BNA transformeert architecten naar creatief ondernemerschap en krijgt de DNA Award Vernieuwer Fred Schoorl legt uit hoe.

Transcriptie

1 01 tekst Architectenbureaus worden wel de kanaries van de bouw genoemd. Wat doet BNA om ze door de crisis heen mee te nemen naar een nieuwe toekomst? Lia Thorborg fotografie NFP Photography BNA transformeert architecten naar creatief ondernemerschap en krijgt de DNA Award Vernieuwer Fred Schoorl legt uit hoe. 8 vm september 2016

2 vm september

3 Toen wij hoorden dat de BNA de DNA Award voor Vernieuwer had gewonnen, waren wij verrast. En ja, absoluut heel blij. We hebben niet onszelf aangemeld maar zijn genomineerd door anderen. Uit alle respectabele inzendingen koos de jury óns als game changer. Ik heb meteen tegen mijn mensen gezegd: deze prijs gaan we niet wegrelativeren, daar gaan we van genieten. De Bond Nederlandse Architecten transformeerde in enkele jaren van traditionele beroepsvereniging naar marktgerichte brancheorganisatie. Op zich al een behoorlijke opgave. Maar nu moest men zichzelf opnieuw uitvinden terwijl de economische crisis een bloedbad aanrichtte onder de architectenbureaus, waardoor het ledental dramatisch slonk. Met als gevolg dat het verenigingsbureau in omvang halveerde en de middelen vrijwel zag verdampen. Desondanks hoefde de BNA niet te kiezen voor een exitstrategie maar slaagde zij erin een nieuwe focus te vinden. Het adagium is nu: creatief ondernemerschap. En waar de economie weer aantrekt, tekent zich een voorzichtig herstel af voor de architectenbranche. Verplicht optimistisch Als Fred Schoorl de kamer binnenkomt verontschuldigt hij zich voor de paar minuten dat hij zijn bezoek heeft laten wachten: We waren even enorm innovatief bezig. Hij zegt het met een twinkeling in zijn ogen. De directeur van de BNA is een opgewekte man. Niet alleen omdat het weer wat beter gaat. Ook op het diepste punt van de crisis waarin zijn werkomgeving worstelde om overeind te blijven, viel zijn optimisme op. Het werd me wel eens voor de voeten geworpen, wat ben jij toch een blije eikel. Dat klopt. Wij hebben de verliezen en tegenslagen niet weggepoetst. Er was en is alle ruimte voor rouwverwerking. Maar ik noem mijzelf en de medewerkers verplicht optimistisch. Pessimisme of cynisme werken verlammend. Om te kunnen ondernemen moet je optimistisch zijn. Niet naïef maar positief. Gevaarlijk smal Toen Schoorl eind 2010 aantrad bij de BNA, had hij de opdracht om haar door de moeilijke tijd te loodsen. Hij was daarvoor directeur strategie van wooncorporatie Ymere in Amsterdam. De crisis was in volle gang, de bouw stagneerde, architectenbureaus vielen om als dominostenen. Maar, zegt Schoorl, vóór 2008 waren de bedrijfsresultaten van een relatief hoog percentage bureaus al onvoldoende. Er werden rode cijfers geschreven. Voor creatieve ondernemers is het vaak lastig om persoonlijke doelstellingen, de ambities van een oeuvre, te verenigen met het bewerken van een markt. Tijdens een hoogconjunctuur kun je daarmee wegkomen maar als de vraag wegvalt, gaat het fout. Bovendien werd duidelijk dat de architect door de hausse vóór 2008 zijn rol en positie binnen het bouwproces in veel gevallen had laten reduceren tot die van ontwerper. De basis onder de bedrijfsvoering was gevaarlijk smal geworden en de architect kon gemakkelijk uit de keten worden geduwd. Dat gebeurde tijdens de crisis. Change and create De branchevereniging 3.0, zoals de directeur de nieuwe structuur en missie betitelt, dient in te zetten op ondernemerschap, marktbegeleiding en innovatie. Van origine sociaal geograaf en planoloog, ontwikkelde hij met zijn medewerkers een allesomvattend programma dat empathie (voor leden in nood) koppelde aan nieuwe kansen. Om het strategisch vermogen van de bedrijven te versterken schreven zij scenario s voor de toekomst en maakten zij kaarten met potentiële markten, archetypische diensten en toegevoegde waarden die architecten voor hun opdrachtgevers kunnen creëren. Deze vormden de bouwstenen voor een landelijke campagne die in 2012 van start ging, voorafgaand aan de manifestatie De Nieuwe Architect. De implementatie van dit strategisch instrumentarium is nog in volle gang. Schoorl werkt inmiddels aan de volgende scenario s waarin de economische en technologische ontwikkelingen centraal staan. Op de uitkomsten wordt het nieuwe beleidsplan van de branchevereniging gebaseerd, maar opnieuw bieden zij tevens handelingsperspectieven voor individuele leden: In de afgelopen periode was het motto change or die : nu gaan we toe naar change and create. De BNA Live Een branchevereniging die leden faciliteert en hen helpt zich te positioneren op de markt. Om dat doel te bereiken, maakte het bureau profielen van het ledenbestand op basis van een aantal specifieke bedrijfsstijlen en richtte de collectieve en individuele dienstverlening daar op in. Tegelijkertijd kregen verenigingsstructuur en -cultuur een make-over die de nadruk legt op creatief ondernemerschap en identiteit. Het bestuur haalde behalve architecten ook andere deskundigen binnen. Regionale afdelingen werden vervangen door doelgerichte netwerken. Architecten met weinig trek in suffe regiobijeenkomsten schrijven zich nu gretig in voor BNA Live, interactieve meetings waarin actuele thema s centraal staan. Maatschappelijk relevant Voor Schoorl is de transitie een uitgemaakte zaak: Als je ziet welke onderwerpen voor de architect van belang zijn dan zijn dat de continuïteit van zijn onderneming en zijn maatschappelijke relevantie als beroepsbeoefenaar. Die kun je prima samenbrengen in een branchevereniging. We hadden ook de Koninklijke maatschappij ter bevordering van de bouwkunst in huis. Die culturele doelstelling het versterken van de architectonische kwaliteit hebben we ondergebracht bij het creatief 10 vm september 2016

4 Om te kunnen ondernemen moet je optimistisch zijn. Niet naïef maar positief vm september

5 xxxxx 00 xxx tekst xxxxx en xxxxx 12 vm september 2016

6 ondernemerschap. Wij tonen nu de maatschappelijke kracht van de architect, zijn dienstbaarheid aan de samenleving. De algemene Dag van de Architectuur hebben we prijsgegeven, maar nu ligt het accent op de Prijs voor het Beste Gebouw van het Jaar. Niet het mooiste of spectaculairste, maar het gebouw dat het best antwoord geeft op de vraag naar bijvoorbeeld duurzaamheid of sociale cohesie. Daarmee profileren onze leden zich bij de consument en opdrachtgever. De prijs is gekoppeld aan een website waarop leden zich presenteren en opdrachtgevers een beeld krijgen van wat de branche te bieden heeft. Dat is een oeuvre om trots op te zijn. Droom en daad De BNA is de trekker van de verandering in de branche. De directeur vertelt met enthousiasme over toegevoegde waarde, kansrijke markten en sterke bureaus, over kennis, connecties en condities. Maar de omslag was en is voor leden in het land ingrijpend. We konden ze op argumenten overtuigen. Met dank aan de crisis zag iedereen wel in dat de focus op ondernemerschap van levensbelang was. Dat het slim was om onze belangenbehartiging te bundelen met die van andere partijen. En dat we ons strategisch moeten voorbereiden op een toekomst waarin niets zal zijn zoals het was. De jaaromzet van de branche kelderde van 1,7 miljard naar 700 miljoen euro, het aantal arbeidsplaatsen werd gehalveerd. Hoewel in sommige regio s sprake is van een opgaande lijn is de situatie nog altijd nijpend in het noorden en (zuid-)oosten van het land. In een recent interview op de BNA-site schetst een Limburgse architect het verschil tussen droom en daad: hij karakteriseerde zijn vakbroeders als een beroepsgroep die het altijd in de schoot geworpen kreeg en nu te slap is om zich succesvol te positioneren, die onvoldoende bereid is tot samenwerking en die akkoord gaat met slechte honoraria en contracten. Schoorl, nog even doelgericht en gedreven als toen hij begon, (h)erkent die gevoelens: De branche is nog altijd ongezond, het verdienvermogen is te laag en sommige gebieden zijn onevenredig getroffen. Er is sprake van verschillende snelheden. Het herstel komt zonder zekerheden. Wij kunnen als brancheorganisatie onze leden het gevoel beloven dat zij in hun ondernemerschap zullen verbeteren, dat zij hun kennis en contacten zullen vergroten. Maar opdrachten geven kunnen wij niet. Toch is hij optimistisch, al dan niet verplicht: Wij zijn er nog lang niet en niet iedereen zal het halen. Maar wij zijn onderweg en die reis is belangrijk. Uitputtingsmodus Alle klappen die de leden moesten incasseren kwamen ook keihard binnen in het BNA-kantoor aan het IJ in Amsterdam. Al die leden die omvielen. De collega s die moesten vertrekken. Hoe vaak heb ik hier niet aan tafel gezeten met architecten die ten einde raad waren. Schoorls budget kelderde met bijna 50%, de projectgelden met meer dan 50%. De etage in het Huys Azië wordt inmiddels gedeeld met andere brancheorganisaties in het ruimtelijk ontwerpdomein: NVTL, Bni, BNSP en NLingenieurs. Van de nood werd een deugd gemaakt. Als ontwerpend Nederland hebben zij niet alleen hun kantoorruimte gebundeld maar ook steeds meer de belangenbehartiging. Die fysieke ruimte kwam vrij omdat de BNA-bezetting van dertig medewerkers terugliep naar achttien. Het afscheid betrof vooral jonge collega s, die op contractbasis werkten. Voor de overige professionals verzwaarde de werklast. Het leidde tot verloop. De kanteling naar ondernemerschap vergde bovendien een andere werkwijze en de inzet van nieuwe vaardigheden. Wat Schoorl betreft kan er niet verder worden bezuinigd: De organisatie van de BNA is altijd goed geweest en die basis is er nog. Maar de bodem is wel bereikt. Het is leerzaam om zó strak aan de wind te zeilen en jezelf opnieuw uit te vinden, maar je opereert in de uitputtingsmodus. Dat kun je niet al te lang volhouden. Ook optimisme heeft zijn grenzen. Vernieuwer 2016 De BNA kreeg voor deze indrukwekkende transformatie de DNA Award Vernieuwer Op VM-online zijn interviews te vinden met de drie andere genomineerden: Scouting Nederland, Onderhoud.nl en de Koninklijke Nederlandse Jagersvereniging. Deelnemers van het DNA-jaarcongres 2016 kozen de BNA als winnaar uit de vier genomineerde verenigingen. Wat vond de jury? De BNA heeft in een enorm moeilijke periode de leden in een proces meegenomen van dominante oriëntatie op de culturele bijdrage van het vak architectuur naar ondernemerschap met oog voor de mogelijkheden om toegevoegde waarde te leveren als partner in het hele bouwproces, van ontwerp tot onderhoud en renovatie. De vereniging heeft de overstap gemaakt van beroepsorganisatie naar brancheorganisatie. Een actueel thema ook voor andere beroepsorganisaties. Deze vernieuwer maakte een hele goede analyse van het probleem en durfde voorop te lopen, de nek uit te steken. Had het lef om in een moeilijke tijd niet het krimp- maar vooral het groeiscenario centraal te stellen in de ontwikkeling van de vereniging. Een game changer. vm september