Economic Board Drechtsteden

Transcriptie

1 Economic Board Drechtsteden d.d. 21 juni Inleiding Al langere tijd wordt in de Drechtsteden nagedacht over de oprichting van een Economic Development Board voor de regio. Een board, bestaande uit captains of industry, topbestuurders en wetenschappers, die met expertise van binnen en buiten de regio de Drechtsteden helpen het vestigingsklimaat te verbeteren. De netwerken eromheen worden zowel op regionaal, nationaal als Europees niveau ingericht. Tegelijkertijd worden nieuwe impulsen gegeven aan het vestigingsklimaat van de regio. Verschillende regio's/ steden zijn ons daarin voorgegaan, zoals Twente, Utrecht, Rotterdam, Midden-Brabant en de regio Zwolle. Er bestaat geen uniform model voor de opzet van een Economic Development Board. De wijze waarop deze boards worden gepositioneerd verschilt per regio of stad en vraagt om regionaal maatwerk. Toch is er een gemene deler. Bij alle voorbeelden worden overheid, onderwijs en ondernemers met elkaar verbonden, gezamenlijk een strategische agenda van de stad of regio geformuleerd en wordt de externe oriëntatie van de stad of regio vergroot. Het belang van de opzet van een dergelijke board is recentelijk bevestigd in het rapport Jansen (Zichtbaar Samen Maritiem, december 2015). Jansen doet, mede op basis van gesprekken met het bedrijfsleven, de aanbeveling om nu het momentum te benutten om te komen tot deze board of raad. Kernopdracht zou moeten zijn om de balans te borgen tussen welvaart, welzijn en welleven. De raad zou volgens Jansen een brede opdracht en rol moeten krijgen, waarin ook de domeinen mobiliteit, onderwijs en wonen worden betrokken. Zij dient gecommitteerd te zijn aan en gefaciliteerd te worden door de Drechtsteden. 2. Urgentie van samenwerking De Drechtsteden kunnen gezien worden als één stedelijk netwerk met inwoners. De regio biedt ongeveer arbeidsplaatsen, verdeeld over ongeveer bedrijven, waarvan een groot deel gerekend moet worden tot het midden en klein bedrijf. Uit diverse analyses, waaronder die van Jansen, blijkt dat de economische ontwikkeling van de Drechtsteden sterk achterblijft bij die van Nederland, maar ook die van Zuid-Holland. Over de periode is in de Drechtsteden sprake van een krimp van 6% ten opzichte van een krimp in Nederland van 2,9% en in Zuid-Holland van 1,9%. Wanneer het aantal arbeidsplaatsen wordt afgezet tegen de potentiele beroepsbevolking in de Drechtsteden ( ) dan ligt de ratio arbeidsplaatsen per personen op 566. Voor Nederland is dit cijfer 610. Over zien we in nagenoeg alle sectoren een grotere krimp dan in Nederland. Vooral de krimp in de bouwsector, vervoer en reparatie en gezondheidszorg springen er in die zin negatief uit. Positieve uitzonderingen daarentegen zijn de sectoren ICT en Maritiem. Daarnaast komt uit diverse analyses en landelijke onderzoeken naar voren (Roland Berger, Economische Monitor Zuid-Holland, CBS, etc.) dat de innovatie in Zuid-Holland als geheel en ook in de Drechtsteden ten opzichte van andere gebieden sterk achterblijft. Dit laat zich onder andere terugzien in het gemiddeld aantal innovatoren in het bedrijfsleven, achterblijvende productiviteitsgroei, bedrijvendynamiek en gemiddeld minder uitgaven aan innovatie. Tegelijkertijd beschikken de Drechtsteden over een aantal stuwende topsectoren, in het bijzonder de topsectoren water (maritieme maakindustrie en deltatechnologie) en logistiek. Na Rotterdam en Amsterdam beschikken de Drechtsteden over het 3 e maritieme knooppunt van Nederland. Op het gebied van de maritieme maakindustrie en de waterbouw en de aanwezige werkgelegenheid is de regio zelfs Maritieme Topregio. Er is sprake van de aanwezigheid van een complete keten van maritieme bedrijven, die wereldwijd opereren. 1

2 Om het netwerk tussen bedrijven en onderwijs- en kennistellingen en overheden te ontsluiten, hebben de Drechtsteden enkele jaren geleden besloten het concept 'Maritime Delta' vorm te geven. De Maritieme Delta strekt zich uit van Werkendam en Gorinchem tot en met de Maasvlakte. Dit is belangrijk vanwege het feit dat bedrijven zich niet houden aan bestuurlijke grenzen, maar actief zijn daar waar de 'business' is. Binnen dit grotere haven-industriële complex excelleert de regio in maakindustrie en aanverwante dienstverlening. Rotterdam is bijvoorbeeld veel meer op handelsvolumes en papieren dienstverlening georiënteerd. Er is dus sprake van een sterke complementariteit. Met de aanwezigheid van het maritiem cluster, de beschikbaarheid van een divers aanbod van bedrijfsterreinen/ werklocaties, de ligging aan belangrijke vervoersassen, agglomeratiekracht van de zuidelijke Randstad en een mainport, heeft de regio alle kwaliteiten in huis om economisch te excelleren. Echter zijn die kwaliteiten op zichzelf niet voldoende om de economische positie te kunnen versterken. Hier is meer voor nodig: netwerkvorming, profilering en het op orde brengen van een innovatie-ecosysteem. Deze vernieuwing moet voor een groot deel vanuit het bedrijfsleven en onderwijs zelf plaatsvinden, waarbij de overheid kan verbinden, stimuleren en de juiste randvoorwaarden kan scheppen. Reeds bestaande instrumenten zoals het MKB-Katalysatorfonds, de Duurzaamheidsfabriek, DEAL!, deelname aan InnovationQuarter, helpen daarbij maar zijn op zichzelf nog niet voldoende. Er moet meer gebeuren. Bedrijven, onderwijs en overheid moeten voor het gedeelde belang van een economisch vitale regio blijven werken aan investeringskracht en innovatie. Daarvoor is een lange termijn visie nodig, met de durf om ook regionaal keuzes te maken, met tegelijkertijd ook aandacht voor tastbare en concrete resultaten op korte termijn. Tegen de achtergrond van het advies van Jansen en de opdracht van het Drechtstedenbestuur, heeft de regionaal portefeuillehouder economie samen met een kwartiermakersgroep 1 uit het bedrijfsleven en onderwijs het voorstel tot oprichting van de board verder uitgewerkt. Dit voorstel is daarvan de uitkomst. 3. Doelstelling, rol en thema's Economische structuurversterking is het hoofddoel van de board. De inzet van de board moet leiden tot een aantrekkelijker vestigingsklimaat, een zelfregulerend ecosysteem en versterking van de economische concurrentiekracht. Uiteindelijk moet dit leiden tot groei van de werkgelegenheid in de regio. Binnen deze doelstelling is de rol van de board: opschalen van lopende en nieuwe projecten op de gebieden innovatie en investeringen, plus andere vormen van economische structuurverbetering; het vormgeven van een permanente afstemming tussen overheid en bedrijfsleven en het verhelpen van knelpunten; meer profileren van de regio en het vergroten van de zichtbaarheid buiten de regio (Den Haag/ Brussel/ etc.). Visieontwikkeling (lange termijn agenda). Het opzetten van een structuur waarin mensen nadenken over de langere termijn toekomst van de regio. Denk daarbij aan scenariovorming en wetenschappelijke onderbouwing van adviezen, maar ook aan ongevraagde meningen over een breed scala aan onderwerpen - van onderwijs tot wonen, van A15-problematiek, bovenregionale investeringsprogramma's tot het doen van specifieke scenario-analyses; daarnaast krijgt de board de mogelijkheid het Drechtstedenbestuur gevraagd en ongevraagd te adviseren. Deze adviezen beslaan uiteenlopende thema's/ onderwerpen die van invloed zijn op het regionale vestigingsklimaat in de meest brede zin van het woord. De board moet in staat zijn vanuit deze rol grensontkennend te werken. Zij kan samenwerking aangaan met andere steden, regio's en netwerkorganisaties. Of met boards buiten de Drechtsteden, die een gedeelde agenda of belang hebben. 1 Dhr. Muller, voorzitter Werkgevers Drechtsteden; Mw. De Vries, lid College van Bestuur DaVinci College, dhr. Bloem, directeur a.i. Stichting DEAL!; dhr. Hoogendoorn, directievoorzitter Rabobank Drechtsteden; dhr. Noorland, directielid IHC Merwede 2

3 De opdracht om een lange-termijn agenda te ontwikkelen voor de regio moet nadrukkelijk samengaan met korte-termijn acties. Daarbij kan worden gedacht aan een tijdshorizon van maximaal twee jaar voor het bereiken van resultaat. De board moet dan ook een "doe-functie" hebben, zoals dat ook door Jansen wordt verwoord. Vaste thema's De thema's waaraan de Board werkt kunnen wisselen, al naar gelang de actualiteit en de maatschappelijke problematiek. Dit zorgt voor een dynamische agenda. Om vanaf de start richting te geven aan de inzet worden drie thema's op voorhand meegegeven: 1. innovatie 2. Internationalisering en investeringen 3. ondernemersnetwerken ad 1) Innovatie Innovatie is essentieel voor de internationale concurrentiepositie van de maritieme maakindustrie. Regio's met een gunstig innovatieklimaat zijn doorgaans ook de regio's die werkgelegenheidsgroei realiseren. Innovatie komt voor een belangrijk deel ook voort uit de cross-overs tussen verschillende sectoren. In dat verband zijn in de regio al diverse initiatieven gestart, waaronder het programma Aerospace meets Maritime, en wordt er op verschillende plekken door de bedrijven gewerkt aan de oprichting van zgn. fieldlabs (praktijkomgeving waarin bedrijven samen met kennisinstellingen werken aan smart industry oplossingen). Uiteindelijk moeten deze projecten en programma's als een vliegwiel gaan werken om aansluiting te vinden op de Europese investeringsagenda/ innovatieprogramma's (Horizon2020, EFRO, et cetera). Daarnaast heeft de regio met de Duurzaamheidsfabriek op het Leerpark in Dordrecht de beschikking over een locatie waar bedrijfsleven en onderwijs kunnen samenwerken aan innovatie. Om te kunnen voorzien in de vroege fase-financiering van innovatie heeft de regio bovendien eind 2015 besloten een eigen MKB-Katalysatorfonds op te richten. Via een aandeelhouderschap is de regio aangesloten op het Participatiefonds van de Regionale Ontwikkelmaatschappij InnovationQuarter voor Zuid-Holland als geheel. ad 2) Internationalisering en investeringen Een van de opgaven is het aantrekken van investeringen en het bevorderen van internationaal ondernemen. Met deze economische agenda hangen verschillende aspecten samen. Ten eerste het instrumentarium dat we in handen hebben om investeringen te helpen landen in de regio. Denk daarbij aan participatie- en financieringsmogelijkheden via InnovationQuarter, Europese en private investeringsfondsen, maar ook aan het regelgevingsklimaat. Ten tweede de promotionele inzet: een brandingcampagne, beursdeelnames, rode loper aanpak, publicaties, roadshows et cetera. Ten derde het samenwerkingsaspect: het optimaal profiteren van bestaande structuren zoals DEAL!, het RVO en Topsectorenbeleid, brancheverenigingen, InnovationQuarter en NFIA en het samen optrekken in de ruime regio van Drechtsteden. De permanente werkgroep die zich met deze aspecten gaat bezighouden dient zeer nauw voeling te houden met het bedrijfsleven. ad 3) Ondernemersnetwerken Uit de voorgesprekken met het bedrijfsleven kwam een duidelijke behoefte aan meer uitwisseling en netwerkevenementen naar voren. Een van de thema's voor de Board is het stimuleren van ondernemerschap in de regio. In dat verband gaat ook om het organiseren van ontmoeting en het stimuleren van netwerken tussen bedrijven. Daarbij behoren ook activiteiten zoals de Innovation Award en het organiseren van ontmoetingen tussen bedrijven, het organiseren van innovatietafels, dwars door de bestaande werkgevers- en ondernemersverenigingen door. Het gaat om kruisbestuiving, het vormen nieuwe netwerken en ontmoeting. Het is de bedoeling om een aantal creatieve en/of startende ondernemers met ondersteuning aan tafel te zetten om continu met nieuwe initiatieven te komen, mede door gebruik van de laatste ICT-technieken en netwerktools. Wisselende thema's Naast de drie vaste thema's stelt de board naar behoefte ad hoc werkgroepen in, die zich buigen over specifieke uitdagingen en oplossingen. Deze ad hoc groepen hebben een informeel karakter en verdwijnen weer van het toneel als het probleem voldoende is geadresseerd of wanneer het projectresultaat is bereikt. 3

4 4. Samenstelling en naamgeving Zoals gezegd wordt gekozen voor een board waarin de drie o's (ondernemers, onderwijs en overheid) terugkomen. Om slagkracht te behouden wordt gekozen voor een board van maximaal tien personen, inclusief de voorzitter. Voorgesteld wordt om de volgende verdeling aan te houden: vijf vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven; twee vertegenwoordigers uit het onderwijs; twee vertegenwoordigers vanuit de overheid. De voorzitter van de board is boegbeeld voor de regio. Hij of zij dient te beschikken over een uitgebreid netwerk buiten de regio. Een persoon met charisma en een landelijk aansprekende naam, die ook in Den Haag en Brussel deuren voor de regio weet te openen. De overige leden dienen binding te hebben met de regio. Echter, persoonlijke kwaliteit, deskundigheid en toegevoegde waarde staan voorop. Daarbij moet sprake zijn van een gezonde mix van boardmembers afkomstig uit de regio en van daarbuiten. Het voorstel is verder om vanuit het Drechtstedenbestuur een vertegenwoordiger in de board af te vaardigen. Afhankelijk van het thema/ de vraag kan dat wisselend de regionaal portefeuillehouder economie of de voorzitter van het Drechtstedenbestuur zijn. In andere gremia, zoals de Economische Programmaraad Zuidvleugel, zijn hier inmiddels goede ervaringen mee opgedaan. Daarnaast is het voorstel om jaarlijks 1 of 2 "wild cards" voor deelname aan de board toe te kennen. De wild cards kunnen verstrekt worden aan personen buiten de gevestigde sectoren/ domeinen om, bijvoorbeeld een student, journalist, jonge ondernemer of kunstenaar. Dit moet zorgen voor andere kijk op vraagstukken en oplossingen. Het leidt tot creativiteit en zorgt er tegelijkertijd voor dat de board zichzelf continu vernieuwt, met nieuwe ideeën en voorstellen. Vertegenwoordiging in de board vindt op persoonlijke titel plaats. De binding met bestaande partijen en platforms in de regio (Werkgevers Drechtsteden, ondernemersverenigingen, Platform HBO, et cetera) wordt vanuit de wisselende werkgroepen via thema's en projecten georganiseerd. De boardmembers worden verantwoordelijk gemaakt voor een specifiek thema en maken vanuit die verantwoordelijkheid verbinding met de bestaande platforms en organisaties in de regio. Daarmee wordt het regionale draagvlak voor de agenda en activiteiten van de board gewaarborgd. Naamgeving Voor de naamgeving van de board zijn verschillende varianten mogelijk. Belangrijk is dat het profiel van de regio in de naamgeving tot uitdrukking komt en ook buiten de grenzen van Nederland aansprekend is. Hiervoor zijn verschillende mogelijkheden: 'Drechtsteden Delta Board' - 'Drechtsteden Maritime Delta Board' - 'Economic Board Drechtsteden'. Voor de herkenbaarheid is het van belang om de naamgeving vanaf het begin te gebruiken en hier ook (internationaal) herkenbare communicatie-uitingen voor uit te werken. 4. Organisatie en middelen Looptijd Afgesproken is de board in beginsel voor een periode van drie jaar in het leven te roepen en pas daarna het vervolg vast te leggen. Dit geeft een korte termijn focus en versterkt het gevoel van urgentie. Verder worden de leden van de board voor een periode van drie jaar benoemd door het Drechtstedenbestuur. Deze geeft een formele positie/opdracht aan de leden van de board. Projectorganisatie Om de organisatiekosten beperkt en de ondersteuning zo "lean en mean" mogelijk te houden, is het voorstel om de projectorganisatie via een managementmodel onder te brengen in de Stichting DEAL!. Het voordeel daarvan is dat DEAL! al werkt in opdracht van de gemeenten en vanuit haar rol nauwe banden heeft met het bedrijfsleven. Het heeft een onafhankelijk positie in het netwerk van de Drechtsteden. Via de structuur van DEAL kan voorzien worden in de vaste ondersteuning van de board. 4

5 Voor de ondersteuning van board wordt gedacht aan een kleine projectorganisatie met daaromheen een flexibele schil ten behoeve van de inzet in projecten. Deze kleine projectorganisatie gaat actief schakelen en houdt de vaart erin. Dat laatste is bijzonder belangrijk voor het activeren van het bedrijfsleven. Financiering De Drechtsteden dragen zorg voor de basisfinanciering van de board. Deze basisfinanciering wordt begroot op ,- per jaar. Ongeveer de helft daarvan wordt gereserveerd voor de financiering van de structuur, bestaande uit een compacte kern met daaromheen een flexibele schil. Specifieke uitvoeringscapaciteit kan via de projecten "ingekocht" worden, waarbij gedeelde projectfinanciering met bedrijfsleven en andere partijen voorop staat. Projectfinanciering Het overige deel van de inzet vanuit de middelen in projecten vindt plaats op basis van de cofinanciering of zicht op vervolgfinanciering vanuit de markt. De ontwikkeling en beoordeling van projecten is in principe een bottom-up proces. De onderliggende werkgroepen en ad hoc structuren komen samen met de bedrijven met uitgewerkte, budgettair onderbouwde voorstellen. Na goedkeuring door de betreffende werkgroep brengt haar voorzitter het voorstel in de board en deze adviseert positief of negatief, gebaseerd op een toetsing aan de doelstellingen van de board. 5