Economie en handel (leerlijn Havo bovenbouw)

Transcriptie

1 Auteurs Laatst gewijzigd Licentie Webadres Linda le Grand ; Linda le Grand 30 augustus 2013 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet. Wikiwijs Maken is een onderdeel van Wikiwijsleermiddelenplein, hét onderwijsplatform waar je leermiddelen zoekt, vergelijkt, maakt en deelt.

2 Inhoudsopgave Havo bovenbouw 1 De keus is aan ons 2 Consumentengedrag 3 Producentengedrag 4 Markten 5 Marktmissers 6 Arbeidsmarkt 7 Verzekeringsmarkt 8 Geld 9 Vermogensmarkt 10 Valutamarkt 11 Inflatie 12 Economische groei 13 Conjunctuur 14 Macro - Europa 15 Welvaart 16 Milieu Over dit lesmateriaal Pagina 1

3 Havo bovenbouw Het leermateriaal, dat bestemd is voor de bovenbouw van de havo, is ontwikkeld door SLO als experimenteel conceptlesmateriaal in de pilot voor het economieprogramma, gebaseerd op het advies van de tweede commissie Teulings. Dit programma zal ingevoerd worden vanaf het schooljaar 2011/2012. Het leermateriaal heeft de vorm van pdf-documenten. 1 De keus is aan ons Economie en handel: Module 1 De keus is aan ons kn.nu/ww9772ab7 (wikiwijs.samendelen.nl) Hierin wordt uitgelegd dat de economie bestudeert hoe mensen omgaan met keuzes. Hoe besteden ze hun geld, maar ook hoe gaan ze met hun tijd om of hoe zorgen ze ervoor dat hun kinderen ook nog voldoende schone lucht of natuurlijke hulpbronnen ter beschikking hebben? Hoe verdelen ze de welvaart over de wereldbevolking? Ga ik samenwerken met mijn concurrent of begin ik een prijzenoorlog? Vestig ik mijn bedrijf in de Randstad of op het nieuwe industrieterrein in Delfzijl? Hierin wordt uitgelegd dat de economie bestudeert hoe mensen omgaan met keuzes. Hoe besteden ze hun geld, maar ook hoe gaan ze met hun tijd om of hoe zorgen ze ervoor dat hun kinderen ook nog voldoende schone lucht of natuurlijke hulpbronnen ter beschikking hebben? Hoe verdelen ze de welvaart over de wereldbevolking? Ga ik samenwerken met mijn concurrent of begin ik een prijzenoorlog? Vestig ik mijn bedrijf in de Randstad of op het nieuwe industrieterrein in Delfzijl? 2 Consumentengedrag Economie en handel: Module 2 Consumentengedrag kn.nu/ww12140f2 (wikiwijs.samendelen.nl) Consumenten proberen het overgrote deel van hun behoeften te bevredigen door goederen en diensten te kopen. Consumenten zijn de vragende partij. Zij zijn de vragers naar goederen en diensten. Fabrikanten produceren de gevraagde goederen en de gevraagde diensten. Deze worden geleverd als de aanbieders van goederen en diensten er een prijs voor kunnen krijgen waardoor ze er wat aan kunnen verdienen. De fabrikanten zijn de aanbieders van goederen en diensten, de andere partij. Consumenten proberen het overgrote deel van hun behoeften te bevredigen door goederen en diensten te kopen. Consumenten zijn de vragende partij. Zij zijn de vragers naar goederen en diensten. Fabrikanten produceren de gevraagde goederen en de gevraagde diensten. Deze worden geleverd als de aanbieders van goederen en diensten er een prijs voor kunnen krijgen waardoor ze er wat aan kunnen verdienen. De fabrikanten zijn de aanbieders van goederen en diensten, de andere partij. 3 Producentengedrag Pagina 2

4 Economie en handel: Module 3 Producentengedrag kn.nu/wwd82b48b (wikiwijs.samendelen.nl) In dit deel gaat het over produceren, het voortbrengen en aanbieden van goederen en diensten. In dit deel gaat het over produceren, het voortbrengen en aanbieden van goederen en diensten. 4 Markten Economie en handel: Module 4 Markten kn.nu/wwafd5b1d (wikiwijs.samendelen.nl) Op een markt komen vraag en aanbod samen en bepalen de verkoopprijs. Wat gebeurt er nu precies op een markt. Er komen aanbieders met hun waren naar de markt. Ze hebben hun producten gemaakt of ingekocht, moeten hun plek op de markt betalen enz. Ze hebben dus kosten gemaakt en hebben een bepaalde prijs in hun hoofd die ze in ieder geval willen krijgen voor hun product om tenminste uit de kosten te komen en liefst om er ook nog wat aan te verdienen, dus proberen ze hun producten voor een goede prijs te verkopen. Op een markt komen vraag en aanbod samen en bepalen de verkoopprijs. Wat gebeurt er nu precies op een markt. Er komen aanbieders met hun waren naar de markt. Ze hebben hun producten gemaakt of ingekocht, moeten hun plek op de markt betalen enz. Ze hebben dus kosten gemaakt en hebben een bepaalde prijs in hun hoofd die ze in ieder geval willen krijgen voor hun product om tenminste uit de kosten te komen en liefst om er ook nog wat aan te verdienen, dus proberen ze hun producten voor een goede prijs te verkopen. 5 Marktmissers Economie en handel: Module 5 Marktmissers kn.nu/ww712c01b (wikiwijs.samendelen.nl) In het samenspel van vragers en aanbieders op de markt zijn de uitkomsten soms niet zoals we dat met z?n allen willen. De prijzen op de markt zijn veel te hoog of te laag, de producten hebben naast leuke eigenschappen ook heel vervelende kanten, de producenten willen bepaalde goederen niet maken omdat consumenten er niet voor willen of kunnen betalen en ga zo maar door. In het samenspel van vragers en aanbieders op de markt zijn de uitkomsten soms niet zoals we dat met z?n allen willen. De prijzen op de markt zijn veel te hoog of te laag, de producten hebben naast leuke eigenschappen ook heel vervelende kanten, de producenten willen bepaalde goederen niet maken omdat consumenten er niet voor willen of kunnen betalen en ga zo maar door. 6 Arbeidsmarkt Pagina 3

5 Economie en handel: Module 6 Arbeidsmarkt kn.nu/ww6fdbc23 (wikiwijs.samendelen.nl) De arbeidsmarkt is een markt als elke andere. Er zijn vragers, marktpartij 1, en aanbieders, marktpartij 2, en er is een marktprijs. De VRAGERS naar arbeid(skracht) zijn de WERKGEVERS, die voor de productie in hun bedrijven arbeidskracht nodig hebben. Zij gaan op zoek naar werknemers om hun openstaande arbeidsplaatsen of vacatures te vervullen. De AANBIEDERS zijn de WERKNEMERS, die hun lichamelijke en geestelijke arbeidskracht aan de werkgevers aanbieden. De arbeidsmarkt is een markt als elke andere. Er zijn vragers, marktpartij 1, en aanbieders, marktpartij 2, en er is een marktprijs. De VRAGERS naar arbeid(skracht) zijn de WERKGEVERS, die voor de productie in hun bedrijven arbeidskracht nodig hebben. Zij gaan op zoek naar werknemers om hun openstaande arbeidsplaatsen of vacatures te vervullen. De AANBIEDERS zijn de WERKNEMERS, die hun lichamelijke en geestelijke arbeidskracht aan de werkgevers aanbieden. 7 Verzekeringsmarkt Economie en handel: Module 7 Verzekeringsmarkt kn.nu/ww95280bd (wikiwijs.samendelen.nl) Een mens loopt enorm veel risico. Mensen hebben dus meestal een sterke behoefte om risico s te verzekeren. Risicolopers die dat risico willen afdekken zijn dus de vragers op de verzekeringsmarkt. Er zijn bedrijven die er wel geld in zien om voor deze mensen hun risico s af te dekken door verzekeringen te verzorgen. Dat zijn de aanbieders van verzekeringen. De vragers moeten de aanbieders voor de verzekering natuurlijk een prijs betalen, de premie. En zo is de verzekeringsmarkt een markt als elke andere, met alleen een speciaal product, de verzekering tegen risico s. En een speciale prijs, de premie. Een mens loopt enorm veel risico. Mensen hebben dus meestal een sterke behoefte om risico s te verzekeren. Risicolopers die dat risico willen afdekken zijn dus de vragers op de verzekeringsmarkt. Er zijn bedrijven die er wel geld in zien om voor deze mensen hun risico s af te dekken door verzekeringen te verzorgen. Dat zijn de aanbieders van verzekeringen. De vragers moeten de aanbieders voor de verzekering natuurlijk een prijs betalen, de premie. En zo is de verzekeringsmarkt een markt als elke andere, met alleen een speciaal product, de verzekering tegen risico s. En een speciale prijs, de premie. 8 Geld Economie en handel: Module 8 Geld kn.nu/wwac735b5 (wikiwijs.samendelen.nl) Met het gebruik van geld worden goederen eerst tegen geld geruild met degene die het goed wil hebben. Met dat geld kunnen weer andere goederen worden gekocht die de koper graag wil. Er is dan een systeem van indirecte ruil ontstaan. Geld heeft de functie van ruilmiddel. Met het gebruik van geld worden goederen eerst tegen geld geruild met degene die het goed wil hebben. Met dat geld kunnen weer andere goederen worden gekocht die de koper graag wil. Er is dan een systeem van indirecte ruil ontstaan. Geld heeft de functie van ruilmiddel. 9 Vermogensmarkt Pagina 4

6 Economie en handel: Module 9 Vermogensmarkt kn.nu/ww22f0d87 (wikiwijs.samendelen.nl) Net als voor goederen is er ook een markt voor geld of beter gezegd voor krediet. Er zijn vragers naar geld en er zijn aanbieders van geld. De rente die mensen krijgen of moeten betalen zouden we als de prijs van geld (krediet) kunnen beschouwen. Net als voor goederen is er ook een markt voor geld of beter gezegd voor krediet. Er zijn vragers naar geld en er zijn aanbieders van geld. De rente die mensen krijgen of moeten betalen zouden we als de prijs van geld (krediet) kunnen beschouwen. 10 Valutamarkt Economie en handel: Module 10 Valutamarkt kn.nu/ww98cd7f7 (wikiwijs.samendelen.nl) Veel landen gebruiken dus een eigen munt. We noemen dat de valuta van het land. Alleen met dat geld kun je in het land overal betalen. Er is dus een internationale markt voor munteenheden. Deze markt heet de valutamarkt en de prijs die op deze markt tot stand komt heet de wisselkoers. Veel landen gebruiken dus een eigen munt. We noemen dat de valuta van het land. Alleen met dat geld kun je in het land overal betalen. Er is dus een internationale markt voor munteenheden. Deze markt heet de valutamarkt en de prijs die op deze markt tot stand komt heet de wisselkoers. 11 Inflatie Economie en handel: Module 11 Inflatie kn.nu/ww834b406 (wikiwijs.samendelen.nl) Prijzen zijn belangrijk in onze economie. Ze bepalen niet alleen hoeveel we kunnen kopen met ons inkomen maar vertellen ons ook hoe belangrijk we bepaalde goederen vinden. De prijs wordt immers bepaald door het aanbod en de vraag op een markt. Als de vraag naar een bepaald product stijgt dan stijgt ook de prijs van dat product. Dit is voor producenten een seintje om meer van dit product te maken, hij kan er namelijk op verdienen. Maar wat nu als de prijzen van producten stijgen zonder dat er meer vraag naar is? Wat is er dan aan de hand? En welke problemen geeft ons dat? Prijzen zijn belangrijk in onze economie. Ze bepalen niet alleen hoeveel we kunnen kopen met ons inkomen maar vertellen ons ook hoe belangrijk we bepaalde goederen vinden. De prijs wordt immers bepaald door het aanbod en de vraag op een markt. Als de vraag naar een bepaald product stijgt dan stijgt ook de prijs van dat product. Dit is voor producenten een seintje om meer van dit product te maken, hij kan er namelijk op verdienen. Maar wat nu als de prijzen van producten stijgen zonder dat er meer vraag naar is? Wat is er dan aan de hand? En welke problemen geeft ons dat? 12 Economische groei Pagina 5

7 Economie en handel: Module 12 Economische Groei kn.nu/ww2a6acb9 (wikiwijs.samendelen.nl) Wat is economische groei? Hoe wordt deze gemeten? Hoe ontstaat deze? (En waarom doen de arme landen het dan niet beter?) Hoe wordt het inkomen verdeeld? Wie krijgt wat en waarom? Het zijn allemaal vragen die in deze module aan de orde komen. Wat is economische groei? Hoe wordt deze gemeten? Hoe ontstaat deze? (En waarom doen de arme landen het dan niet beter?) Hoe wordt het inkomen verdeeld? Wie krijgt wat en waarom? Het zijn allemaal vragen die in deze module aan de orde komen. 13 Conjunctuur Economie en handel: Module 13 Conjunctuur kn.nu/ww82a0c05 (wikiwijs.samendelen.nl) In de komende hoofdstukken gaan we in op het verschijnsel conjunctuur (de economische situatie en de verandering daarin). Hoeveel producten en diensten er geproduceerd worden, maar vooral ook: hoeveel van deze gemaakte producten en diensten worden gekocht. De optelsom van de toegevoegde waarde van deze hoeveelheid verhandelde goederen en diensten noemt men het nationaal product (BBP). Op de een of andere manier wil iedereen dat deze waarde steeds toeneemt. Dat noemt men groei. In de komende hoofdstukken gaan we in op het verschijnsel conjunctuur (de economische situatie en de verandering daarin). Hoeveel producten en diensten er geproduceerd worden, maar vooral ook: hoeveel van deze gemaakte producten en diensten worden gekocht. De optelsom van de toegevoegde waarde van deze hoeveelheid verhandelde goederen en diensten noemt men het nationaal product (BBP). Op de een of andere manier wil iedereen dat deze waarde steeds toeneemt. Dat noemt men groei. 14 Macro - Europa Economie en handel: Module 14 Macro - Europa kn.nu/ww0b520c3 (wikiwijs.samendelen.nl) In deze module gaan we in op de economische samenwerking tussen verschillende landen. Er zijn vele verschillende samenwerkingsverbanden tussen landen op de wereld. In deze module gaan we in op de economische samenwerking tussen verschillende landen. Er zijn vele verschillende samenwerkingsverbanden tussen landen op de wereld. 15 Welvaart Economie en handel: Module 15 Welvaart kn.nu/wwedacbdd (wikiwijs.samendelen.nl) In de economie draait het allemaal om welvaart. Dat is een maatschappelijk vraagstuk. Wat willen we nu eigenlijk als persoon maar ook als maatschappij. Welke keuzes kunnen we en willen we maken zodat we een aangenaam leven leiden zonder oorlogen, milieuproblemen of vervelende ziekten. Deze keuzes hebben te maken met hoeveel en hoe hard mensen willen werken, hoeveel vrije tijd ze willen, hoeveel ze willen verdienen en bezitten en waar ze hun geld aan uit willen geven. Pagina 6

8 In de economie draait het allemaal om welvaart. Dat is een maatschappelijk vraagstuk. Wat willen we nu eigenlijk als persoon maar ook als maatschappij. Welke keuzes kunnen we en willen we maken zodat we een aangenaam leven leiden zonder oorlogen, milieuproblemen of vervelende ziekten. Deze keuzes hebben te maken met hoeveel en hoe hard mensen willen werken, hoeveel vrije tijd ze willen, hoeveel ze willen verdienen en bezitten en waar ze hun geld aan uit willen geven. 16 Milieu Economie en handel: Module 16 Milieu kn.nu/ww98504be (wikiwijs.samendelen.nl) Iedereen weet dat er iets mis dreigt te gaan met het klimaat. De mens heeft de afgelopen decennia zodanig geleefd dat de atmosfeer op een grote schaal vervuild is. Zondanig vervuild, dat het ten koste gaat van het leefcomfort van mensen, dieren en andere levende organismen. Naast de overheid zijn er nog andere groepen die iets kunnen/moeten doen om de achteruitgang van het milieu te beperken. In hoeverre mensen bereid zijn om zich in te spannen of leuke dingen willen op offeren voor een beter milieu, bepaalt uiteindelijk of en hoezeer we erin slagen het milieu en onze aarde te redden/behouden. Iedereen weet dat er iets mis dreigt te gaan met het klimaat. De mens heeft de afgelopen decennia zodanig geleefd dat de atmosfeer op een grote schaal vervuild is. Zondanig vervuild, dat het ten koste gaat van het leefcomfort van mensen, dieren en andere levende organismen. Naast de overheid zijn er nog andere groepen die iets kunnen/moeten doen om de achteruitgang van het milieu te beperken. In hoeverre mensen bereid zijn om zich in te spannen of leuke dingen willen op offeren voor een beter milieu, bepaalt uiteindelijk of en hoezeer we erin slagen het milieu en onze aarde te redden/behouden. Pagina 7

9 Over dit lesmateriaal Colofon Auteurs Linda le Grand ; Linda le Grand Laatst gewijzigd 30 augustus 2013 om 23:03 Licentie Dit lesmateriaal is gepubliceerd onder de Creative Commons Naamsvermelding 3.0 Nederlands licentie. Dit houdt in dat je onder de voorwaarde van naamsvermelding vrij bent om: het werk te delen - te kopiëren, te verspreiden en door te geven via elk medium of bestandsformaat het werk te bewerken - te remixen, te veranderen en afgeleide werken te maken voor alle doeleinden, inclusief commerciële doeleinden. Meer informatie over de CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie Aanvullende informatie over dit lesmateriaal Van dit lesmateriaal is de volgende aanvullende informatie beschikbaar: Leerniveau HAVO 4; HAVO 5; Leerinhoud en doelen Economie; Eindgebruiker leerling/student Moeilijkheidsgraad gemiddeld Studiebelasting 0 uur en 50 minuten Trefwoorden economie, handel, leerlijn Bronnen Bron Economie en handel: Module 1 De keus is aan ons Economie en handel: Module 2 Consumentengedrag Economie en handel: Module 3 Producentengedrag Economie en handel: Module 4 Markten Economie en handel: Module 5 Marktmissers Economie en handel: Module 6 Arbeidsmarkt Economie en handel: Module 7 Verzekeringsmarkt Type Pagina 8

10 Bron Economie en handel: Module 8 Geld Economie en handel: Module 9 Vermogensmarkt Economie en handel: Module 10 Valutamarkt Economie en handel: Module 11 Inflatie Economie en handel: Module 12 Economische Groei Economie en handel: Module 13 Conjunctuur Economie en handel: Module 14 Macro - Europa Economie en handel: Module 15 Welvaart Economie en handel: Module 16 Milieu Type Pagina 9