon- en prijsontwikkelingen; Autonome volumeontwikkelingen. Eigen belastinggebied: Huurtarieven gemeentelijk vastgoed aanpassen conform bovenstaande prijsontwikkeling van goederen en diensten; Overige tarieven hanteren zoals deze zijn vastgesteld bij de laatst vastgestelde begroting; Rekening houden met de voor de planperiode verwachte autonome volumeontwikkelingen ten aanzien van het aantal inwoners, het aantal woonruimten, het aantal rioolaansluitingen, het aantal honden, het aantal volle waarden OZB en het aantal vergunningen; Rekening houden met 100% kostendekking ten aanzien van reinigings-/afvalstoffenheffing en rioolheffing (voor beide netto na kwijtschelding). 3

4 Kerngegevens: Per 1 januari Aantal woonruimten Aantal inwoners Tabel De vorenstaande uitgangspunten worden ter gelegenheid van de opstelling van de programmabegroting 2018 gedetailleerd doorgerekend. Voor deze kaderbrief zijn er, rekening houdend met deze uitgangspunten, enkele stelposten opgenomen om een indicatie te kunnen geven van het verwachte begrotingsresultaat voor de komende planperiode. In onderstaande tabel zijn de verschillende stelposten concreet weergegeven (is specificatie van de bedragen onder c. in tabel 1). Onderdelen (x 1.000) Lonen en sociale lasten N 500 N 500 N 500 N 500 Idem als onderdeel van subsidies/inkomensoverdrachten N 42 N 42 N 42 N 42 Goederen en diensten N 360 N 360 N 360 N 360 Vrijval Kapitaallasten V 210 Prijscompensatie huren en pachten V 27 V 27 V 27 V 27 Autonome volumeontwikkelingen belastingen V 50 Inflatiecorrectie belastingen pm pm pm pm Idem openbaar groen/onderhoud wegen/straatreiniging N 30 Tabel 3. Structurele gevolgen meicirculaire 2017 De uitwerking van deze circulaire treft u aan als bijlage 2 bij deze kaderbrief. Omdat we voor 2021 nog niet de beschikking hadden over een basisraming is ook hier de raming 2020 als basis en vergelijk gebruikt. Verwacht begrotingsresultaat Rekening houdend met alle voorgaande informatie en gebaseerd op de nog door uw raad definitief vast te stellen begrotingsuitgangspunten verwachten we voor de planperiode een sluitende begroting te kunnen aanbieden. Voor de goede orde hoort hierbij de eerder benoemde kanttekening dat geen rekening is gehouden met mogelijke financiële gevolgen van aanvullende/nieuwe beleidsontwikkelingen (zie ook hierna). 4

5 Mogelijke overige ontwikkelingen Naast de in de totaaltabel opgenomen ontwikkelingen spelen er nog andere ontwikkelingen waarop in meer of mindere mate invloed uitgeoefend kan worden. Proces aanvullend beleid In deze kaderbrief hebben we geen voorstellen voor aanvullend beleid met financiële gevolgen opgenomen. Op dit moment zitten we middenin een inventarisatieproces op dit onderdeel. In deze kaderbrief hebben we u slechts een indicatie gegeven van de ruimte welke hiervoor beschikbaar is in de komende planperiode. Ten aanzien van het aanvullend beleid zijn slechts die voorstellen meegenomen welke ook reeds in de (meerjaren)programmabegroting 2017, met startjaar 2018 en volgende, waren opgenomen. Omdat de budgettaire gevolgen hiervan reeds verwerkt zijn in de programmabegroting 2017, heeft dit dus geen financieel gevolg. Zoals gezegd zullen we u naar verwachting ter gelegenheid van de programmabegroting 2018 voorstellen doen tot aanvullende beleidsontwikkelingen. Per saldo leidt aanvullend beleid daarom op dit moment niet tot een verschil met de programmabegroting Risico s en andere ontwikkelingen met mogelijke financiële gevolgen Op gebied van sociaal domein is gestart met de transformatie. Ondanks dat op dit onderdeel in 2015 en 2016 een positief financieel resultaat is gerealiseerd kan daarmee niet vanzelfsprekend worden aangenomen dat het uitgangspunt van budgettaire neutraliteit blijvend gerealiseerd kan worden; Zoals bekend zijn er nog enkele bestaande ombuigingen/taakstellingen welke nog aanvullende actie behoeven en waarvan het beoogde resultaat niet vanzelfsprekend gehaald wordt. Ter gelegenheid van de 3 e bestuursrapportage 2017 zullen we hierop terug komen; De rente voor aan te trekken leningen is al meerdere jaren historisch laag. Dit heeft voor dit moment een gunstig effect op het berekende omslagrentepercentage en daarmee op de kapitaallasten. Dit betekent echter ook dat een toekomstige rentestijging invloed zal hebben op het begrotingsresultaat; De Veiligheidsregio Twente (VRT) voorziet enkele ontwikkelingen welke een negatieve financiële impact kunnen hebben vanaf Op dit moment is niet duidelijk of en in welke mate die ontwikkelingen zich gaan voordoen en of deze wellicht deels anders kunnen worden opgevangen dan met verhoging van de gemeentelijke bijdrage. In de begroting 2018 van de VRT is vooralsnog geen rekening gehouden met een extra bijdrage. Het is vrijwel onmogelijk om genoemde risico s te concretiseren in bedragen omdat het onzeker is of ze zich voordoen en of ze zich allemaal tegelijk zullen manifesteren. Waar mogelijk zullen we hierop terugkomen bij de 3 e bestuursrapportage danwel in de paragraaf weerstandsvermogen en risicomanagement van de programmabegroting Conclusies met aanbevelingen Zoals bovenstaand aangegeven is het op dit moment verwachte begrotingsresultaat voor de komende planperiode positief. Er is echter nog op geen enkele wijze rekening gehouden met aanvullende beleidsontwikkelingen en verder bestaan er, zoals eerder beschreven, potentiële risico s ten aanzien van enkele ramingen. Anderzijds is er bij de inkomstenraming ook nog geen rekening gehouden met eventuele aanvullende belastingmaatregelen. Het is niet ongebruikelijk om in elk geval de inflatiecorrectie ook door te voeren ten aanzien van de belastingtarieven. Een verhoging van 1% betekent een extra opbrengst van ongeveer Op basis van de prijsindex van 1,1% opgenomen in de begrotingsuitgangspunten kan dus een extra belastingopbrengst van geraamd worden. De gedetailleerde uitwerking van de aanstaande begroting aan de hand van de in deze kaderbrief opgenomen kaders kan nog tot afwijkende resultaten leiden, maar gelet op het nu verwachte resultaat 5

6 bestaat er geen aanleiding om voor het realiseren van onze financiële basisdoelstelling, een meerjarig sluitende begroting, een ombuigingsplan in gang te zetten. We stellen u voor deze kaderbrief voor kennisgeving aan te nemen en er mee in te stemmen dat we de programmabegroting gaan voorbereiden conform hetgeen we in deze kaderbrief hebben opgenomen. Dit voorstel wordt aan de orde gesteld in de vergadering van het politiek forum van 10 juli Oldenzaal, 6 juli 2017 Het college van burgemeester en wethouders, de secretaris, de burgemeester, J.H. Dijkstra T.J. Schouten Bijlagen 1. Notitie begrotingsuitgangspunten Financiële gevolgen meicirculaire 2017 voor planperiode

7 Bijlage 1. Notitie begrotingsuitgangspunten planperiode Gedetailleerde uitwerking van de uitgangspunten Voorgesteld wordt bij de p&c-instrumenten voor de planperiode uit te gaan van de volgende uitgangspunten en richtlijnen: I. Algemeen De in de raadsvergadering van 7 november 2016 vastgestelde programmabegroting 2017, de door de raad d.d. 19 december 2016 vastgestelde decembernota 2016 en de door de raad op 27 maart 2017 en 29 mei 2017 vastgestelde 1 e en 2 e bestuursrapportages 2017 vormen de basis voor de p&c-instrumenten voor de komende planperiode; Een structureel en reëel sluitende meerjarenbegroting, d.w.z. dat tenminste de structurele lasten worden gedekt door structurele baten; Bij de op te nemen ontwikkelingen wordt rekening gehouden met de meest recente raming van het Centraal Planbureau. Voor dit moment betekent dit concreet het Centraal Economisch Plan (CEP) 2017 van maart 2017; De meerjarenbegroting wordt opgesteld op basis van constante lonen en prijzen naar het verwachte prijspeil van 2018; Bij het samenstellen van de ramingen voor aanvaard beleid is slechts plaats voor autonome volumeontwikkelingen. Zoals gesteld is de basis hiervoor de laatst vastgestelde programmabegroting, decembernota en 1 e en 2 e bestuursrapportage. De hieruit voortkomende budgetten zoals in de beheersbegroting zijn opgenomen voor het lopende dienstjaar zijn bindend. Verwachte grote mutaties hierop (voor de goede orde: dit kunnen zowel mee- als tegenvallers betreffen) dienen daarom dus tijdens het proces van opstelling van het p&cdocument, inclusief motivatie, aangeleverd te worden conform de procedure die geldt voor aanvullend beleid. Alle overige (volume)ontwikkelingen worden per definitie als aanvullend beleid aangemerkt en dienen als zodanig, conform de procedure die hiervoor geldt, tijdens het proces van opstelling van het p&c-document aangeleverd te worden. II. Uitgangspunten voor de lasten aanvaard beleid 1. Loonontwikkeling De huidige cao voor gemeenteambtenaren loopt tot 1 mei Op basis hiervan heeft per 1 januari 2017 de laatste salarisaanpassing plaats gevonden. Voor wat betreft de berekening van de loonkosten gaan we normaliter uit van de werkelijke salarissen per 1 januari. Door uit te gaan van de werkelijke loonkosten vanaf januari 2017 hebben we dus een solide basis voor de raming van de loonkosten voor 2018 en is er geen reden voor correcties op eerder gehanteerde percentages voor verwachte loonontwikkelingen. Voor de raming van de loonontwikkeling voor de jaren 2018 en volgende moeten we aansluiten bij de looncompensatie waarmee bij de raming van de algemene uitkering ook rekening is gehouden. De algemene uitkering is voor dit onderdeel gebaseerd op het CEP. In de uitgave van maart 2017 heeft het Centraal Planbureau de loonontwikkeling (=incl. soc.lasten) voor de sector overheid voor 2018 geraamd op 2,8%. Bij het bepalen van de omvang van de gemeentelijke loonsom wordt jaarlijks ook ruimte gecreëerd voor een post incidenteel. Deze ruimte is bedoeld voor het opvangen van de financiële gevolgen voortvloeiende uit o.a.: - herwaardering van functies; - toe te kennen gratificaties; - (ver)kopen van verlofdagen (cafetariamodel). Ervaring heeft geleerd dat ten aanzien hiervan volstaan kan worden met een jaarlijks incidenteel budget gelijk aan 1,5% van de loonsom. 7

8 2. Prijsontwikkeling Bij het ramen van deze component hebben we ons eveneens laten leiden door prognoses (en werkelijkheid met betrekking tot de afgelopen jaren) van het Centraal Planbureau. Als we dan de betreffende info uit het CEP van maart 2016 (waarmee we in de laatste begrotingsuitgangspunten voor de begroting 2017 rekening hebben gehouden) en maart 2017 met elkaar vergelijken zitten er op het onderdeel prijsinflatie (netto materiële overheidsconsumptie) verschillen. Voor de compensatie van de verschillen kijken we 3 jaar terug. Voor de raming van de prijsontwikkeling voor de jaren 2018 en volgende moeten we aansluiten bij de prijscompensatie waarmee bij de raming van de algemene uitkering ook rekening is gehouden. De algemene uitkering is voor dit onderdeel gebaseerd op het laatste CEP. In de uitgave van maart 2017 heeft het Centraal Planbureau de prijsontwikkeling voor overheidsconsumptie voor 2018 geraamd op 1,6%. Onderstaand een overzicht van inflatiecijfers geraamd in verschillende uitgaven van het CPB waarop wij ons voor de prijsontwikkeling baseren. Jaar CEP 2016 CEP 2017 Verschil ,30% -0,90% -1,20% ,70% 1,10% +0,40% ,20% 1,50% +0,30% Correctie -0,50% vorige jaren ,60% +1,60% Totaal 2,20% 3,30% +1,10% Bovenstaande tabel interpreterend is de conclusie dat, op basis van de huidige inzichten, de budgetten zoals die zijn opgenomen in de begroting 2017 als gevolg van de actuele prijsinflatie (marginaal) te hoog zijn geraamd. Gelet op het kleine verschil van 0,5% adviseren we dit voor het dienstjaar 2017 niet te wijzigen, temeer omdat ook de komende jaren nog mutaties in deze percentages kunnen optreden. Bovendien wordt door bovenstaande handelwijze, bij het bepalen van het inflatiepercentage voor het dienstjaar 2018, wél rekening gehouden met deze verschillen. 3. Renteontwikkeling Voor de begrotingsuitgangspunten waren tot en met de begroting 2016 altijd 2 rentetarieven van belang, te weten de omslagrente en de rente voor de interne financiering (=bespaarde rente). De omslagrente, de berekende gemiddelde rente, wordt gebruikt voor de berekening van de kapitaallasten van de investeringen. De bespaarde rente is de fictieve rente die betaald werd voor het gebruik van eigen geld (reserves en voorzieningen). Omdat dit eigen geld beschikbaar is, behoeft er tot dat bedrag geen vreemd vermogen (geldleningen) aangetrokken te worden en wordt er bespaard op rentebetalingen. Sinds de herziening van het Besluit Begroting en Verantwoording (BBV) in het voorjaar van 2016 is het niet meer geoorloofd rente over het eigen vermogen toe te rekenen aan grondexploitaties. Bovendien is de aanbeveling (dus geen verplichting) gedaan deze systematiek, van geen rente berekenen over eigen vermogen, ook te hanteren voor de overige taakvelden. Dit met name vanwege het verlangde inzicht, de eenvoud en transparantie. Ter gelegenheid van de programmabegroting 2017 is besloten de genoemde aanbeveling over te nemen. Er bestaat geen aanleiding dit voor het begrotingsjaar 2018 e.v. te herzien. De omslagrente heeft dus alleen betrekking op de rente over vreemd vermogen. De meest recente berekening hiervan resulteert in een renteomslag voor 2018 van 0,55%. Een gemeente mag dit percentage afronden met maximaal 0,5%. Daarom adviseren we om voor de programmabegroting 2018 uit te gaan van een omslagrente van 1%. De financiële gevolgen van deze afronding (=renteresultaat) moet worden opgenomen op het taakveld treasury. 8

9 4. Ontwikkeling subsidies Gesubsidieerde instellingen worden bij de vaststelling van hun jaarlijkse subsidies gecompenseerd voor de bij de jaarlijkse begrotingsuitgangspunten opgenomen verwachte loonen prijsontwikkelingen. Geadviseerd wordt deze handelwijze voor de planperiode te handhaven. Dit betekent dat de bestaande subsidies vanaf 2018, ten opzichte van de begroting 2017, voor wat betreft de looncomponent met 2,80% mogen stijgen en voor wat betreft de prijzen van goederen en diensten met 1,1%. III. Uitgangspunten voor de baten aanvaard beleid o Rijksuitkeringen Ten aanzien van de baten aanvaard beleid spelen de rijksuitkeringen een belangrijke rol. In dat verband zijn de economische ontwikkelingen ontzettend belangrijk. De verwachtingen op dit gebied (basis CEP) zijn dat mondiaal nog sprake zal zijn van versnelde groei, ook voor Ook wordt verwacht dat de groei van de Nederlandse economie stevig door zet. Sinds vorig jaar hebben we op rijksniveau (eindelijk) te maken met een begrotingsoverschot. De verwachting is dat dit de komende jaren nog iets blijft oplopen ondanks eveneens stijgende overheidsuitgaven. Op basis van het vorenstaande verwachten we dat er de komende jaren geen ombuigingsoperaties door het Rijk meer geïnitieerd zullen worden. Dit alles heeft ook zijn weerslag in de uiteindelijk te ontvangen algemene uitkering. Hierbij kan in zijn algemeenheid gesteld worden dat hogere/lagere rijksuitgaven leiden tot een hogere/lagere algemene uitkering. Deze stijging/daling, accres genaamd, is bedoeld voor compensatie van loon- en prijsstijgingen en om gemeenten mee te laten delen in hetzij budgettaire ruimte, hetzij bezuinigingen bij de overheidsfinanciën. De mei- en septembercirculaires van het Ministerie van Binnenlandse Zaken zullen uiteindelijk bepalend zijn voor de op te nemen ramingen in de p&c-documenten. Voor de kaderbrief en de programmabegroting wordt in beginsel steeds met de meest recente daaraan voorafgaande circulaire rekening gehouden. De financieel toezichthouder gaat er vanuit dat voor de beoordeling van de begroting van enig jaar tenminste de meicirculaire van het voorafgaande kalenderjaar is verwerkt. Wanneer er voor gekozen wordt de uitkomsten van de septembercirculaire te verwerken dan wordt het van belang gevonden dat hierin een consistent beleid wordt gevoerd. Dit om te voorkomen dat de uitkomsten van deze circulaire gaan bepalen of al dan niet tot verwerking van deze circulaire wordt over gegaan. Omdat de praktijk is dat het verwerken van de septembercirculaire lastig is gelet op het moment van openbaar worden hiervan, adviseren we (bestendige lijn) de ramingen van de rijksuitkering in de ontwerpbegroting jaarlijks te baseren op de meicirculaire. De gevolgen van de septembercirculaire zullen dan worden verwerkt in de eerstvolgende tussentijdse rapportage. Indien realiseerbaar zullen de gevolgen van de septembercirculaire voor de raadsbehandeling van de programmabegroting ter kennisneming aan de raad worden aangeboden, zonder dat deze vervolgens onderdeel van de besluitvorming worden. o Belasting- en tarievenbeleid Het uiteindelijke belasting- en tarievenbeleid betreft zowel een politiek beïnvloedbare als politiek gevoelige materie. De uiteindelijke kaders hiervoor kunnen ter gelegenheid van de bespreking van de kaderbrief (= kaders aangeven voor het opstellen van de begroting) door de raad gegeven worden. Dit mede afgestemd op de dan geconstateerde budgettaire positie op hoofdlijnen, het beoogde beleid voor de komende planperiode en het bijbehorende dekkingsplan. Voor het opstellen van de kaderbrief alsmede voor de begroting aanvaard beleid voor de komende planperiode stellen we voor (= bestendige gedragslijn) de tarieven te hanteren zoals deze zijn vastgesteld voor de begroting 2017 waarbij voor de actualisering van de ramingen aanvaard beleid overigens wel rekening wordt gehouden met autonome volume ontwikkelingen ten aanzien van het aantal inwoners, het aantal woonruimten, het aantal rioolaansluitingen, het aantal honden, het aantal volle waarden OZB en het aantal vergunningen. Verder worden de ramingen met betrekking tot reinigingsheffing en rioolheffing (voor beide netto na kwijtschelding) gebaseerd op 100% kostendekking. Specifiek ten aanzien van de huurtarieven gemeentelijk vastgoed stellen we voor deze, voor wat betreft aanvaard beleid, in de pas te laten lopen 9

10 met de ontwikkeling van de prijzen van goederen. De kostendekkendheid van leges en begraafplaatsrechten zijn nog onderwerp van nader overleg. In dat verband zal ook aandacht besteed moeten worden aan hoe de beoogde kostendekkendheid bereikt kan worden en welke kosten hierbij toegerekend kunnen worden. Bij de uiteindelijk definitief door de gemeenteraad vast te stellen tarieven c.q. het dekkingsplan, ter gelegenheid van de vaststelling van de programmabegroting, kan uiteraard van het aanvaard beleid worden afgeweken en zal alsdan aandacht besteed moeten worden aan: a. de mate waarin geraamde loon- en prijsontwikkelingen worden doorberekend; b. de mate van kostendekking voor begraafplaatsrechten, marktgelden en de diverse leges; c. de mate waarin tariefstijgingen voor de overige gebruikers van gemeentelijke eigendommen (bijv. sport- en welzijnsaccommodaties, volkstuinen, openbaar groen, woningen) acceptabel zijn c.q. hoe hiermee moet worden omgegaan. IV. Uitgangspunten voor beleidsontwikkelingen Ten aanzien van de begrotingsuitgangspunten dient er onderscheid gemaakt te worden tussen aanvaard beleid en aanvullend beleid. Aanvaard beleid is dan het beleid, inclusief het bijbehorende budget, zoals dit door de raad is vastgesteld en aanvullend beleid bestaat uit alles wat daar aan wordt toegevoegd en afgehaald, inclusief compleet nieuwe ontwikkelingen. Echter, aanvaard beleid kent óók ontwikkelingen en daar ontstaat af en toe enige spraakverwarring. Teneinde deze spraakverwarring te voorkomen en consequent handelen te realiseren wordt onderstaand proces gevolgd. Aanvaard beleid (door raad dus vastgesteld) wordt jaarlijks geactualiseerd in verband met autonome ontwikkelingen op het gebied van lonen en prijzen, rentewijzigingen en ontwikkelingen in aantal woningen en inwoners. Deze ontwikkelingen worden jaarlijks via de notitie begrotingsuitgangspunten vastgesteld. In feite zijn dit (politiek) niet beïnvloedbare ontwikkelingen en het aanpassen van de budgetten met deze ontwikkelingen zorgt er voor dat het aanvaarde beleid op verschillende terreinen ongestoord door kan gaan. Indien wordt overwogen om op deze (min of meer onvermijdbare) ontwikkelingen te korten, is er in feite een kwaliteitsdiscussie. Want met het oude niet aangepaste budget moeten dan nieuwe (meestal hogere) lonen en prijzen worden betaald. Dit kan niet anders dan ten koste gaan van kwaliteit. De vraag ontstaat dan wat leidend is, het budget of het vastgestelde beleid. Daarom stellen we voor deze discussie niet jaarlijks aan te gaan en de begrotingsuitgangspunten jaarlijks door te voeren in de budgetten aanvaard beleid. Ten aanzien van aanvaard beleid kennen we daarnaast ook normale (autonome) volume ontwikkelingen. Dit zijn ontwikkelingen op specifieke beleidsterreinen met betrekking tot aantallen, eenheden, oppervlaktes, e.d. Deze zaken vormen eveneens een onderdeel van aanvaard beleid (zowel in de begroting als bij de bestuursrapportages). Ook de vervangingsinvesteringen gerelateerd aan de eigen bedrijfsvoering behoren tot de ontwikkelingen aanvaard beleid. Ten aanzien van deze onderdelen is het de bedoeling deze niet zo maar in aanvaard beleid op te nemen. Er dient een afweging plaats te vinden. Voorgesteld wordt deze afweging expliciet te laten plaats vinden door deze bij de besluitvorming duidelijk zichtbaar te maken. In de in de p&c-documenten op te nemen financiële analyse zullen beide vormen van ontwikkelingen aanvaard beleid expliciet in beeld gebracht worden. Naast aanvaard beleid onderscheiden we zoals gezegd aanvullend beleid. Hieronder verstaan we: Volumeontwikkelingen van aanvaard beleid die weliswaar autonoom (onafhankelijk en zonder politieke invloed) tot stand komen maar meer dan normaal (substantieel) toe- of afnemen; Vervangingsinvesteringen niet zijnde vervangingen ten behoeve van de eigen bedrijfsvoering; In- en extensiveringen of aanpassingen van aanvaard beleid door (wets)wijziging van dit aanvaarde beleid, door voortschrijdend inzicht, bijstelling doelstellingen en/of andere maatschappelijke effecten; Overige ontwikkelingen waarmee inhoudelijk en financieel niet eerder in één van de P&Cproducten rekening is gehouden en die al dan niet gebaseerd zijn op politiek bestuurlijke wensen. Dit aanvullend beleid zal zich elk jaar in meer of mindere mate voordoen en wordt via een inventarisatieproces in de organisatie inzichtelijk gemaakt. Aangezien we ook te maken hebben met beperkte middelen zal er ook altijd sprake zijn van (politieke) afweging en dus worden al deze 10

11 voorstellen expliciet aan het college voorgelegd alvorens ze al dan niet in de ontwerp-begroting worden opgenomen. Om te voorkomen dat er, met name gelet op de slechts beperkte middelen voor de komende jaren, een ongebreidelde inventarisatie van wenselijke aanvullend beleid gaat plaats vinden worden onderstaand hiervoor kaders aangegeven: 1. Allereerst zijn hier de ontwikkelingen die, bijvoorbeeld als gevolg van wettelijke verplichtingen, onontkoombaar en onuitstelbaar zijn; 2. Ontwikkelingen moeten passen in het meest recente Bestuursakkoord, voor nu ; 3. Ontwikkelingen moeten niet in strijd zijn met eerdere/recente ombuigingsvoorstellen; 4. Ten slotte zal rekening gehouden moeten worden met het al enkele jaren gehanteerde uitgangspunt dat, gelet op de financiële positie, uiterst terughoudend met het indienen van voorstellen wordt omgegaan. De voorstellen tot aanvullend beleid zullen, na een voorbereidende inventarisatie door de organisatie, in een bijeenkomst van college en afdelingshoofden integraal worden afgewogen alvorens deze een plek krijgen in de ontwerp p&c-documenten. Dit proces van integrale afweging zal, zo mogelijk/indien beschikbaar, plaats vinden in samenhang met de meest actuele financiële positie van aanvaard beleid en realistische ombuigingsvoorstellen. V. Kerngegevens 1. Ontwikkeling aantal inwoners Per 1 januari 2017 zijn er in Oldenzaal in totaal personen woonachtig. Dat is 104 personen minder dan een jaar eerder. Ook het jaar daarvoor was er reeds sprake van een geringe daling van het inwoneraantal. De verwachting is dat de komende planperiode er jaarlijks sprake zal zijn van een geringe daling van het aantal inwoners. De gedetailleerde prognose ziet er als volgt uit: Bewoners van Jonger dan 20 jaar Ouder dan 19 maar jonger dan 65 jaar Ouder dan 64 jaar Totaal aantal inw Van de categorie ouder dan 64 is Ouder dan 64 maar jonger dan 75 jaar Ouder dan 74 maar jonger dan 85 jaar Ouder dan 84 jaar Ontwikkeling aantal woonruimten De totale wooncapaciteit per bestaat uit een aantal van woonruimten. Ten opzichte van vorig jaar is dit per saldo slechts een toename van 10 woningen. Voor de komende jaren is de verwachting voor de ontwikkeling van het aantal woningen forser. Woonruimten Woningen Recreatiewoningen Totaal aantal woonruimten

12 Bijlage 2. Ontwikkeling Gemeentefonds op basis van meicirculaire 2017 Korte toelichting op de ontwikkelingen Gemeentefonds Het verschil tussen deze meicirculaire 2017 en de voorgaande decembercirculaire 2016, zoals meegenomen in de 1 e bestuursrapportage 2017, ziet er als volgt uit: December 2016 naar Mei Berekening beginstand = decembercirculaire Uitkeringsfactor Accresontwikkeling in meicirculaire 2017 (incl afrekening 2016) Nominaal effect in Meicirculaire 2017 tov Septembercirculaire Plafond BTW-compensatiefonds in meicirculaire Ontwikkeling uitkeringsbasis in meicirculaire Verdeelreserve/Technische correctie Overige ontwikkelingen uitkeringsfactor mei Subtotaal: Ontwikkeling uitkeringsbasis 3. Hoeveelheidsverschillen Subtotaal: Taakmutaties 5. Beëindigen betalingen derden Subtotaal: IU/DU/SU 4. WMO (met name huishoudelijke hulp) Verhoogde asielinstroom partieel effect (DU) 74 Verhoogde asielinstroom participatie en integratie 6. (DU) Gezond in de stad (DU) Armoedebestrijding kinderen (DU) Subtotaal: WOZ 3. WOZ-waarden mutaties Woz-waardering en aanpassing rekentarieven Subtotaal: D s in het sociaal domein 4. decentralisatie AWBZ naar WMO (IU) decentralisatie jeugdzorg (IU) decentralisatie Participatiewet (IU) Subtotaal: Overig Technische correctie tussen septcirc 16 - meicirc 17 0 Subtotaal: 0 Totaal verschil Berekening eindstand meicirculaire Beschikbaar houden voor Beschikbaar voor Sociaal Domein Verhoogde asielinstroom partieel effect (DU) 74 (DU) 41 Gezond in de stad (DU) Armoedebestrijding kinderen (DU) Beëindigen betalingen derden Netto toename t.o.v. decembercirculaire Accressen en prijs -en looncompensatie De rijksuitgaven waarop het gemeentefonds meelift stijgen de komende jaren. Hierdoor zijn de accressen, ten opzichte van de septembercirculaire 2016, gestegen. Per saldo een stijging van 69 miljoen voor Dit is vooral het effect van hogere loon- en prijsontwikkeling op de rijksbegroting alsmede een compensatie voor gestegen pensioenpremies ABP. De meerjarentermijn is nog positiever ten opzichte van de septembercirculaire 2016, in 2018 een plus van 250 miljoen, in 2019 een plus van 124 miljoen, in 2020 een min van 1 miljoen. Als we ook rekening houden met de andere inschatting van de prijsontwikkeling van het Rijk in algemene zin betekent dit voor Oldenzaal vanaf , ( ), (775+65), (774-43) en (867-87). 12

13 2. BTW-compensatiefonds Als de gemeenten gezamenlijk in een jaar meer dan 3,1 miljard BTW declareren bij het Rijk (het plafond ) leidt dat tot een uitname uit het gemeentefonds, een lagere declaratie leidt tot een toevoeging aan het Gemeentefonds. De nieuwste inschatting van het ministerie van Financiën geven ten opzichte van de septembercirculaire 2016 afwijkingen. In 2017 een nadeel, later voordelen. 3. Actualisatie hoeveelheidsverschillen landelijk en lokaal Betreft een wijziging van de aantallen en waarden van de basisgegevens op landelijk en lokaal nivo. Denk bijvoorbeeld aan inwoners, woonruimten, leerlingen, uitkeringsgerechtigden, WOZwaarden enzovoort. 4. Sociaal domein De voorgenomen overheveling per 2018 van de integratie-uitkering sociaal domein naar de algemene uitkering is uitgesteld. De overheveling kan op zijn vroegst in 2019 plaatsvinden. De belangrijkste wijzigingen in de omvang van de integratie-uitkering sociaal domein betreffen enerzijds toevoegingen zoals de toekenning van de loon- en prijsbijstelling 2017 (ca. 190 miljoen structureel), volumegroei 2018 ( 44 miljoen structureel), een correctie op de uitname herinstromers Wlz (Wet langdurige zorg, 30 miljoen structureel), de tranche extramuralisering 2018 ( 35 miljoen structureel) en de vrijval van het niet uitgekeerde budget voor de bonus beschut werken (ca. 10 miljoen voor 2017) en anderzijds een uitname voor intensieve zorg aan kinderen met een somatische aandoening (ca. 13 miljoen vanaf 2018). De correctie op de uitname herinstromers Wlz, waarvan nu dan 30 miljoen aan de integratieuitkering sociaal domein is toegevoegd, bedraagt eigenlijk 48 miljoen. Het verschil van 18 miljoen wordt in de jaren 2017, 2018 en 2019 nog niet aan gemeenten uitgekeerd, maar in reserve gehouden. Deze 18 miljoen wordt mogelijk gebruikt voor een nog op te richten transformatiefonds. Vanwege het achterblijven van de realisatie beschutte werkplekken is niet het volledig beschikbare bedrag voor 2017 uitgekeerd. Dit wordt nu alsnog via de integratie-uitkering sociaal domein, onderdeel Participatie uitgekeerd. Met ingang van 2017 wordt de verdeling van de WSW-middelen gebaseerd op het kenmerk betalende gemeente in plaats van woongemeente. Anders gezegd: de betaling gaat plaats vinden naar de gemeente waar de WSW er een dienstverband heeft in plaats van waar deze woont. De impact voor Oldenzaal van deze wijziging is zeer beperkt. T.o.v. de Decembercirculaire 2016 stijgt de integratieuitkering met resp , , en Taakmutatie VNG-betalingen Met de VNG is afgesproken dat vanaf 2018 vanuit het Gemeentefonds geen directe betalingen meer aan de VNG worden gedaan. Deze betalingen lopen ingaande 2018 via de gemeente. Hiervoor wordt de gemeente gecompenseerd. Deze gelden moeten voor de VNG beschikbaar blijven 6. Integratie, decentralisatie en decentralisatie-uitkeringen Gezond in de Stad Het stimuleringsprogramma Gezond in de Stad (GIDS) wordt voortgezet in de jaren 2018 tot en met Een bedrag van 5 miljoen was al meerjarig beschikbaar en dat wordt nu verhoogd naar 19,4 miljoen. Voor Oldenzaal betekent dit dat er vanaf beschikbaar is. Armoedebestrijding onder Kinderen Betreft een kleine verhoging ( 5.000) van het bedrag dat beschikbaar is voor de bestrijding van armoede onder kinderen 13

14 Verhoogde asielinstroom partieel effect en verhoogde asielinstroom participatie en integratie Op basis van het Uitwerkingsakkoord Verhoogde Asielinstroom ontvangen gemeenten voor 2016 en 2017 een bedrag per, in die gemeente geplaatste, vergunninghouder. De meicirculaire 2017 bevat de bedragen die zijn toegekend over de periode november en december 2016 en over de periode januari tot en met april Deze gelden dienen ter dekking van het Oldenzaalse project Additionele inzet integratie statushouders. Conclusie ontwikkeling gemeentefonds mei 2016 t/m mei 2017 De mutaties in het gemeentefonds worden van circulaire tot circulaire gemonitord. Over de septembercirculaire 2016 en decembercirculaire 2016 bent u via de eerste bestuursrapportage 2017 geïnformeerd. De kaderbrief schetst echter een financieel beeld van de ontwikkelingen vanaf de programmabegroting Daarom geeft onderstaand overzicht het verloop van het Gemeentefonds vanaf de meicirculaire 2016 weer, aangezien deze circulaire in de programmabegroting 2017 is verwerkt Samenvatting Mei 2016 naar Mei Totaalstand Mei Bruto mutatie Septembercirculaire Sociaal Domein Taakmutaties Netto toename Septemberciculaire Bruto mutatie Decembercirculaire Sociaal Domein -95 Taakmutaties Netto toename Decembercirculaire Bruto mutatie Meicirculaire Sociaal Domein Taakmutaties Netto toename t.o.v. Meicirculaire Totaalstand Mei Totale netto toename Totale bruto toename Bij de (netto)toename van het Gemeentefonds moet wel bedacht worden dat een groot deel ( ) nodig is ter dekking van de gestegen lonen en prijzen. 14

15 Berekening cf Gemeentefonds Meicirculaire 2017 Onderdeel A - Inkomstenmaatstaven Maatstaf 1c Waarde niet-woningen eigenaren 1f Waarde niet-woningen gebruikers (onder aftrek amendement De Pater) 1a Waarde woningen eigenaren Subtotaal Onderdeel B - Uitgavenmaatstaven waarop de uitkeringsfactor van toepassing is Maatstaf 1e OZB waarde niet-woningen 8a Bijstandsontvangers (vanaf UJR 2016) 3a Eén-ouder-huishoudens 2 Inwoners 4 Inwoners: jongeren < 20 jaar 5 Inwoners: ouderen > 64 jaar 5a Inwoners: ouderen > 74 en < 85 jaar 7 Lage inkomens 7c Lage inkomens (drempel) (vanaf UJR 2016, miv septembercirc. 2016) 12 Minderheden 11a Uitkeringsontvangers (vanaf UJR 2016) 3b Huishoudens 3c Eenpersoonshuishoudens 13 Klantenpotentieel lokaal 14 Klantenpotentieel regionaal 15e Leerlingen VO 15d Leerlingen (V)SO 38 Bedrijfsvestigingen 30 Historische woningen in bewoonde kernen 29 Historische woningen in bewoonde oorden a Oppervlak historische kernen basisbedrag 31a ISV (a) stadsvernieuwing 31b ISV (b) herstructurering 36 Meerkernigheid 37 Meerkernigheid * bodemfactor buitengebied 36a Kernen met 500 of meer adressen 34 Oeverlengte * bodemfactor gemeente 32b Omgevingsadressendichtheid (vanaf UJR 2016, miv septembercirc. 2016) 23 Oppervlakte bebouwing buitengebied * bodemfactor buitengebied 22 Oppervlakte bebouwing woonkernen * bodemfactor woonkernen 21 Oppervlakte bebouwing 23a Oppervlakte bebouwing buitengebied 22a Oppervlakte bebouwing woonkern 19 Oppervlakte binnenwater 16 Oppervlakte land 18 Oppervlakte land * bodemfactor gemeente 24b Woonruimten (vanaf UJR 2016, miv septembercirc. 2016) 25b Woonruimten (vanaf UJR 2016, miv septembercirc. 2016) * bodemfactor woonkernen 39 Vast bedrag Subtotaal

16 Onderdeel C - Uitkeringsfactor (uf) Jaren Uitkeringsfactor Subtotaal (B x C (=uf)) Onderdeel D - Uitgavenmaatstaven waarop de uitkeringsfactor niet van toepassing is Maatstaf 61 Suppletieregeling OZB 56a Suppletie-regeling groot onderhoud verdeelstelsel 2e fase 56b Cumulatieregeling gemeentefonds (SU) Subtotaal ,441 1,502 1,513 1,517 1, n.v.t. n.v.t n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t n.v.t. n.v.t Onderdeel E - Integratie- en decentralisatieuitkeringen waarop de uitkeringsfactor niet van toepassing is Maatstaf Impuls Brede scholen combinatiefuncties (DU) Peuterspeelzaalwerk (DU) n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. 170 Decentralisatie provinciale taken vergunningverlening, toezicht en handhaving (IU) Wet maatschappelijke ondersteuning (IU) Gezond in de stad (DU) Voorschoolse voorziening peuters (DU) Verhoogde asielinstroom partieel effect (DU) n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. 222 Verhoogde asielinstroom participatie en integratie (DU) n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. 223 Armoedebestrijding kinderen (DU) Subtotaal Onderdeel F - 3 D s in het sociaal domein Maatstaf 172 decentralisatie AWBZ naar WMO (IU) 173 decentralisatie jeugdzorg (IU) 174 decentralisatie Participatiewet (IU) Subtotaal Onderdeel G - Aanvullingen van de gebruiker Aanvullingen v/d gebruiker Gemeenteposten: corecties stelposten Subtotaal Totaal Functie 921 Functie

17 4

18

19 Nr. 710 De raad van de gemeente Oldenzaal; gelezen het voorstel van het college van burgemeester en wethouders van 4 juli 2017, nr. 26/3, reg.nr. INTB ; gelet op artikel 147, lid 2, artikel 89 en 191 van de Gemeentewet; b e s l u i t : kennis te nemen van de Kaderbrief 2018 Vastgesteld in de openbare vergadering van 17 juli 2017, de griffier, de voorzitter (plv.), J.H. Brokers J.H.P. Lempsink 2