HOV Net Zuid-Holland Noord Risicoanalyse Overwegen

Transcriptie

1 HOV Net Zuid-Holland Noord Risicoanalyse Overwegen De onderstaande rapportage van Prorail is sterk ingekort. Alleen de voor de Gemeneweg relevante passages en tabellen zijn afgedrukt. In de relevante teksten uit de hoofdstukken zijn geel gemarkeerd om ze niet uit hun verband te halen. Op enkele plaatsen is in groen verduidelijkend commentaar van de Burgerwerkgroep (BWG) toegevoegd. Twee uitkomsten willen wij u op voorhand presenteren: 8.1 Kwalitatief overzicht risicotoename overwegen in Alphen aan den Rijn Plaatsnaam Straatnaam Freq.ve rh. Nieuw binnen invloed halte Nieuw dubbelspoor Zwammerdam SPOORLAAN / SPEELWIJERPAD +100% Matig Alphen a/d Rijn DE SCHANS +100% Matig Risicotoename Woerden Alphen 25 part. overpaden +100% Matig (25 x) Alphen a/d Rijn Laan der continenten +48% Matig Alphen a/d Rijn MAGAZIJNWEG/Lorentzweg +48% Ja Hoog Alphen a/d Rijn LEIDSE SCHOUW +48% Matig Hazerswoude STATIONSWEG +48% Ja Ja Zeer hoog Hazerswoude GEMENEWEG +48% Ja Ja Zeer hoog Boskoop Snijdelwijklaan +100% Ja Hoog Boskoop Zijde +100% Matig Boskoop Overpad station +100% Matig Boskoop Laag Boskoop +100% Matig Boskoop Loeteweg +100% Matig Gouda- Alphen 7 part. overpaden +100% Matig (7 x) Bijlage C: Overzicht risicotoename en maatregelenpakket (deel m.b.t. Gemeneweg) De Burgerwerkgroep trekt hieruit de conclusie dat het per saldo veiliger wordt, maar juist op de overweg Gemeneweg onveiliger. Risicotoename: ZEER HOOG. De toevoeging van een fietstunnel aan voorkeursvariant 4 van BenW (= variant 5) of beter nog twee fietstunnels (= variant 1A) neemt deze risicotoename volledig weg.

2 HOV Net Zuid-Holland Noord Risicoanalyse Overwegen Samenvatting De provincie Zuid-Holland (PZH) heeft een nieuwe scope vastgesteld voor het spoorgedeelte van het project HOV-Net Zuid-Holland Noord. Dit project vervangt de RijnGouweLijn Oost (RGLO) waarvoor in het verleden een risicoanalyse overwegen is uitgevoerd. De vraag van PZH aan ProRail is om deze risicoanalyse RGLO te herzien in overeenstemming met de scope van variant 3 van HOV-Net. De hoofdlijnen van variant 3 van HOV-Net zijn: Woerden Alphen aan den Rijn van 2 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 100%); Gouda Alphen aan den Rijn van 2 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 100%); Alphen aan den Rijn Leiden van gem. 2,7 naar 4 treinen p.u.p.r (+ 48%); spoorverdubbelingen: 1,2 km ten westen van station Alphen aan den Rijn en 2,7 km bij Hazerswoude; nieuwe haltes : Boskoop Snijdelwijk, Waddinxveen-Zuid, Zoeterwoude Meerburg en Hazerswoude Koudekerk. BWG: Er wordt in de rapportage dus uitgegaan van spoorbaanverdubbeling. Er is een kwalitatieve risicoanalyse gemaakt waarvoor de aanwezige RGLO-analyses als uitgangspunt hebben gehanteerd. In de analyse is per overweg gekeken naar de verschillende oorzaken die kunnen leiden tot incidenten op een overweg, voor specifieke groepen verkeersdeelnemers (voetgangers, langzaam verkeer, autoverkeer). Per overweg is het huidig risiconiveau beschreven en is vastgesteld wat de consequenties zijn van de scope HOV-Net. In eerste instantie is gekeken naar Denkbare maatregelen om een verhoging van het risiconiveau op de betreffende overweg zelf te compenseren. Er zijn diverse redenen aan te voeren waarom denkbare maatregelen niet mogelijk zijn. Dit betreft meestal belemmeringen op gebied van ruimtelijke inpassing en vanuit de optiek van verkeerscirculatie. Overleg met wegbeheerders, en in sommige gevallen gericht verkeerskundig onderzoek zijn noodzakelijk om vanuit de denkbare maatregelen te komen tot haalbare maatregelen. In besprekingen met de inspectie Leefomgeving en Transport (ILT), voorafgaand aan het opstellen van deze analyses, heeft ILT onder meer aangegeven dat de maatregelen op de driehoek Gouda - Leiden - Woerden als een totaal mogen worden gezien. Dat betekent dat de Trajectsgewijze benadering is toegepast om tot maatregelenpakketten te komen. Voor HOV-Net wordt het volgende pakket aan maatregelen geadviseerd: 1) Het vervangen van het gelijkvloerse overpad bij station Alphen aan den Rijn (voor reizigers en langzaam verkeer) door een ongelijkvloerse kruising. Deze is al uitgevoerd. 2) Bij de nieuwe halte Hazerswoude Koudekerk (overweg Gemeneweg) moeten de perrons verbonden worden met een ongelijkvloerse kruising. De overweg Gemeneweg wordt verschoven en aangepast. Het aantal rijstroken voor autoverkeer op de overweg vermindert en de aansluitingen van wegen vlak voorbij de overweg worden verwijderd 1. Vanaf de overweg is er geen toegang tot de perrons. Er wordt onderzoek gedaan naar mogelijkheden om een ongelijkvloerse kruising voor langzaam verkeer in te passen. Als die doorgaat zullen de voorzieningen voor fietsers van de overweg worden verwijderd. BWG: Nu uit dit onderzoek blijkt dat dit mogelijk is zou staat niets de aanleg in de weg en kan de toegenomen onveiligheid volledig worden gecompenseerd. 25

3 3) Het realiseren van een ongelijkvloerse kruising voor reizigers bij station Bodegraven. Dit heeft relatief een groot positief effect omdat overpaden bij stations in ieder geval een hoog risiconiveau hebben. Daarnaast moet worden meegewogen dat de frequentietoename procentueel gezien op Woerden Alphen groter is dan op andere takken van de driehoek. 4) Het opheffen van twee drukke overwegen op het traject Woerden Bodegraven Alphen aan den Rijn Leiden en deze vervangen door een ongelijkvloerse kruising voor alle verkeer. Daarbij gaat de voorkeur uit naar: a) Leidse Schouw te Alphen aan den Rijn; b) Burgemeester Smeetsweg te Zoeterwoude. Deze voorkeur is voornamelijk gebaseerd op de afweging dat een ongelijkvloerse kruising bij andere overwegen ruimtelijk moeilijk inpasbaar zijn. Het veiligheidseffect in relatie tot de benodigde investering (doelmatigheidsafweging) is dan bij Leidse Schouw en Burg. Smeetsweg het grootst. 5) Het realiseren van ongelijkvloerse kruising Kanaalweg. Dit betreft een project met financiering buiten HOV-Net, maar de veiligheidswinst wordt meegenomen in de trajectgewijze benadering van HOV-Net. 6) Opheffen van twee kleinere overwegen/overpaden. Het betreft Stationsweg (Hazerswoude) een openbare overweg die een woning ontsluit en de Vlietkade (Bodegraven) een openbaar recreatief wandelpad. De Vlietkade wordt een ongelijkvloerse kruising voor voetgangers. 7) Daarnaast moeten bij diverse overwegen maatregelen in de weginfrastructuur en inrichting van de overweg worden getroffen. Het totaaloverzicht van deze maatregelen staat in bijlage C. 8) Tot slot geldt dat er gestreefd wordt naar het opheffen van zoveel mogelijk particuliere overpaden (zie par. 3.3). Uitgangspunt is dat er op de totale driehoek Woerden Gouda Leiden minimaal tien zullen worden opgeheven 2. In een traject waar de sporen worden verdubbeld worden alle overpaden opgeheven of van actieve beveiliging voorzien 3. Conclusie ProRail: ProRail is van mening dat met dit maatregelenpakket: 1. de overwegveiligheid op het geheel van de driehoek Woerden Gouda - Leiden niet verslechtert; 2. de risico s op alle overwegen worden beheerst. Voor snel overzicht: Bijlage C bevat in tabelvorm een overzicht van de risicotoename op elke overweg en de gekozen maatregelen. Inmiddels zijn er al 13 opgeheven. Vier op het traject Gouda Alphen a/d Rijn en negen op het traject Woerden Alphen a/d Rijn. Twee overpaden zijn van actieve 6

4 beveiliging voorzien. Daarmee is de projectdoelstelling gerealiseerd. 1 Introductie en historie 1.1 Het project HOV Net Zuid-Holland Noord en de varianten Onder de naam HOV-NET Zuid-Holland Noord is door de provincie Zuid-Holland (PZH) een alternatieve invulling van de RijnGouwelijn uitgewerkt. Het doel van dit alternatief is om het gehele openbaarvervoernetwerk in Holland Rijnland en Midden-Holland te verbeteren door op specifieke corridors de kwaliteit van het openbaar vervoer op een hoogwaardig niveau te brengen. Dit zal structurerend werken op nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen in de regio. Het HOV-NET Zuid-Holland Noord bestaat uit: 1. Leiden Centraal Alphen aan den Rijn Gouda/ Utrecht (trein); 2. Noordwijk Voorhout Sassenheim Bollenstreek Schiphol (bus); 3. Leiden Centraal Katwijk Noordwijk (bus); 4. Leiden Centraal Leiderdorp (bus); 5. Leiden Centraal Leiden Lammenschans (bus); 6. Leiden Lammenschans Zoetermeer (bus); 7. Leiden Lammenschans Alphen aan den Rijn (bus); 8. Alphen aan den Rijn Leimuiden Schiphol (bus). Deze risicoanalyse overwegen betreft uiteraard alleen het treintraject. Er zijn diverse varianten afgewogen. Op verzoek van PZH wordt alleen de variant die de inzet is van het overleg met de minister onderzocht in de risicoanalyse: Woerden - Leiden 2x intercity + 2x sprinter hele dag. Stations Zoeterwoude-Meerburg en Hazerswoude-Koudekerk worden gebouwd. Gouda - Alphen a/d Rijn: 2x lighttrain hele dag en 2x lighttrain brede spits. Stations Boskoop-Snijdelwijk en Waddinxveen-Zuid worden gerealiseerd. 7

5 1.2 Geformuleerde vraagstelling PZH heeft aan ProRail voor deze risicoanalyse de volgende vraagstelling geformuleerd: Vervaardig een kwalitatieve risicoanalyse overwegveiligheid voor de hierboven beschreven variant van HOV-NET. Beoordeel in eerste instantie de situatie per overweg en bekijk daarbij de afname van veiligheid en mitigerende maatregelen. Gebruik daarbij de beschikbare informatie uit eerdere analyse. In tweede instantie kan naar mitigerende maatregelen binnen het gebied Gouda, Woerden, Leiden worden gezocht. 1.3 Relevante functiewijzigingen Het uitvoeren van een risicoanalyse overwegen is vanuit de 3 e Kadernota (Ref. [1]) voorgeschreven bij wijziging van de verkeersfunctie van een overweg. Dat kan zowel de verkeersfunctie van het spoor zijn als die van de spoorkruisende weginfrastructuur. Aan de spoorzijde is in de volgende gevallen sprake van een functiewijziging: wijziging van de treinfrequentie, ofwel wijziging van het aantal treinen per uur; uitbreiden van het aantal sporen in overwegen; aanleg van nieuwe haltes nabij overwegen; wijziging van de snelheid van de treinen Treinfrequenties Woerden Alphen aan den Rijn: Van 2 naar 4 treinen per uur per richting (+ 100%) Gouda Alphen aan den Rijn 4: Van 2 naar 4 treinen per uur per richting (+ 100%) Alphen aan den Rijn Leiden: Van gem. 2,7 naar 4 treinen per uur per richting (+ 48%) Spoorverdubbeling Km 17,9-19,1 Alphen West 2,7 km Hazerswoude Nieuwe haltes Gouda-Alphen Boskoop Snijdelwijk Waddinxveen-Zuid Alphen-Leiden Zoeterwoude Meerburg Hazerswoude Koudekerk 4 Er kan ook nog één goederentrein per dag per richting rijden tussen Gouda en Alphen. Deze is niet significant voor de treinfrequenties en wordt daarom in dit rapport niet genoemd. 8

6 2 Toetsingskader en aanpak analyse 2.1 Derde kadernota In juni 2010 is de Derde Kadernota Railveiligheid aangeboden aan de Tweede Kamer. De nota beschrijft het overheidsbeleid ten aanzien van de veiligheid van het spoor. ProRail conformeert zich aan dit beleid. In de nota (zie [5]) staat onder andere: De hoofdlijnen voor het overwegenbeleid in de Derde Kadernota Railveiligheid zijn gebaseerd op een nee tenzij -principe dat geldt in de volgende situaties: de verkeersfunctie van bestaande overwegen (gebruik van een spoorbaanvak of openbare weg) mag niet worden gewijzigd tenzij door de initiatiefnemer aan de hand van een risicoanalyse kan worden aangetoond dat door aanvullende maatregelen de overwegveiligheid niet verslechtert en daarmee de risico s worden beheerst. De aanvullende maatregelen kunnen ook in het gebied rond de betreffende overweg worden gevonden. De gangbare praktijk is dat de risicoveroorzaker/initiatiefnemer een kwalitatieve analyse opstelt, welke door de Inspectie Verkeer en Waterstaat binnen 6 weken wordt beoordeeld. De initiatiefnemer van een project is verantwoordelijk voor compensatie van eventuele nadelige veiligheidsaspecten. Daarbij geldt overigens een proportionaliteitsbeginsel: de kosten van maatregelen dienen in verhouding te staan met de te realiseren veiligheidswinst. Bij het bepalen van compenserende maatregelen gelden de principes van proportionaliteit en maatwerk. Dit betekent onder andere dat de verhouding tussen het gebruik en de functie van de overweg, de bestaande of nieuw ontstane onveiligheid, de mogelijke oplossingen daarvoor evenals de beschikbaarheid van middelen een belangrijke rol spelen. In de 3 e kadernota staat: De aanvullende maatregelen kunnen ook in het gebied rond de betreffende overweg worden gevonden. In deze analyse wordt het begrip in het gebied rond de betreffende overweg ruim geïnterpreteerd. In besprekingen met ILT (zomer 2012) voorafgaand aan het opstellen van deze analyses heeft ILT onder meer aangegeven dat de maatregelen op de driehoek Gouda - Leiden - Woerden als een totaal mogen worden gezien. Dat betekent dat bij het opstellen van een totaal maatregelenpakket de Trajectgewijze benadering wordt toegepast. BWG: Uit beide gemarkeerde teksten blijkt dat er een voorkeur is om op de locatie zelf onveiligheid te compenseren. ( kunnen ook ) 11

7 3 Informatie betreffende gehele tracé Dit hoofdstuk bevat een diversiteit aan informatie over de totale driehoek Woerden Gouda Leiden met Alphen aan den Rijn als centraal punt. 3.1 Nieuwe locaties met tweedetreinsituaties Tweedetreinsituaties kunnen per definitie alleen voorkomen in meersporige baanvakken. Als er bij een bestaande overweg sprake is van een spooruitbreiding van één naar meer sporen, ontstaat er een nieuwe locatie waar zich tweedetreinsituaties kunnen voordoen. Spoorverdubbeling in bestaande enkelsporige overwegen: Gemeneweg te Hazerswoude; Stationsweg te Hazerswoude; H.A. Lorentzweg te Alphen aan de Rijn (wissel op 100 meter). Een verhoogde kans op tweedetreinsituaties doet zich voor indien op bestaande dubbelsporige overwegen de treinfrequentie wordt verhoogd. 13

8 4 Alphen aan den Rijn - Leiden Uit de hieronder in zijn geheel opgenomen paragraaf 6 blijkt dat er sprake is van een verslechtering van de veiligheid voor met name voetgangers en fietsers en een gelijkblijvende waardering van de veiligheid voor auto s. De BWG richt zich vooral op de veiligheid van het langzame verkeer. De toenemende onveiligheid van de overweg (die ter plaatse ook niet verder te compenseren is) wordt elders, in Leiden, wel gecompenseerd. Hiermee wordt voor de passanten op de Gemeneweg (waaronder dagelijks meer dan 700 fietsers) een ONVEILIGER SITUATIE in het leven geroepen. Er wordt aangegeven dat bij de aanleg van een tunnel voor langzaam verkeer de onveiligheid van deze groep NIET MEER IN HET GEDING IS omdat de gelijkvloerse overweg wordt verwijderd. Daarmee ligt de oplossing voor compensatie ter plaatse onder handbereik. Nu uit nadere studies gebleken is dat er ook geen ruimtelijke beperkingen zijn, is het de BWG volstrekt onduidelijk waarom niet voor deze oplossing wordt gekozen. Temeer omdat er elders ook geen financiële beperkingen zijn aangegeven. 15

9 4.6 Gemeneweg (Hazerswoude) Enkelsporige overweg met AHOB gelegen in een belangrijke ontsluitingsweg van Hazerswoude richting het zuiden. Direct ten zuiden van de overweg ligt de met een VRI geregelde aansluiting van en naar de hoofdbaan van de N11. Een brede overweg met koppeling tussen AHOB en VRI. Positieve aspecten huidige situatie + Enkel spoor. + Geen aansluiting station. + Korte en constante sluitduur. + Slalommen niet mogelijk. + Afgescheiden fietspad met eigen middenberm. + Geen ontruimingsproblematiek. Negatieve aspecten huidige situatie Drie rijstroken autoverkeer. Prikkelrijke verkeersituatie (afleiding). Benaming bij ProRail Gemeneweg Geocode / Kilometrering 103 / 22,726 Beveiliging AHOB Aantal sporen 1 Ligging bij station > i.v.m. treinsnelheid Ne > i.v.m. reizigers Ne Snelheid trein (km/uur) 130 Snelheid weg (km/uur) 50 Frequentie nu (p.u.p.r.) 2 (dal) en 4 (spits) = Gemiddeld 2,7 Sluitingstijd per uur (min:sec) Nu: Nieuw: 3:20 (dal) / 6:40 (spits) 6:40 (hele dag) 25

10 Gebruik Gebiedsontsluitingsweg Gevolgen project 1. Frequentieverhoging van gem. 2,7 naar 4 treinen p.u.p.r. (+ 50%) 2. Spoorverdubbeling 3. Nieuwe halte Hazerswoude Koudekerk direct naast overweg Opmerkingen Ontwikkelingen in omgeving De functionaliteit van de Gemeneweg gaat aanzienlijk wijzigen. De Gemeneweg wordt ongeveer meter naar het westen verschoven en ingericht als wijkontsluitingsweg. Voor de rijrichting van noord naar zuid is dan geen aparte strook meer nodig om linksaf richting N11 af te slaan. Hierdoor vermindert het totaal aantal rijstroken op de overweg van drie naar twee. Door de verschuiving neemt de afstand tussen overweg en halte toe. Risico-inschatting Voetgangers Langzaam verkeer Autoverkeer Nu Straks Nu Straks Nu Straks Toelichting Het risiconiveau neemt aanzienlijk toe vanwege de spoorverdubbeling en toename van sluittijd in combinatie met spreiding sluitduur als gevolg van nabijgelegen nieuwe halte. Voornamelijk voor langzaam verkeer en voetgangers. (BWG: LET OP) Onbewust passeren De oriëntatie van de overweg kan in de winter mogelijk verblinding van de weggebruiker opleveren. De overweg is echter moet voldoende fysieke maatregelen beveiligd, waardoor deze wel zichtbaar blijft. Er is geen sprake van een open gat. Verhoogde kans op afleiding. Er is namelijk sprake van een ingewikkelde verkeersituatie, waarbij een passant veel prikkels van buitenaf moet verwerken en op basis van die informatie een beslissing moet nemen. Blijven steken De ontruiming is goed omdat deze met een VRI is geregeld welke is gekoppeld aan de overweginstallatie. Bewust passeren De kans op risicogedrag van voetgangers is thans uitermate klein omdat er nauwelijks voetgangers komen. Dat verandert door de komst van een halte direct naast de overweg. Het risiconiveau voor voetgangers wordt dan hoog. De kans op risicogedrag door langzaam verkeer is nu laag. Dit vanwege de lage aantallen en de volledige afsluiting van het fietspad met overwegbomen. Meer sluitingen, spreiding in sluitduur (doorgaande en stoppende treinen wisselen elkaar af) en spoorverdubbeling verhogen het risico; evenals toename van het aantal fietsers als gevolg van aanleg halte. Denkbare Maatregelen Voor autoverkeer wordt het risico op bewust passeren niet groter. Weliswaar ligt de overweg vaker en langer dicht, maar vanwege de middenberm is slalommen niet mogelijk. Om veiligheidsredenen is het noodzakelijk dat voor reizigers van en naar de perrons een ongelijkvloerse kruising wordt aangelegd. Voor het risiconiveau van de overweg is het van belang dat reizigers die per fiets/auto van/naar de halte gaan het spoor zo weinig mogelijk 26

11 kruisen. Omdat de bebouwing van Hazerswoude-Rijndijk aan de noordzijde van het spoor ligt, wordt het aantal kruisende bewegingen van fietsers/autoverkeer geminimaliseerd door de P- plaatsen en voorzieningen aan de noordzijde te lokaliseren. Bij verdere detaillering van de halte moet er naar worden gestreefd dat door onevenwichtigheid van de voorzieningen er onnodig extra verkeer gebruik gaat maken van de overweg. Om de sluittijd kort te houden dienen bij de halte Hazerswoude Koudekerk technische maatregelen te worden getroffen (naar keuze. stop-./door, verkorte aankondiging, o.i.d.). Voor de dan nog resterende risicotoename (langere sluittijden en dubbelspoor voor auto s) kunnen geen maatregelen worden bedacht met betrekking tot de inrichting van de overweg en de omgeving. Deze resterende afname van veiligheid kan bij trajectsgewijze benadering elders gecompenseerd worden, bij voorkeur zo dicht mogelijk in de buurt van deze overweg. De risicotoename als gevolg van HOV-Net op deze overweg, in relatie tot het gemiddelde risiconiveau van de overweg, rechtvaardigen niet de investering in een ongelijkvloerse kruising. Maar als er vanwege de trajectsgewijze benadering compensatie nodig is voor risicotoename elders, komt Gemeneweg in beeld als locatie voor ongelijkvloerse kruising. Dit wordt uitgewerkt in hst. 7. In maatregelenpakket Voor betere inpassing van de overweg in de omgeving wordt de huidige overweg verplaatst en krijgt kenmerken die leiden tot een lager risiconiveau: aantal rijstroken gaat van drie naar twee; geen aansluitingen van wegen vlak voorbij de overweg, waardoor overzicht beter wordt. Vanaf de overweg is er geen toegang tot de perrons. In het maatregelenpakket is rekening gehouden met een overweg met een afgescheiden fietspad zoals in de huidige situatie. Er wordt onderzoek gedaan naar mogelijkheden om een ongelijkvloerse kruising voor langzaam verkeer in te passen. Als die doorgaat, zullen de voorzieningen voor fietsers van de overweg worden verwijderd. N.B. De halte krijgt ook een ongelijkvloerse kruising t.b.v. reizigers. 7 Bepaling maatregelenpakket Bij verhoging van het risiconiveau op een overweg dienen compenserende maatregelen in eerste instantie te worden getroffen op die overweg zelf. In de analyse wordt regelmatig geconstateerd dat er bij een bepaalde overweg voor een gelijkvloerse kruising geen maatregelen denkbaar zijn om de situatie te verbeteren. De 3 e Kadernota biedt dan ruimte om verder te kijken door te stellen: De aanvullende maatregelen kunnen ook in het gebied rond de betreffende overweg worden gevonden. In de aanloop naar deze analyse heeft ILT aangegeven dat de maatregelen op de

12 driehoek Gouda - Leiden - Woerden als een totaal mogen worden gezien. Er zijn dus twee redenen mogelijk om een overweg te vervangen door een ongelijkvloerse kruising: 1. omdat het risiconiveau op de betreffende overweg dit vereist; 2. om te dienen als compensatie voor afgenomen veiligheid elders op het traject. In dit hoofdstuk wordt geconcludeerd op welke overwegen er onvoldoende compensatie gevonden kan worden voor de toename van het risico op de betreffende overweg zelf. Vervolgens wordt gekeken op welke locaties extra compensatie kan worden gevonden, om op trajectniveau tot een risiconiveau te komen dat gelijk is aan de huidige situatie. 7.1 Tekort aan compensatie Bij uitvoering van de genoemde maatregelen is er op de volgende overwegen onvoldoende compensatie te realiseren: In de hierop volgende opsomming wordt de overweg Gemeneweg NIET genoemd. Volgens de BWG omdat er van is uitgegaan dat een tunnel voor langzaam verkeer niet mogelijk is 7.2 Aantal ongelijkvloerse kruisingen In deze paragraaf wordt beschreven volgens welk proces is bepaald bij welke overwegen een ongelijkvloerse kruising zal worden gerealiseerd. Het project realiseert een aantal ongelijkvloerse kruisingen, maar niet op de locaties waar deze het meest nodig zijn vanwege de toename van het risiconiveau. Daar zijn redenen voor zoals een reeds aanwezig relatief hoog risiconiveau, problemen met ruimtelijke inpassing en mogelijke combinaties met ontwikkelingen in de omgeving buiten het project HOV-Net (cofinanciering). Deze paragraaf bevat de volgende informatie: subpar geeft aan welke overwegen strikt gekeken naar risicotoename door HOV- Net in aanmerking komen voor vervanging door een ongelijkvloerse kruising. In aanvulling daarop wordt (in subpar ) gekeken bij welke overwegen het realiseren van een ongelijkvloerse kruising het meest effect heeft. Daarbij wordt ook het huidige risiconiveau betrokken. Tot slot volgt in subpar het overzicht van te realiseren ongelijkvloerse kruisingen Ongelijkvloerse kruisingen ten gevolge van risicotoename HOV-Net Gekeken naar de toename van het risiconiveau komen meerdere overwegen in aanmerking om vervangen te worden door een ongelijkvloerse kruising: Haagweg (alle verkeer) Morsweg (alle verkeer) Kanaalweg (alle verkeer) Gemeneweg (langzaam verkeer in combinatie met ongelijkvloerse kruising voor reizigers bij nieuwe halte) Overpad station Bodegraven (treinreizigers) Ongelijkvloerse kruisingen met grootste veiligheidseffect Het veiligheidseffect van een ongelijkvloerse kruising is het grootst bij sanering van een overweg met een hoog risiconiveau. Op basis van het toekomstig risiconiveau kunnen de overwegen dan in volgorde worden geplaatst. De overweg met het grootste veiligheidseffect bij sanering staat bovenaan: Burg. Smeetsweg (alle verkeer) Gemeneweg (alle verkeer) Laan der Continenten / Edisonweg (alle verkeer) Leidse Schouw Heerenstraat BWG: De Burg. Smeetsweg wordt ongelijkvloers; bij de Gemeneweg is dus de grootste veiligheidswinst te boeken Te realiseren ongelijkvloerse kruisingen Voor het project is het realiseren van al deze ongelijkvloerse kruisingen een disproportionele opgave. Daarom is een nadere selectie gemaakt van de te realiseren ongelijkvloerse kruisingen. Daarbij is gekeken naar aspecten 66 zoals inpasbaarheid, de grootte van het

13 veiligheidseffect en mogelijke combinaties met ontwikkelingen in de omgeving buiten het project HOV-Net. De afweging leidt voor het project HOV-Net tot het realiseren van de volgende ongelijkvloerse kruisingen ter vervanging van overwegen: ongelijkvloerse kruising voor reizigers bij station Bodegraven; Leidse Schouw te Alphen aan den Rijn voor alle verkeer; Burgemeester Smeetsweg te Zoeterwoude voor alle verkeer; Vlietkade te Bodegraven (uitsluitend voetgangers). Tevens wordt buiten het project HOV-Net bij Kanaalweg een ongelijkvloerse kruising gerealiseerd die voorwaardelijk is voor de door HOV-Net gewenste frequentieverhoging. Zonder opgave van redenen wordt de Gemeneweg niet in dit lijstje opgenomen. Volgens de BWG omdat er van wordt uitgegaan dat er problemen zijn met ruimtelijke inpassing (zie 7.2). Maar dit geldt niet meer voor een fietstunnel. 7.3 Overzicht maatregelen Voor HOV-Net wordt het volgende pakket aan maatregelen geadviseerd: 1) Het vervangen van het gelijkvloerse overpad bij station Alphen aan den Rijn (voor reizigers en langzaam verkeer) door een ongelijkvloerse kruising. Dit is al uitgevoerd. 2) Bij de nieuwe halte Hazerswoude Koudekerk (overweg Gemeneweg) moeten de perrons verbonden worden met een ongelijkvloerse kruising. De overweg Gemeneweg wordt verschoven en aangepast. Het aantal rijstroken voor autoverkeer op de overweg vermindert en de aansluitingen van wegen vlak voorbij de overweg worden verwijderd. Vanaf de overweg is er geen toegang tot de perrons. 3) Het realiseren van een ongelijkvloerse kruising voor reizigers bij station Bodegraven. Dit heeft relatief groot positief effect omdat overpaden bij stations in ieder geval een hoog risiconiveau hebben. Daarnaast moet worden meegewogen dat de frequentietoename procentueel gezien op Woerden Alphen groter is dan op andere takken van de driehoek. 4) Opheffen van twee drukke overwegen op het traject Woerden Bodegraven - Alphen aan den Rijn Leiden door deze te vervangen door een ongelijkvloerse kruising voor alle verkeer. Daarbij gaat de voorkeur uit naar: a) Leidse Schouw te Alphen aan den Rijn; b) Burgemeester Smeetsweg te Zoeterwoude. Deze voorkeur is voornamelijk gebaseerd op de afweging dat een ongelijkvloerse kruising bij andere overwegen ruimtelijk moeilijk inpasbaar zijn. Het veiligheidseffect in relatie tot de benodigde investering (doelmatigheidsafweging) is dan bij Leidse Schouw en Burg. Smeetsweg het grootst. 5) Het realiseren van ongelijkvloerse kruising Kanaalweg. Dit betreft een project met financiering buiten HOV-Net, maar de veiligheidswinst wordt meegenomen in de trajectgewijze benadering van HOV-Net. 6) Opheffen van twee kleinere overwegen/overpaden. Het betreft Stationsweg (Hazerswoude) een openbare overweg dat een woning ontsluit en de Vlietkade (Bodegraven), een openbaar recreatief wandelpad. De Vlietkade wordt een ongelijkvloerse kruising voor voetgangers. 7) Daarnaast moeten bij diverse overwegen maatregelen in de weginfrastructuur en inrichting van de overweg worden getroffen. Het totaaloverzicht van deze maatregelen staat in bijlage C. 8) Tot slot geldt dat er gestreefd wordt naar het opheffen van zoveel mogelijk particuliere overpaden (zie par. 3.3). 67 Uitgangspunt is dat er op de totale driehoek

14 Woerden Gouda Leiden minimaal tien zullen worden opgeheven 9. In een traject waar de sporen worden verdubbeld worden alle overpaden opgeheven of van actieve beveiliging voorzien Inmiddels zijn er al 13 opgeheven. Vier op het traject Gouda Alphen a/d Rijn en negen op het traject Woerden Alphen a/d Rijn. Twee overpaden zijn van actieve beveiliging voorzien. Daarmee is de projectdoelstelling gerealiseerd. 10 Indien geen overeenstemming met rechthebbenden kan worden bereikt.

15 8 Eindtoets en slotconclusie In deze slotconclusie worden de risicotoename en het effect van de maatregelen uitgedrukt in kwalitatieve termen. In overleggen met provincie, ProRail en ILT is vastgesteld dat er geen methoden en middelen zijn om dat te concretiseren. Partijen erkennen dat een kwalitatieve afweging het hoogst haalbare is. 8.1 Kwalitatief overzicht risicotoename Plaatsnaam Straatnaam Freq.ve rh. Nieuw binnen invloed halte Nieuw dubbelspoor Risicotoename Bodegraven MOLENDIJK (KORTE WAARDE) +100% Matig Bodegraven WEIWEG (LAGEWEIWEG) +100% Matig Bodegraven PRINSENDIJK +100% Matig Bodegraven GOUDSEWEG +100% Matig Bodegraven OVERPAD STATION +100% Matig Bodegraven OUD BODEGRAAFSEWEG +100% Matig Bodegraven VLIETKADE +100% Matig Zwammerdam SPOORLAAN / +100% Matig SPEELWIJERPAD Alphen a/d Rijn DE SCHANS +100% Matig Woerden Alphen 25 part. overpaden +100% Matig (25 x) Alphen a/d Rijn Laan der continenten +48% Matig Alphen a/d Rijn MAGAZIJNWEG/Lorentzweg +48% Ja Hoog Alphen a/d Rijn LEIDSE SCHOUW +48% Matig Hazerswoude STATIONSWEG +48% Ja Ja Zeer hoog Hazerswoude GEMENEWEG +48% Ja Ja Zeer hoog Zoeterwoude BURG.SMEETSWEG +48% Ja Hoog Leiden CRONESTEYNPAD ROOMBURGERWEG +48% Matig Leiden KANAALWEG +48% Matig Leiden HEERENSTRAAT +48% Matig Leiden TELDERSKADE +48% Matig Leiden HAAGWEG +48% Matig Leiden MORSWEG +48% Matig Leiden - Alphen 2 part. overpaden +48% Matig (2 x) Waddinxveen Zuidelijke Rondweg +100% Matig Waddinxveen Overpad station +100% Matig Waddinxveen Kerkweg +100% Matig Boskoop Snijdelwijklaan +100% Ja Hoog Boskoop Zijde +100% Matig Boskoop Overpad station +100% Matig Boskoop Laag Boskoop +100% Matig Boskoop Loeteweg +100% Matig Gouda- Alphen 7 part. overpaden +100% Matig (7 x) BWG: Uit deze tabel blijkt dat het onveiligheidsniveau op de gemene weg onverminderd hoog blijft indien de overweg alleen wordt verplaatst 68

16 8.2 Kwalitatieve beschrijving effect maatregelen Het volledig opheffen van een overweg kan worden beschouwd als een maatregel met zeer groot effect. Het gaat dan om overcompensatie omdat niet alleen de risicotoename, maar ook het huidig risiconiveau volledig wordt weggenomen. Bij het toepassen van de maatregelen genoemd in par. 7.3 is er een zeer groot veiligheidseffect met overcompensatie bij: drie actief beveiligde overwegen voor alle verkeer; de perrontunnels bij station Alphen a/d Rijn en Bodegraven; 13 van de 34 particuliere overpaden. De ongelijkvloerse kruising inclusief functie voor langzaam verkeer bij halte Hazerswoude Koudekerk (Gemeneweg) levert geen overcompensatie. BWG: Deze wordt dus elders gerealiseerd. Dat betekent voor de gebruikers van de Gemeneweg een geaccepteerde verslechtering. Onbegrijpelijk omdat in de bestuursovereenkomst uit 2013 expliciet wordt uitgegaan van de aanleg van een tunnel voor langzaam verkeer. De geadviseerde maatregelen met betrekking tot aanpassen weginfrastructuur en verkeerscirculatie resulteren in een matige verhoging van het veiligheidsniveau. Op zeven overwegen bieden deze maatregelen onvoldoende compensatie om het stijgende risiconiveau te compenseren. 8.3 Slotconclusie ProRail is van mening dat met het maatregelenpakket zoals opgesomd in par. 7.3 : 1) de overwegveiligheid op het geheel van de driehoek Woerden Gouda - Leiden niet verslechtert; 2) de risico s op alle overwegen worden beheerst. / Bijlage B: Nee tenzij principe Derde Kadernota Railveiligheid De hoofdlijnen van het overwegenbeleid zijn gebaseerd op een nee tenzij -principe, dat geldt in de volgende situaties: Er worden geen nieuwe overwegen aangelegd, tenzij de initiatiefnemer door een risicoanalyse aantoont dat de veiligheid wordt beheerst. Een besluit inzake de aanleg van nieuwe gelijkvloerse overwegen kan alleen door de minister van Verkeer en Waterstaat worden genomen, nadat deze advies heeft ingewonnen bij ILT. Er worden geen overwegen met een recreatieve functie opgeheven tenzij de spoor- en/of wegbeheerder door analyses aantoont dat deze overwegen grote risico s hebben voor de spoor- en verkeersveiligheid en tenzij er alternatieven zijn die de wegbeheerder met ProRail is overeengekomen (zoals ongelijkvloerse oplossingen). Bij voorgenomen sluiting van overwegen wint ProRail vroegtijdig advies in bij recreatieve belangenorganisaties over het recreatieve belang van de

17 desbetreffende overwegen. De verkeersfunctie van bestaande overwegen (gebruik van een spoorbaanvak of openbare weg) mag niet worden gewijzigd tenzij door de initiatiefnemer aan de hand van een risicoanalyse kan worden aangetoond dat door aanvullende maatregelen de overwegveiligheid niet verslechtert en daarmee de risico s worden beheerst. De aanvullende maatregelen kunnen ook in het gebied rond de betreffende overweg worden gevonden. Met de methode van risicoanalyse kunnen veiligheidsrisico s en het effect van beheersmaatregelen inzichtelijk worden gemaakt. De uitkomsten van een risicoanalyse ondersteunen het besluitvormingsproces om het aanpassen van (het gebruik van) een overweg wel of niet toe te staan. In het kader van het overwegenprogramma van ProRail wordt het instrument risicoanalyse voor het overwegenbeleid nader uitgewerkt. De gangbare praktijk is dat de risicoveroorzaker/initiatiefnemer een kwalitatieve analyse opstelt, welke door de Inspectie Verkeer en Waterstaat binnen 6 weken wordt beoordeeld. De initiatiefnemer van een project is verantwoordelijk voor compensatie van eventuele nadelige veiligheidsaspecten. Daarbij geldt overigens een proportionaliteitsbeginsel: de kosten van maatregelen dienen in verhouding te staan met de te realiseren veiligheidswinst. Als het gaat om overwegenbeleid is, voor gemeenten niet alleen de veiligheid op overwegen van belang, maar ook de doorstroming van het verkeer en de eventuele effecten op de bereikbaarheid van woningen en bedrijven. Bijlage C: Overzicht risicotoename en maatregelenpakket

18