Leiderschap en resilience

Transcriptie

1 Leiderschap en resilience NKBV bijscholingsdag 16 april 2016 Leiderschap en resilience

2 Introductie Anne van Galen International mountain leader & NKBV hoofdinstructeur

3

4

5 Wat we gaan doen Introductie: Wat is leiderschap? 20 min Leiderschap in onzekere situaties (resilience) 30 min Casus 25 min Actieve pauze 15 min u: Je eigen leiderschap versterken 15 min Intervisie 30 min Conclusies 15 min Leiderschap en resilience

6 Belangrijke voorwaarden Ervaring met leidinggeven in de bergen Bereid zijn tot zelfreflectie Open staan voor leren en verbeteren Respect voor het verhaal van de ander (vertrouwelijkheid) Leiderschap en resilience

7 Bewegen! Leiderschap en resilience

8 We zijn allemaal cursusleiders of tochtleiders Maar wat is leiderschap voor jou? Geef een definitie met 3 belangrijke elementen Hoe ben je erin opgeleid? Leiderschap en resilience

9 Definitie leiderschap proces waarbij een persoon een groep van individuen beïnvloedt om een bepaald doel te bereiken. Leiderschap en resilience

10 Taken van leiders (Gary Yukl) Beslissingen nemen (problemen oplossen, plannen en organiseren, delegeren) Zoeken naar en voorzien in informatie; Ontwikkelen van relaties (conflicthantering, teambuilding, netwerken); Beïnvloeden van mensen. Leiderschap en resilience

11 Welke doelen? Tocht- en cursusleiders moeten balans zien te houden: Comfortabel van a naar b of: leren klimmen Fun en beleving Risicomanagement

12 dingen die ik in mijn opleidingen niet leerde over leiderschap Leiderschap en resilience

13 Beslissingen nemen bij zeer onzekere en tegenvallende omstandigheden Leiderschap en resilience

14 Omgaan met zeer uiteenlopende niveaus in de groep Leiderschap en resilience

15 Omgaan met moeilijke karakters Leiderschap en resilience

16 4. Omgaan met conflicten

17 5. Omgaan met flirts Leiderschap en resilience

18 Gelukkig is er bijscholing Focus op: 1. Hoe kun je omgaan met onverwachte risicovolle situaties en onzekere omstandigheden? Plus oefenen van een casus 2. Hoe kun je zo optimaal mogelijk je leiderschapsrol vervullen? Plus bespreken van praktijksituaties die je zelf hebt meegemaakt Leiderschap en resilience

19 : Resilience SUCCESVOL OMGAAN MET ONVERWACHTE / ONZEKERE SITUATIES Leiderschap en resilience

20 Naast klimmer, HI en IML ook: Ruim 15 jaar professioneel werkzaam op het gebied van veiligheid en crisismanagement O.a. Politieofficier, COT, ARCADIS Crisismanagement trainingen, incidentonderzoek, advies Momenteel: Ontwikkelen van tools om bedrijven meer resilient te maken (RIVM Resilience Academy) Leiderschap en resilience

21 Bergsport = Managen van risico s en onzekerheid Alpien klimmen Oneindig aantal variërende omstandigheden: - Weer - ijscondities - Kwaliteit van de rots - Kwaliteit van de afzekering - Persoonlijke mindset - Conditie van jezelf en de ander Vrijwel altijd tijdsdruk - Altijd keuzes nodig over wat je mee neemt Sportklimmen (niet: adventure klimmen) In modern geëquipeerd sportklimgebied of de hal: - Er zijn betrouwbare zekeringspunten en standplaatsen - Routes zijn schoon gemaakt - Naar beneden gaan is altijd een optie - Geen of weinig tijdsdruk - Weinig problemen t.a.v. resources

22 +++ onzekerheid +/- +++ complexiteit tijdsdruk (ook door weersomstandigheden) en beperkte resources

23 Managen van risico s en onzekerheid Alpien klimmen Zeer veel verschillende situaties (samenlopen van omstandigheden) mogelijk Sportklimmen Aantal mogelijke risicosituaties is beperkt en te overzien Managen van risico s door regels en procedures en veerkracht en improvisatievermogen Regels en procedures zijn leidend

24 Veerkracht versus normatieve veiligheid

25 NKBV NKBV BIJSCHOLINGSDAG KADERDAG Definitie Veerkracht Vermogen om succesvol je doel te bereiken bij voorziene en onvoorziene omstandigheden. Of: acceptabel blijven functioneren, ook als de omstandigheden dramatisch veranderen. Leiderschap en resilience

26 Het draait om kwaliteiten van mensen Aanpassen aan nieuwe onverwachte situaties Improviseren Leiderschap en resilience

27 Complicerende factor: je krijgt niet altijd feed back! Lawinegevaarlijk? Stabiele pegel? Verstandig besluit?

28 Kennis opgebouwd door o.a. interviews met professionele klimmers (super experts): Christophe Kern Lionel Daudet Arnaud Guillaume Katja Staartjes

29 Reageren Leren Anticiperen monitoren

30 NKBV KADERDAG 2014 Resilience kwaliteiten Waakzaam Expert in scenario-denken Erop gericht om de dingen perfect te doen, ook details Wil om te leren Van wat goed gaat Bijna mis gaat Missers Zelfreflectie

31 NKBV KADERDAG wakker (switched on) Gebruikt alle zintuigen In vier dimensies... Driedimensionaal en in de tijd Extra aandacht bij points of no return Jezelf, de ander, de omgeving Ervaren Goed ontwikkelde intuïtie

32 NKBV KADERDAG Maar er zijn ook valkuilen Failure is the flip side of success VALKUILEN VOOR HET BREIN

33 cognitieve vooroordelen Vooroordelen van je brein Iedereen heeft ze Ze ontstaan onbewust Ze zijn vaak handig Voorkomen dat je overal over na moet denken Maken dat je sneller en vaak effectief kunt reageren in een snel veranderende complexe wereld #mentale afsnijdertjes VALKUILEN VOOR HET BREIN

34 Mentale afsnijdertjes Wat lokt deze afsnijdertjes uit? Bekendheid ( ik ken deze situatie ) Sociale onderbouwing ( anderen doen het ook ) Commitment/ consistentie ( ik heb al zoveel geinvesteerd ) Zeldzaamheid ( dit is mijn enige kans ) Tijdsdruk! VALKUILEN VOOR HET BREIN

35 Bekendheid -> routinematige fouten Recency effect: Groter gewicht geven aan recente gebeurtenissen dan aan statistische werkelijkheid; Het warmteonweer kwam 4 dagen niet, dus op de vijfde dag weegt de voorspelling minder zwaar mee in je beslissing en ga je wel die complexe route doen. VALKUILEN VOOR HET BREIN

36 Sociale onderbouwing Het lemmingen effect; Iedereen volgt hetzelfde toerski-spoor; We doen allemaal de tocht die op camp-to-camp of op iceclimbing.com al gemaakt is. Group think We streven naar consensus in de groep Zeker als er onzekerheid en tijdsdruk is. VALKUILEN VOOR HET BREIN

37 Commitment/ consistent willen zijn Summit fever; als je bijna bij de top bent, lijken de voordelen van je doel bereiken belangrijker dan de eventuele nadelige gevolgen; Willen blijven voldoen aan het aura van de expert; Confirmation bias: we zijn geneigd om vooral te kijken naar wat onze (voor) oordelen bevestigd; plannings-valkuil: we zijn geneigd om optimistich te zijn in hoeveel we kunnen doen in een bepaalde tijd. VALKUILEN VOOR HET BREIN

38 Zeldzaamheid Poeder stress: bereid zijn meer risico te lopen voor iets wat zeldzaam is; Vergelijk die ene mooie dag tijdens een week slecht weer. Zie wikipedia voor nog 100 voorbeelden VALKUILEN VOOR HET BREIN

39 Quickstart: Resilience in vijf stappen

40 Doel van de 5 stappen In kwadranten C en D een goede veerkrachtige beslissing nemen Valkuilen vermijden

41 Vragen vooraf Wat is het probleem en is het terecht dat je terugvalt op resilience? Is het echt zo dat de normale regels en procedures niet van toepassing zijn? Is het niet improviseren uit gemakzucht? Wat zijn de onzekerheden? En hoe zit het met de tijdsdruk?

42 Stap 1: Geef jezelf tijd Bespreek met je team en je opdrachtgever hoe je extra tijd kunt creëren voor het nemen van een veerkrachtige beslissing.

43 Stap 2: Zoek verschillende perspectieven Stel een team samen met collega s die je bij probleemanalyse en mogelijke oplossing(en) kunnen helpen. Selecteer niet alleen gelijkgestemden. Wees duidelijk wie welke rol heeft.

44 Stap 3: Denk in scenario s Denk driedimensionaal en denk voor- en achterwaarts in de tijd. Doordenk diverse opties (minimaal 3). Hoe zit per scenario de (veiligheids)marge in elkaar? Maak de scenario s zo concreet mogelijk (denk ook na over details ).

45 Stap 4: Raadpleeg de advocaat van de duivel Door zelfreflectie (intern) of een second opinion (extern). Hoe zou een rechter de voorgenomen beslissing beoordelen, mocht het toch mis gaan? Zou je je eigen familie aan het risico willen blootstellen? Etc.

46 Stap 5: Monitor Bepaal wanneer en waar je opnieuw wilt beoordelen of de gekozen oplossing werkt. Bedenk wanneer er geen weg terug meer is. Zorg dat je directe feedback terugkrijgt over hoe de oplossing het doet.

47

48 Casus Grand Paradiso groepjes van 8 mensen Lees de casus Benoem een cursusleider, HI en deelnemers Volg de vijf stappen

49 WAT ZEGGEN DE EXPERTS?

50 Lionel Daudet - Ken je drijfveren - Minitieuze voorbereiding; - Er 100% klaar voor zijn; - Dan: één zijn met je beklimming.

51 NKBV KADERDAG Katja Staartjes Gebruik je intuïtie - alleen als deze je leidt naar een veilige beslissing; Perfecte voorbereiding; Weet wie je meeneemt (ook onder extreme omstandigheden); Balans in team; Zorg voor voldoende marge.

52 NKBV KADERDAG Arnaud Guillaume Vergelijk nooit klakkeloos situatie a en b; Gebruik vaste beslis procedures (zoals 3x3) Check met anderen (second opinions); Plan ter vermijding van summit fever; Ga stap voor stap en stel voortdurend bij; Hoe meer je in de Bergen bent, hoe meer gevaar je loopt.

53 NKBV KADERDAG Christophe Kern Doe aan yoga; Werk met checklists; Laat je Facebook thuis! Krijg kinderen.

54 Samenvattend Alpiene omgeving is zeer complex / onzeker; Er is tijdsdruk en beperkt aantal resources; Je moet improviseren; daarvoor is veerkracht nodig; Iedereen neemt mentale afsnijders; Zorg dat je niet in een valkuil stapt.

55 Assumption is the mother of all fuck-ups. Fit Leiderschap

56 2: Fit leiderschap HOE KUN JE OPTIMAAL BESLISSINGEN NEMEN?

57 Hoe getraind ben jij? Leiderschap Fit en Leiderschap resilience

58 Maar voor fit leiderschap is meer nodig!

59 Fit leiderschap: optimaal beslissingen nemen en mentale valkuilen vermijden Leiderschap en resilience

60 Methodiek om je mentale fitheid te versterken Geïnspireerd door initiatief van de SAC in relatie tot omgaan met lawinerisico. Berg und Steigen nummer , p Methodiek gebruikt bij Masterclass trektocht kader (ATL 3.2). Leiderschap en resilience

61

62 Doelstelling Individu: Ontdekken hoe jij als leider zo fit mogelijk beslissingen kunt nemen Onder uiteenlopende omstandigheden (ook bij stress, groepsdruk, irritatie etc.). Groep: Strategieën verzamelen waarmee we de juiste condities kunnen scheppen om onze rol als leider waar te maken. Intervisie Leiderschap Fit en Leiderschap resilience

63 SUBGROEPEN, 30 MIN. Individueel: Onderdeel 1: Casus opschrijven uit je eigen ervaring Onderdeel 2: Invullen diagnose-formulier Gezamenlijk Ieder geeft korte toelichting op casus Vraag door, indien nodig, en geef tips (indien gewenst) Verzamel per groep strategieën om een stap vooruit te zetten Schrijf ze op en presenteer deze na afloop. Fit Leiderschap

64 Onderdeel 1: terugdenken aan ervaringen als leider Fit Leiderschap

65 Waar ben je trots op (als leider)? Wat heeft je als leider op de proef gesteld? Leiderschap en resilience

66 Onderdeel 2: Diagnose mentale fitheid Als ik optimaal beslissingen neem Wat ik denk Als ik minimaal beslissingen neem Wat ik denk Wat ik voel Wat ik voel Wat ik doe Wat ik doe Fit Leiderschap

67 Mijn strategie om mentale fitheid te versterken Wat ik denk Wat ik doe Fit Leiderschap

68 CENTRALE TERUGKOPPELING Fit Leiderschap

69 4 aspecten van fit en veerkrachtig leiderschap bewust zijn leren anticiperen actie ondernemen Fit Leiderschap

70 De elementen Zelfkennis Ervaring: meerdere kritische situaties Bewust worden van huidige staat Reflectie Actie ondernemen Voorkomen Fit Leiderschap

71 Strategieën voor bewust zijn Je touwtje (een hulpmiddel waarmee je jezelf bewust maakt hoe je op dat moment in je leiderschapsrol zit) Rust creëren voor jezelf (yoga, meditatie, terugtrekken op lager met boek/ Ipod etc) Tijdens een tocht: idem: rust/ bedenktijd inlassen Een pauze inlassen, bijvoorbeeld deelnemers oriëntatieopdracht geven Fit Leiderschap

72 Strategieën voor acteren Jezelf als leider en als mens serieus nemen Gehoor geven aan wat je dwars zit Het anders organiseren, bijvoorbeeld: dingen delegeren Lastige deelnemer iets te doen geven Onmogelijke deelnemer verwijderen Fit Leiderschap

73 Strategieën voor acteren Een spel doen (situatie omkeren)/ humor gebruiken Deelnemers zelf laten ervaren / deelgenoot maken Bespreekbaar maken onderhuidse spanningen Het open gooien Feedback / hulp vragen (klopt het echt wat je denkt / voelt)? Bijvoorbeeld overleggen met gids Bellen met het weer Jezelf toespreken: iedereen worstelt hiermee ; het komt goed! Fit Leiderschap

74 Strategieën voor anticiperen Uitmuntende voorbereiding Vóór begin project tijd voor jezelf nemen Apart van de groep slapen Briefing waarin ook de doelen worden besproken (van de groep en van de individuele deelnemers) Fit Leiderschap

75 Let op: Iedereen is anders Wat voor de een werkt, werkt niet voor de ander Experimenteer en leer! Fit Leiderschap