Slotwijziging Provincie Gelderland. Bijlage bij Statenbrief zaaknummer

Transcriptie

1 Bijlage bij Statenbrief zaaknummer Slotwijziging 2016 Provincie Gelderland Bezoekadres: Eusebiusplein 1a, 6811 HE ARNHEM Postadres: Postbus 9090, 6800 GX ARNHEM Telefoon: (026) Website:

2 Inhoudsopgave Inleiding Slotwijziging 1 Beleidsmatige en financiële actualisatie 2 Beleidsmatige actualisatie 2 Financiële actualisatie 4 Ontwikkelingen begroting 7 Moties en toezeggingen 7 Kerntaken 7 1) Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer 11 2) Milieu, energie en klimaat 18 3) Vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden 23 4) Regionale bereikbaarheid en regionaal openbaar vervoer 30 5) Regionale economie 35 6) Cultuur en erfgoed 43 7) Kwaliteit van het openbaar bestuur 47 Mens en middelen 51 Algemene dekkingsmiddelen en overige 55 Overige onderwerpen 59 Ontwikkeling EMU saldo 59 Subsidiegrondslagen 61 Beschikbaarstellingen 64 Voortgang Gebiedsopgaven 67 Wijziging Algemene subsidieverordening Gelderland AsG 74 Eindrapportage Stad en Regio en Voortgang Sleutelprojecten 75 Bijlage 01 Eindafrekening Stad en Regio periode I-1 Bijlage 02 Voortgang Sleutelprojecten Gebiedsopgaven (voorheen Stad en Regio) II-1

3 Inleiding Slotwijziging Hierbij ontvangt u de Slotwijziging Zoals gebruikelijk stellen wij in de Slotwijziging voor de laatste maal (integraal) de begroting van het lopende jaar bij. De Slotwijziging behandeld dan ook enkel het lopende begrotingsjaar. Ter informatie hebben wij hieronder voor het kalenderjaar 2016 de verschillende Planning & Control momenten voor 2016 weergegeven. Naast de bijstellingen van de begroting 2016 in juni, september en december kunnen gedurende het jaar ook begrotingswijzigingen bij overige Statenvoorstellen worden voorgesteld. De momenten in juni, september en december worden echter gebruikt om de begroting integraal te herijken. Na deze inleiding wordt ingegaan op de beleidsmatige en financiële actualisatie en de (financiële) mutatie van de Kerntaken in het hoofdstuk "Ontwikkelingen begroting". Tenslotte is een hoofdstuk "Overige onderwerpen" opgenomen om uw Staten te informeren c.q. om van uw Staten een besluit te vragen. Hier zijn onder andere de subsidiegrondslagen en beschikbaarstellingen opgenomen. 1

4 Beleidsmatige en financiële actualisatie Inleiding beleidsmatige en financiële actualisatie In dit hoofdstuk nemen wij voor uw Staten onderwerpen op die beleidsmatig van inhoud zijn en een toelichting behoeven. Tevens bevat dit hoofdstuk de financiële actualisatie van onze begroting. Beleidsmatige actualisatie Plannen, sturen en verantwoorden: de slotwijziging In de Planning & Control cyclus plannen, sturen en verantwoorden wij de uitvoering van het coalitieakkoord Ruimte voor Gelderland, alle structurele taken en nog lopende taken uit voorgaande coalitieakkoorden. De Slotwijziging is de gelegenheid om een laatste maal de begroting voor 2016 bij te sturen. Traditiegetrouw is de Slotwijziging een technisch document. Wij stellen geen nieuw beleid aan uw Staten voor. Ook zonder nieuw beleid is de Slotwijziging een politiek relevant stuk. Richting de Slotwijziging hebben we namelijk een steeds duidelijker beeld van de uitvoering in het lopende jaar en wij willen dit beeld graag tijdig met u delen. Het volgende moment waarop wij met uw Staten in gesprek zijn over de uitvoering van 2016 is bij de Jaarstukken Dit is pas in uw vergadering van mei Voortgang 2016: we begroten ca 100 miljoen minder dan bij Najaarsnota. Op hoofdlijnen zien we dat we dit jaar minder begroten dan verwacht bij het opstellen van de Najaarsnota. In deze Slotwijziging brengen wij daarom het totaal van de lasten met ca 100 miljoen omlaag. Overigens begroten wij na deze mutatie nog ca 780 miljoen in De afgelopen jaren begroten we meer, o.a. omdat we een eenmalige bijdrage aan de A15 hebben verstrekt, wegen versneld hebben afgeschreven en kosten voor jeugdzorg in onze realisatie waren opgenomen. In de Slotwijziging zien we in alle kerntaken aframingen. De redenen waarom financiële realisatie achter blijft bij de verwachtingen hebben we per kerntaak gespecificeerd. In kerntaak 4 Regionale bereikbaarheid en regionaal openbaar vervoer zien we een mutatie van ca 50 miljoen. Vooral nieuwe informatie c.q. nieuwe doorrekeningen van de lopende projecten leidt tot deze wijziging. De kosten van mobiliteitsprojecten zijn daarbij doorgaans substantieel, en dus leidt een aanpassing in de kosten tot een substantiële wijziging. Bij kerntaak 5 Regionale economie is in het najaar gewerkt aan de afronding van het oude EFRO programma ( ) en zijn er veel projecten afgerekend. Dit leidt tot een neerwaartse bijstelling van de begroting 2016 van 16 miljoen. Daarnaast zien wij bij alle kerntaken twee oorzaken die aan de lagere bijstelling ten grondslag liggen: 1. Focus op de beleidskaders: In 2016 heeft de focus voornamelijk gelegen op de totstandkoming van de zes beleidsnotities. Deze zijn parallel aan de Voorjaarsnota door uw Staten vastgesteld. De beleidsnotities zijn in samenwerking met onze partners tot stand gekomen. Regelingen op basis van de beleidsnotities gingen daarna pas open en dat leidt tot minder realisatie in De veranderende rol van de provincies: Meer en meer treden wij op als gelijkwaardige partner. We participeren in netwerken en sluiten aan bij de energie in de samenleving. Deze rol is voor alle partners nieuw. De gebiedsopgaven zijn hier een duidelijk voorbeeld van. Om financieel gezien aan te kunnen sluiten bij de energie in de samenleving hebben we middelen op de begroting 2

5 geplaatst. We kunnen dan handelen als we kansen zien. Samen met partners vaststellen van gezamenlijke ambities neemt tijd. Daarbij zien we dat partners in toenemende mate belang hechten aan lange termijn commitment horende bij deze gezamenlijke ambities. Vanwege de veranderende rol hebben we ook minder directe invloed op het tempo waarop wij middelen besteden. In deze Slotwijziging zien we als gevolg hiervan aframingen in meerdere kerntaken. Wijziging van het begrotingssaldo In het begrotingssaldo ramen wij het verwachte overschot of tekort van enig jaar. Het begrotingssaldo van deze Slotwijziging start met een tekort van 2 miljoen. Dit vloeit voort uit het voorstel omtrent onze bijdrage aan de Eusebiuskerk (apart voorstel voor uw Staten in decembervergadering 2016). In de Slotwijziging zien wij diverse voordelen ontstaan die het tekort op het begrotingssaldo weer inlossen. Zo valt de septembercirculaire positiever uit dan gedacht en ontstaat er vrijval uit metname oude subsidiebeschikkingen die in de afgelopen periode tot een afwikkeling zijn gekomen. In totaal ontstaat er circa 8,5 miljoen aan budget en wij stellen u voor om dit bedrag toe te voegen aan de reserve voor Algemene dekkingsmiddelen en overige. Het begrotingssaldo gaat dan naar 0,- en het bedrag in de reserve betrekken wij bij de afwegingen bij de Midterm Review. Potentiele vrijval in de komende periode Eerder hebben wij met uw Staten afgesproken om potentiele vrijval te melden, ook als de omvang van de vrijval nog niet geheel duidelijk is. In de komende periode zien wij mogelijk vrijval ontstaan vanuit oude EFRO middelen (planperiode ). In deze Slotwijziging verlagen wij voor oude EFRO projecten de begroting met circa 16 miljoen. In welke mate dit tot vrijval leidt, kan pas definitief worden bepaald na verrekening met de overcommitering en met de co-financiers van dit programma. Die verrekeningen kunnen pas worden opgemaakt na controle van de controleautoriteiten. De controle vindt in 2017 plaats. Zie ook de toelichting bij kerntaak 5 Regionale economie. Leeswijzer Bij de verklaring van de verschillen hebben wij hetzelfde stramien gehanteerd als bij de Najaarsnota U vond dit een prettig leesbaar stuk. In het stramien lopen wij de drie w-vragen uit de Begroting langs. In de Begroting staan ze opgenomen als: Wat willen wij bereiken?; Wat gaan wij daarvoor doen? en Wat mag het kosten?. In deze Slotwijziging belichten wij de verandering daarop en zijn de vragen: 1) Wat verandert er aan doelen en/of effecten? 2) Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? 3) Welke financiële gevolgen heeft de verandering? In lijn met wat wij hiervoor hebben aangegeven zien wij qua doelen en/of effecten geen verandering. Ambities blijven overeind. Wel komt er in dit begrotingsjaar minder tot realisatie dan gedacht en dat heeft financiële gevolgen. 3

6 Financiële actualisatie Inleiding De financiële positie van de provincie wordt bepaald door drie aspecten: Het Begrotingssaldo De vrije ruimte in de Algemene reserve De vrij programmeerbare ruimte in de reserve Algemene dekkingsmiddelen en overige. Hieronder wordt op deze drie aspecten nader ingegaan, waarbij de nadruk ligt op de ontwikkeling van het begrotingssaldo. Begrotingssaldo Het begrotingssaldo is het verschil tussen de geraamde baten en geraamde lasten en daarmee geeft het een prognose van het jaarrekeningresultaat. Het begrotingssaldo is het geraamde overschot of tekort van enig jaar. In de Voorjaarsnota en Najaarsnota 2016 is het begrotingssaldo in meerjarig kader voor de laatste maal geactualiseerd. In deze Slotwijziging actualiseren wij het begrotingssaldo enkel voor het lopende begrotingsjaar. Wij geven, zoals gebruikelijk, het begrotingssaldo weer in miljoenen, afgerond op één decimaal. Hiermee bieden wij uw Staten op een inzichtelijke en globale wijze inzicht in de mutatie van onze financiële positie. De concrete bedragen zijn echter leidend, deze maken ook deel uit van de individuele kerntaken, zoals deze in het onderdeel "Ontwikkelingen begroting" zijn weergegeven. 4

7 Toelichting per onderdeel Provinciefonds septembercirculaire In de septembercirculaire zien wij een structurele meevaller. Het Rijk verhoogt zijn uitgaven en via het systeem van 'samen trap op, samen trap af' stijgt dan de omvang van het provinciefonds mee. Tevens wordt door de invoeging van de BDU de verhoging van het accres berekend over een grotere basis. Opcenten motorrijtuigenbelasting In het vervolgvoorstel van de Najaarsnota (PS ) hebben wij u aangegeven voor dit jaar een meevaller van 1,3 miljoen te verwachten op de opcenten motorrijtuigenbelasting. Wij hebben in het vervolgvoorstel aangegeven deze financieel te verwerken in de Slotwijziging. Deze verwerking treft u hierbij dan ook aan. Vrijval leningen Breedband Op 25 februari 2015 hebben uw Staten het voorstel (PS ) ten behoeve van de aanleg van breedband op bedrijventerreinen ( 0,9 miljoen) in Gelderland vastgesteld. In de Slotwijziging 2015 (PS ) hebben uw Staten concreet voor drie potentiële bedrijventerreinen besloten om een aantal leningen ( 0,5 miljoen) beschikbaar te stellen. Inmiddels is de termijn voor aanvragen verstreken en zien wij dat de aanvraag voor het bedrijventerrein Apeldoorn Noord niet is doorgegaan (zij gaan dit zelf financieren). Dit bedrag en de niet beschikbaar gestelde middelen laten wij nu vrij vallen ten gunste van het begrotingssaldo. Leges Natuurbeschermingswet In 2015 is de Natuurbeschermingswet gewijzigd met maatregelen PAS (Programma Aanpak Stikstof). Door deze wijziging zien wij het aantal aanvragen op dit onderdeel afnemen. Dit betekent ook dat wij de inkomsten op dit onderdeel zien afnemen. In deze Slotwijziging verlagen wij de leges met 0,4 miljoen. Vaststelling subsidies/vrijval middelen Het vaststellen en afwikkelen van subsidies is net zoals het actualiseren van begrotingsbudgetten een continue proces. Vanuit het oude coalitieakkoord hebben wij een aantal subsidies afgewikkeld en vastgesteld. Uw Staten moeten hierbij denken aan subsidies op het gebied van Gelderland Sport, Cultuur en Stad en Regio projecten incl. Robuuste Investeringsimpuls. Deze lagere vaststellingen laten wij ten gunste komen van het begrotingssaldo. Tevens stellen wij in deze Slotwijziging een aantal structurele budgetten lager bij (bijvoorbeeld bijdrage IPO). Aframing begrotingssaldo Voor de jaarschijf 2016 romen wij het positieve begrotingssaldo van 8,5 miljoen af en brengen wij deze middelen naar de vrij programmeerbare ruimte van de reserve van Algemene dekkingsmiddelen en overige. Van daaruit wordt het betrokken bij de Voorjaarsnota 2017 en Midterm Review. Algemene reserve In de Algemene reserve houden wij enkel middelen aan als 'buffer' in het kader van het weerstandsvermogen. Bij de Jaarstukken 2015 (PS ) hebben uw Staten besloten om 0,3 miljoen van deze Algemene reserve af te romen. T.o.v. de stand in de Najaarsnota 2016 (PS ) heeft een mutatie plaats gevonden van de Algemene reserve. Via een apart Statenvoorstel wat ook in uw Statenvergadering van december 2016 aan de orde is, wordt het weerstandsvermogen aangesproken voor ons aandeel van het financiële risico van de Giro, zijnde (afgerond in tabel op 0,3 miljoen). Hiermee komt het weerstandsvermogen onder de benodigde buffer die in de Begroting 2016 (PS ) is berekend. Zoals gebruikelijk actualiseren wij het weerstandsvermogen op twee momenten in het jaar, bij begroting en jaarstukken. De eerstvolgende 5

8 actualisatie zal dan ook plaats vinden bij Jaarstukken Voor de volledigheid geven wij de weergave van de Algemene reserve hieronder weer. Vrij programmeerbare ruimte in de reserve algemene dekkingsmiddelen en overige In de reserve Algemene Dekkingsmiddelen en overige verantwoorden wij de ontvangsten van het vermogensbeheer en het dividend. Hieronder geven wij voor dit lopende begrotingsjaar (2016) in een tabel, waar enkel de mutaties staan ten opzichte van de Najaarsnota 2016, het verloop weer. De Meerjarige Investeringsagenda, zal weer opgenomen worden in de Voorjaarsnota Toelichting per onderdeel Aanpassing begrotingssaldo Het begrotingssaldo in deze Slotwijziging laat een positief saldo zien. Confrom hetgeen gebruikelijk brengen wij dit saldo naar de "vrij programmeerbare ruimte in de reserve algemene dekkingsmiddelen en overige". Het saldo van deze vrij programmeerbare ruimte zal dan bij de Voorjaarsnota 2017 en Midterm Review betrokken worden. 6

9 Ontwikkelingen begroting Inleiding ontwikkelingen begroting Zoals ondermeer in de inleiding van deze Slotwijziging is aangegeven richt dit deel van deze Slotwijziging zich op het lopende begrotingsjaar. Uit diverse onderwerpen vloeien mutaties van de Begroting 2016 voort, deze worden gepresenteerd in de afzonderlijke kerntaak hoofdstukken. Moties en toezeggingen Inleiding moties en toezeggingen Vanuit de behandeling met uw Staten van eerdere Planning en Control documenten zijn er geen moties of toezeggingen waar wij op terug zouden komen in deze Slotwijziging. In de Voorjaarsnota 2017 zullen wij ingaan op aangenomen moties en gedane toezeggingen bij de behandeling van de Begroting Kerntaken Inleiding kerntaken In de hierna volgende kerntaken hebben wij de wijzigingen voor de Begroting 2016 opgenomen. In het constante streven naar transparantie en verbetering van onze Planning & Control documenten hebben we de toelichting van de wijzigingen vanaf de Najaarsnota 2016 (PS ) op een meer uniforme manier weergegeven. Wij zoeken daarbij naar de koppelingen tussen de verandering in doelen/effecten en euro's. Zo hopen wij voor uw Staten de Planning & Control documenten een stapje inzichtelijker te maken door eenduidigheid en uniformiteit tussen de kerntaken te creeëren. Maar ook tussen de Planning & Control documenten onderling. In deze Slotwijziging geven wij de mutaties op eenzelfde manier weer. Voordat overgegaan wordt tot een inzicht in de wijzigingen per kerntaak, presenteren wij eerst een aantal totaaloverzichten. In deze overzichten zijn de wijzigingen in de lasten, baten, dotaties, onttrekkingen en het saldo voor de gehele begroting weergegeven. Uiteindelijk is het totaal van alle wijzigingen gelijk aan de verandering in het begrotingssaldo. Vervolgens hebben wij een overzicht opgenomen van de wijzigingen in de (kerntaak)reserves. Alle wijzigingen bij elkaar genomen vormen begrotingswijziging 20. Bij alle kerntaken hebben wij een drietal financiële tabellen opgenomen. 1. Ontwikkeling en dekking lasten; deze tabel geeft inzicht in hoe de lasten gedekt worden door de voorhanden zijnde financiële middelen. Gedacht hierbij moet worden aan een dekking vanuit reserves, vanuit bijdragen van derden en vanuit algemene middelen. Tevens geeft deze tabel inzicht in de ontwikkeling van het lastenniveau gedurende het begrotingsjaar. Het verloop van de lasten in het kalenderjaar zelf volgt uit door uw Staten vastgestelde voorstellen (met name Planning & Control documenten) en voor een uitgebreide toelichting verwijzen wij u naar deze voorstellen. In het begrotingsonderdeel "Algemene dekkingsmiddelen en overige" nemen wij deze tabel niet op. Dit zou in dat onderdeel een vertekende weergave geven omdat onze algemene inkomsten in dat begrotingsonderdeel binnenkomen, daarmee zou de dekking vanuit "algemene middelen" een groot negatief bedrag gaan vertonen en zou het niks zeggen over hoe de lasten in dat onderdeel voorzien worden van een dekking. In deze inleiding nemen wij een grafiek op die het verloop op totaalniveau van alle kerntaken weergeeft. 7

10 2. Lasten per plandoel; deze tabel geeft per kerntaak weer hoe het totaal van de lasten verdeeld is over de diverse plandoelen van die kerntaak. In het begrotingsonderdeel "Algemene dekkingsmiddelen en overige" is een tabel weergegeven waar de baten zijn uitgesplitst. Naar onze mening doet dat meer recht aan de eigenschappen van het betreffende onderdeel dan een overzicht waarin wij de lasten uitsplitsen. 3. Financiële verandering; deze tabel laat per kerntaak de totale verandering van deze begrotingswijziging in lasten, baten, dotaties en ontrekkingen zien. Waardoor de tabel een inzicht geeft in de standen voor en na deze begrotingswijziging. Ontwikkeling en dekking lasten op concernniveau Overzicht mutaties in lasten, baten, dotaties en onttrekkingen op kerntaakniveau 8

11 Totaaloverzicht wijzigingen op kerntaakniveau Overzicht van de reserves incl. geraamde eindstanden

12 10

13 1) Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: Plandoel 1 Behoud en bevorderen van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving Plandoel 2 Doorontwikkelen en programmeren van de zes Gebiedsopgaven Plandoel 3 Realiseren van fysieke resultaten met behoud/versterking van de ruimtelijke kwaliteit Plandoel 4 Schoon en voldoende water en veilig tegen overstroming Plandoel 5 Leefbaarheid vergroten door de samenhang in de samenleving te bevorderen Plandoel 6 Sociaal profiel Plandoel 1 Behoud en bevorderen van de kwaliteit van de fysieke leefomgeving Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? 11

14 De aanpassingen bij de Slotwijziging bestaan met name uit de volgende onderdelen: Impulsplan wonen Een aantal subsidies worden in 2017 vastgesteld in plaats van 2016 door vertraging bij de externe partijen. De projecten moeten door de externe partijen binnen 3 jaar na de beschikking zijn gerealiseerd. Mochten zij dit niet redden, dan komen de middelen vrij. Impulsplan gelderse woningmarkt Een aantal subsidies worden in 2017 vastgesteld in plaats van 2016 door vertraging bij de externe partijen. De projecten moeten door de externe partijen binnen 3 jaar na de beschikking zijn gerealiseerd. Mochten zij dit niet redden, dan komen de middelen vrij. SteenGoed Benutten Op basis van de beleidsnotitie SteenGoed Benutten (PS ) zijn de budgetten vastgesteld op basis van ervaringen uit het verleden. De nieuwe subsidieregeling is na de zomer in 2016 opengesteld. De verwerking van de aanvragen tot beschikking en de verwachte start van de meeste projecten is niet in 2016, maar in het 1e kwartaal van SteenGoed Benutten: procesgeld Op basis van de beleidsnotitie SteenGoed Benutten (PS ) zijn de budgetten vastgesteld op basis van ervaringen uit het verleden. De behoefte aan procesgeld is er, de concreetheid is alleen nog niet afdoende en kost meer tijd dan verwacht. Omgevingsagenda De in 2016 niet benodigde middelen voor de omgevingsagenda worden ingezet voor het voorjaarscongres over de omgevingsvisie. Stimulans sociale woningmarkt Wij voorzien dat het budget eind dit jaar niet uitgeput is. Zoals afgesproken in uw Statencommissie Ruitelijke Ordening, Landelijk gebied en Wonen van 26 oktober 2016 hebben wij hier in het vervolgvoorstel op de Begroting 2017 (PS ) een nader voorstel aan uw Staten voor gedaan. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met ruim 2,9 miljoen verlaagd. De reden hiervan is verlaging van de lasten van: Impulsplan Wonen met 0,5 miljoen Impulsplan gelderse woningmarkt (RII) met 0,5 miljoen SteenGoed Benutten korte termijn met 0,95 miljoen SteenGoed Benutten: procesgeld met 0,9 miljoen Omgevingsagenda met 0,14 miljoen Plandoel 2 Doorontwikkelen en programmeren van de zes Gebiedsopgaven 12

15 Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? De reden van deze bijstelling is dat de doorlooptijd van de lopende projecten nu bekend is. Een aantal projecten langer duurt dan een jaar. Deze projecten ontvangen gefaseerd de provinciale middelen. Het totale bedrag voor 2016 is dus wel bestemd, het zal echter in 2017 tot volledige realisatie komen. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met 3,0 miljoen verlaagd. Plandoel 3 Realiseren van fysieke resultaten met behoud/versterking van de ruimtelijke kwaliteit Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? De aanpassingen bij de Slotwijziging bestaan met name uit de volgende onderdelen: Stad & Regio: Stads- en Regiocontracten De partners hebben dit najaar de aanvragen tot subsidievaststelling van de Stads- en Regiocontracten ingediend. Hieruit blijkt dat nagenoeg alles conform plan is uitgevoerd. Een aantal subsidies is lager vastgesteld (zie hiervoor Bijlage 01 Eindafrekening Stad en Regio periode ). Daarnaast zijn een aantal subsidies in het kader van de robuuste investeringsimpuls lager vastgesteld. Gelderse Gebiedsontwikkeling Deze wijziging omvat diverse verschuivingen in het bestedingsritme van de Gebiedsontwikkelingen. De verhoging van de baten betreft de Beijer. Dit betreft een verrekening van de schadeloosstelling met het Rijk. Een onderdeel daarvan is het inbrengen van het eigendom van de Waalwaard door de provincie. Deze middelen zijn onderdeel van het projectbudget, dit is dus geen extra bijdrage. Verrekening was verwacht in 2017, maar vindt nu versneld plaats. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? 13

16 De lasten voor dit plandoel worden met ca. 0,9 miljoen verlaagd. De reden hiervan is een verlaging van de lasten in het kader van Stad & Regio met ca. 2 miljoen. Daarnaast een verhoging van de lasten van in het kader van de Gelderse Gebiedsontwikkeling. Hier tegenover staat een hogere baten Gelderse Gebiedsontwikkeling inzake de Beijer van ca. 2,8 miljoen. Plandoel 4 Schoon en voldoende water en veilig tegen overstroming Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Voor zoetwater Oost Nederland is in 2016 geld ontvangen vanuit het Ministerie van Infrastructuur & Milieu. Deze middelen zijn bedoeld voor verschillende partijen in de provincie Gelderland. De openstelling van de subsidieregeling zal begin 2017 plaats vinden. Bij deze Slotwijziging treft u hiervoor een wijziging van de Algemene subsidieverordening Gelderland (AsG) aan. De middelen hiervoor schuiven wij door naar Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met ruim 0,4 miljoen verlaagd. Plandoel 5 Leefbaarheid vergroten door de samenhang in de samenleving te bevorderen Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Uw Staten hebben in het uitvoeringsplan leefbaarheid Leefbaarheid maken (PS ) beschikbaar gesteld voor de subsidieregeling "Ondersteuning inititatieven op het gebied van leefbaarheid en sociale samenhang". Er is veel belangstelling (29 subsidie aanvragen) voor deze subsidieregeling. Verwachte start van de meeste projecten is echter niet in 2016, maar in het 1e kwartaal van De middelen schuiven wij derhalve door naar volgend jaar. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met 0,2 miljoen verlaagd. 14

17 Plandoel 6 Sociaal profiel Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Voor het opstarten van het programma Leefbaarheid (plandoel 5 van deze Kerntaak) waren oude middelen "Sociaal Profiel" voorhanden. Deze zijn niet geheel benodigd en vallen nu vrij ten gunste van het begrotingssaldo. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met ruim 0,1 miljoen verlaagd. Ontwikkeling en dekking lasten 15

18 Lasten per plandoel 16

19 Financiële wijziging 17

20 2) Milieu, energie en klimaat Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: Plandoel 1 Een goede leefomgevingskwaliteit in Gelderland Plandoel 2 Toekomstbestendige energievoorziening met bijbehorende innovatie en economische groei Plandoel 1 Een goede leefomgevingskwaliteit in Gelderland Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Uit nieuwe informatie blijkt dat de afwikkeling van een tweetal subsidies voor uitvoering bodemsanering in Geldermalsen en Wageningen, niet meer in 2016 maar in 2017 gaan plaatsvinden. Daarnaast wordt een aantal projecten voor aanleg stil asfalt niet meer in 2016 maar later uitgevoerd, gekoppeld aan de meerjaren trajectprogrammering mobiliteit. 18

21 Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met 1,1 miljoen verlaagd en overgeheveld naar 2017, tevens geldt dit voor de middelen uit de reserve waaruit deze gedekt worden. Hiervan heeft 0,62 miljoen betrekking op de projecten bodemsanering en 0,46 miljoen op de projecten stil asfalt. Plandoel 2 Toekomstbestendige energievoorziening met bijbehorende innovatie en economische groei Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Vorige periode Op dit moment wordt er gekeken naar de realisatie van het programma energietransitie over de collegeperiode In verband daarmee is het bedrag wat niet ingezet is teruggestort in de reserve behorende bij deze kerntaak. In 2017 wordt bekeken wat hier nog van gebruikt gaat worden en het overige valt vrij in de algemene middelen. Huidige periode De aanpassingen die bij de Slotwijziging worden gedaan hebben vooral betrekking op een verdere invulling en fasering van het Gelders Energie Akkoord (GEA). Bij de Begroting 2016 is hiervoor een globale schatting gemaakt van de benodigde middelen. Op basis van nieuwe inzichten in de verwachte realisatie van diverse projecten, opdrachten en subsidies in 2016 is de begroting nu naar beneden bijgesteld. EFRO Ten aanzien van het nieuwe EFRO programma OP Oost zijn meerdere redenen te benoemen waarom we de begroting naar beneden bijstellen. Zo zijn enkele subsidieprojecten later gestart waardoor de aanvragers ook op een later moment de bevoorschottingsverzoeken indienen. Daarnaast is er landelijk gekozen om in dit programma te werken met een deskundigencommissie. Dit had tot gevolg dat in het begin van het programma de doorlooptijd van aanvraag tot beschikking langer is geweest dan verwacht. Tot slot, bleek één van onze subsidieregelingen te streng, waardoor er minder subsidieaanvragen zijn ingediend. Als reactie hierop hebben wij betreffende regeling aangepast. Dit betekent dat er minder aan subsidies is verleend voor EFRO OP Oost dan verwacht en daardoor ook minder uitgaven aan bevoorschottingen in 2016 zijn gedaan. Dit heeft geen gevolgen voor de uitvoering van het programma, het betreft alleen een verschuiving in het moment van verlenen en bevoorschotten. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met 4,1 miljoen verlaagd Vorige periode 1,9 miljoen uit de reserve is tot nu toe niet ingezet en is voorlopig terug gestort in de reserve. 0,34 miljoen aan subsidies zal volgend jaar gaan plaats vinden. Huidige periode 0,37 miljoen heeft vooral betrekking op de verdere invulling en fasering van het GEA. 19

22 EFRO De lasten omtrent EFRO zijn naar beneden bijgesteld ( 1,5 miljoen). Dit bedrag is opgebouwd uit de samenhangende bijdragen van de co-financieringspartners ( 1,2 miljoen) en de provinciale middelen ( 0,3 miljoen). Ontwikkeling en dekking lasten Lasten per plandoel 20

23 Financiële wijziging 21

24 22

25 3) Vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: Plandoel 1 Aanleg nieuwe natuur en herstelmaatregelen natuur en landschap Plandoel 2 Beheren en beschermen Plandoel 3 Natuur en samenleving Plandoel 4 Toerisme en recreatie Plandoel 5 Versterken land- en tuinbouw: het landelijk gebied economisch en sociaal vitaal houden Plandoel 6 Breedband Plandoel 1 Aanleg nieuwe natuur en herstelmaatregelen natuur en landschap Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? 23

26 In 2016 worden meer hectares grond ten behoeve van natuur gerealiseerd. Dit doen wij via het subsidie instrument. Wij verstrekken subsidies voor afwaardering van landbouwgronden tot natuur of via de aankoop van gronden door de provincie. Beide sporen leiden tot de gewenste prestatie, namelijk het beschikbaar krijgen van grond op de juiste plek ten behoeve van de natuuropgaven. Ook komen er meer subsidies tot uitvoering voor de inrichting van nieuwe natuur. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten op dit plandoel worden verhoogd met 0,6 miljoen. Verlaging lasten 2 miljoen. In 2016 kopen wij minder begrensde grond in het Gelderse Natuur Netwerk dan oorspronkelijk gepland was. Hierdoor zijn er minder lasten op het afboeken naar lagere natuurwaarde. Verhoging lasten door nieuwe aanvragen voor de subsidieregelingen voor functieverandering ( 1,7 miljoen) en versnelde uitvoering van lopende subsidieprojecten voor inrichting en herstel ( 0,9 miljoen). De baten voor dit plandoel worden met 0,4 miljoen verhoogd door hogere pachtopbrengsten. In 2016 zijn de percelen voor het eerst via openbare inschrijving in pacht uitgegeven vanuit de principes; openbaar, marktconform en transparant. Dit heeft geresulteerd in een aanzienlijk hoger rendement dan voorgaande jaren. Alle mutaties zijn verwerkt in de reserve van de kerntaak. Plandoel 2 Beheren en beschermen Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Voor de uitvoering van het faunabeheer in Gelderland is in de begroting rekening gehouden met een aanvullende opdracht die verstrekt wordt aan de Faunabeheereenheid (FBE) Gelderland voor het jaar Deze aanvullende opdracht zal naar verwachting nog dit jaar verstrekt worden, maar voor een lager bedrag dan oorspronkelijk begroot was. Het lagere bedrag wordt veroorzaakt door lagere kosten die de FBE doorberekent. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten worden voor dit plandoel verlaagd met 0,2 miljoen, dit betreft het budget voor uitvoeringskosten van de faunabeheerseenheid. De baten worden voor dit plandoel verhoogd met 1,7 miljoen. De uitkering Provinciefonds is hoger dan verwacht ( 2,1 miljoen). Dit wordt veroorzaakt door de afwikkeling transitie Agrarisch Natuurbeheer. Van deze hogere uitkering wordt 1 miljoen gereserveerd voor de verwachte verrekening in 2017 voor de kosten van het agrarisch natuurbeheer. Deze kosten worden via het Provinciefonds verrekend. Het restant van 1,1 miljoen valt vrij ten gunste van de algemene middelen De opbrengsten uit leges Natuurbescherming dalen door de aanpassing van de Wet Natuurbescherming met 0,4 miljoen. Door de opname van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS)-maatregelen dalen de ontwikkelmogelijkheden voor natuur en daarmee het aantal aanvragen. 24

27 Plandoel 3 Natuur en samenleving Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten van dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? De nieuwe regeling voor betrokkenheid is per 1 oktober 2016 opengesteld. Verwachting is dat een groot deel van de beschikkingen in 2017 zal worden afgegeven en een deel van het opengestelde budget daarom in 2017 tot besteding leidt. Onder dit plandoel vallen ook de uitgaven op afwikkeling van oude PMJP verplichtingen. De uitgaven voor de afwikkeling van landinrichtingen vallen voor 2016 hoger uit dan was begroot. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten in dit plandoel worden verlaagd met 0,1 miljoen. De aanvragen voor de subsidieregeling Zorgvuldig omgaan met Natuur worden grotendeels uitbetaald in 2017 (verlaging lasten 0,4 miljoen) Voor de afwikkeling van het oude PMJP zijn in 2016 meer middelen benodigd voor de afrekening van de oude landinrichtingsprojecten ( 0,3 miljoen). Alle mutaties zijn verwerkt in de reserve van de kerntaak. Plandoel 4 Toerisme en recreatie Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Afgelopen juni hebben uw Staten het voorstel voor Versterken Herinneringstoerisme (PS ) vastgesteld. In dit voorstel geven wij aan voor welke projecten wij middelen beschikbaar willen stellen, wij hebben daarbij samen met de partijen een inschatting gemaakt welke aanvragen in 2016 te verwachten waren en welke aanvragen in Twee subsidieaanvragen zijn nog niet ingediend. De aanvragen verwachten we eind dit jaar. Deze twee aanvragen zullen in 2017 beschikt worden. Verder zijn er 2016 minder subsidiebeschikkingen voor Versterken routenetwerken en Stimuleren economische spin off de deur uit gegaan dan verwacht. 25

28 Ten slotte zijn er ook veranderingen in het bestedingsritme van de meerjarige subsidie verplichtingen. Daarnaast zijn enkele subsidieverleningen lager vastgesteld. Deze middelen zullen vrijvallen. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? Voor dit plandoel worden de lasten met 1 miljoen verlaagd. Hier tegenover staat een lagere onttrekking uit de kerntaakreserve van 0,7 miljoen. Het verschil wordt verklaard door vrijval van oude coallitie akkoord middelen van 0,3 miljoen. De mutaties worden met name veroorzaakt door: Versterken Herinneringstoerisme, 0,4 miljoen Versterken routenetwerken, 0,2 miljoen Stimuleren economische spin off, 0,2 miljoen Meerjarige subsidieverplichtingen, 0,1 miljoen Plandoel 5 Versterken land- en tuinbouw: het landelijk gebied economisch en sociaal vitaal houden Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? In Voorjaarnota 2016 (PS ) hebben uw Staten 3,0 miljoen beschikbaar gesteld voor Glastuinbouwgebied Bergerden/Next Garden. Daarna zijn wij in overleg gegaan met de gemeente Lingewaard over verdere uitvoering. Uitkomst van dit overleg is dat wij een subsidie aan de gemeente Lingewaard zullen verstrekken. In het hoofdstuk Overige Onderwerpen, Subsidiegrondslagen van deze Slotwijziging is een subsidiegrondslag hiervoor opgenomen. De subsidie zal daarmee in 2017 worden verleend en daarmee zal ook de lastneming vanaf 2017 plaatsvinden. In februari 2015 (PS ) hebben uw Staten ingestemd met de Business Case Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard (PHTB), wij dragen bij aan de Gemeenschappelijke regeling PHTB. In dit kader vindt periodiek overleg plaats. In eerste instantie was de verwachting dat er dit jaar een bijdrage van de provincie benodigd was. In het overleg van september 2016 is de liquiditeitsprognose behandeld en daaruit bleek dat zij de middelen niet eerder dan in 2017 nodig hebben. Om deze reden zullen wij in 2016 geen aanvraag ontvangen en stellen wij de begroting daarom naar beneden bij. De ruilverkavelingen Land van Maas en Waal en Overbetuwe Oost zijn in een afrondende fase. Kosten voor bezwaar en beroep procedures worden in 2017 gemaakt. Daarnaast worden er voor dit jaar voor de tijdelijke projectorganisatie Wijzigingsplannen Bommelerwaard (TPO) minder kosten gemaakt dan vooraf begroot. De uitvoering voor de TPO loopt na dit jaar nog door. Ten slotte is er ook verandering in het bestedingsritme van een meerjarige subsidieverplichting voor Verplaatsing Glastuinbouw. Het project loopt voor op schema. 26

29 Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met 9,9 miljoen verlaagd. Hier tegenover staat dat er ook voor 9,5 miljoen minder uit de reserve wordt onttrokken. Het verschil wordt verklaard door de verlaging van de baten van 0,3 miljoen en de vrijval van 0,1 miljoen vanwege de lagere vaststelling van oude subsidieverplichtingen. De mutaties zijn met name toe te schrijven aan: Glastuinbouwgebied Next Garden, 3,0 miljoen Projectbureau Herstructurering Tuinbouw Bommelerwaard (PHTB), 4,6 miljoen Ruilverkaveling Land van Maas en Waal en Overbetuwe Oost, 0,8 miljoen TPO Wijzigingsplannen Bommelerwaard, 0,3 miljoen Meerjarige subsidieverplichting Verplaatsing Glastuinbouw 0,8 miljoen Plandoel 6 Breedband Wat verandert er aan doelen en/of effecten? In de loop van het jaar is een andere koers ingezet, waarbij het bedrijfsleven het initiatief van de provincie heeft overgenomen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? De provincie is zelf niet meer verantwoordelijk voor het aanleggen van breedband, daarmee kan onze rol worden beperkt tot een coördinerende en adviserende rol. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor Breedband zijn met 0,9 miljoen verlaagd. Daar staat tegenover dat er ook 0,9 miljoen minder uit de reserve wordt onttrokken. Ontwikkeling en dekking lasten 27

30 Lasten per plandoel 28

31 Financiële wijziging 29

32 4) Regionale bereikbaarheid en regionaal openbaar vervoer Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: Plandoel 1 In stand houden en verbeteren van de kwaliteit van het (fysieke) netwerk Plandoel 2 Versterken van de (sociale en economische) bereikbaarheid in de drie stedelijke netwerken Plandoel 3 Versterken en benutten van de grootste (inter)nationale verbindingen Plandoel 4 Ontsluiten van (basis)voorzieningen buiten de drie stedelijke netwerken Plandoel 1 In stand houden en verbeteren van de kwaliteit van het (fysieke) netwerk Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? De aanpassingen die bij de Slotwijziging worden gedaan hebben o.a. betrekking op de voortgang van de projecten in het kader van verbeteren bestaande spoor infrastructuur. Het betreft hier voornamelijk de projecten spoorverdubbeling Zevenaar-Didam en aanleg perrons Valleilijn. Bij infrastructurele spoormaatregelen is vooraf moeilijk in te schatten wanneer daadwerkelijk gerealiseerd wordt omdat we afhankelijk zijn van voortgang en declaraties door derden. Verwachting is dat realisatie in 2018 zal plaatsvinden. De begroting 2016 wordt hierop aangepast. De voortgang van de ruim 80 projecten trajectmanagement loopt volgens planning. Voor het merendeel van deze projecten zijn de verwachte bestedingen gelijk aan de begrote 30

33 kosten. Bij een beperkt aantal projecten is sprake van een latere besteding. Deze afwijking betreft de N830, de N315 en de N302. De N830 waarvan de start uitvoering voorzien was in 2016, maar door eerst aanvullende afstemming met ondernemers en nutsbedrijven en bezwaar in de gunningsprocedure is de start noodgedwongen vertraagd tot voorjaar Een deel van de reconstructie van de rondweg van de N315 zal in 2016 niet kunnen aanbesteed en gerealiseerd als gevolg van een niet gemelde aanwezigheid van een gemeentelijke rondleiding en de daarvoor noodzakelijk aanpassing van het bestek. Dit werk zal nu worden gecombineerd met de volgende fase die zal worden uitgevoerd in 2017 en De werkzaamheden op de N302 zijn met een aanzienlijk aanbestedingsvoordeel aan de aannemer opgedragen. De begroting 2016 wordt hiervoor naar beneden bijgesteld. Ook wordt de begroting 2016 aangepast voor OV-concessies. Een deel van de oorzaak hiervoor is dat de kosten voor de openbaar vervoer concessies in de praktijk lager blijken te zijn dan het begrote budget dat hiervoor in het bestedingsplan Decentralisatie Uitkering verkeer en vervoer (DU) 2016 is opgenomen. Deze middelen zullen opnieuw worden ingezet voor verkeer en vervoer. Tevens hebben wij geconstateerd dat in de Begroting 2017 dezelfde systhematiek is gehanteerd, deze zal bij de Voorjaarsnota 2017 worden aangepast. Daarnaast zal de begrote bijdrage voor maatregelen die voortvloeien uit de Regionale Markt- en Capaciteitsanalyse (RMCA) Gelderland voor de Valleilijn door het Ministerie Infrastructuur en Milieu pas in 2017 worden gevraagd. Waardoor de begroting 2016 naar beneden wordt bijgesteld. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De uitgaven voor dit plandoel worden met ca. 21 miljoen verlaagd. Hier tegenover staat een lagere onttrekking van ca. 21 miljoen uit de reserve. Plandoel 2 Versterken van de (sociale en economische) bereikbaarheid in de drie stedelijke netwerken Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? De aanpassingen die bij deze Slotwijziging worden gedaan hebben met name betrekking op gewijzigde vaststellingstermijn en lastneming van verleende meerjarige subsidies door verzoeken van derden (met name gemeenten). Het gaat hier onder andere om de subsidie voor projecten Regionaal fietsnetwerk, Snelfietsroute Arnhem - Wageningen en de subsidie voor het RijnWaalpad. De begroting 2016 wordt naar beneden bijgesteld op basis van de lastneming van deze subsidies. Ook voor het project Beter Benutten wordt de begroting 2016 aangepast. De verwachte bestedingen door derden (met name de gemeente Arnhem en Nijmegen) dit jaar voor het project blijven achter bij de eerdere inschattingen. De afronding van het project in 2017 komt echter hierdoor niet in gevaar. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De uitgaven voor dit plandoel worden met ca. 12 miljoen verlaagd. Hierdoor is er sprake van ca. 10 miljoen minder aan baten en wordt er ca. 2 miljoen minder onttrokken uit de reserve. 31

34 Plandoel 3 Versterken en benutten van de grootste (inter)nationale verbindingen Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? De aanpassingen die bij deze Slotwijziging worden gedaan hebben betrekking op het programma Logistiek als Gelderse motor. Zo valt de opdracht voor arbeidsmarkt Logistics Valley lager uit dan begroot in verband met goede onderhandelingen. Deze middelen worden binnen het programma Logistiek als Gelderse motor opnieuw ingezet. Daarnaast zullen de geplande studies voor Rail Terminal Gelderland (RTG) binnen dit programma door een latere start niet in 2016 worden afgerond maar in Hiervoor hebben wij de begroting 2016 aangepast. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De uitgaven voor dit plandoel worden met ca. 1,3 miljoen verlaagd. Hier tegenover staat een lagere onttrekking van ca. 1,3 miljoen uit de reserve. Plandoel 4 Ontsluiten van (basis)voorzieningen buiten de drie stedelijke netwerken Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? De aanpassingen die bij deze Slotwijziging worden gedaan hebben betrekking op de grote infrastructurele werken. De ramingen zijn bijgesteld naar de laatste inzichten rond kosten- en tijdsverloop v.w.b. het project Traverse Dieren, lager tempo van verwervingen gronden dan verwacht, bij met name de projecten N345 Rondweg Voorst en N345 De Hoven. De uitgaven zullen hierdoor later plaatsvinden. De begroting 2016 wordt hiervoor naar beneden bijgesteld. Voor het onderliggend wegennet A15 ontvangen wij dit jaar de middelen van het Ministerie Infrastructuur en Milieu in plaats van begroot uiterlijk De betaling vindt dit jaar plaats omdat het Ministerie Infrastructuur en Milieu dit jaar de middelen beschikbaar heeft. Hiervoor hebben wij de begroting 2016 aangepast. Daarnaast is de verwachte lastneming van een aantal subsidies voor derden voor 2016 aangepast naar aanleiding van verzoeken tot verlenging van de vaststellingen. Dit betreft o.a. de beschikking voor de Oosterlijke Randweg te Doetinchem. De begroting 2016 wordt op basis van de lastneming van deze subsidies naar beneden bijgesteld. 32

35 Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De uitgaven voor dit plandoel worden met ca. 14 miljoen verlaagd. Hier tegenover staat een lagere onttrekking van ca. 14 miljoen uit de reserve. Daarnaast is er sprake van een ontvangst van 35 miljoen aan baten. Ontwikkeling en dekking lasten Lasten per plandoel 33

36 Financiële wijziging 34

37 5) Regionale economie Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: Plandoel 1 Versterken MKB breed Plandoel 2 Versterken werklocaties Plandoel 3 Versterken partnerschap en uitvoering beleid Plandoel 4 Maximaliseren benutten Europese programma s Plandoel 5 Versterken buitenlandse betrekkingen en lobby Plandoel 6 Met sport bijdragen aan een aantrekkelijk Gelderland Plandoel 7 Organiseren Giro evenement Plandoel 1 Versterken MKB breed Wat verandert er aan doelen en/of effecten? 35

38 Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? In 2016 vindt de afronding van het meerjarenprogramma GO EFRO plaats. Bij Voorjaarsnota 2012 (PS , zie onderdeel A4) hebben uw Staten ingestemd met het voorstel om over het Gelders aandeel van prioriteit 1 van het EFRO-programma meer verplichtingen aan te gaan dan aan budget beschikbaar was voor GO EFRO (overcommitering). Dit gezien onze ervaringen met voorgaande Europese programma s. Naast het Gelderland, hebben Europa, Rijk en Overijssel bijgedragen aan dit Europese programma voor Oost-Nederland. Nu wij het einde naderen van het programma GO EFRO worden er veel projecten afgerekend (zo n 50 projecten op een totaal van 200). Zoals verwacht worden er nu projecten lager vastgesteld. Daarom stellen we de begroting nu bij. De niet bestede middelen van de vastgestelde projecten worden nu eerst verrekend met de overcommitering. Deze verrekening zal na afloop van dit boekjaar worden opgemaakt. In 2017 vindt er een controle plaats op het meerjarenprogramma GO EFRO. Mogelijke niet-bestede middelen zullen op dat moment vrijvallen aan de oorspronkelijke financiers. Ten aanzien van het nieuwe EFRO programma OP Oost zijn meerdere redenen te benoemen waarom we de begroting naar beneden bijstellen. Zo zijn enkele subsidieprojecten later gestart waardoor de aanvragers ook op een later moment de bevoorschottingsverzoeken indienen. Daarnaast is er landelijk gekozen om in dit programma te werken met een deskundigencommissie. Dit had tot gevolg dat in het begin van het programma de doorlooptijd van aanvraag tot beschikking langer is geweest dan verwacht. Tot slot, bleek één van onze subsidieregelingen te streng, waardoor er minder subsidieaanvragen zijn ingediend. Als reactie hierop hebben wij betreffende regeling aangepast. Dit betekent dat er minder aan subsidies is verleend voor EFRO OP Oost dan verwacht en daardoor ook minder uitgaven aan bevoorschottingen in 2016 zijn gedaan. Dit heeft geen gevolgen voor de uitvoering van het programma, het betreft alleen een verschuiving in het moment van verlenen en bevoorschotten. Gezien het succes van Versterken arbeidsmarkt in voorgaande jaren is er ambitieus begroot. In april 2016 hebben uw Staten het beleidsvoorstel voor Versterken arbeidsmarkt vastgesteld. Vervolgens is de subsidieregeling opengesteld. De verwachting is dat vrijwel alle middelen beschikt zijn aan het einde van het boekjaar, echter dat een deel van de verleningen in 2017 en 2018 tot lasten zullen leiden. Dit geldt met name voor Human Capital Infrastructuur. Wij zijn hier echter wel afhankelijk van het tijdig indienen van de subsidie-aanvragen door derden. Voor Versterken innovatie MKB ondernemers is in 2016 een vervolg geweest voor de MKB Innovatieregeling Topsectoren (MIT). Evenals voorgaand jaar hebben wij een toezegging van het Rijk ontvangen dat zij in december 2016 middelen aan ons overmaken voor uitvoering van deze regeling. Daar staat tegenover dat andere onderdelen van Versterken innovatie MKB ondernemers nog in ontwikkeling zijn en met name in komende jaren tot lasten zullen leiden. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met 21,8 miljoen verlaagd. Hier tegenover staat dat er ook voor 4,2 miljoen minder uit de reserve wordt onttrokken. Verder worden de baten met 17,8 miljoen verlaagd. De mutaties zijn met name toe te schrijven aan: GO Efro , 16,2 miljoen Efro OP Oost , 5,0 miljoen Versterken arbeidsmarkt, 1,4 miljoen Versterken innovatie MKB ondernemers, 1,4 36

39 Plandoel 2 Versterken werklocaties Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Bij aanvang van het boekjaar 2016 zijn middelen op de begroting gezet voor Bedrijfsverplaatsingen. In het verleden hadden we gemiddeld 2 projecten per jaar. Dit jaar hebben we één project gehad. De verwachting is niet dat er dit jaar nog nieuwe aanvragen zullen komen. In het beleidskader hebben we prioriteiten gesteld ten aanzien van de inzet van middelen ten op zichte van de bijdragen aan de doelstellingen (werkgelegenheid en bijdrage aan duurzaam economisch systeem). Als gevolg daarvan is besloten de regeling voor Bedrijfsverplaatsingen per te beëindigen. Indien er zich in de toekomst nieuwe verplaatsingen aandienen, die wel een groot effect hebben op de doelstellingen, zullen we hiervoor een separaat voorstel voor een begrotingssubsidie aan uw Staten voorleggen. Ten aanzien van Herstructureringsprojecten met aanpak in openbare ruimte zijn er projecten in voorbereiding. Dit zijn veelal grote projecten die een lange voorbereidingstijd vergen voor de aanvragers. Wij verwachten eind dit jaar, begin volgend jaar de aanvragen te ontvangen, die vervolgens in 2017 beschikt zullen worden. Hierdoor worden er geen lasten meer verwacht in 2016, maar in 2017 en verder. Tot slot is het ritme van enkele meerjarige subsidieverplichtingen gedurende 2016 veranderd. Daardoor vind het er verschuiving van middelen plaats. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met 3,2 miljoen verlaagd. Hier tegenover staat dat er ook voor 3,2 miljoen minder uit de reserve wordt onttrokken. De mutaties zijn met name toe te schrijven aan: Bedrijfsverplaatsingen, 0,7 miljoen Herstructureringsprojecten in de openbare ruimte, 1,8 miljoen Lastneming meerjarige subsidieprojecten, 0,3 miljoen Plandoel 3 Versterken partnerschap en uitvoering beleid Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn ook geen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? 37

40 Er zijn geen veranderingen voor dit plandoel. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? Er zijn geen financiële mutaties voor dit plandoel. Plandoel 4 Maximaliseren benutten Europese programmas Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? POP3 wordt deels door externe partijen uitgevoerd en deels door de provincie zelf. Een deel van de kosten voor controle en verantwoording van de externe partijen, worden pas met ingang van 2018 jaarlijks in rekening gebracht bij de provincie. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met circa 0,1 miljoen verlaagd. Hier tegenover staat een lagere onttrekking van circa 0,1 miljoen uit de reserve. Plandoel 5 Versterken buitenlandse betrekkingen en lobby Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn ook geen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Er zijn geen veranderingen voor dit plandoel. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? Er zijn geen financiële gevolgen voor dit plandoel. 38

41 Plandoel 6 Met sport bijdragen aan een aantrekkelijk Gelderland Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? In het afgelopen jaar hebben wij veelvuldig met externe partijen gesproken om te komen tot het Gelders Sportakkoord. Dit Gelders Sportakkoord is in november 2016 ter informatie aan uw Staten aangeboden. Onze bijdrage aan Open Club, Open Sportpark en deels Talentontwikkeling geven wij op basis van dit Sportakkoord. Na openstelling van de subsidieregels in 2017 verwachten we de doelstelling op deze terreinen te kunnen behalen. Verder zijn er minder subsidieaanvragen ontvangen voor evenementen dan verwacht en dit heeft ook invloed op de aanvragen van side events. Deze aanvragen zullen we mogelijk begin 2017 ontvangen. Voor opdrachten is er meer begroot dan nodig is gebleken. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? Voor Gelderland Sport worden de lasten op de begroting met 1,6 miljoen naar beneden bijgesteld. Daar staat tegenover dat de onttrekkingen uit de reserve ook met 1,6 miljoen naar beneden zijn bijgesteld. Verder is 0,2 miljoen aan oude coalitie-akkoordmiddelen uit de reserve vrijgevallen naar de algemene middelen. De mutaties zijn met name toe te schrijven aan: Open club, open sportparken en talentontwikkeling, 1,0 miljoen Economische impact sportevenementen en side-events, 0,4 miljoen Plandoel 7 Organiseren Giro evenement Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn ook geen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Er zijn geen veranderingen voor dit plandoel. Het evenement heeft reeds plaatsgevonden 39

42 Welke financiële gevolgen heeft de verandering? Er zijn geen financiële gevolgen voor dit plandoel. Ontwikkeling en dekking lasten Lasten per plandoel 40

43 Financiële wijziging 41

44 42

45 6) Cultuur en erfgoed Plandoelen Deze kerntaak kent als plandoel: Een bloeiend cultuur- en erfgoedklimaat Plandoel 1 Een bloeiend cultuur- en erfgoedklimaat Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen voor dit plandoel. Er zijn wel veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Als gevolg van de recessie is door gemeenten minder geld besteed aan subsidies voor onderhoud aan gemeentelijke monumenten waardoor er naar verwachting minder onderhoud is gepleegd door de monumenteneigenaren. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? De uitvoering door derden van sommige projecten loopt vertraging op waardoor de subsidie ook in 2017 wordt vastgesteld. De begroting 2016 wordt daarom naar beneden bijgesteld op basis van de aangepaste betalingsritmes van deze subsidies. Aan het eind van het Cultuurprogramma vallen er middelen vrij van de subsidieregeling gemeentelijke monumenten en molens die tijdens deze periode onderdeel uit maakte van de reserve. Voor de totale afgelopen vierjarige periode was 5,2 miljoen beschikbaar 43

46 voor gemeentelijke monumenten waarvan niet besteed is. Doordat de subsidie co-financiering vereist moeten gemeenten zelf een gelijke financiële bijdrage leveren om een beroep te kunnen doen op deze subsidieregeling. Dit is in een periode van financiële krapte voor sommige gemeenten een probleem geweest en is er minder gebruik van de subsidieregeling gemaakt dan aanvankelijk was gedacht. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? De lasten voor dit plandoel worden met 0,95 miljoen verlaagd. In totaal wordt er 0,3 miljoen aan subsidiebudget verschoven van 2016 naar 2017 omdat de afrekening van subsidies later plaatsvinden dan gedacht. Ongeveer 0,6 miljoen valt vrij ten gunste van het begrotingssaldo. Ontwikkeling en dekking lasten Lasten per plandoel 44

47 Financiële wijziging 45

48 46

49 7) Kwaliteit van het openbaar bestuur Plandoelen Deze kerntaak kent de volgende plandoelen: Plandoel 1 Strategie, kennis en innovatie Plandoel 2 Sterk provinciaal bestuur Plandoel 3 Sterk bestuur in Gelderland Plandoel 4 Toezicht lokale overheden Plandoel 1 Strategie, kennis en innovatie Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn ook geen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Er zijn geen veranderingen voor dit plandoel. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? Er zijn geen financiële mutaties voor dit plandoel. Plandoel 2 Sterk provinciaal bestuur Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Op basis van de bijgestelde begroting 2016 van het Inter Provinciaal Overleg (IPO) is de bijdrage aan het IPO afgeraamd. Op het budget voor claims naar aanleiding van bezwaar- en beroepsschriften is dit jaar vooralsnog geen beroep gedaan. 47

50 Welke financiële gevolgen heeft de verandering? Op basis van de bijgestelde begroting van het Inter Provinciaal Overleg (IPO) is de bijdrage aan het IPO afgeraamd met 0,2 miljoen. Beroep en Bezwaarschriften is afgeraamd met 0,1 miljoen. De totale 0,3 miljoen valt vrij ten gunste van het begrotingssaldo. Plandoel 3 Sterk bestuur in Gelderland Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn alleen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Diverse bestuurskracht- en bewustwordingstrajecten van gemeenten en regio s bevinden zich nog in de opstartfase. De uitvoering zal zich verplaatsen naar Welke financiële gevolgen heeft de verandering? Het budget voor Sterk Bestuur wordt met 0,2 miljoen afgeraamd. Hier tegenover staat een lagere onttrekking van 0,2 miljoen uit de reserve. Plandoel 4 Toezicht lokale overheden Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn ook geen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Er zijn geen veranderingen voor dit plandoel. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? Er zijn geen financiële mutaties voor dit plandoel. Ontwikkeling en dekking lasten 48

51 Lasten per plandoel 49

52 Financiële wijziging 50

53 Mens en middelen Plandoelen Dit onderdeel kent het volgende plandoel: Mens en middelen Plandoel 1 Mens en middelen Wat verandert er aan doelen en/of effecten? Er zijn geen veranderingen in de doelen en effecten voor dit plandoel. Er zijn ook geen veranderingen in het bestedingsritme van de financiële middelen. Wat gaan we daarvoor meer, minder of anders doen? Er zijn geen veranderingen voor dit plandoel. Welke financiële gevolgen heeft de verandering? Er zijn geen financiële mutaties voor dit plandoel. Ontwikkeling en dekking lasten 51

54 Lasten per plandoel 52

55 Financiële wijziging 53

56 54

57 Algemene dekkingsmiddelen en overige Welke financiële gevolgen heeft deze kerntaak? Baten: In deze Slotwijziging hebben wij wederom de baten geactualiseerd en deze stijgen met 7 miljoen. Dit correspondeert gedeeltelijk met het begrotingssaldo. Actualisatie motorrijtuigenbelasting 1,3 miljoen Uitkering provinciefonds 1,7 miljoen Vrijval van oude subsidiebeschikkingen 4 miljoen Reserves: De diverse meevallers in het begrotingssaldo tellen op tot een bedrag van ca. 8,5 miljoen. Dit bedrag is aan de reserve van dit begrotingsonderdeel toegevoegd. Dit bedrag zal worden betrokken bij de Midterm Review. De onttrekking van de reserve heeft te maken te maken met de vrijval van de leningen breedband van 0,5 miljoen. Deze middelen stonden in de reserve van dit begrotingsonderdeel en vallen nu vrij. Ontwikkeling en samenstelling baten 55

58 Baten per plandoel 56

59 Financiële wijziging 57

60 58

61 Overige onderwerpen Inleiding overige onderwerpen In deze Slotwijziging zijn een aantal overige onderwerpen opgenomen die in separate hoofdstukken uiteen worden gezet. De onderwerpen zijn opgenomen om uw Staten te informeren of te laten besluiten. Ontwikkeling EMU saldo Inleiding Sinds de Begroting 2013 hebben wij voor uw Staten een extra (niet verplichte) paragraaf opgenomen met aanvullende informatie over het EMU-saldo. Beheersing van het EMUsaldo is van belang voor houdbare overheidsfinanciën en de provincies hebben afspraken met de Rijksoverheid over de invulling van ieders verantwoordelijkheid in deze. In 2016 hebben wij in de verschillende Planning en Controldocumenten - net als in 2014 en de paragraaf EMU-saldo opgenomen. Referentiewaarde Vanaf 2004 bestaan er afspraken tussen de Rijksoverheid en de lokale overheden over de beheersing van het EMU-saldo. De meest recente afspraak is van januari 2013 in het Financieel Akkoord waarin aan de decentrale overheden (gemeenten, provincies en waterschappen) een EMU-ruimte van 0,5% Bruto Binnenlands Product (BBP) is toegestaan voor de jaren 2013, 2014 en Voor de jaren 2016 en 2017 is een daling van de EMU-ruimte voorzien tot 0,4% resp. 0,3%. Eind 2015 is in bestuurlijk overleg afgesproken voor 2016 inderdaad een EMU-tekortruimte van 0,4% BBP aan te houden voor de decentrale overheden. Deze tekortruimte is niet nader verdeeld over gemeenten, provincies en waterschappen waardoor er voor 2016 geen formeel vastgestelde referentiewaarden op het niveau van individuele provincies, gemeenten en waterschappen zijn. De EMUtekort norm voor decentrale overheden voor 2017 is vastgesteld op 0,3% van het BBP. Er is tevens afgesproken om het overeengekomen collectieve aandeel van de decentrale overheden in het EMU-saldo niet uit te splitsen naar gemeenten, provincies en waterschappen. Actuele ontwikkelingen Er zijn op dit moment geen nieuwe actuele ontwikkelingen te melden. Zodra dit wel het geval is zullen wij uiteraard uw Staten in de volgende Planning en Controldocumenten hierover informeren. Berekening EMU-saldo Ten opzichte van de Najaarsnota 2016 muteert de overschrijding op het EMU-saldo. Dit komt doordat wij aan de lastenkant per saldo minder lasten ramen (ca. 101 miljoen) en aan de baten kant per saldo meer baten ontvangen (ca. 19 miljoen). De totale overschrijding t.o.v. de Najaarsnota 2016 wordt daarmee ca. 120 miljoen lager. 59

62 60

63 Subsidiegrondslagen Inleiding Om subsidies te kunnen uitbetalen is een grondslag noodzakelijk. Daar waar deze grondslag niet uit een door uw Staten vastgestelde- regeling te herleiden valt stellen wij u voor om direct over een grondslag te besluiten. Onderstaand treft u de voorstellen voor subsidiergrondslagen aan. Met betrekking tot Stad en Regio Sleutelprojecten is er ook een voorstel voor een subsidiegrondslag, deze vindt u in het onderdeel Eindrapportage Stad en Regio en voortgang Sleutelprojecten van deze Slotwijziging en bijlage 02. Glastuinbouw Bergerden/Next Garden De gemeente Lingewaard is samen met de sector bezig het glastuinbouwgebied Bergerden en Huissen-Angeren opnieuw te positioneren onder de naam NextGarden, zodat de marktpositie en productiefaciliteiten van de zittende ondernemers verbeteren en de aantrekkelijkheid van het gebied voor nieuwe ondernemers toeneemt. De gemeente Lingewaard is in 2009 in samenwerking met de provincie gestart met de herstructurering van het glastuinbouwgebied Huissen-Angeren. De provincie heeft destijds een subsidie verstrekt van 4,5 miljoen om het gebied te herontwikkelen voor de 1e fase. Om de samenwerking met de provincie te bekrachtigen is er in 2010 een uitvoeringsovereenkomst getekend, waarbij de provincie actief betrokken is bij het vaststellen van de gewenste middeleninzet om het gebied te verbeteren. Deze 1e fase loopt eind 2016 af. Verbonden aan deze ontwikkeling is het glastuinbouwgebied Bergerden, dat nu nog in beheer van de gemeenschappelijke regeling van de gemeenten Nijmegen en Lingewaard is, maar binnenkort alleen door de gemeente Lingewaard verder ontwikkeld wordt. Voor de ontwikkeling van het tuinbouwgebied rond Lingewaard, ook in het kader van de ambitie van Next Garden, vormt Bergerden een belangrijk onderdeel. Voor Next Garden is een marktpropositie opgesteld die zich richt op drie speerpunten: innovatie en start-ups, markt en afzet in de Euregio Rhein-Waal en duurzame energiemix. Er wordt inzet van de provincie gevraagd voor de verdere ontwikkeling van het glastuinbouwgebied tussen Arnhem en Nijmegen. Deze inzet richt zich op de volgende doelen: Verbetering van de toekomstmogelijkheden voor de glastuinbouw (schaalgrootte, bereikbaarheid, marktpositie, landschap, vestigingsklimaat, energie en water). Verbetering van de leefbaarheid van het gebied voor bewoners. Versterking van de ruimtelijke kwaliteit in samenhang met de omgeving. Verkeersontsluiting van het gebied Huissen/Angeren/Bergerden en specifiek bevordering van doorstroming en verkeersveiligheid bij de aansluiting van het gemeentelijk wegennet (Karstraat) op de provinciale weg N839. Via de Voorjaarsnota 2016 is 3 miljoen beschikbaar gesteld (en toegevoegd aan Kerntaak 3) voor met name verbetering van de infrastructuur om het glastuinbouwgebied beter en veiliger te laten aansluiten op de provinciale weg N839. De doorstroming op deze weg wordt in kader van het project Via15 verbeterd door verbreding naar 2x2 rijstroken. Het aansluitende gemeentelijke wegennet ter hoogte van Huissen/Angeren/Bergerden dient daarop goed aan te sluiten. We willen dit bedrag in het brede kader van NextGarden in 2017 beschikbaar stellen aan de gemeente Lingewaard en over de besteding binnen de nog aan te passen bestaande samenwerkingsovereenkomst tussen de gemeente en provincie jaarlijks afspraken maken. We willen daarvoor een subsidiebeschikking afgeven met een looptijd van vier jaar. Deze middelen worden gedekt uit de beschikbare middelen binnen Kerntaak 3 Vitaal platteland, natuurbeheer en ontwikkeling natuurgebieden. De oude beschikking uit 2009 wordt in 2017 afgerekend. Bij deze afrekening komen nog niet bestede bedragen vrij (ongeveer 2 miljoen), die zullen als vrijval onderdeel worden van de integrale afweging in de Planning & Control cyclus. Wij stellen uw Staten voor om vanuit de al beschikbare middelen in Kerntaak 3 (Vitaal platteland) voor 2017 een bedrag van 3 miljoen ter beschikking te stellen voor subsidieverstrekking aan de gemeente Lingewaard voor het in brede zin ontwikkelen van glastuinbouwproject Next Garden. Coördinator Deltaplan Agrarisch Waterbeheer 61

64 LTO Nederland is op uitnodiging van het Rijk in 2012 gestart met het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW). Het doel van het Deltaplan is een bijdrage leveren aan de wateropgaven in agrarische gebieden én het realiseren van een economisch sterke en duurzame landbouw. Inmiddels zijn we 4 jaar verder en zijn de resultaten onvoldoende. Een beperkte groep boeren is wel aan de slag met DAW, maar ook zij zitten vooral in de fase van bewustwording. Daadwerkelijke investeringen zijn maar beperkt gedaan en de door Europa gestelde doelen met betrekking tot de KaderRichtlijnWater lijken in Gelderland niet te worden gehaald. Wij zijn samen met de waterschappen van mening dat extra inspanningen nodig zijn van alle partijen om meer resultaat te halen. Met dat doel willen we samen met de drie waterschappen in Gelderland en LTO-Noord een DAWcoördinator aanstellen, die in samenwerking met de waterschappen nieuwe projecten met landbouwers gaat initiëren. De kosten van deze coördinator willen we gezamenlijk dragen met de waterschappen en LTO. We stellen uw Staten voor om vanuit kerntaak 1 (plandoel Water), kerntaak 2 (plandoel Gezonde en Veilige Leefomgeving) en kerntaak 3 Vitaal Platteland (plandoel Land- en Tuinbouw) - en ieder voor een derde van het bedrag - een budget van ,- beschikbaar te stellen voor subsidieverstrekking aan LTO-Noord verdeeld over de volgende jaren: 2017 ( ,-) en 2018 ( ,-). HBO-lectoraat Smart Industry Actielijn 3 uit het Beleidskader Economie is gericht op het ondersteunen van bedrijven die de omslag maken naar een slimme, duurzame maakindustrie. Veel benodigde kennis en kunde voor Smart Industry-processen is al aanwezig bij universiteiten en hogescholen. Individuele bedrijven hebben echter moeite om deze te vinden en om er vervolgens in hun productieproces mee aan de slag te gaan. De Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) ontwikkelt in samenwerking met industriële bedrijven en andere kennisinstellingen een lectoraat dat de toepassing van bestaande kennis en kunde rond innovatieve productietechnologie (3D-printing, Robotica, Big Data, Zero Defect Manufacturing) centraal stelt. Ook nieuwe verdienmodellen (Smart Business) en andere manieren van werken (Sociale Innovatie) komen hierbij aan bod. De HAN is al enige jaren actief op het gebied van Smart Industry en heeft o.a. via het FabLab en het Platform Digitale Fabricage een bedrijvennetwerk opgebouwd. Deze bedrijven zullen zowel een inhoudelijke als een financiële bijdrage leveren aan het nieuwe lectoraat. Wij stellen uw Staten voor om vanuit de Kerntaak Economie voor 2017 een bedrag van ter beschikking te stellen voor subsidieverstrekking aan de Hogeschool Arnhem Nijmegen voor de ontwikkeling van het HBO Lectoraat Smart Industry. Stichting Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 Vanuit kerntaak 3, Vitaal platteland stellen wij uw Staten voor om eenmalig een budget van maximaal ,- beschikbaar stellen voor een overbruggingskrediet aan de Stichting Nationaal Comité Herdenking Capitulaties 1945 in 2017 ten behoeve van de continuïteit van de stichting. Dit is nodig om inhoudelijke aanpassingen te realiseren, om een gezonde financiële huishouding te borgen en om over voldoende liquiditeit te beschikken zodat de stichting haar activiteiten rond de herdenking van de bevrijding van Nederland kan blijven organiseren. Wij subsidiëren deze stichting al enkele jaren voor onder andere het organiseren van herdenkingen, van een platform voor Vrede, Vrijheid en Veiligheid, het vredesdefilé en vredelezingen, het stimuleren van onderzoek. Wij vinden het belangrijk om deze activiteiten te behouden. Het krediet wordt verstrekt in de vorm van een lening en wordt juridisch als subsidieverstrekking beschouwd. Om deze reden is dit voorstel dan ook opgenomen onder de paragraaf subsidiegrondslagen. Wij stellen uw Staten voor om voor 2017 vanuit kerntaak 3, Vitaal platteland eenmalig een budget van maximaal ,- beschikbaar te stellen voor een subsidieverstrekking (in de vorm van een lening) aan de Stichting Nationaal Comité Herdenking Capitulaties Vragender Coöperatief Energie Neutraal 62

65 Vragender Coöperatief Energie Neutraal (VCEN) heeft de ambitie het dorp Vragender energieneutraal te maken. Hiervoor heeft VCEN een uitvoeringsagenda waar vanuit wordt gewerkt. Ingezet wordt op burgerparticipatie in zon- en windprojecten en op energiebesparing en energieopslag. Voor het bottum-up proces heeft VCEN van de provincie subsidie ontvangen via de Tender Gelderse Maten/maat en (eerste ronde) recessiegelden Startende energiecoöperaties hebben veelal weinig financiële middelen en reserves. Binnen het uitvoeringsprogramma heeft VCEN voor het dak van het culturhus gekozen voor een innovatief zonnefolie. Het zonnefoliedak heeft een dubbele functie, namelijk bescherming tegen weer en wind en productie van elektriciteit. Met dit nieuwe experimentele concept was nog maar weinig ervaring opgedaan. VCEN constateert dat het dak hemelwater lekt op meerder plaatsen en dat er vocht ophoopt tussen de folie en pv-cellen. VCEN moet afzien van dit experiment en gaat over tot een regulier (bitumen) dak en plaatsing van (traditionele) zonnepanelen. Wij stellen uw Staten voor om voor het plaatsen van een regulier bitumen dak en plaatsing van traditionele zonnepanelen vanuit de beschikbare middelen binnen Kerntaak 2 "plandoel 2 Toekomstbestendige energievoorziening met bijbehorende innovatie en economische groei" een budget beschikbaar te stellen van als subsidieverstrekking aan Vragender Coöperatief Energie Neutraal. 63

66 Beschikbaarstellingen De middelen van het coalitieakkoord 'Ruimte voor Gelderland' en resterende middelen van de voorgaande bestuursperiodes zijn naar de reserve per kerntaak gebracht en daar geplaatst in het onderdeel 'nog te programmeren'. Als wij deze middelen concreet willen inzetten, stellen we dit voor aan uw Staten door middel van een beschikbaarstelling. Dit houdt in dat de middelen uit het onderdeel 'nog te programmeren' worden gehaald en naar de begroting of een ander onderdeel van de reserve worden gebracht. Hiermee bieden we transparantie ten behoeve van het budgetrecht van uw Staten. Onderstaand treft u de beschikbaarstellingen aan. Kerntaak 1 Duurzame ruimtelijke ontwikkeling en waterbeheer Gebiedsopgaven De provincie heeft samen met haar partners 6 maatschappelijke gebiedsopgaven gedefinieerd. Elke opgave bevindt zich in een andere fase. Met de Planning & Control cyclus informeren we u over de stand van zaken, vragen wij u waar nodig budget ter beschikking te stellen en geven wij u een doorkijk van wat u in elk gebied kunt verwachten. Bij de Voorjaarsnota 2016 heeft u met de Uitvoeringsstrategie Gebiedsopgaven voor elk gebiedsopgave een aantal (voorlopige) doelen vastgesteld en hiervoor eerste budgetten toegekend. Op dit moment heeft u dat gedaan voor een totaalbedrag van 22,8 miljoen. Wij vragen u hier om binnen deze vastgestelde doelen totaal nog circa 6 miljoen beschikbaar te stellen (zie tabel). Onder de paragraaf beschikbaarstellingen gaan we kort in op de doelen waarvoor gevraagd wordt deze middelen beschikbaar te stellen. In het aanvullende hoofdstuk Voortgang Gebiedsopgaven vindt u hierover meer informatie per opgave. Beschikbaarstellingen Wij vragen u voor een totaal van voor verschillende, al door u vastgestelde doelen van de zes opgaven, middelen beschikbaar te stellen. Dit is nodig om voortgang te kunnen houden bij de uitvoering van de agenda s. Daarnaast vragen wij u voor beschikbaar te stellen voor Ontwikkelkosten gebiedsaanpak. Toelichting beschikbaarstellingen: Ede/-Wageningen: FoodValley Voor het doel Global Pipelines een budget van voor de uitvoering van verkenningsprojecten die de regio versterken en aantrekkelijker maken voor buitenlandse kenniswerkers en bedrijven. 64

67 Stedendriehoek: Cleantech Cleantech Regio Development: Voor projecten die een concrete aanpak van verduurzaming bij bedrijven versnellen en het bouwen van een digitaal platform voor kennisuitwisseling, crossovers en innovatie. Toekomstbestendige Binnensteden: Voor projecten met een regionale cleantech impact. Dit betreft zowel projecten gericht op experimenteren, uitvoeren van pilots en kennisdeling, alsook projecten met een concrete investeringsvraag. Cleantech Icoon A1: RWS doet onderzoek naar energieopwekking direct aan het wegtracé zoals op geluidswering. Dit willen we aanvullen met de mogelijkheden voor opwekking van duurzame energie in de (brede) zone langs de A1. Duurzame Mobiliteit: Naast infrastructuur, het toenemend gebruik van e-mobility en de fiets als alternatief voor de auto, gaat het in toenemende mate om gedragsbeïnvloeding. Datamanagement speelt hierin een belangrijke rol. Om tot een gedegen, realistisch en haalbaar, uitvoeringsprogramma te komen, waarin onder andere schone stadsdistributie, emissieloze basismobiliteit en E-mobility, is nog een aantal essentiële verkenningen nodig. Deze worden samen met de Regio uitgevoerd. Gelderse Corridor: logistieke kracht en hoogwaardige tuinbouw Een werkbudget van om de eerste projectideeën van de kopgroep professioneel uit te bouwen naar volwaardige projectplannen samen met partijen en de eerste uitvoering kunnen vormgeven. Achterhoek: Smart werken en wonen voor het doel werken: innovatie en het toepassen van Smart Industry in de maakindustrie met aandacht voor de cross-overs naar andere sectoren. Samenwerking met Duitsland en omliggende regio s, met name Twente. Er ligt een omvangrijk programma (Masterplan SmartHub) met projectinitiatieven waarbij onderwijsinstellingen nadrukkelijk aanhaken en waarbij wordt ingezet op het betrekken van jongeren bij deze ontwikkeling en de economische profilering van de Achterhoek als SmartHub. Voor dit doel is met de uitvoeringsstrategie al beschikbaar gesteld, dit budget is met cofinanciering al volledig belegd. Omdat het Smart werken het belangrijkste doel van de gebiedsopgave Achterhoek is wordt aanvullend budget gevraagd voor het doel wonen: een integrale aanpak van de woningvoorraad, het aanpakken van de leegstand en de voorzieningen. De regio ontwikkelt in samenwerking met met het provinciale programma gebiedsopgave en het programma SteenGoed Benuten, een integrale visie voor de aanpak van leegstand. We starten met een aantal pilots/experimenten die hierop voorsorteren voor het doel bereikbaarheid: Dit doel wordt nu uitgewerkt naar een projectenagenda (af medio 2017) gericht op het efficiënt plannen en uitvoeren van basismobiliteit, het implementeren van een samenhangend kernnet en flexnet Openbaar Vervoer en ook het faciliteren van maatschappelijke organisaties, ondernemers en burgers om (smart) te voorzien in hun eigen mobiliteitsbehoefte. Hierop voorsorterend wordt nu ingezet op de toepassing van toekomstgerichte smart technologie en van (open) data om de bereikbaarheid van regionale voorzieningen te verbeteren. Veluwe: natuur en economie in balans voor het fietsknooppuntensysteem. Totale kosten zijn Gemeenten betalen de helft, de overige kosten worden betaald door Programma economie, recreatie en toerisme en Programma gebiedsopgaven. De Veluwse gemeenten hebben het initiatief genomen om begin 2017 het fietsknooppunten-systeem te moderniseren. Sinds de aanleg in 2006 is er alleen onderhoud gepleegd. De gemeenten treffen alle voorbereidingen zodat deze moderniseringsslag begin 2017 kan plaats vinden en stellen zich garant voor onderhoud. Ontwikkelkosten gebiedsaanpak Een algemeen budget van voor de aanpak van de maatschappelijke opgaven in de gebieden en om vraagstukken die in meerdere opgaven spelen te kunnen oppakken en verbinden. Dit om als provincie ook zo nodig zelfstandig het eerste initiatief te kunnen nemen als vraagstukken nog niet aan specifieke doelen zijn te verbinden. 65

68 (voorbeeld: op deskundige wijze initiatiefnemers van Vliegveld Lelystad in verbinding brengen met ondernemers in Gelderland). Mens en Middelen Vervangingsinvestering infrastructuur werkplekken Op dit moment wordt het Huis der Provincie gerenoveerd en vindt de realisatie van de nieuwbouw plaats. In april 2017 zal het personeel zijn intrek nemen in het nieuwe gebouw. Voor die tijd is het nodig om investeringen te doen in o.a. draadloos netwerk faciliteiten (WAN/LAN), beeldschermen en audiovisuele middelen. Zonder nieuwbouw, zouden deze investeringen ook plaats vinden hetgeen betekent dat de komende jaren reeds rekening gehouden is met deze investeringen en de hierbijhorende afschrijvingslasten. Vanwege de nieuwbouw is het praktisch om deze investeringen op dit moment te doen omdat het in de planning van de huidige werkzaamheden mee kan lopen. Het totaal van deze investeringen zal ongeveer 2 miljoen bedragen. De afschrijvingslasten van deze investering komen ten laste van het begrotingsonderdeel Mens en Middelen. Wij vragen uw Staten om een investeringskrediet van 2 miljoen beschikbaar te stellen om de infrastructuur en de werkplekvoorzieningen in de nieuwe huisvesting te realiseren. 66

69 Voortgang Gebiedsopgaven De zes gebiedsgerichte opgaven zijn samen met onze partners geformuleerd en opgepakt. Het realiseren hiervan laat elk gebied excelleren op zijn eigen kracht. We zien daarvan de resultaten in de gebieden dankzij de inzet van gemeenten, maatschappelijke partners, bedrijven en de provincie zelf. De opgaven verschillen aanzienlijk van elkaar wat betreft inhoud, omvang, aard van de opgaven als ook de mate waarin er sprake is van een uitgewerkte governance. Ook het tempo van realisatie verschilt, dit heeft mede te maken met hoelang er al sprake is van samenwerking rondom de opgave. Dit neemt niet weg dat we overal voortgang zien. Het huis wordt overal gebouwd, de bestektekeningen zijn (vrijwel) gereed. In het ene gebied is men al bijna toe aan het dak, in het andere wordt de fundering gestort. We zien ook dat deze werkwijze, waarin we meer dan voorheen samen met onze partners optrekken, alleen lukt als we als provincie goed weten aan te sluiten op deze vernieuwende vorm van partnerschap. Als college onderling en ook met uw Staten hebben we het afgelopen jaar geregeld het gesprek gevoerd hoe we in netwerksturing goed grip kunnen krijgen op de wijze van sturen en controle. De lessen van Rekenkamer Oost Nederland waren hierbij waardevol (Rapport lessen uit Stad en Regio, mei 2016). In de commissie ABF en tijdens de technische briefing met de Rekenkamer constateerden we: Dat de ambitie (de doelen) in een aantal gebieden nog duidelijker kan worden gemaakt Dat er komend jaar nog een slag kan worden gemaakt in de spelregels van het samenwerkingsproces. Met name in de governance (wie doet er mee in de opgave) en de manier waarop u geïnformeerd wil worden over de resultaten in de door u geformuleerde ambities Met deze bevindingen brengen we de opgaven verder. Begin 2017 willen we voor de opgaven Arnhem-Nijmegen, Veluwe en Corridor met voorstellen hierop komen. We gaan dan graag met u in gesprek over de gezamenlijke doelen, wie er mee doen en welke mijlpalen voor u belangrijk zijn om te volgen bij de verschillende opgaven. Voor de opgaven Foodvalley, Achterhoek en Stedendriehoek zijn de partners het al langer eens over de inhoud, verwoord in de Strategische agenda Foodvalley, Agenda Achterhoek 2.0 en de Omgevingsagenda Cleantech 2.0. Rondom deze opgaven zien we goede voortgang. Hieronder in de voortgang per opgave leest u hier meer over. Financiering Onderstaand overzicht geeft aan hoe we de middelen van de Gebiedsopgaven tot nu toe hebben besteed en denken te besteden. De projecten worden door de verschillende betrokken partijen gefinancierd. Het provinciale budget Gebiedsopgaven is hierbij steeds een bijdrage. De overige financiering komt van de partners in de Gebiedsopgave, of van derden. Ook bij partners is duidelijk dat conform onze uitgangspunten, hier (minimaal) gelijke verhoudingen worden nagestreefd. Er is niet altijd sprake van directe cofinanciering door verschillende kerntaken, maar er is wel in het algemeen vaak sprake van een duidelijke plus op de inzet vanuit deze kerntaken. 67

70 Voortgang per opgave: Stedelijk Netwerk Arnhem-Nijmegen (agenda begin 2017) Wij werken met onze partners aan een investeringsagenda gericht op een gezamenlijke inzet voor een langere periode van 10 jaar en een vertaling in concrete projecten voor de korte termijn. We werken samen aan Bruisende Binnensteden, aan Campussen en aan Smart Energy. Bij de uitvoeringsstrategie heeft u al enig budget toegekend aan deze doelen. Op dit moment zijn een aantal uitgewerkte plannen dan ook in uitvoering, met name in de binnensteden van Arnhem en Nijmegen. Tegelijkertijd werken we samen programmalijnen en grote projecten verder uit. Begin 2017 wordt een gezamenlijk voorstel aan uw Staten voorgelegd. Stedelijk netwerk Ede/-Wageningen: FoodValley ( ter beschikking gevraagd) De strategische agenda van de FoodValley kent vijf strategische doelen: De local buzz: Verbeteren van de interactie tussen bedrijfsleven en onderwijs/onderzoeksinstellingen. De global pipelines: Uitbouwen van de internationale netwerken en de samenwerking en aantrekkelijkheid voor internationale kenniswerkers. Innovatie: Vergroten van de innovatiekracht door innovaties met economische waarde te creeren Innoveren is steeds vaker een samenspel van aan elkaar verwante sectoren uit verschillende vakgebieden. Branding en marketing: bedrijven, bewoners, kenniswerkers en investeerders aantrekken door FoodValley internationaal in de schijnwerpers te zetten (branding en marketing), zie hoofdstuk Beschikbaarstelling. Vestigingsklimaat: werken aan aantrekkelijkheid van woon-en werkomgeving, vestigingsklimaat en (digitale) bereikbaarheid. Het eerste, tweede en derde en vijfde doel staan in de steigers en zullen waar mogelijk verder worden doorontwikkeld. Een voorbeeld is de verkenning van railterminal Barneveld (zie mobiliteit). Voor het doel Global pipelines wordt een voorstel gedaan een budget van beschikbaar te stellen voor de ontwikkeling van projecten en de uitvoering van verkenningsprojecten die de regio versterken en aantrekkelijker maken voor buitenlandse kenniswerkers en bedrijven. Het World Food Center en de Wageningen campus zijn komend jaar onze speerpunten. Hierbij betrekken we ook de komst van Unilever. Stedendriehoek: Cleantech ( ter beschikking gevraagd) Algemeen/voortgang De partners in de Gebiedsopgave Cleantech regio Stedendriehoek zijn het al langer eens over de inhoud, verwoord in de Omgevingsagenda 2.0, uitgewerkt in de verschillende vliegwielprogramma s. Op het vlak van governance is in de tweede helft van 2016 een duidelijke slag gemaakt door voorbereiding van samenwerkings- en uitvoeringsovereenkomsten. Nu inhoud en afspraken over samenwerking en uitvoering steeds concreter worden, staan we in deze regio op het punt van grootschaliger uitvoering. De ambities van de Cleantech Regio zijn ook opgenomen in de Citydeal Cleantech Regio (Samen naar een Schone Toekomst). De ondertekening hiervan op 6 december, mede door minister Kamp, zien wij als een bevestiging van het vertrouwen in inhoud, maar zeker ook in de aanpak en huidige samenwerking. Governance De partners die de gezamenlijke agenda (Omgevingsagenda 2.0) hebben opgesteld bereiden een Samenwerkingsovereenkomst (SOK) voor. Hierin worden de belangrijkste afspraken over samenwerking gericht op de gezamenlijke agenda vastgelegd. Naast de WGR, Strategische Board en Provincie Gelderland, wordt ook met Provincie Overijssel overlegd over ondertekening van deze SOK. Belangrijk uitgangspunt is dat partijen samenwerken vanuit eigen bevoegdheden; formele besluitvorming vindt alleen in eigen organisatie plaats. 68

71 Om de uitvoering soepel te laten verlopen worden Uitvoeringsovereenkomsten voorbereid voor de verschillende vliegwielprogramma s over de wijze van uitvoering en financiering. Deze overeenkomsten zijn belangrijk om opdrachtverlening als gezamenlijk instrument te kunnen inzetten. De uitvoeringsovereenkomst CTRD wordt afgesloten tussen Gelderland en de Strategische Board, de overeenkomst Binnensteden tussen Gelderland en de Regio. Door de combinatie van de SOK en onderliggende uitvoeringsovereenkomsten worden de kaders voor samenwerking ook richting uitvoering steeds duidelijker. Dit leidt tot een versnelling in uitvoering en het bereiken van concrete resultaten. Doelen: Cleantech Regio Development: Het effect van de aanpak CTRD is merkbaar in nieuwe initiatieven en projectvoorstellen. Daarvoor wordt in 2017 ook provinciaal budget gevraagd ( subsidie). Het gaat hier om projecten die een concrete aanpak van verduurzaming bij bedrijven versnellen en het bouwen van een digitaal platform voor kennisuitwisseling, crossovers en innovatie. Naast inhoud is ook profilering van de Cleantech regio Stedendriehoek van belang. Belangrijke evenementen zijn onder andere het Cleantech Tomorrow Today congres dat jaarlijks in de regio wordt georganiseerd. Het aanvullend budget van is nadrukkelijk bedoeld om projecten te financieren (en niet voor procesfinanciering) en zal via subsidies of opdrachtverlening op basis van een uitvoeringsovereenkomst worden besteed. Daarbij wordt ook gekeken of er praktische koppelingen te maken zijn met programma s als Energietransitie. Toekomstbestendige Binnensteden: Gevraagd wordt een budget van Eind 2016 wordt gezamenlijk de focus voor de uitvoering van dit vliegwielprogramma bepaald. Dat geeft ook aan waar in 2017 als eerste op wordt ingezet. Het gaat hier om projecten met een regionale cleantech impact. Het uitvoeringsprogramma zal projecten kennen die zijn gericht op de aanpak van leegstaand winkelvastgoed en het organiseren van een netwerk van binnenstadplatforms om tot duidelijke regionale aanpak en ontwikkeling te komen. Daarnaast zullen projecten met een concrete investeringsvraag worden opgepakt. Kansrijk is bijvoorbeeld de ontwikkeling rond de papierindustrie in Eerbeek. In deze industrie zijn innovatie en verduurzaming belangrijke thema s. Soms is het nodig om al vooraf vragen beantwoord te krijgen, bijvoorbeeld door het uitvoeren van haalbaarheidsonderzoeken. Ook daarvoor dient dit budget. In de uitvoering van het vliegwielprogramma Binnensteden is ook financiering vanuit andere provinciale programma s mogelijk, met name van programma Steengoed Benutten. Hier wordt gekeken hoe beide programma s elkaar op projectniveau zo goed mogelijk kunnen aanvullen. Duurzame Mobiliteit: voor het onderwerp Datamanagement. Naast infrastructuur, het toenemend gebruik van e-mobility en de fiets als alternatief voor de auto, gaat het in toenemende mate om gedragsbeïnvloeding. Data management speelt hierin een belangrijke rol. Om tot een gedegen, realistisch en haalbaar uitvoeringsprogramma te komen met onder andere schone stadsdistributie, emissie loze basismobiliteit en E-mobility, is nog een aantal essentiële verkenningen nodig. Deze worden samen met partners uitgevoerd en gefinancierd. Interne samenwerking en afstemming vindt met name plaats met het programma Mobiliteit. Ook met het programma Energietransitie wordt gekeken waar mogelijke koppelingen, ook financieel, te maken zijn. Cleantech Icoon A1: De kansen om de A1 als Cleantech icoon te ontwikkelen worden in een brede coalitie uitgewerkt. Het uitvoeringsprogramma wordt in het voorjaar van 2017 opgeleverd, maar vooruitlopend hierop wordt de uitvoering van een aantal onderdelen al opgepakt. RWS doet onderzoek naar energie opwekking direct aan het wegtracé zoals op de geluidswering, dit willen we aanvullen met een verkenning van de mogelijkheden voor opwekking van duurzame energie in de (brede) zone langs de A1, hiervoor vragen we

72 De Gelderse Corridor (agenda begin 2017 nu ter beschikking gevraagd) Eind 2016 en begin 2017 staan in het teken van de uitwerking van de gezamenlijke visie 2030, het formuleren van definitieve doelen, de programmering en het vaststellen van de agenda en de realisering van een nieuwe governance. Het plan is om de ondernemers van de Logistic Valley te koppelen aan de kopgroep waar de overheden in vertegenwoordigd zijn. Er zal ingespeeld worden op de resultaten en voorstellen uit het MIRT-onderzoek Corridor-Oost van het Rijk dat begin 2017 zal verschijnen. Een werkbudget van om de eerste projectideeën nader uit te werken in volwaardige projectplannen, samen met partijen, en de eerste uitvoering te kunnen vormgeven. Recent hebben we een conceptaanvraag voor een subsidie voor een laanboomcentrum in Opheusden ontvangen. Op basis hiervan gaan wij als college het bestuurlijk overleg aan met Treecenter Opheusden, Greenport Gelderland, Regio Rivierenland en gemeente Neder-Betuwe. We verwachten voor het eind van het jaar een besluit te nemen over een financiële bijdrage aan dit laanboomcentrum, waarbij Staatssteun een beperkende voorwaarde is. De Achterhoek: Smart werken en wonen ( ter beschikking gevraagd) De Achterhoek zet in op 3 doelen Smart Werken, een evenwichtige woningvoorraad en een betere bereikbaarheid. Uw Staten hebben hiervoor dit jaar, bij de Opmaat en de Uitvoeringsstrategie totaal ter beschikking gesteld. Werken Het doel is de economie op peil houden, gezien de demografische ontwikkelingen door in te zetten op de sterke punten van de Achterhoek: de maakindustrie en de doorontwikkeling van Smart Industry met aandacht voor de cross-overs naar andere sectoren (vooral zorg, agrofood en biobased economy) en het bevorderen van grensoverschrijdende samenwerking. Het is een programma met een grote hoeveelheid aan projectinitiatieven waarmee uitvoering kan worden gegeven aan de doelen die wij belangrijk vinden. We zien dat vanuit de maakindustrie veel energie zit op het implementeren van Smart Werken, veel partijen zijn betrokken onderwijsinstellingen haken aan (zie Masterplan SmartHub). Ook vanuit de Agrofood/biobased economie worden er goede stappen gemaakt. Veel projecten zijn inmiddels in uitvoering of startklaar. Enkele voorbeelden: Masterclasses Smart Industry; om ondernemers te inspireren tot verdere innovatieve acties Economische profilering en binden van talent Asbesttrein. Via een asbestsaneringsprogramma een asbestvrije Achterhoek in 2024 realiseren. Zon op Erf. Een plan om na sloop van leegstaande agrarische bedrijfsgebouwen, de vrijkomende boerenerven te benutten voor de opwekking van zonne-energie. Smart Business Centre; waar relevante topsectoren samen komen en onderwijs en bedrijfsleven werken aan cross-overs 3D metaalprinten; Bedrijven laten experimenteren met de printer en kennisinstellingen ontwikkelen lesprogramma s waardoor een betere aansluiting onderwijs arbeidsmarkt gerealiseerd wordt. Smart Technical Education; Via dit project wordt de instroom van het aantal techniekleerlingen in het VMBO bevorderd door het creëren van SMARTleerwerkplekken in de VMBO techniekopleiding waarbij leren en de prakijk dichter bij elkaar worden gebracht. Groene kenniswerkplaats; Dit project richt zich op de aansluiting onderwijs-arbeidsmarkt bij de nieuwe economische dragers Smart industry en biobased economy door deze te integreren in de opleidingen. Met nieuwe projecten wil de Achterhoek nog meer sectoren en bedrijven bereiken. We vragen hiervoor 2,8 miljoen. Grensoverschrijdende samenwerking is een thema waar we daarbij ook nadrukkelijke aandacht aan gaan besteden. Het gaat om de volgende programma s: 1. de economische profilering als Smart industry regio. Via de Opmaat is geld beschikbaar gesteld voor Vanaf 2017 t/m 2019 gaat de regio hier mee verder, het provinciale aandeel in financiering wordt geleidelijk afgebouwd. 70

73 2. de cross over naar de agrofood. 3. het betrekken van jongeren bij de gebiedsopgave. Een verzameling van initiatieven onder de vlag van achterhoek 2020 jong 4. de cross over naar de bouw sector (ook relevant voor de verduurzaming van het woning aanbod) 5. de ontgrenzer (grensoverschrijdende samenwerking) 6. Tweede fase Smart Business centre. Wonen Bij Wonen zien we drie uitdagingen: een evenwichtige woningvoorraad, het aanpakken van de leegstand en aanpak van de voorzieningen. In het komende decennium gaat de leegstand steeds verder toenemen. Dit vraagt om een aanpak die nú begint, veelal in de vorm van pilotprojecten waar ook een duidelijke link ligt met het provinciale programma Steengoed Benutten. Gestreefd wordt naar het bestendigen en waar nodig verbeteren van de leefbaarheid en het behouden (en zo nodig samenvoegen) van basisvoorzieningen (ontmoeting, onderwijs, sport en zorg) in een optimale spreiding over de regio. De regio is op dit moment een integrale visie voor de aanpak van leegstand in de Achterhoek aan het ontwikkelen. Provincie en regio zullen in de uitwerking samen optrekken. Wij verwachten dat de programmalijn wonen van de Achterhoek in 2017 zodanig concreet is dat hier ook middelen aan toegekend kunnen worden. In aanloop naar de uitwerking van het plan rond Wonen starten we met een aantal pilots/experimenten welke hierop voorsorteren, hiervoor vragen we Bereikbaarheid Doel is een goede bereikbaarheid als voorwaarde voor de economische ontwikkeling in de Achterhoek. De agenda Achterhoek 2020 wordt op dit moment voor het programma bereikbaarheid verder uitgewerkt om te komen tot een gezamenlijk gedragen en afgestemde projectenagenda. Deze is gericht op het efficiënt plannen en uitvoeren van basismobiliteit, het implementeren van een samenhangend kernnet en flexnet Openbaar Vervoer en ook het faciliteren van maatschappelijke organisaties, ondernemers en burgers om (smart) te voorzien in hun eigen mobiliteitsbehoefte. Dit vanuit het besef dat een meer gezamenlijke aanpak vanuit de drie O s en de provincie nodig is om de ambities en doelen binnen deze programmalijn te realiseren. Wij verwachten hier medio 2017 nadere afspraken over te kunnen maken. Hierop voorsorterend wordt er ingezet op de toepassing van toekomstgerichte smart technologieën en inzet van (open) data om de bereikbaarheid van regionale voorzieningen te verbeteren. De fysieke bovenlokale infrastructuur van de Achterhoek blijft hoge prioriteit hebben voor de Achterhoek en binnen de Uitvoeringsagenda 2.0. Een aantal belangrijke (boven)regionale projecten in de Achterhoek is inmiddels geprogrammeerd en wordt de komende 4 jaar gerealiseerd. Aanvullend wordt aandacht gevraagd voor een vervolg. Hiervoor kan lobby en soms aanvullende onderzoek nodig zijn. Met de regio wordt nu eerst meer uitwerking over nut en noodzaak en mogelijke financiering vanuit alle betrokken partijen opgepakt. De kerntaak mobiliteit is hier leidend. Er wordt nu gevraagd om in te zetten voor eerste pilots rond smart platform, het gaat dan om de ontwikkeling rond fijnmazige bereikbaarheid (die uit de gezamenlijke aanpak die is opgesteld wordt komen). Zo kunnen we begin 2017 hiermee een start maken. Veluwe (agenda begin 2017, nu ter beschikking gevraagd) De Bestuurlijke Begeleidings Commissie Veluwe heeft op 21 september de VeluweAgenda 1.0 vastgesteld. Deze vormt de onderlegger voor het uitvoeringsprogramma 2017 dat eind 2016 gereed moet zijn. De concept-agenda 1.0 is op 10 oktober tijdens het VeluweCongres gepresenteerd. Dit deden leden van de bestuurlijke begeleidingscommissie Veluwe (bbc Veluwe) onder wie gedeputeerde Bea Schouten. De agenda is bedoeld om partijen verder te inspireren initiatieven te nemen die passen binnen deze gebiedsgerichte samenhang. Zo wordt het geheel meer dan de som der delen. Ook beschrijft de agenda de basis voor het uitvoeringsprogramma 2017 en voor een organisatiestructuur, de governance. Omdat de Veluweagenda nog niet met u besproken is, ligt het niet voor de hand nu grote budgetten te vragen voor de opgave Veluwe. Pas na gezamenlijke vaststelling van de Veluweagenda zullen wij PS de hierbij passende middelen voorleggen. Om een bijzondere kans die zich nu voordoet, wel mogelijk te maken vragen wij u voor het fietsknooppuntensysteem. Totale kosten zijn Gemeenten betalen de helft, de overige kosten worden betaald door Programma economie, recreatie en toerisme en Programma gebiedsopgaven. De Veluwse gemeenten hebben het initiatief genomen om begin 2017 het fietsknooppuntensysteem te moderniseren. Sinds de aanleg in 2006 is er alleen onderhoud gepleegd. De gemeenten treffen alle voorbereidingen zodat deze moderniseringsslag begin 2017 kan plaatsvinden en stellen zich garant voor onderhoud. 71

74 Governance De bestuurlijke begeleidingscommissie Veluwe (bbc Veluwe) heeft een onafhankelijke klankbordgroep om advies gevraagd over de bij de opgave passende governance. Deze heeft in het najaar geadviseerd via enkele uitgangspunten en randvoorwaarden. De bbc Veluwe heeft de hoofdlijnen hieruit overgenomen in de VeluweAgenda 1.0. Op hun verzoek geven op dit moment twee 'externe' bestuurders als kwartiermakers de governance vorm en inhoud met de VeluweAgenda 1.0 als uitgangspunt. De opdracht is dat zij in het voorjaar een concreet model opleveren. Op 4 januari is er gelegenheid voor uw Staten om in gesprek te gaan met Veluwse partijen waaronder de provincie over de agenda en het programma. Steeds meer partijen begrijpen en (h)erkennen de gebiedsopgave Veluwe: het verder in balans versterken van de natuurlijke kwaliteiten en de daarmee samenhangende toerisme en recreatie. De Agenda is bedoeld om te kunnen duiden wat daaraan moet worden gedaan. Afgelopen maanden hebben vele partijen meegedacht aan versie 1.0. Financieel overzicht 72