RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ HET INSTITUUT VOOR ORTHOPEDAGOGISCH ONDERWIJS (IVOO) SO/VSO-ZMOK

Transcriptie

1 RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK BIJ HET INSTITUUT VOOR ORTHOPEDAGOGISCH ONDERWIJS (IVOO) SO/VSO-ZMOK Plaats : Maastricht BRIN-nummer : 00SH Arrangementsnummer : Onderzoek uitgevoerd op : 8 en 9 juni 2010 Conceptrapport verzonden op : 9 juli 2010 Rapport vastgesteld te Eindhoven op 30 september 2010 HB /12 Documentnummer: H

2 Pagina 2 van 11

3 1. INLEIDING De Inspectie van het Onderwijs heeft op 8 en 9 juni 2010 een onderzoek uitgevoerd op het Instituut voor Orthopedagogisch onderwijs (IvOO) te Maastricht om na te gaan of er sprake is van tekortkomingen in de kwaliteit van het onderwijs en/of de naleving van wet- en regelgeving. Aanleiding Voorafgaand aan een gesprek met het bevoegd gezag op 4 juni 2009 heeft de inspectie voor het IvOO een risicoanalyse uitgevoerd. Deze analyse gaf de inspectie geen directe aanleiding het toezicht te intensiveren. De rapportages die de inspectie bij de analyse heeft betrokken, gaven echter onvoldoende concreet zicht op de feitelijke stand van zaken en de effecten van activiteiten die de school onderneemt voor het behoud en de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. Dit gegeven en het feit dat de school door een reorganisatie en een sterke toename van het aantal leerlingen en teamleden wezenlijke veranderingen heeft ondergaan, maken het noodzakelijk het kwaliteitsbeeld van de school te actualiseren. De inspectie heeft daarom in overleg met het bevoegd gezag besloten om in schooljaar 2010/2011 in het kader van de vierjarencyclus van het inspectietoezicht een kwaliteitsonderzoek uit te voeren. Historie Eind mei 2006 is een bestuurlijke fusie tot stand gekomen tussen de schoolbesturen van het IvOO en de Don Boscoschool. Onder de nieuwe stichting, de Stichting Leerlingenzorg op Maat (SLO-M), blijven beide scholen onder hun eigen brinnummer voortbestaan. Sinds het schooljaar 2006/2007 heeft een herverdeling van de verschillende doelgroepen plaatsgevonden. Het IvOO richt zich op het jonge risico kind op een medisch kinderdagverblijf en op so-vso leerlingen met een stoornis in het autisme spectrum. De Don Boscoschool richt zich op so-zmok leerlingen en vso-zmok leerlingen, voor wie een vmbo diploma of een AKA diploma tot de mogelijkheden behoort. Onderzoeksopzet Deze rapportage is gebaseerd op: - Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die al bij de inspectie aanwezig waren, waaronder de schoolgids 2009/2010 en het schoolplan 2009/ Analyse van documenten die de school voorafgaand aan en tijdens het onderzoek aan de inspectie heeft aangereikt. Het betreft onder andere een operationeel jaarplan 2009/2010 met tussenevaluatie, een projectplan integrale kwaliteitszorg 2008/2010 met eindevaluatie en auditrapporten met als onderwerp het individueel handelingsplan, een evaluatie bedrijfsplan JRK 2008/2009, een concept operationeel plan opbrengstgerichtheid i.c. zorgstructuur SLO-M, een ouderenquête 2010 en een personeelsvragenlijst (emo-meter) Onderzoek op locatie, waarbij de inspectie: schooldocumenten, leerlingdossiers en handelingsplannen heeft bestudeerd; de onderwijspraktijk heeft geobserveerd; gesprekken heeft gevoerd met de directie, de commissie voor de begeleiding, ouders, leerlingen en leraren. Uit het waarderingskader is de basisset van indicatoren onderzocht. De indicatoren uit het aspect 'cyclisch proces van kwaliteitszorg' heeft de inspectie aan het onderzoek toegevoegd. Voor deze uitbreiding is gekozen om het belang van de kwaliteitszorg te benadrukken in relatie tot het borgen en verder ontwikkelen van de kwaliteit van het onderwijs. Pagina 3 van 11

4 Bovendien gaat de inspectie aan de hand van deze indicatoren in op het kwaliteitsbeleid dat de stichting de laatste jaren onder aansturing van een bovenschools stafmedewerker kwaliteitszorg gevoerd heeft om een cyclisch proces van kwaliteitszorg op de school tot stand te brengen. Toezichtkader De inspectie heeft zich bij haar onderzoek gebaseerd op het Toezichtkader speciaal onderwijs en voortgezet speciaal onderwijs Dit document is te vinden op Opbouw rapport In hoofdstuk 2 staan de bevindingen uit het onderzoek op het gebied van de onderwijskwaliteit en de wettelijke voorschriften. Daarop volgt een beschouwing met een toelichting op tekortkomingen en waar mogelijk in samenhang met een beschrijving van de schoolontwikkeling. Hoofdstuk 3 geeft het toezichtarrangement weer. Pagina 4 van 11

5 2. BEVINDINGEN bij het IvOO 2.1 Kwaliteits- en nalevingsprofiel In onderstaande tabel vermeldt de inspectie welke indicatoren in dit onderzoek zijn betrokken en tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader (voortgezet) speciaal onderwijs. De bevindingen zijn weergegeven in de vorm van een score. De score geeft aan in welke mate de betreffende indicator gerealiseerd is. De inspectie heeft daarnaast onderzocht of is voldaan aan de naleving van enkele wettelijke voorschriften. Legenda: 1. slecht 2. onvoldoende 3. voldoende 4. goed 5. niet te beoordelen (alleen bij opbrengsten) Cyclisch proces kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school hanteert een onderwijsconcept dat aansluit bij haar leerlingenpopulatie. 1.3 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.4 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.5 De school evalueert regelmatig de leerlingenzorg. 1.6 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.7 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen en de leerlingenzorg. 1.8 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van haar onderwijs. Systeem van leerlingenzorg 3.1 De commissie voor de begeleiding bepaalt de onderwijsrelevante beginsituatie van de leerlingen. 3.3 De school stelt een handelingsplan vast in overeenstemming met de ouders. 3.5 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de vorderingen en ontwikkeling van de leerlingen. 3.8 De commissie voor de begeleiding evalueert de uitvoering van het handelingsplan. Functionaliteit handelingsplanning 4.1 De leerinhouden komen overeen met de afspraken in de documenten voor handelingsplanning. Pagina 5 van 11

6 Leerstofaanbod 5.1 De school hanteert een leerstofaanbod voor de schoolse vakken. 5.4 Het leerstofaanbod sluit aan op het uitstroomperspectief van de leerlingen. 5.5 Het leerstofaanbod maakt het mogelijk gericht in te spelen op verschillen tussen leerlingen. Onderwijstijd 6.3 De teamleden maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 6.4 De school stemt de hoeveelheid tijd af op de onderwijsbehoeften van (individuele) leerlingen. (Ortho)pedagogisch handelen 7.2 De teamleden gaan op een respectvolle wijze met de leerlingen om. 7.4 De teamleden handhaven de gedragsregels. 7.6 De teamleden stemmen hun (ortho)pedagogisch handelen af op de onderwijsbehoeften van de leerlingen. (Ortho)didactisch handelen 8.2 De leraren leggen duidelijk uit. 8.4 De leraren stimuleren de leerlingen tot denken. 8.5 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 8.7 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de onderwijsbehoeften van de leerling. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 9.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 9.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun leerproces, die past bij hun ontwikkelingsniveau. Schoolklimaat 10.1 De school heeft inzicht in de beleving van de sociale veiligheid door leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op school voordoen De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en om de school De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op afhandeling van incidenten in en om de school De leerlingen en de teamleden voelen zich aantoonbaar veilig op school De ouders tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. Opbrengsten 11.4 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingen mag worden verwacht. 5 Pagina 6 van 11

7 Wet- en regelgeving De school heeft de vastgestelde schoolgids aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De school heeft het vastgestelde schoolplan aan de inspectie toegestuurd (WEC, artikel 27). De onderwijstijd voldoet aan de wettelijke voorschriften (WEC, artikel 11). De school stelt voor nieuwe leerlingen binnen één maand na inschrijving een handelingsplan op (WEC, artikel 41a) ja nee Pagina 7 van 11

8 2.2 Beschouwing Algemeen beeld De inspectie beoordeelt twee van de vier normindicatoren uit het aspect systeem van leerlingenzorg met een onvoldoende. Op basis van de beslisregel die zij op dit aspect toepast, concludeert zij daarom dat het onderwijs op Het IvOO zwak is. Op dit moment beschikt de school in onvoldoende mate over een systeem van leerlingenzorg dat dienstbaar is aan het bereiken en bepalen van opbrengsten. Met name de kwaliteit van de handelingsplanning schiet te kort. Na een bestuurlijke fusie in 2006 heeft de school grote veranderingen ondergaan in populatie, personeel en huisvesting. In die roerige periode heeft zij een aangenaam pedagogisch klimaat en een didactische basiskwaliteit weten te behouden. Noodzakelijke ontwikkeltrajecten op het gebied van kwaliteitszorg, leerlingenzorg en schoolklimaat zijn echter pas de laatste twee jaar goed op gang gekomen. Met deze trajecten is de school op de goede weg, maar zij heeft nog niet alle beoogde resultaten bereikt. De inspectie heeft één tekortkoming vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften. Het betreft artikel 41a van de Wet op de expertisecentra (WEC). Toelichting Cyclisch proces van kwaliteitszorg Sinds enkele jaren werkt de school aan de verbetering van de kwaliteitszorg. In dit verband is de kwaliteitswijzer tot stand gekomen, een belangrijk instrument om afspraken en procedures vast te leggen en de gerealiseerde kwaliteit te borgen. Daarnaast heeft de school met behulp van het nieuwe schoolplan met meerjarenplan en daarvan afgeleide operationele jaar- en projectplannen, de kwaliteit van het planmatig handelen versterkt. Op het gebied van zelfevaluatie heeft met name de leerlingenzorg aandacht gekregen. Voor dit aspect heeft de school zichzelf duidelijke doelen gesteld en gaat zij met regelmaat na wat zij bereikt heeft. De evaluatie van het leren en onderwijzen beoordeelt de inspectie echter met een onvoldoende (indicator 1.4). De school heeft geen concreet meetbare kwaliteitsdoelen geformuleerd voor de verschillende aspecten van het primaire proces. Bovendien beschikt zij slechts in beperkte mate over een systematiek en adequate instrumenten om te kunnen nagaan of de onderwijspraktijk voldoet aan de vooraf gestelde kwaliteitseisen. Ook voor het aspect opbrengsten ontbreken doelen die een systematische vergelijking tussen verwachting en resultaat mogelijk maken (indicator 1.3). Wel getuigt de school van een opbrengstgerichte instelling. Zo is zij begonnen resultaten in kaart te brengen en heeft zij de begrippen leerroutes en ontwikkelingsperspectieven geïntroduceerd. Een derde tekortkoming in het kader van kwaliteitszorg heeft betrekking op de rapportage van gerealiseerde kwaliteit aan, op de eerste plaats, ouders en leerlingen (indicator 1.8). In de schoolgids publiceert de school geen door- en uitstroomresultaten van leerlingen. Ook verstrekt zij geen gegevens over de effecten van afgeronde verbeteractiviteiten. Niet alleen verantwoordt de school zich hiermee onvoldoende aan ouders en leerlingen, maar zij doet ook zichzelf te kort. Zij is immers trots op wat zij bereikt heeft en kan dit langs deze weg kenbaar maken. Systeem van leerlingenzorg en functionaliteit van de handelingsplanning In het kader van het project integrale kwaliteitszorg heeft de school zich onder andere tot doel gesteld de kwaliteit van de handelingsplannen te verbeteren. Gedurende dit verbetertraject heeft zij oude plannen losgelaten, terwijl de nieuwe nog in ontwikkeling zijn. Pagina 8 van 11

9 Daarmee voldoet zij op dit moment onvoldoende aan de eisen die de inspectie aan handelingsplannen stelt. Overigens blijkt uit de resultaten van interne audits, dat de huidige plannen ook te weinig voldoen aan de kwaliteitscriteria die de school zichzelf gesteld heeft. Bij aanvang van de schoolloopbaan legt de commissie voor de begeleiding (CvB) in een starthandelingsplan de beginsituatie van de leerling vast. Binnen zes weken na toelating -en niet binnen de wettelijke termijn van één maand (artikel 41a van de WEC)- maken leraren op basis van dit startplan een individueel handelingsplan. Dit plan bevat voornamelijk pedagogische doelen. Didactische doelen komen niet of nauwelijks voor. Een planmatige aansturing op het complete aanbod vindt op dit moment dus onvoldoende plaats (indicator 3.3). Omdat leerinhouden ontbreken, zijn de plannen niet in alle gevallen functioneel (indicator 4.1). Volgend schooljaar wil de school voor alle groepen groepsplannen invoeren, die de pedagogische en didactische doelen die bij de verschillende leerroutes horen, inzichtelijk moeten maken. In aanvulling hierop zal het individueel plan specifieke doelen bevatten voor leerlingen die aanvullende begeleiding, verdieping en/of verrijking nodig hebben. In de so-afdeling kunnen de nieuwe plannen bovendien het groepsoverstijgend werken voor rekenen/wiskunde en taal en de groepskeuze op basis van een beoogde door- en uitstroom doelgericht onderbouwen. Dat de plannen onvolledig zijn, heeft ook andere consequenties. Ten eerste is dit in strijd met het recht van ouders op overeenstemming met het totaalaanbod. Wel kent de school informatieavonden waarop zij ouders van het aanbod in de groepen in kennis stelt. Ten tweede kan op deze wijze slechts in zeer beperkte mate een evaluatie van doelen plaatsvinden (indicator 3.8). De verslaglegging in de leerlingverslagen, die zicht zou moeten geven op de totale ontwikkeling van de leerling, is te algemeen met de nadruk op gedragsbeschrijvingen en enkele doelen op met name sociaal-emotioneel gebied. Daar komt bij dat de verslaglegging te uitvoerig is en de doelen vaak een te korte looptijd hebben, terwijl het effect pas op langere termijn te verwachten is. Ten derde komt de school bij een gebrek aan meetbare doelen onvoldoende tot een analyse van factoren die hebben bijgedragen tot het resultaat dat op die doelen behaald is. Op basis van zo n analyse kan de CvB uitspraken doen over nieuw te stellen doelen en het al of niet bijstellen van een eerder geformuleerd ontwikkelingsperspectief. De beoogde verbetering van de handelingsplannen en een nieuwe zorgstructuur met tweemaal per jaar een voortgangscontrolebespreking (vcb) na een toetsronde, moeten het mogelijk maken de kwaliteit van de evaluatie te verbeteren. Primaire proces De inspectie concludeert dat de kwaliteit van de school op het gebied van onderwijs en leren overwegend voldoende is. Voor de meeste leerlingen beschikt de school over een adequaat leerstofaanbod voor de schoolse vakken. Bij so-leerlingen die van een methodisch aanbod profiteren en leerlingen van de vso-diplomalijn, garanderen methodes een doorgaande lijn en sluit het aanbod voldoende aan op mogelijke uitstroomperspectieven. Onvoldoende traceerbaar is de relatie tussen aanbod en perspectief bij so-leerlingen met een grote leerachterstand en vso-leerlingen van de niet-diplomalijn. Van een langs leerlijnen gepland aanbod is bij deze leerlingen te weinig sprake. De inspectie heeft geen schoolbeleid aangetroffen voor afstemming van onderwijstijd en ook in de handelingsplannen staat hierover weinig vermeld. Wel heeft zij, met name in het vso, goede praktijkvoorbeelden gezien met behulp van onder andere individuele roosters bij de niet diploma-lijn, doelbewuste ingroeiplanningen bij een specifieke groep instromers en een vakoverstijgend studiebegeleidingsuur bij de diplomalijn. Daarnaast komt tempodifferentiatie regelmatig voor. Deze voorbeeldsituaties laten tegelijkertijd zien dat leraren leerlingen stimuleren zelfstandig aan het werk te zijn. Pagina 9 van 11

10 Daarbij benutten zij echter nog onvoldoende kansen om leerlingen ook verantwoordelijkheid te laten nemen voor de organisatie van hun eigen leerproces (indicator 9.3). Het pedagogisch klimaat is ruim voldoende en afgestemd op de behoefte van de leerlingen aan duidelijkheid en structuur. Leraren hebben zorg voor de leerlingen en benaderen hen met respect. Met een groot aantal nieuwe, vaak nog onervaren teamleden is dat een goede prestatie. Om de kwaliteit van het personeel te waarborgen, voert de directie een gedegen personeelsbeleid. In het verlengde van het pedagogisch klimaat is ook het schoolklimaat van voldoende niveau. Ouders, leerlingen en leraren met wie de inspectie gesproken heeft, bevestigen het beeld van een veilige school. Hoewel de inspectie geen signalen ontvangen heeft die wijzen op een onveilig schoolklimaat, kan zij onvoldoende conclusies trekken op basis van een recente peiling van de veiligheidsbeleving bij leerlingen en personeel. De resultaten van de emometer die dit jaar voor de eerste keer op vrijwillige basis is afgenomen, zijn nog te beperkt. Met alle veranderingen en de grote groei van de school, is het extra van belang dat de school regelmatig, objectief zicht houdt op de mate van welbevinden bij leerlingen en personeel. Losse protocollen, procedures en afspraken, vormen nog onvoldoende een transparant en samenhangend veiligheidsbeleid. Op het gebied van veiligheid heeft de collegaschool Don Bosco het voortouw genomen. Haar voorbeeld zal het IvOO komend schooljaar navolgen. Naast pedagogische vaardigheden beschikken de meeste teamleden ook over voldoende didactische basiskwaliteiten. Wel plaatst de inspectie enkele kanttekeningen. Zo kunnen leraren explicieter de nadruk leggen op denk- en handelwijzen waarmee leerlingen tot oplossingen komen. Ook kunnen zij zowel bij de klassikale uitleg als in de niveaugroepen fijnmaziger rekening houden met de instructiebehoeften van de leerlingen. Wat dit laatste betreft zou een betere aansturing van het klassenmanagement met behulp van de beoogde groepsplannen hen daarbij ondersteunen. Opbrengsten De inspectie kan niet beoordelen of alle leerlingen zich aan het einde van de schoolperiode naar verwachting ontwikkeld hebben. De tekortkomingen in het systeem van leerlingenzorg staan een verantwoording van opbrengsten in de weg. Bovendien zijn noch bij de school noch bij de inspectie normen beschikbaar om de eindresultaten van leerlingen te wegen en er een oordeel aan te verbinden. Pagina 10 van 11

11 3. TOEZICHTARRANGEMENT Tekortkomingen in de onderwijskwaliteit De kwaliteit van het onderwijs vertoont belangrijke tekortkomingen in met name het aspect systeem van leerlingenzorg en is daarom op basis van de beslisregel als zwak beoordeeld. De Inspectie van het Onderwijs kent aan het IvOO een aangepast arrangement toe en intensiveert het toezicht. Met het bevoegd gezag is tijdens een nagesprek op 9 juni 2010 afgesproken dat de onderwijskwaliteit begin schooljaar 2011/2012 van voldoende niveau is. De inspectie voert in het vierde kwartaal van 2011 opnieuw onderzoek uit om na te gaan of de tekortkomingen zijn opgeheven. In maart 2011 zal een gesprek met bestuur en directie plaatsvinden over de bereikte tussenresultaten. De inspectie beschouwt het operationeel plan opbrengstgerichtheid, i.c. zorgstructuur SLO-M, als leidraad voor het toezicht op het verbetertraject. Binnen zes werkweken gerekend vanaf de vaststelling van het rapport zendt het bevoegd gezag de inspectie een definitieve versie van dit plan. Tekortkomingen in de naleving De inspectie heeft één tekortkoming vastgesteld in de naleving van wettelijke voorschriften. Het betreft artikel 41a van de WEC. Het bevoegd gezag dient de geconstateerde tekortkoming op te heffen. De Inspectie van het Onderwijs geeft het bevoegd gezag daarom de volgende opdracht: - Het bevoegd gezag waarborgt dat de school bij inschrijving van een leerling op of na 1 augustus zo spoedig mogelijk doch uiterlijk één maand na inschrijving een handelingsplan opstelt. In het kader van geïntensiveerd toezicht zal de inspectie nagaan of de tekortkoming is opgeheven. Afspraak met betrekking tot het schoolplan De school beschikt op dit moment over een schoolplan voor 6 jaar (2009/2015). Dit is formeel niet mogelijk. De wettelijke termijn voor een schoolplan is 4 jaar. Met het bestuur is afgesproken dat de school het huidige schoolplan in 2011 actualiseert en opnieuw door bestuur en medezeggenschapsraad laat vaststellen. Pagina 11 van 11