Inventarisatie van het onderwijs in gedeelde besluitvorming in de opleidingen

Transcriptie

1 UMC UTRECHT Inventarisatie van het onderwijs in gedeelde besluitvorming in de opleidingen 1. Huisartsgeneeskunde 2. Arts voor verstandelijk gehandicapten 3. Specialisten ouderen geneeskunde Sanders-van Lennep, A.R.J. Juli 2013 Gedeelde besluitvorming is in geen enkele van bovenvermelde opleidingen een uitgewerkt element, wel wordt er veel aandacht aan communicatie besteed in het onderwijs. De huisartsenopleiding besteed in het eerste jaar aandacht aan de basale vaardigheden van gedeelde besluitvorming. Het betrekken van patiënten/cliënten bij besluitvorming is hiervan een terugkerend element in deze opleidingen.

2 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Inventarisatie aanbod aan gedeelde besluitvorming aan aios binnen huisartsopleiding Wat doen de opleidingen momenteel in het arts-patiëntcommunicatie(apc) onderwijs aan gedeelde besluitvorming? In hoeverre komt in het nieuwe APC curriculum, dat gebruikt maakt van het wiel van Silverman en het mengpaneel, gedeelde besluitvorming in beeld? Organisatie van het onderwijs Toetsing Contactpersoon... 4 Inventarisatie aanbod aan SDM aan artsen-in-opleiding(aios) binnen opleiding voor artsen voor verstandelijk gehandicapten Wat doet de opleidingen momenteel in onderwijs aan gedeelde besluitvorming? Door de gehele opleiding heen Het eerste jaar In het tweede jaar In het derde jaar Gedeelde besluitvorming in teamverband Contactpersoon... 6 Inventarisatie aanbod aan SDM aan artsen-in-opleiding(aios) binnen opleiding voor specialisten ouderen geneeskunde aan de VU Wat doet de opleidingen momenteel in onderwijs aan gedeelde besluitvorming? Door de gehele opleiding heen Het eerste en het derde jaar In het tweede jaar Gedeelde besluitvorming in teamverband Contactpersoon... 7 Inventarisatie aanbod aan gezamenlijk besluitvorming aan artsen-in-opleiding(aios) binnen opleiding voor specialisten ouderen geneeskunde aan de Universiteit van Leiden(LUMC) Wat doet de opleidingen momenteel in onderwijs aan gedeelde besluitvorming? Door de gehele opleiding heen Het eerste jaar In het tweede jaar In het derde jaar Gedeelde besluitvorming in teamverband

3 7. Organisatie van het onderwijs Contactpersoon... 8 Inventarisatie aanbod aan gezamenlijk besluitvorming aan artsen-in-opleiding(aios)binnen opleiding voor specialisten ouderen geneeskunde aan de Universiteit van Nijmegen(UMCN) Wat doet de opleidingen momenteel in onderwijs aan gedeelde besluitvorming? De inhoud van het vak De selectie van het type arts Door de gehele opleiding heen Gedeelde besluitvorming in teamverband Contactpersoon

4 Samenvatting Er bestaat geen uitgewerkt onderwijs specifiek gericht op het aanleren van gedeelde besluitvorming voor deze opleidingen. De huisartsenopleiding besteed in het eerste jaar aandacht aan de basale vaardigheden van gedeelde besluitvorming, voor het derde jaar wordt momenteel onderwijs ontwikkeld in meer gedifferentieerde vaardigheden van gedeelde besluitvorming Alle opleidingen bieden eens per week in een inter- of supervisie-achtige structuur onderwijs waarbij arts-patiënt communicatie, ethiek en attitude in het vak centrale thema s zijn. De inhoud van dit onderwijs wordt bepaald door de aios en het onderwijs wordt begeleid door artsen en gedragswetenschappers. Er worden hierbij diverse werkvormen ingezet waaronder reflectie op opnames van eigen consulten en rollenspelen. Daarnaast bieden de verschillende opleidingen thematisch onderwijs, waarbij elementen van gedeelde besluitvorming meer of minder expliciet aan bod komen. Mogelijk bestaat er een zekere selectie van artsen aan deze opleidingen met een meer patiënt gerichte attitude. Het vak van arts verstandelijk gehandicapten kent expliciete beperkingen ten aanzien van gedeelde besluitvorming, waarvoor aandacht is in het curriculum. Het vak specialist ouderen geneeskundige kenmerkt zich door zorg voor chronisch zieken, waarvoor gedeelde besluitvorming gangbaar zou behoren te zijn. 3

5 Inventarisatie aanbod aan gedeelde besluitvorming aan aios binnen huisartsopleiding. 1. Wat doen de opleidingen momenteel in het artspatiëntcommunicatie(apc) onderwijs aan gedeelde besluitvorming? Binnen bijna alle opleidingen is er momenteel een aanbod aan basale vaardigheden van gedeelde besluitvorming. Met name is dit zichtbaar in de fase van het eerste jaar. Dit komt omdat de uitwerking van aanbod van het derde jaar veelal minder is doorontwikkeld. In het derde jaar komt gedeelde besluitvorming in Maastricht (maar waarschijnlijk dus ook wel elders) met name aan bod binnen de consultvoeringstechnieken met betrekking op de palliatieve zorg en de chronische zorg. Aan de huisartsenopleiding Utrecht heeft eenmalig een training voor 40 opleiders plaats gevonden van 2 maal 2,5 uur aangevuld met maximaal 10 maal feedback op video-consulten, gericht op het aanleren van gedeelde besluitvorming in het kader van een wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van gedeelde besluitvorming op de genezing van patiënten. 2. In hoeverre komt in het nieuwe APC curriculum, dat gebruikt maakt van het wiel van Silverman en het mengpaneel, gedeelde besluitvorming in beeld? In het consult model van Silvermann komen met name de basale consultvoeringstechnieken voor een recht toe, recht aan consult aan bod. Dit zijn consultvaardigheden die met name in het eerste jaar geoefend worden. Wat betreft gedeelde besluitvorming, komt in deze fase risico-communicatie, planning en het bespreken van opvolggedrag meer in beeld dan patiënten participatie. De variatie naar de inzet van meer specifieke vaardigheden, zoals bv gedeelde besluitvorming, wordt bepaald door het mengpaneel. Dat wil zeggen, in consulten waarbij meer noodzaak is tot gedeelde besluitvorming, bv in situatie van equipoise, gaat de schuif van informatieoverdracht en exploreren in de beleidsfase verder open. 3. Organisatie van het onderwijs In het land zijn 8 huisartsopleidingen. Iedere opleiding heeft zijn eigen APC onderwijslijn en APC programma s. Recent is een landelijk curriculum APC ontwikkeld. Momenteel wordt gewerkt aan de implementatie van dit curriculum binnen alle opleidingen. 4. Toetsing APC wordt niet alleen expliciet getraind maar ook getoetst, onder andere met de videotoets, de ComBeL(competentie beoordelingslijst), etc. waarin exploreren, en gedeelde besluitvorming items zijn waarop wordt gescoord. 5. Contactpersoon Angelique Timmerman, projectleider landelijk APC project B P. Debyeplein 1, 6229 HA Maastricht P Postbus 616, 6200 MD Maastricht T F E a.timmerman@maastrichtuniversity.nl 4

6 Inventarisatie aanbod aan SDM aan artsen-in-opleiding(aios) binnen opleiding voor artsen voor verstandelijk gehandicapten. 1. Wat doet de opleidingen momenteel in onderwijs aan gedeelde besluitvorming? In de opleiding voor arts voor verstandelijk gehandicapten zit niet expliciet onderwijs in gedeelde besluitvorming. Gedeelde besluitvorming is in de geneeskunde voor verstandelijk gehandicapten wel gewenst, maar moeilijker realiseerbaar. In het onderwijs is expliciet aandacht voor de visie van patiënt, de wettelijk vertegenwoordiger en andere betrokkenen met betrekking tot de keuze van onderzoek en behandeling. 2. Door de gehele opleiding heen Er is veel onderwijs in consultvoering. Dit vindt plaats in het cursorisch onderwijs(op de terugkomdagen), die eens per week plaats vinden op de opleiding. Artsen-in-opleiding tot-specialist (aios) nemen hiervoor eigen opnames van consulten mee en bekijken video-opnames van consulten van voorbeeld situaties. 3. Het eerste jaar Onderwijs over consultvoering vindt het meest expliciet plaats in het eerste jaar van de opleiding. Alle consultfasen komen hierbij aan bod. Er is hierin o.a. veel aandacht voor het creëren van een veilig klimaat om zo de mogelijkheden voor inbreng van de patiënt te optimaliseren onder meer door goed aan te sluiten op het verstandelijk niveau van de patiënt. Artsen in opleiding worden bewust gemaakt van het automatisme om een paternalistische houding aan te nemen. Er is gerichte aandacht in het onderwijs op het bieden van keuzemogelijkheden vooral voor mensen met een lichtere verstandelijke beperking. Deze aandacht richt zich zowel op hoe je de keuzes presenteert als ook op de mate van sturing die de arts geeft en of dit passend is. 4. In het tweede jaar Ook in het tweede jaar vindt veel cursorisch onderwijs plaats gericht op consultvaardigheden. Tijdens deze fase is er onderwijs b.v. in emotionele non-verbale communicatie en omgaan met conflicten. 5. In het derde jaar In het derde jaar wordt een patiënt uit de patiëntenvereniging van patiënten met een verstandelijke beperking (iemand met een lichte beperking dus), gevraagd zijn/haar ervaringen te delen met de aios over hoe het voelt om je in deze specifieke patiëntenrol te bevinden. Hierbij komt met name ook aan bod hoe het wordt ervaren als er door een arts over je wordt besloten. 6. Gedeelde besluitvorming in teamverband Tot slot is er in het onderwijs veel aandacht voor het werken en besluiten in teamverband met name voor het multidisciplinair overleg. In dergelijk overleg is zelden mogelijkheid voor inbreng van de patiënt bij het veelal lage verstandelijk niveau van de patiënt maar wordt er wel aandacht besteed aan hoe om te gaan met de wettelijk vertegenwoordiger van de patiënt of de begeleider. Deze spelen expliciet een rol binnen de besluitvorming. Ook met andere disciplines (fysiotherapie, logopedie etc.) wordt overlegd. Dit om zo toch de grootste kans te maken dat deelname aan het 5

7 besluitvormingsproces namens de verstandelijk beperkte patiënt zo adequaat mogelijk -deels plaatsvervangend- geschiedt. 7. Contactpersoon Wim Kok, AVG-docent; Opleidingsinstituut geneeskunde voor verstandelijk gehandicapten P Postbus 2040, 3000 CA Rotterdam B Burg. s' Jacobplein 51, 3015 CA Rotterdam T: F: E: w.kok@erasmusmc.nl Inventarisatie aanbod aan SDM aan artsen-in-opleiding(aios) binnen opleiding voor specialisten ouderen geneeskunde aan de VU. 1. Wat doet de opleidingen momenteel in onderwijs aan gedeelde besluitvorming? Er is geen apart onderwijsprogramma van in ons curriculum. 2. Door de gehele opleiding heen Gedurende de terugkomdagen, eens per week, van de gehele 3 jaar opleiding, brengen de aios tijdens de ochtenden in het spui-uur casuïstiek in waarbij besluitvorming een rol kan spelen. Dit spui-uur wordt door de gedragswetenschapper begeleid en soms wordt een rollenspel ingezet om een en ander te verduidelijken. Verder wordt met geanonimiseerde casus uit de praktijk geoefend om leerdoelen te bespreken en ook dan kan besluitvorming daarbij aan de orde komen. In alle jaren komen een aantal communicatie programma s aan bod. Deels zijn deze verplicht, bv basisbegrippen over communicatie hoe kom ik over?, deels zijn ze facultatief, bv onderhandelen. In deze programma s zitten elementen van gedeelde besluitvorming. Ook bij deze programma s begeleid door psychologen, wordt gebruik gemaakt van de werkvorm rollenspelen. Daarnaast zijn in de opleiding verschillende onderwijsprogramma s waarbij aan gedeelde besluitvorming gerelateerde elementen aan bod komen, bv risicomanagement en autonomie van de patiënt, komen aan bod bij de programma s over wilsbekwaamheid en over het ethisch beraad 3. Het eerste en het derde jaar Zie door de gehele opleiding heen. 4. In het tweede jaar In het tweede jaar hebben de aios 14 sessies supervisie. In de supervisie komen thema s aan bod die betrekking kunnen hebben op besluitvorming en de positie van de aios in dit proces als ook de positie van de patiënt. 5. Gedeelde besluitvorming in teamverband Voor het werken in team verband is er met name oog voor de rolverdeling en verantwoordelijkheden en taken. De aios krijgen hierbij geleerd dat de arts medisch eindverantwoordelijk is voor het 6

8 multidisciplinaire behandelplan en ook vaak de taak heeft knopen door te hakken. Veel aios vinden dit niet eenvoudig en moeten hier duidelijk in geïnstrueerd worden. 6. Contactpersoon Jos (J.F.J.M.) van Berkel, onderwijscoördinator, GERION, afdeling huisartsgeneeskunde en ouderengeneeskunde/vumc B: OZW - kamer 9C-13, De Boelelaan 1109, 1081 HV Amsterdam P: OZW - kamer 9A-03, Postbus 7057, 1007 MB Amsterdam T: of (secretaresse.) F: E: jfjm.vanberkel@vumc.nl Inventarisatie aanbod aan gezamenlijk besluitvorming aan artsen-inopleiding(aios) binnen opleiding voor specialisten ouderen geneeskunde aan de Universiteit van Leiden(LUMC). 1. Wat doet de opleidingen momenteel in onderwijs aan gedeelde besluitvorming? Er is geen apart onderwijsprogramma van in het curriculum. Momenteel zijn de gedragswetenschappers de lijn communicatieve vaardigheden aan het reviseren. Een programma als motiverende gespreksvoering is bijvoorbeeld toegevoegd. 2. Door de gehele opleiding heen Gedurende de terugkomdagen, eens per week gedurende de 3 jaar gehele opleiding, brengen de aios casuïstiek in. Deze casuïstiek wordt op een intervisie-achtige manier besproken. De gedragswetenschappers en specialisten ouderen geneeskunde begeleiden deze besprekingen. In de opleiding zijn verschillende onderwijsprogramma s waarbij aan gedeelde besluitvorming gerelateerde elementen aan bod komen., bv het ethisch beraad en de programma s over wilsbekwaamheid. Sommige competenties worden getoetst, waaronder de supervisie en het ethisch beraad. 3. Het eerste jaar De dagen zijn thematisch ingedeeld waarbij in de ochtend een brede benadering van het thema plaats vind en in de middag de verdieping volgt. In deze brede benadering kan bv aandacht zijn voor zelfmanagement of in de middag kan de verdieping bv supervisie zijn. De eerste drie maanden komen alle competenties aan bod, waaronder ook gesprekstechnieken. Daarnaast vindt in het eerste jaar 12 maal supervisie plaats waarbij naar de rol van de arts wordt gekeken. Indien er bij de eindbeoordeling van de supervisie niet voldoende reflectie vermogen blijkt te bestaan, kan een aanvullend individueel traject worden opgelegd. 7

9 4. In het tweede jaar In het tweede jaar gaan de aios een half jaar naar de ambulante GGZ. Tijdens deze periode komen in het onderwijs op de terugkomdagen diverse thema s aan bod waar bij elementen van gedeelde besluitvorming in het spel zijn zoals, bv wilsbekwaamheid, suïcide en levensmoeheid ect. 5. In het derde jaar Vind modulair onderwijs plaats met mogelijkheid voor differentiatie per aios. In deze periode komen programma s aanbod zoals bv samenwerking in de palliatieve zorg. In dit jaar vinden 6 bijeenkomsten begeleidde supervisie plaats, facultatief kan dat worden voortgezet naar onbegeleide supervisie. 6. Gedeelde besluitvorming in teamverband Voor het werken in team verband is er met name oog voor de regierol van de arts. Maar daarnaast zijn er ook programma s over het multidisciplinair overleg en hoe besluitvorming tot stand komt. 7. Organisatie van het onderwijs Er zijn 3 opleidingslocatie in Nederland, in Amsterdam, Leiden en Nijmegen. 8. Contactpersoon Paul Went(P.B.M), Hoofd opleiding tot specialist ouderengeneeskunde voor de LUMC B: Hippocratespad 21, 2333 ZD Leiden Leids Universitair Medisch Centrum Gebouw 3, Kamer V P: Postzone V0-P, Postbus 9600, 2300 RC Leiden T: F: E: P.B.M.Went@lumc.nl Inventarisatie aanbod aan gezamenlijk besluitvorming aan artsen-inopleiding(aios)binnen opleiding voor specialisten ouderen geneeskunde aan de Universiteit van Nijmegen(UMCN). 1. Wat doet de opleidingen momenteel in onderwijs aan gedeelde besluitvorming? Er is geen apart onderwijsprogramma van in het curriculum. 2. De inhoud van het vak Gedeelde besluitvorming behoort state of the art in dit vak te zijn met name omdat het gaat over chronisch zieken in langdurig verblijf situaties. 3. De selectie van het type arts In de eerste plaats merkt Eric op dat het vak een selectie aan aios met zich meebrengt die waarschijnlijk meer gericht zijn op gedeelde besluitvorming. Hij merkt dit bij de motivatie voor de selectie procedure. 8

10 4. Door de gehele opleiding heen Ook in Nijmegen tijdens de inbrengronde op het instituut, eens per week gedurende de 3 jaar gehele opleiding, brengen de aios casuïstiek in onder leiding van gedragswetenschappers en specialisten ouderen geneeskunde begeleiden deze besprekingen. In de opleiding zijn verschillende onderwijsprogramma s waarbij aan gedeelde besluitvorming gerelateerde elementen aan bod komen., bv toekomstig medische beleid. 5. Gedeelde besluitvorming in teamverband In de opleiding komt de regierol maar ook de rol als eindverantwoordelijke voor het besluit van de arts aan bod. 6. Contactpersoon Dhr. Eric van der Geer (hoofd Vervolgopleiding tot Specialist Ouderengeneeskunde Nijmegen (VOSON) B: Route 166, Kapittelweg 54, 6525 EP Nijmegen P: Huispost 166, VOSON Postbus HB Nijmegen T: F E: E.vanderGeer@elg.umcn.nl 9