Ruim baan voor de vaart

Transcriptie

1 november 2010 Nieuwsbrief Kanaal Almelo-De Haandrik nr.1 In deze nieuwsbrief Ruim baan voor de vaart De brugontwerpen: eigentijds en 'no-nonsense' Uitneembare informatiekaart De geschiedenis van het kanaal Belangenorganisaties tevreden Projectgroep voert risico-inventarisatie uit Planning Vijf bruggen zijn op dit moment niet breed genoeg voor schepen van 700 ton. De opwaardering van Kanaal Almelo-De Haandrik gaat van start! De provincie Overijssel gaat het kanaal een halve meter verdiepen, vijf bruggen vervangen en een aantal wachtplaatsen aanpassen en aanleggen. Binnen drie jaar kunnen dan schepen met een laadvermogen van 700 ton hun lading vervoeren over het kanaal. Elk schip van 700 ton scheelt 35 vrachtwagens over de weg, vertelt Frans Duin, die als projectleider aan het roer staat van de opwaardering. Bovendien is het vervoer over water met schepen van dat formaat meer rendabel. Op dit moment kunnen alleen schepen tot 600 ton door het kanaal en dat kan net uit. Daar ligt ook de aanleiding van het project. Bij het vervoer van grondstoffen van Rotterdam naar Coevorden heeft het bedrijfsleven steeds meer hinder van het verkeer op de weg waarop ze de politiek gevraagd hebben het vervoer over water makkelijker en rendabel te maken. Frans: We gaan daarom het kanaal fasegewijs opwaarderen. In 2005 hebben we het kanaal geschikt gemaakt voor schepen van 600 ton. Nu doen we dat voor schepen van 700 ton en uiteindelijk hopen we zelfs schepen van ton door het kanaal te kunnen laten varen. De vijf nieuwe bruggen krijgen hiervoor al wel de juiste afmetingen. Bruggen Er zijn vijf bruggen die op dit moment niet breed genoeg zijn en vervangen worden door bruggen met een minimale doorvaartbreedte van 9,5 meter. Lees verder op pagina 2. Hoe eerder klaar, hoe beter Job Klaasen Toen ik in 2003 als bestuurder bij de provincie Overijssel begon, bezocht ik in één van mijn eerste werkbezoeken Kanaal Almelo-De Haandrik. Het kanaal was in die tijd geschikt voor schepen met een laadvermogen van 400 ton. Ik ben toen enthousiast geworden om er echt wat van te gaan maken. In 2005 hebben we dan ook het kanaal voor 600 tons schepen geschikt gemaakt. En nu gaat de opwaardering voor schepen van 700 ton van start. Dat is goed nieuws! Het is goed voor de regionale economie, de bereikbaarheid van Overijssel en beter voor het milieu. Als geboren en getogen Almeloër maak ik graag lange fietstochten langs het kanaal. En dan merk je dat deze vaarweg echt een onderdeel is van het sociale leven. Daarom hebben we besloten om geen bruggen te laten vervallen, waardoor inwoners worden afgesneden van voorzieningen. We gaan voor maatwerk. Per locatie kijken we naar verkeerskundige en sociale situatie. Wat mij betreft: hoe eerder klaar, hoe beter. Je kunt er pas goed gebruik van maken als alles klaar is en de markt zit er op te wachten. We gaan tempo maken! Job Klaasen, Gedeputeerde Mobilliteit, Financien en Bestuur

2 Vervolg pagina 1 Ruim baan voor de vaart In de gemeente Ommen gaat het om de brug Beerzerveld en in de gemeente Hardenberg om de bruggen Kloosterdijk Bergentheim, Emtenbroekerdijk, en Hoogenweg. Frans vertelt dat de provincie daarbij zorgvuldig naar het belang van de omwonenden kijkt. Het is hun kanaal. Ze wonen er graag langs en het kanaal moet leefbaar blijven. We proberen daarom voor zo min mogelijk hinder te zorgen en de ontwerpen te laten aansluiten bij de omgeving. We willen de omgeving nauw betrekken bij de vormgeving. Onderzoeken Voordat het bestuur van de provincie besloot om de vijf bruggen één-op-één te vervangen zijn er drie onderzoeken uitgevoerd: een verkeerskundig onderzoek door het bureau Goudappel Coffeng, een onderzoek naar ruimtelijke kwaliteit door Het Oversticht en Kunst en Cultuur Overijssel en een onderzoek naar de inpassing in de provinciale Omgevingsvisie. Uit het eerste onderzoek kwam het advies naar voren om de ophaalbrug Emtenbroekerdijk te laten vervallen en de ophaalbrug Beerzerveld te vervangen door een fiets-voetgangersbrug. Uit het tweede onderzoek bleek dat alle bruggen belangrijk zijn in het netwerk van fietsers en voetgangers. Zo is bijvoorbeeld de Emterbroekerdijkbrug van groot belang als fietsverbinding tussen Hardenberg en een groot gebied rondom Bruchterveld. Daarnaast verbinden bruggen de gemeenschappen aan weerszijde van het kanaal aan elkaar. Vanuit het provinciale beleid is besloten, op basis van het derde onderzoek, om alle bruggen te laten vervangen. De provincie vindt een fijnmazig netwerk erg belangrijk. Daarom heeft de provincie besloten om geen bruggen te laten vervallen. Frans Duin: Dit is het mooiste project wat je kunt hebben. Start Inmiddels zijn er al allerlei werkzaamheden in voorbereiding. In de eerste helft van 2011 start de provincie daadwerkelijk met de vervanging van de brug Hoogenweg.Deze brug moet eind 2011 zijn vervangen. De baggerwerkzaamheden en de aanleg of opwaardering van wachtplaatsen gaan naar verwachting in het voorjaar van 2011 van start. Ondanks de tijdsdruk ziet Frans Duin het helemaal zitten. Ik heb alle fasen meegemaakt en ik vind het mooi dat ik er aan mee mag werken het kanaal nu naar de 700 ton te brengen. Gemotiveerd Na een carrière bij de Deltadienst in Zeeland, kwam Frans in 1986 in Overijssel te werken, waar hij als beheerder van de Twentekanalen gelijk met Kanaal Almelo-De Haandrik te maken kreeg. Hij is dus al meer dan twintig jaar bij het kanaal betrokken. Dit project is voor de 61-jarige inwoner van Rijssen zijn laatste klus. Hierna ga ik met pensioen. Reken maar dat ik gemotiveerd ben. Dit is het mooiste project wat je kunt hebben. De brugontwerpen: eigentijds en no-nonsense Architect Joris Smits van ingenieursbureau Royal Haskoning gaat aan de slag met het ontwerpen van de vijf te vervangen bruggen. Hij verwerkt daarin zoveel mogelijk het karakter van het kanaal en de omgeving. Smits: Mijn eerste indruk van de streek is dat er een vrij sobere, no-nonsense architectuur gehanteerd wordt. Mijn ontwerpen zullen zeker niet saai worden, maar wel ingetogen. Geen schreeuwerige bruggen, maar wel eigentijds. Ook met het gegeven dat de inwoners vaak afspreken bij de bruggen zal Smits rekening houden. Ik neem de sociale factoren zeker mee, maar ik hou niet van betuttelend ontwerpen. De plekken waar mensen kunnen afspreken wil ik er op een vanzelfsprekende manier in verwerken. Smits zal beginnen met het ontwerp voor brug Hoogenweg, maar houdt daarbij ook de andere bruggen in gedachten. Het moet duidelijk zijn dat de bruggen broers en zussen van elkaar zijn. Maar ze worden zeker niet identiek aan elkaar. Ze variëren in grootte en in de manier waarop ze aansluiten bij de omgeving. Joris Smits: "Ik hou niet van betuttelend ontwerpen"

3 Als er een schip langskomt, dan ben ik weg Zijn zolder is een soort minimuseum vol met foto s van allerlei schepen. Van jongs af aan is Berry ten Brinke geïnteresseerd in het leven van de schippers op kanaal Almelo-De Haandrik. De 57-jarige Ten Brinke is geboren en getogen in Bergentheim, aan het kanaal. Hij bewaart mooie herinneringen aan die tijd. Als er turfschepen langs voeren, dan bedelden we om een blok turf. Als een schipper vervolgens een blok naar de kant wierp, waren we de koning te rijk. Ook leerde hij er schaatsen, waardoor hij zelfs in aanraking met de politie kwam. We vonden het niet leuk als er een schip door het jonge ijs voer. Op een gegeven moment hebben we de ruiten van zo n schip ingegooid. Dat was natuurlijk niet de bedoeling. Passie Na een paar jaar elders te hebben gewoond, kwam hij in 1990 weer in Bergentheim aan het kanaal te wonen. Daar groeide zijn hobby uit tot een passie. Het zien van een schip vind ik mooi, maar vooral het schippersleven boeit me. Als ik een schip zie, dan maak ik een foto. Die print ik vervolgens uit en ga ik bij de schipper langsbrengen. Op die manier is het ijs snel gebroken en kom ik heel wat te weten van het wel een wee van de schipper en zijn familie. Uiteindelijk zou Ten Brinke graag een boek willen schrijven over het kanaal en zijn schepen. Deze informatie mag niet verloren gaan. Sluismeester Zijn passie gaat ver. Op de bijrijderstoel van mijn auto ligt altijd een camera klaar. Op weg naar mijn werk in Almelo kan ik dan ook de passerende schepen op de foto zetten. En vaak belt de sluismeester in Aadorp mij op als er een nieuw schip het kanaal op komt. Als ik met mijn vrouw uit eten ben en ik zie een nieuw schip, dan ben ik weg. Ik laat er alles voor vallen. Opwaardering Ten Brinke is enthousiast over het project van de provincie om het kanaal geschikt te maken voor schepen van 700 ton. Ik zou graag het kanaal vol met schepen willen zien na de opwaardering. Ik hoop van ganser harte dat de verbreding resultaat heeft. Dat de mensen er dol van worden dat de brug weer open staat voor een passerend schip. Schepen vind ik mooi, maar vooral het schippersleven boeit me. Straatvraag: wat heb jij met kanaal Almelo-De Haandrik? Woensdag 5 oktober 2010, Brug Beerzerveld, 11:15 uur Albert Veldhuizen, koster (73) Roelie Lennips, huisvrouw (62) Almar Hoogkamp, mbo-scholier (16) Ik ben geboren aan het kanaal. Als kleine jongen ging ik met mijn vader en opa mee op de turfpraam. En we liepen door het riet. We hebben er ook wel in gezwommen, maar dat mocht eigenlijk niet. Ik ben geen kanaalsn, zoals ze dat hier zeggen. Maar ik zie wel dat mensen die aan het kanaal zijn geboren er altijd weer naar terug gaan. Ik denk dat het een stuk vrijheid geeft. Zelf heb ik wel op het kanaal geschaatst. En nu zie ik het mijn kleinkinderen doen. Ik fiets elke dag langs het kanaal van Vroomshoop naar Hardenberg. Het is best een lange weg, maar ik vind het niet erg om te fietsen. Het is een mooi stuk en ik vind het leuk om de boten langs te zien varen.

4 Ruim baan voor de vaart Slagharen De provincie Overijssel wil de bevaarbaarheid van vaarroutes naar de economische centra in Overijssel bevorderen. Daarom wordt Kanaal Almelo-De Haandrik geschikt gemaakt voor schepen van 700 ton. De werkzaamheden zijn naar verwachting op 1 januari 2014 afgerond. N34 Wachtplaatsen Op een aantal plekken is tweerichtingsvaart niet mogelijk. Lutten Bijvoorbeeld bij Vriezenveen, Vroomshoop, Bergentheim en Hardenberg. Omdat het te Dedemsvaart omslachtig en te kostbaar zou zijn om hier het kanaal breder te maken, worden er wachtplaatsen aangelegd. Hier kunnen schepen wachten totdat het tegemoetkomende schip gepasseerd is. Ook kan de scheepvaart in afwachting van de bediening van bruggen en sluizen gebruik maken van deze wachtplaatsen. N34 Ane Gramsbergen Hardenberg Brug Hoogenweg Deze brug gaat de provincie als eerste vervangen. Dit project moet voor het einde van 2011 klaar zijn. N36 ophaalbrug Hoogenweg ophaalbrug Emtenbroekerdijk Bruggen vervangen Er zijn vijf bruggen die op dit moment niet breed genoeg zijn en vervangen worden door bruggen van ten minste 9,5 meter breed. In de gemeente Ommen gaat het om de brug Beerzerveld en in de gemeente Hardenberg om de bruggen Kloosterdijk, Bergentheim, Emtenbroekerdijk en Hoogenweg. Bergentheim N343 N343 ophaalbrug Kloosterdijk ophaalbrug Beerzerveld Insteekhaven Hardenberg Nu de provincie Overijssel het kanaal geschikt maakt voor schepen van 700 ton, heeft de gemeente Hardenberg besloten om haar insteekhaven ook aan te passen. De insteekhaven wordt uitgebaggerd zodat schepen van 700 ton toegang hebben. Ook de laad- en loswal wordt hiervoor aangepast. ophaalbrug Bergentheim Kloosterhaar N36 Den Ham N341 Koppelvaart Het provinciebestuur heeft ook besloten om per 2010 koppelvaart (het varen met twee aan elkaar gekoppelde schepen) op het kanaal toe te staan. Dit betekent dat er meer containers vervoerd kunnen worden op een economisch rendabele wijze. Kanaal in cijfers 3 sluizen 16 beweegbare bruggen 5 vaste bruggen 32,6 km lang Scheepvaartfunctie: beroepsvaart/recreatievaart Goederenvervoer: o.a. veevoeder, cement, grind, kunstmest. Vroomshoop N750 N341 Westerhaar- Vriezenveensewijk Kosten De provincie steekt ongeveer 19 miljoen euro in het project. Het vervangen van een brug kost afhankelijk van de locatie tussen de 1,3 en 1,8 miljoen euro. Vriezenveen Geesteren Baggeren Het kanaal is nu 3,10 m diep. Schepen van 700 ton hebben een diepte nodig van 3,50 m. Daarvoor wordt het kanaal gebaggerd. In totaal komt er tussen de en m³ herbruikbaar zand uit het kanaal. De werkzaamheden starten in het voorjaar van Wierden Almelo Overzichtskaart verbeteringen kanaal Almelo - De Haandrik aanduidingen zoekgebied aan te leggen wachtplaatsen (13 stuks) Beleidsinformatie nov nr baggeren kanaal vervangen bruggen (5 stuks)

5 Geschiedenis De aanleg van Kanaal Almelo-De Haandrik Het kanaal speelt al generaties lang een belangrijke rol in het leven van de omwonenden. De meeste voorzieningen en bedrijvigheid concentreerden zich aan het water. Deel I over de geschiedenis van het kanaal: de aanleg. In de jaren vijftig van de negentiende eeuw werden in Nederland veel nieuwe kanalen aangelegd. Het zwaartepunt lag in Drenthe, waar de kanalen vrijwel uitsluitend bestemd waren voor het vervoer van veen. Twente in isolement Anders dan in Drenthe was het doel van de aanleg van het Overijssels Kanaal (waar ook Kanaal Almelo-De Haandrik onder valt) de ontsluiting en ontwikkeling van een opkomende textielnijverheid in Twente. Vanouds vond het vervoer van grondstoffen plaats over vaak slecht bevaarbare beken en riviertjes als de Dinkel en de Regge. Of over straatwegen die tijdens het Napoleontische regime aangelegd zijn, waarover op bepaalde plekken een behoorlijke tol betaald moest worden. De Overijsselse infrastructuur voldeed steeds minder aan de eisen van de groeiende industrie en Twente raakte in een isolement. Te duur Bijna 40 jaar lang hebben gemeentebesturen, industriëlen en verveners het provinciebestuur van Overijssel bestookt met verzoeken tot goedkeuring en medefinanciering van kanalisatieprojecten in Overijssel. Steeds opnieuw concludeerden Provinciale Staten van Overijssel dat de plannen te duur waren, financieel te risicovol of dat er te weinig water was om het kanaal te voeden. In 1849 werd de Overijsselse Spoorwegmaatschappij (OSM) opgeheven, omdat de aanleg van een spoorlijn van Zwolle naar Almelo en de Duitse grens veel te duur bleek. Kapitaal Toen de aanleg van een spoorweg naar Twente van de baan was, stond niets de plannen voor een kanalenstelsel meer in de weg. Vooral omdat de aandeelhouders van OSM hun kapitaal wilde aanwenden voor een toekomstig kanalisatieplan. Dat werd uiteindelijk het Overijssels Kanaal. De aanleg en de exploitatie van dit kanalenstelsel waren in handen van de Overijsselsche Kanalisatie Maatschappij (OKM of Kanalen Maatschappij), die rond 1850 werd de opgericht en het recht kreeg om een aantal kanalen te graven in de provincie Overijssel. Spoedig na de oprichting van OKM werd begonnen met graven. De OSM leverde maar liefst 40% van het benodigde kapitaal. Het stelsel zou bestaan uit een hoofdkanaal van Zwolle naar Almelo met enkele zijtakken. Maar omdat de Twentse industriesteden om onverklaarbare redenen uiteindelijk niet mee wilden betalen aan de aanleg van de Overijsselse kanalen werd het zijkanaal van Almelo naar de Dinkel, de verbinding naar Hengelo en Enschede, geschrapt. De aanleg Het kanalenstelsel bestond uiteindelijk uit een hoofdkanaal met zijkanalen richting de Vecht en naar de IJssel bij Deventer, die samen worden aangeduid als Overijssels Kanaal. Het bestek werd in mei 1851 goedgekeurd. Direct daarna werd begonnen met de eerste werkzaamheden. In 1855 was de hoofdwaterweg aangelegd van de IJssel bij Zwolle, over Vroomshoop, naar Almelo. De Haandrik Het traject van de eerste zijtak, van Vroomshoop naar De Haandrik, is gegraven met het doel het Overijssels Kanaal van water te voorzien. Dit deel liep door de marken Vriezenveen, de Ham, Beerse, Sibculo, Brucht en de gemeente stad Hardenberg. Het graafwerk kon omstreeks 1855 beginnen en was in 1856 klaar. Kanaal Almelo-De Haandrik werd geopend voor scheepvaart.

6 Belangenorganisaties tevreden Op 29 september heeft de provincie de plannen voor Kanaal Almelo-De Haandrik voorgelegd aan negen plaatselijke belangenverenigingen. Volgens projectsecretaris Beitske de Jager was het een leuke en goede bijeenkomst. Ze waren opgelucht dat er geen bruggen komen te vervallen. Verder waren er vooral veel vragen over de uitvoering, waar we nog niet direct antwoord op kunnen geven. Bij de vervanging van bruggen willen ze graag tijdelijke voorzieningen, bijvoorbeeld in de vorm van een noodbrug. De vraag is in hoeverre dit haalbaar en betaalbaar is. Mogelijk kunnen omleidingsroutes ook voldoende zijn. Daarnaast vinden ze vooral de verkeersveiligheid op en rond de bruggen erg belangrijk. Dat is iets waar we in overleg met de gemeenten Ommen en Hardenberg zeker naar kijken. Onderzoeksrapporten openbaar In opdracht van de provincie Overijssel hebben Het Oversticht en Kunst en Cultuur Overijssel een onderzoek uitgevoerd naar ruimtelijke kwaliteit rondom het kanaal Almelo-De Haandrik. Het belevingsonderzoek heeft concrete aanbevelingen opgeleverd voor de herinrichting van het kanaal, de bruggen en de wachtplaatsen. Op zo'n manier dat de kwaliteit van het gebied kan worden versterkt. Daarnaast heeft adviesbureau Goudappel Coffeng een verkeerskundig onderzoek uitgevoerd. Hierin is gekeken naar de bestaande en toekomstige verkeersstromen. Met de gegevens uit beide Projectgroep voert risico-inventarisatie uit onderzoeken heeft de provincie een goed beeld verkregen over de wijze van vervanging van de bruggen. Dit is vastgelegd in het provinciaal beleidskader waarin het provinciale beleid is verwoord gebaseerd op de Omgevingsvisie. Deze drie rapporten zijn te downloaden op nl/kanaalalmelodehaandrik Planning Om tijdens het project niet voor verassingen en extra kosten - te komen staan, heeft de projectgroep op 5 oktober een risico-inventarisatie uitgevoerd. Deze projectgroep bestaat uit specialisten van de provincie Overijssel en ingenieursbureau Royal Haskoning. Tijdens een tocht over het kanaal werd gekeken welke risico s er zijn en hoe die ondervangen kunnen worden. Projectleider Frans Duin heeft er een goed gevoel aan over gehouden. We hebben veel informatie vergaard. Het is mij duidelijk geworden dat er een goede onderlinge afstemming van de werkzaamheden nodig is. En voor mij staat bovenaan om goed te communiceren met alle belanghebbenden van het kanaal. Wat Wanneer Uitvoeren noodzakelijke onderzoeken Mei - november 2010 Inloopavonden belanghebbenden 9 en 10 november 2010 Kanaal Almelo-De Haandrik Aanbestedingen Voorjaar 2011 Bestek brug Hoogenweg Bestek voor het baggeren Bestek voor de wachtplaatsen Start uitvoering van de werkzaamheden brug Medio 2011 Hoogenweg, baggerwerkzaamheden en aanleggen wachtplaatsen Aanbestedingen bestek voor de bruggen: Medio 2011 Kloosterdijk Beerzerveld Bergentheim Emtenbroekerdijk Brug Hoogenweg gereed Eind 2011 Project gereed Voor 1 januari 2014

7 Mijn leven is het kanaal laat mij wonen aan het kanaal in zo n oud huisje bij de brug; de staartklok tikt en aan de wand hangen de prenten vol nijverheid: schepen met zwaarden en zeilen, geladen met turf en met graan, beurtschippers, vissers en kooplui, ernstig en stoer en verweerd sindsdien is de wereld gaan krimpen en de scheepvaart kromp met haar mee laat mij wonen aan het kanaal om te geloven wat ik zie: schepen van hout en van staal op hun vaarroute als vanouds en komend van heinde en ver; laat mij dromen vanaf de brug over de toekomst van dit gebied, levend en sprank lend als vroeger, vol toekomst en toekomstmuziek; laat mij dwalen langs het kanaal, langs de oever die bloeit en geurt; ja, laat mij wonen aan dit kanaal, vertrouwd, intiem, modern en groots, dat bruist van ondernemingslust en waar ik meer dan ooit in geloof! Koos Geerds Dichter bij Overijssel Meer informatie Wilt u meer weten over de opwaardering van Kanaal Almelo-De Haandrik? Kijk dan op onze website: kanaalalmelodehaandrik Voor vragen of opmerkingen kunt u contact zoeken met de eenheid Wegen en Kanalen van de provincie Overijssel Telefoon Postadres: Provincie Overijssel Eenheid Wegen en Kanalen t.a.v. mevr. B. de Jager Postbus GB Zwolle Colofon De nieuwsbrief Kanaal Almelo-De Haandrik houdt u op de hoogte van de ontwikkelingen rond de opwaardering van het kanaal. De provincie Overijssel voert het project uit in nauw overleg met belanghebbenden, zoals gemeenten, plaatselijk belangenverenigingen, vaarweggebruikers en aanwonenden. Uitgave Provincie Overijssel Tekst Tekstbureau Kroes Foto s Job Boersma, Jaïro Pijnacker Hordijk Vormgeving Medialab Alle beschikbare rapporten, onderzoeken en verslagen kunt u downloaden via kanaalalmelodehaandrik